Zofia Sinko
VIII Kongres Międzynarodowego
Stowarzyszenia Literatury
Porównawczej (AILC) (Budapeszt,
12-17 sierpnia 1976)
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 68/1, 343-348
V.
K
R
О
N
I
К
А
P a m ię t n ik L ite r a c k i L X V Iir , 1977, z. 1
VIII KONGRES
MIĘDZYNARODOWEGO STOWARZYSZENIA LITERATURY PORÓWNAWCZEJ (AILC)
(Budapeszt, 12—17 sierpnia 1976)
Głównym organizatorem zjazdu był prof. Béla KÖpeczi, przewodniczącym Kom itetu Kongresu (złożonego z ośmiu członków odpowiedzialnych za ułożenie programu) prof. György M. Vajda — obaj z W ęgierskiej Akadem ii Nauk. Kongres zgromadził historyków i teoretyków literatury z całego świata, wśród których znaleźli się m. in. profesorowie René W ellek (USA), Henry IT. H. Remak (USA), Robert Shackleton (Anglia), Roland Mortier (Belgia), Jacques Voisine (Francja), Istvân Söter (W ęgierska Republika Ludowa).
Delegacja polska składała się z polonistów, slaw istów i neofilologów z ośrod ków uniw ersyteckich oraz placówek PAN. Instytut Filologii Polskiej U niwersytetu W arszawskiego reprezentowali: prof. Janina K ulczycka-Saloni, prof. Zdzisław L i bera, dr Jadwiga Ziętarska i dr Alina Nowicka-Jeżow a; Instytut Filologii Polskiej U niw ersytetu Jagiellońskiego — prof. Henryk Markiewicz; Instytut Filologii P o l skiej U niwersytetu Łódzkiego — prof. Jerzy Starnawski. Przedstawicielkam i p ol skich slaw istów były: prof. Maria Bobrownicka (Katedra Filologii Słowiańskiej UJ) oraz doc. Halina Janaszek-Ivaniökova (Zakład Słow ianoznaw stw a PAN). A ngli stykę polską reprezentow ały prof. Irena Dobrzycka i doc. Wanda Krajewska (Instytut Filologii A ngielskiej UW), rom anistykę doc. Józef Heistein (Instytut F ilo logii Romańskiej U niwersytetu W rocławskiego), germ anistykę prof. Olga Dobijanka- -W itczakowa (Instytut Filologii Germańskiej UJ) i dr Tadeusz Nam owicz (Instytut Filologii Germańskiej UW), hungarystykę zaś prof. Istvân Csaplśros (Instytut Filologii W ęgierskiej UW). Z ram ienia Instytutu Badań Literackich PAN w zięły udział w K ongresie doc. Hanna D ziechcińska i doc. Zofia Sinko.
Na kilku posiedzeniach plenarnych poświęconych dłuższym programowym w y powiedziom oraz na zebraniach odbywających się rów nolegle w sekcjach proble m owych w ygłoszono w ciągu pięciu dni 270 referatów i komunikatów ujętych w następujące grupy problemowe: 1) trzy w ielkie okresy przemian w historii lite ratury europejskiej (renesans, Oświecenie, początek w. XX ) w ich aspekcie h isto rycznym, ideologicznym oraz estetycznym , ze szczególnym uwzględnieniem pro cesów rozwojowych oraz m utacji zachodzących na terenie piśm iennictwa europej skiego w ow ych epokach kulturowych; 2) związki w X X w. między literaturą europejską a literaturam i należącym i do innych kręgów kulturowych oraz rola tych literatur w rozwoju literatury światow ej; 3) problem y teorii i metodologii literaturoznawstw a porównawczego z uwzględnieniem podejścia historycznego, socjologicznego, strukturalistycznego, sem iotycznego i stylistycznego.
Każdej z w ym ienionych powyżej grup problem owych poświęcona była jedna sesja plenarna; w ramach tematu pierwszego wygłoszono cztery referaty: C. G u i l l e n (La Jolla) w ygłosił referat pt. Pojęcie przem ian y w historii litera tu ry;
R. W e i m a η n (Berlin) — O przemianach i rozw oju prozy i dram atu ep oki re ne
sansu; w ystąpienie R. M o r t i e r a (Bruksela) nosiło tytuł Tradycje i n ow ator stwo, czyli reguły i geniusz w wieku Oświecenia; D. Z a t o n s k i e g o (Kijów) __ P roble m y realizmu w X X wieku.
Kom unikaty przedstawione na posiedzeniach poszczególnych sekcji obejm o w ały m. in. cykl w ypow iedzi odnoszących się do zagadnień zw iązków renesansu z epoką poprzedzającą oraz z m anieryzm em i barokiem. Dyskutowano także nad problem ami języka i stylu, przeprowadzano porównania między niektórym i gatun kami literackim i funkcjonującym i na terenie renesansowej Europy oraz om awiano ich mutacje uwarunkowane tradycjami piśm iennictwa narodowego.
Komunikat A. N o w i c k i e j - J e ż o w e j łączył się z ostatnim z w ym ien io nych tem atów i nosił tytuł: Polskie m a d ry g a ły i ich zw ią zk i z włoską poezją m e-
liczną. Stw ierdziw szy, iż m adrygał był jedną z najbogatszych i najbardziej zróżni
cowanych form w łoskiej liryki m elicznej i stanow ił przedmiot zainteresowania zarówno teoretyków jak i w ybitnych poetów (Boccaccio, Petrarka, Marino, Tasso), referentka om ówiła rozwój gatunku w Europie w. XVI i XVII, poświęcając szcze gólną uwagę polskim m adrygałom pisanym przez w ielu pom niejszych twórców oraz poetów tej miary co J. Kochanowski i J. A. Morsztyn. Wyróżniła trzy głów ne odmiany polskiego madrygału: patetyczną, sentym entalną i żartobliwą, dostrzegając ich związki z modelami włoskim i, a jednocześnie uwydatniając sw oiste cechy utworów polskich uwarunkowane X V II-w ieczną sytuacją kulturową naszego kraju z jego kształtującą się w łaśnie odrębnością sarmacką.
K ilkanaście posiedzeń sekcji problem owych poświęcono epoce Oświecenia. R e ferenci om awiali m. in. „sygnały” rom antyzmu w praktyce twórczej i w refleksji teoretycznej okresu, co stanow i dowód, iż związki między O świeceniem a rom an tyzmem wzbudzają żyw e zainteresowanie literaturoznawców; przychylają się oni do zdania, iż w ostatnich dekadach X V III i pierwszych X IX w. mamy do czy nienia nie tyle z „przełomem”, co z procesami ewolucyjnym i. K ształtują się one i rozwijają w Europie środkowej i wschodniej odm iennie niż na Zachodzie, bowiem idee i w ątki ośw ieceniow e zapożyczone z piśm iennictwa zachodniego ulegają tu modyfikacjom przez zetknięcie się z tradycjam i literatur narodowych, zaś rów no czesne przejm owanie rozmaitych tendencji i nurtów sprawia, że spóźniony k lasy cyzm czy ośw ieceniow y sentym entalizm koegzystuje z tendencjam i już wyraźnie rom antycznymi. Owym literaturom narodowym (polskiej, węgierskiej, czeskiej, słowackiej, rumuńskiej) i ich związkom z piśm iennictwem Zachodu poświęcono sporo wypowiedzi. Dyskutowano też nad ideologią i estetyką epoki, jej formami artystycznym i (np. nad rozwojem prozy narracyjnej), nad szczególnym i cechami stylu niektórych autorów. Przeprowadzano także rozmaitego typu konfrontacje (m. in. obrazów poetyckich z m alarstwem lub rzeźbą), om awiano różnice i para lele występujące w gatunkach literackich uprawianych na terenie Europy.
Do kręgu tego w łaśnie tematu należy referat Z. L i b e r y La Fontaine, K r a
sicki, K r y ło w — wielc y bajkopisarze europejscy, w którym autor przeprowadził
analizę porównawczą twórczości tych trzech poetów, zmierzając do ukazania za równo cech wspólnych jak i indyw idualnych znamion w ielkich bajkopisarzy oraz ich wkładu w literaturę europejską. Zauważył, iż wizja św iata stworzona w alego rycznej postaci w bajkach omawianych poetów wyrasta z pesym istycznej oceny stosunków m iędzyludzkich i sceptycyzm u co do m ożliwości ich naprawy. Podobnie też przedstawia się u każdego z tych twórców zespół poglądów moralnych i dy rektyw praktycznych. Zarówno La Fontaine, jak K rasicki i K ryłow w ystępują przeciw pięknym pozorom, za którymi kryje się fałsz i zakłam anie, propagują filo zofię umiaru, zdolność poprzestawania na m ałym — naw et pew ne asekuranctwo. Referent dostrzegł wszakże w twórczości om awianych bajkopisarzy i znaczne
róż-nice: La Fontaine, w ielki odnowiciel gatunku bajki w czasach nowożytnych, stw o rzył z niej poetycką zabawę, łącząc satyrę z komedią, nasycając realiami, prze- pajając liryzmem. Stw orzył z bajki dzieło sztuki, czyniąc z niej wzór opowiadania pełnego ironii i humoru. Krasicki okazał się mistrzem bajki epigramatycznej, poetą-m ędrcem , który w zwięzłej form ie zawarł swój sąd o św iecie i naturze ludzkiej. Kryłow z kolei czerpał z tradycji bajki narracyjnej i objawił się naj pełniej jako satyryk ludowy, który dawne wątki bajkowe potrafił, dzięki obser wacji i zm ysłow i krytycznemu, podnieść do rangi literatury narodowej.
Na posiedzeniu, którego tematem były problemy świadomości estetycznej, J. Z i ę t a r s k a w ygłosiła referat Porównanie w k ry tyc e literackiej epoki O św ie
cenia. Autorka w yszła od stwierdzenia, iż porównanie jako pewna aktywność in
telektualna, zmierzająca do głębszego poznania przedmiotów, między którymi przeprowadza się paralele, znana była od dawna estetyce i krytyce europejskiej. Następnie skoncentrowała się na związanych z tym tematem w ypowiedziach ośw ieceniowych teoretyków' zachodnioeuropejskich i polskich (m. in. Ch. Batteux, J. F. Marmontela, J. B. DujBosa, H. Blaira, J. F. La Harpe’a, G. Piramowicza, J. S zy
manowskiego, L. Osińskiego, S. K. Potockiego). Omawiając teorię porównania w jej rozmaitych odcieniach i odmianach, zwróciła uwagę na różnice i zbieżności propozycji zawartych w poszczególnych poetykach oraz na dojrzałość i su btel ność ówczesnej m yśli teoretycznej. Przegląd ten ujaw nił bogactwo i różnorod ność porównań funkcjonujących w świadom ości estetycznej w. XVIII i pierw szych dekad X IX stulecia. Porównanie odnosić się mogło do „natury idealnej”, arcydzieł literatury antycznej, szczególnej cechy czy charakterystycznego rysu twórczości jakiegoś znam ienitego pisarza; obejmowało dzieła oryginalne, prze kłady i naśladownictw a. Porównaniem posługiw ali się i krytycy w ierni jeszcze doktrynom klasycystycznym , i ci, którzy sceptycznie oceniali przydatność reguł.
Na tym sam ym zebraniu Z. S i n к o przedstawiła komunikat pt. Moda „go
ty c k a ” w Polsce na tle europejskim. Zajęła się m anifestacjam i „gotycyzmu”
w polskiej sztuce zdobienia ogrodów, ikonografii oraz w literaturze lat 1770— 1820. Stwierdzając, iż większość owych upodobań była pochodzenia obcego (,,go-
thica” ogrodowe; tzw. powieść „gotycka”, inaczej: powieść grozy; dramy grozy
pochodzenia obcego grywane na scenach polskich; przekłady i adaptacje ballad niemieckich i angielskich w naszych czasopismach pierwszych dziesiątków w, XIX), wyróżniła charakterystyczne dla Polski tendencje „gotycyzmu”, u w a runkowane politycznym położeniem kraju w dobie utraty niepodległości. Przeja w iały się one w zakładaniu ogrodów rom antyczno-patriotycznych, w których bu dowla gotycka staw ała się zbiorem narodowych pamiątek (działalność I. Czar toryskiej), w ilustracjach książkow ych i album ach służących sentym entalnej nau ce historii, a na gruncie literackim — w licznych dumach, których tematem są m elancholijne m edytacje wśród ruin zamkowych. Dość stereotypowa sceneria „gotycka” tych utworów (m. in. w yszłych spod pióra J. U. Niem cewicza) służy tu celom patriotycznym — ruiny stają się sym bolam i upadku państwowości pol skiej, ale i św iadectw em jej dawnej chw ały. Służą idealizacji przeszłości n a rodowej.
Następnym zagadnieniem z kręgu tem atu pierwszego była literatura początku w. X X , a w łaściw ie (bo o tym m ówiono najwięcej) prądy literackie przełomu stuleci X IX i X X . W licznych referatach poruszano zagadnienia symbolizmu i postsymbolizmu, problemy związane z terminem i pojęciam i dekadentyzmu i modernizmu, zajm owano się teoriami i praktyką twórczą X X -w iecznej aw an gardy.
Na sesji poświęconej sprawom dramatu M. B o b r o w n i c k a w ygłosiła re ferat M ity narodowe w dramacie słow iań skim na początku X X wieku. Skoncen
trowała swą uwagę na paralelizm ach i różnicach w kreowaniu m itów historycz nych w dramaturgii polskiej, czeskiej, chorwackiej i bułgarskiej. Zauważyła, iż kreacje te uwarunkowane były sytuacją polityczną w spom nianych krajów (z k tó rych tylko Bułgaria stanow iła niepodległe państwo) oraz zastanym i wzorami i ideałam i przeszłości historycznej. Owo rew izjonistyczne lub rew aloryzacyjne w idzenie przeszłości łączyło się z kultem silnej jednostki spod znaku Nietzschego. Dyskusje z ukształtowanym przez polski romantyzm m odelem patriotyzm u pod jął W yspiański w Legionie i W y zw o le n iu ; wszakże ten drugi dramat, podobnie jak Akropolis, łączy się z tworzeniem nowego m itu — w oli przetrwania i potęgi.
Noc listopadowa z kolei przyniosła konkretyzację m itu (w tym wypadku antycz
nego), który postawiono tu w służbę polskiej historiozofii. W dram aturgii czeskiej natom iast nie istniał rozrachunek z romantyzmem; wpisano w nią krytyczny sto sunek do apoteozy pasywnego cierpienia wiążącej się z postacią Husa i ideologią kierowanego przezeń ruchu. Kult Husa zastąpiony został w Falkensteinie H il- berta (1901) kultem dawnego m ocarstw owego państwa czeskiego. Więcej tu ak tualności oraz elem entów pozytywnego programu, podobnie jak w kilku innych dramatach czeskich. W chorwackiej dramaturgii z kolei następuje rewaloryzacja przeszłości — poprzez przyw ołanie rom antycznego mitu jedności południowych Słow ian (Śmierć m atki Jugoviciô w pióra I. Vojnovica). Odmienne podejście do przeszłości prezentują Bułgarzy: w Bojanie Magesniku Grozeva i Bojanie Mages-
niku Christova historia przeplata się z legendą, a w centrum u w agi dramatur
gów staje człow iek silny, zdolny do kształtowania dziejów sw ego narodu. Referat H. J a n a s z e k - I v a n i ć k o v e j — Stanislaw P rz y b y s z e w s k i i m ię d z y
narodowa cyganeria kawiarniana końca X I X w ieku ujm ował zagadnienie z punktu
w idzenia socjologii życia literackiego, podkreślając rolę Przybyszew skiego w kształ towaniu się modelu kultury w w ielkich m iędzynarodowych gettach artystycznych
fin de siècle’u. Stanow iły one „subkulturę życia publicznego literatury”, grupując
artystów wyalienow anych i zbuntowanych przeciw burżuazyjnemu ładowi i m o ralności oraz przeciw kom ercjalizacji dzieł sztuki. Referentka w ejrzaw szy w sp o łeczne uwarunkowania dekadentyzm u, jego ideologię i m anifestacje artystyczne, om ówiła działalność Przybyszew skiego jako współtw órcy stylu życia i programu cyganerii niem iecko-skandynaw skiej w B erlinie oraz jako inspiratora modernistów czeskich, rosyjskich, chorwackich, serbskich i bułgarskich, wspom inając oczywiście 0 pobycie „syna szatana” w naszym rodzimym Krakowie.
J. H e i s t e i n w ygłosił referat O metodach badań nad literacką awangardą
1 futu ryzm em . W yszedł z założenia, iż futuryzm, jako prąd zrodzony we Włoszech,
którego twórcą i propagatorem był M arinetti, uległ w zetknięciu z trady cjam i i potrzebami poszczególnych kultur narodowych znacznym m odyfikacjom Autor podkreślił, iż w badaniu tego nurtu czy prądu o charakterze uniw ersalis- tycznym nie należy zajmować się głów nie inspiracjami, jakie europejscy futuryści czerpali od siebie nawzajem, ale w ejrzeć trzeba w polityczno-społeczne i ideolo giczne uwarunkowania tego ruchu. Program M arinettiego korespondował z po szukiw aniam i futurystów rosyjskich, polskich, francuskich czy niem ieckich w dzie dzinie estetyki, lecz w poszczególnych krajach ten kierunek artystyczny służył często odmiennej ideologii politycznej (np. im perialistyczne tendencje futuryzmu włoskiego, lewicująco nacechowane tendencje futuryzm u rosyjskiego, oparty na wzorach w łoskich program futuryzm u polskiego powiązany z rosyjskim i inspira cjami politycznym i). Mówić w ięc można nie o jednym futuryzm ie, ale o futuryz- mach narodowych, które tworzyły w łasne programy, odrzucając niektóre z propo zycji włoskich i wzbogacając je o komponenty charakterystyczne dla danego kraju. Drugą grupę tem atów, obejmującą zagadnienia literatur pozaeuropejskich oraz ich wkładu w literaturę św iatową, przedstawili na zebraniu plenarnym: R. F. R e
-ta m a r (Hawana), Udział literatur A m ery k i Łacińskiej w literaturze św iatow ej
X X wieku; H. A l - K h a t e e b (Damaszek), Z wiązki współcze snej literatury arab skiej z literaturą europejską; М. К a n e (Dakar), Aktualn e proble m y literatur a f r y kańskich; N. D. S e n (Kalkuta), Pojęcie literatury hinduskiej. Na posiedzeniach
poszczególnych sekcji omawiano tem aty zarówno ściśle komparatystyczne, jak i związane bezpośrednio z rozwojem i dokonaniami literatur narodowych. Przed stawiono ich genezę, powiązania z folklorem, oryginalność. Mówiono istotnie o ca łej literaturze św iatow ej, nie pomijając problem atyki chińskiej, japońskiej czy hai- tańskiej, zgodnie zresztą z postulatam i w ysuniętym i ongiś w przekornej książecz ce znanego komparatysty R. Etiem ble’a pt. Comparaison n’est pas raison, w której nawoływał on do zerwania w badaniach porównawczych z ciasnym i zarozumiałym europocentryzmem.
Trzecią grupę problemową stanow iły zagadnienia m etodologii i teorii badań porównawczych, a również w dość szerokim zakresie cała teoria literatury. Na sesji plenarnej przedstawiono referaty: H. H. H. R e m a k (Bloomington), Literatura p o
równawcza. K o n trow ersje i zgodność; R. W e 11 e к (New Haven), Refleksje o m o jej „Historii k r y t y k i n o w o ży tn e j”; I. S Ö t e r (Budapeszt), Zastosowanie m etody porównawcze j w badaniach literatury narodowej; A. M. R o u s s e a u (A ix-en-P ro-
vence), Literatura porównawcza a formalna analiza tekstów literackich: bilans
k ry tyc zn y i nowe pe r sp e k ty w y . Na zebraniach sekcji mówiono m. in. o teorii
i praktyce badań komputerowych w dziedzinie nauki o literaturze, podejściu socjo logicznym, sem iotycznym i strukturalistycznym do zagadnień komparatystycznych, zajmowano się poetyką i stylistyką porównawczą, sem iotyką folkloru, strukturą mitu. Cały cykl referatów poświęcony został teoriom przekładu i problemom trans- latorskim związanym z literaturą dawną i współczesną. Na jednym z posiedzeń analizowano m etody G. Lukâcsa w badaniach komparatystycznych. Dodajmy, że propozycje rozm aitych ujęć i interpretacji dzieł oraz prądów literackich i zacho dzących m iędzy nim i związków przedstawiane były nie tylko w owych „rozpra wach o m etodzie”, ale również w komunikatach należących do dwu pierwszych grup problemowych; kom unikaty te ujaw niły zarówno tradycyjne jak i najnowsze sposoby traktow ania poszczególnych tematów.
Na jednym z zebrań dotyczących zagadnień teoretycznych H. M a r k i e w i c z w ygłosił referat pt. Proces literacki w św ietle struktu ralizmu i marksizmu. Przed staw ił rozw ój i propozycje dwóch w spółczesnych teorii opartych na odmiennych hipotezach związanych z praw idłowością procesu literackiego, zauważając, iż ter minem „proces literacki” posługuje się jako najbardziej ogólną nazwą oznaczającą „dzianie się” literatury, występującej tu jako pojęcie teoretyczne, którego substra- tem jest wciąż powiększający się zbiór konkretnych utworów. Po scharakteryzow a niu całkowicie przeciwstawnych punktów w yjścia strukturalizm u i marksizmu (pierwszy opierał się na skrajnym im manentyzm ie form alizmu rosyjskiego, drugi zaś podkreślał zdeterm inowanie literatury przez potrzeby i treści psychoideologicz- ne określonej klasy społecznej) referent zwrócił uw agę na stopniowe zm iejszanie się różnic m iędzy obu kierunkam i widoczne w pracach Tynianowa, Jakobsona, Vodicki, a szczególnie w rozprawie M ukarovskiego Jedn ostka a rozw ój literatury (1966) oraz w m odyfikacjach wprowadzanych stopniowo do pierwotnego modelu teoretycznego m yśli m arksistowskiej. Najnowsze badania m arksistow skie bowiem uwzględniają pewną autonomię, a w ięc im m anentne prawa rozwojowe literatury, nawiązując do poglądu Engelsa, który stwierdził, że ekonomika w odniesieniu do filozofii określa tylko „rodzaj zmiany i dalszego kształtowania się istniejącego m ateriału m yślow ego”, i to zazwyczaj pośrednio. Zbliżenie stanow isk nie usunęło wszakże zasadniczych różnic m iędzy obu teoriami: naczelną m otywacją zmian w literaturze jako całości pozostaje dla zw olenników teorii strukturalistycznej k o nieczność odnow ienia środków literackich, w edług m arksistów natom iast prze
kształcanie literatury dokonuje się dzięki naporowi przemian całego układu spo łecznego.
Jedno z zebrań plenarnych poświęcone było projektowi stworzenia Historii
porów nawczej literatury w językach europejskich. Sekretarz generalny powołany
w celu koordynowania tej inicjatywy, prof. G. M. V a j d a, oraz dyrektorzy poszcze gólnych ośrodków (Węgry, Francja, USA), w których już opracowywane są p o szczególne tomy tego dzieła, poinform owali zebranych o stanie zaawansowania prac oraz o najbliższych planach na przyszłość. W przygotowaniu są obecnie 3 to m y om awiające problemy renesansu, na ukończeniu tom traktujący o sym bolizm ie oraz 2 tomy o literaturze awangardy. Prof. J. V o i s i n e , dyrektor Instytutu L i teratury Powszechnej i Porównawczej na Sorbonie, przedstaw ił projekt 4-tom o- w ego działu pt. Między Oświeceniem a romantyzmem . 1760— 1820. Znany mi kon spekt tomu 2, który obejmuje prozę tego okresu, pozwala mniemać, iż w opraco waniu nie zostaną pominięte najważniejsze zjawiska literatury polskiej. W spółpra cująca z prof. V oisine’em slaw istka H. J e с h o v a, która nb. habilitowała się w P ol sce, zadbała, aby w tych, nie ukończonych zresztą definityw nie, projektach tomów ośw ieceniow ych znalazło się m iejsce na kluczowe problem y literatur Europy Środ kowej i Wschodniej.
Wielość i różnorodność tem atów oraz metod ich opracowania przedstawionych na Kongresie nie ułatw ia podsumowania jego osiągnięć i wyników, szczególnie wobec faktu, że autorka sprawozdania mogła brać udział tylko w niektórych po siedzeniach, a z racji swoich zainteresowań w ybierała sesje poświęcone problem a tyce ośw ieceniowej. Zaakcentować przecież trzeba dwie tendencje, które ujawniły się na Kongresie budapeszteńskim: w nikliwą dyskusję nad zagadnieniam i literatur pozaeuropejskich oraz odejście od tradycyjnych ujęć literatury porównawczej. Uwagę badaczy przyciąga dziś-przede wszystkim problem atyka różnic i paraleliz- m ów interliterackich, mniej natom iast zainteresowania poświęca się tzw. związkom kontaktowym . Znacznie w iększy nacisk położono również na analizę i ocenę w ar tości artystycznych dzieł porównywanych oraz ich w łaściw ą interpretację. Zniesio ny został też, jak się wydaje, podział na literaturę powszechną i porównawczą, proponowany ongiś przez Van Tieghema, a na obszarze szeroko pojętej nauki o li teraturze coraz bardziej się zacierają granice m iędzy historią literatur narodowych, teorią literatury i komparatystyką.
Zofia Sinko
KONFERENCJA POŚWIĘCONA TEORII TEKSTU (Warszawa, 14—18 września 1976)
W konferencji zorganizowanej przez Pracownię Poetyki Teoretycznej i Języka Literackiego IBL PAN w zięli udział językoznawcy i literaturoznawcy polscy, ra dzieccy, czescy i N R D-owscy. W obradach i dyskusji uczestniczyli ponadto przed staw iciele środowiska naukowego warszawskiego oraz goście z Lublina i Torunia. Konferencja m iała charakter roboczy. W szystkim referatom towarzyszyła żywa dyskusja.
Impreza ta była kontynuacją serii spotkań odbywających się w odstępach dwuletnich, z inicjatywy wyżej wym ienionego zespołu. Owe spotkania znajdują odbicie w szeregu publikacji zbiorowych, które zainicjował tom O spójności tekstu (1971); kolejne zaś tomy (podobnie jak pierwszy, pod redakcją M. R. Mayenowej):
T e k st i język. P roblem y se mantyczne (1974) oraz Sem an tyka tekstu i ję zyk a (1976),
publikują referaty z poprzednich konferencji poświęconych strukturze znaczenio w ej i form alnej tekstów.
