A. Kudła
Województwo katowickie
Ochrona Zabytków 12/3-4 (46-47), 268-269
Л - " .
K R O N I K A
R ye. 222. T o szek , w o j. k a to w ic k ie . Z a m e k — e le w a c ja w s c h o d n ia s k r z y d ła w sc h o d n ie g o od s tr o n y w ja z d u . R yc. 223. T o szek , m a k ie ta z a m k u . R yc. 224. O g ro d z ie n ie c , w o j. k a to w ic k ie . Z a m e k , e le w a c ja p o łu d n io w o - w s c h o d n ia .PRACE KONSERWATORSKIE
W O JE W Ó D Z T W O K A T O W IC K IE * S ię g a ją c y X I I I- w ie c z n y c h t r a d y c ji z e s p ó ł z a m k o w y w T o s z k u n a s k u te k k il k u n a s tę p u ją c y c h po so b ie k a t a k liz m ó w z o sta ł n a m p r z e k a z a n y w f o r m ie p r a w ie że m a r tw e j ru in y . O d b u d o w ą tr w a j ą c ą od 1956 r. o b ję te z o sta ły w ie ż e , część p rz y b r a m o w a , tzw . d om b u r - g ra b ie g o o ra z s ta jn ia , w zgl. p ó ź n ie jsz a o ra n ż e r ia . W tr w a ł e j ruiniie p o z o sta n ie , b ę d ą c y in te g r a ln ie z w ią z a n y z zesp o łem , p a ła c C o lo n n ó w i m u r y o k a la ją c e zam e k . P r z e w id u je się z a k o ń c z e n ie ro b ó t i o d d a n ie o b ie k tó w n a p o trz e b y k u lt u r a ln o - s p o łe c z n e m ie js c o w e j lu d n o ś c i n a ro k 1960. D om b u rg r a b ie g o z a a d a p to w a n o n a s c h r o n is k o P .T .T .K . (ry c . 222, 223). Z a m e k B ę d z i ń s k i , w ch o d zący w s k ła d z a c h o d n ie g o s y s te m u o b ro n n e g o K a z im ie rz a W ie lk ie g o p r z e tr w a ł do n a szy ch c zasó w w p o s ta c i1 sła b o c z y te ln e j r u in y , p o w s ta łe j n a s k u te k zn iszczeń sp o w o d o w a n y c h w o jn a m i, n a tu r a ln e g o p r o c e su d e s tr u k c ji, ja k i h is to ry c z n y c h r e sta u ra c ji) L a n d ie g o z czasó w K ró l. K o n g re so w e g o . O s ta tn ia r e s ta u r a c j a p r z y w r ó c iła o b ie k to w i jeg o X IV -w ie c z n ą f o r m ę a r c h ite k to n ic z n ą . R ó w n o le g le do p ra c b u d o w la n y c h p rz e b ie g a ły b a d a n ia a r c h e o lo g iczn e, k tó r e p o z w o liły u c z y te ln ić l i n ię m u r ó w b r a m y z a m k u d o ln eg o (ryc. 225). O b ie k t z a a d a p to w a n o n a m u z e u m h is to ry c z n e z iem i z a g łę b ia śląsk ieg o . Z a m e k w K o ń c z y c a c h M a ł y c h sk a z a n y p rz e z n ie ś w ia d o m y c h u ż y tk o w n ik ó w n a ro z b ió rk ę , p o d d a n o w la ta c h 1955— 58 z a b ie g o m k o n s e r w a t o r sk im , p o le g a ją c y m n a o d sło n ię c iu p ię k n y c h p o d c ie n i, loggii, w z m o c n ie n iu k o n s t r u k c ji , w y k o n a n iu w ię ź b y d a c h o w e j, za ło ż e n iu iz o la c ji, o d w o d n ie n iu te r e n u , w y m ia n ie p o k ry c ia d a ch o w eg o o ra z k a p ita ln y m re m o n c ie w n ę trz a . O b ie k t te n o d b u d o w y w a n o p o d k ą te m p rz y s to s o w a n ia go d la p o tr z e b m ie js c o w y c h w ła d z k o m u n a ln y c h o ra z d la o śro d k a k u lt u r a l n o - o św ia to w e g o . X V I- w ie c z n y d w ó r o b r o n n y w В z i u, k tó r y z o sta ł p rz e z m ie js c o w ą lu d n o ś ć z a m ie n io n y n a k a m ie n io ło m , u r a to w a n o i po g r u n to w n y m re m o n c ie p r z e zn a c z o n o n a siedziibę G ro m a d z k ie j R a d y N a ro d o w e j, p rz e d s z k o le i O śro d e k Z d r o w ia . N a u w a g ę z a s łu g u ją z re k o n s tr u o w a n e sz c z y ty re n e s a n s o w e i z a c h o w a n e o tw o ry s trz e ln ic z e .
* P or. spraw ozd. ,,Ochr. Z ab.” 1954, nr 2.
P r z e z d łu g ie la ta n ie u d a w a ło się z n a leźć u ż y tk o w n ik a d la ro k o k o w e g o p a - ł a c u w S o ś n i c o w i c a c h . B o g a ta o r n a m e n ty k a e le w a c ji, d a le k o p o s u n ię ty s to p ie ń zniszczentia, a k r y j ą c y się za ty m o lb rz y m i k o s z t o d b u d o w y o d s tra s z a ły i n w e s to r a . P r a c e z w ią z a n e z o d b u d o w ą zo s ta ły je d n a k ro z p o c z ę te w b ie ż ą c y m r o k u i o b ie k t p o o d b u d o w ie , k t ó r a p o tr w a do r. 1962, z o s ta n ie z a a d a p to w a n y n a s z p ita l d la g łę b o k o u p o ś le d z o n y c h d ziec i. P o z a ty m n a w a r s z t a c ie k o n s e r w a to r s k im z n a j d u j ą slię z a m k i w G liw ic a c h , Z e b rz y d o w ic a c h o ra z r u i n a o g ro d z ie n ie c k a . S zc z e g ó ln ie ta o s t a tn ia z a w ie r a b o g a tą p r o b le m a ty k ę k o n s e r w a to r s k ą , k tó r a z a s łu g u je n a o b s z e rn e o m ó w ie n ie (ry c. 224). A. Kudła P R A C E R E M O N T O W O -K O N S E R W A T O R S K IE W Z A M K U Ł A Ń C U C K IM Z a m e k ła ń c u c k i z b u d o w a n y je s t n a „ w o ln y m p o lu ” n a p ó łn o c n y - w s c h ó d od m i a s t a p rz y z b ie g u g łó w n y c h d ró g do K ra k o w a , L w o w a i L e ż a js k a . P o s ia d a ł on w ła s n e o so b n e u m ocnlienia n ie z a le ż n e od f o r ty f i k a c ji m ie js k ic h . M u ry o b ro n n e o r e g u l a r n y m z a ry s ie b a s tio n o w y m w f o r m ie p ię c io r a m ie n n e j g w ia z d y o ta c z a ją b u d y n e k m ie s z k a ln y , D o p o c z ą tk u o s ie m n a s te g o w ie k u za fo są w k i e r u n k u w e w n ę tr z n y m (istn iały p o d w ó jn e w a ły z ie m n e, n a k tó r y c h s ta ło o siem d ziiesiąt a r m a t. D o w n ę tr z a tw ie r d z y p ro w a d z ił od s t r o n y z a c h o d n ie j m o s t ( d a w n ie j z w o d zo n y p rz y b ra m ie ), p rz e r o b io n y p ó ź n ie j n a s t a ły . W o b rę b ie f o r te c y z n a jd o w a ły się k o s z a r y d la 400 lu d z i z a ło g i i stajnlie d la k o n i. Z a m e k z b u d o w a ł w s ty lu b a ro k u w ło s k ie g o M aciej T r a p o la d la S ta n is ła w a L u b o m irs k ie g o h e tm a n a w ie lk ie g o k o r o n neg o . B u d o w ę z a k o ń c z o n o w r. 1641. W ła ś c iw y b u d y n e k z a m k o w y (m ieszc zący o b e c n ie m u z e u m w n ę t r z Ł) s k ła d a ł się z p r o s to k ą tn e j b r y ły z w e w n ę tr z n y m p r a - wlie k w a d r a to w y m d z ie d z iń c e m . O d s t r o -t A lfre d P o -to c k i, o s -ta -tn i w ła ś c ic ie l Ł a ń c u -ta , o p u s z c z a ją c z a m e k w r. 1944 w y w ió z ł za g r a n i c ę l i w a g o n ó w n a jc e n n ie js z y c h d z ie l sz tu k i, j a k : z a b y tk o w e m e b le , o b ra z y , d y w a n y i d r o b n e p r z e d m io ty p rz e m y s łu a r ty s ty c z n e g o . W c z a sie d z ia ła ń w o je n n y c h w r. 1944 w n ę tr z e z a m k o w e n ie w ie le u c ie r p ia ło d z ię k i p o s ta w ie d a w n e j słu ż b y P o to c k ie g o o ra z d o w ó d c y w o js k r a d z ie c k ic h , k tó r y o to c z y ł je o p ie k ą . D o p ie ro p o r . 1945 ró ż n e in s t y t u c j e (B ib lio te k a U n iw e r s y t e t u W a rsz a w sk ie g o , B ib lio te k a N a ro d o w a , P a ń s tw o w y I n s t y t u t S z tu k i, M u z e u m N a ro d o w e , A rc h iw u m Gł. A k t D a w n y c h w W a rsz a w ie , B i b lio te k a O sso lin e u m w e W ro c ła w iu ) p o w o li z a b i e r a ł y p o trz e b n e im e k s p o n a ty , k s ią ż k i i d o k u m e n ty . W te n sp o só b w z ię to 31 rz e ź b z o k r e s u rz y m sk ie g o , o k o ło 500 d z ie ł z w ią z a n y c h t e m a ty c z n ie ze s z tu k ą o ra z c a łe a r c h iw u m łą c z n ie z fo to g ra fia m i.
