Jerzy Łomnicki
Ostrów Lednicki
Ochrona Zabytków 16/4 (63), 66
1963
W p ra c a c h n a O stro w iu L ed n ick im (pow. G niezno), pro w ad zo n y ch od k ilk u la t pod k ie ro w n ic tw em m g ra Je rz eg o Ł om nickiego, ja k o ogólną zasadę p rz y ję to b a d a n ie znalezisk arc h ite k to n ic z n y c h p rzy jed n o czesn y m sk o n c e n tro w a n iu stu d ió w n ad p rz e strz e n n y m rozw iązan iem ob jęteg o b a d a n ia m i te re n u . W ynikiem b a d a ń nad połączen iem w y sp y z b rze g am i je z io ra było odnalezienie w 1959 r. d rew n ia n eg o m o stu długości 630 m, k tó ry łączył w yspę w części podgrodzia z obydw om a b rz e gam i, oraz o p racow anie jego te o re ty c z n e j re k o n stru k c ji. Ja k o je d n e z p ierw szy ch w P olsce zap o czątk o w an e zostały sy stem a ty cz n e b a d a n ia archeologiczne pod w odą n a głębokości 10 m. W to k u p ra c u d ało się u sta lić k o n stru k c ję m o stu w zasięgu 36 m 2 o raz dotrzeć n a te re n pobo jo w isk a, gdzie odnaleziono znaczne ilości oręża z X —X I w., hełm ty p u burg u n d zk ieg o , w łócznie, m iecze itp., a ta k że b ardzo dobrze zach o w a n ą łódź je d n o d re w k ę długości 10,2 m , k tó re j k o n se rw ac ję ukończono w b ie żącym ro k u . Z niszczenie m o stu n ależ y w iązać z n a ja z d e m B rze ty sław a w 1038 r. W ra m a c h stu d ió w n a d zab u d o w ą w y sp y p ro w a d z i się b a d a n ia ru in s a k ra ln e j b u d o w li c e n tra ln e j z końca X lub p o czątk u X I w., zbudow anej z k o stk i w a p ie n n ej n a rzucie tw o rzą cy m tzw. oktogon krzyżow y, z obejściem po w stały m przez w p ro w a d ze n ie czterech filaró w . W to k u b a d a ń czw oroboku m u ró w p rz y le g a ją c e go od zachodu do budo w li k u lto w e j odsłonięto w y w ró c o n ą szczytow ą ścianę z a c hodnią z o tw o ram i okien n y m i i u stalo n o , że jego k w a te ra za chodnia p o siad ała c h a ra k te r m ieszk aln y . W tra k c ie b a d a ń pro w ad zo n y ch poza o brębem ru in y n a t r a fiono na m u ry fu n d am e n to w e, a częściow o ty lk o n eg a ty w y fu n d a m e n tó w z n i szczonej budo w li. W pisana w re g u la rn y k w a d ra t 14 X 14 m po siad a ona podział w e w n ę trz n y na k w a d ra t n aw y o w ym . 8,5 X 8,5 m p ro sto k ą tn ie za m k n ię te p re z b ite riu m oraz n a trz y cubicula p rzy le g a ją c e od północy, k tó ry c h częściowo w y p ra w ione ściany zb udow ane są z okrzesków g ra n ito w y c h i ciosów m a rtw ic y w a p ie n n ej. D w a cu b icu la p o sia d a ją c h a ra k te r k ap lic grobow ych, w k tó ry c h w n ę trz u z n a j d u ją się m. in. dw a m u ro w an e grobow ce p rz y k ry te gład k im i p ły ta m i z z a p raw y g ip so w o -w ap ie n n ej bez d o d a tk u piask u , an alo g iczn ej do użytej w c e n tra ln e j b u dow li s a k ra ln e j. Czas p o w sta n ia o b ie k tu o kreślić m ożna roboczo ja k o rów noczesny z p o w sta n iem p ierw szej led n ick iej b u d o w li sa k ra ln e j. N a te re n ie „ n a w y ” z n a jd o w ał się ró w n ież m u ro w an y grobow iec p rz y k ry ty p ły tą gipsow ą, zniszczony w yk o p am i n ie m ie ck im i w 1944 r. S pośród zn alezionych n a sta n o w isk u , b ard z iej in te re su ją c y c h z a b y tk ó w w y m ien ić należy pozłacany re lik w ia rz w kształcie krzy ża greckiego w f u te ra le sk ó rza n y m z X /X I w. oraz sp in k ę ołow ianą z X II w. W ro k u bieżącym rozpoczęto o d sła n ia n ie trze cie j budow li k am ien n e j n a te re n ie grodziska.
J e r z y Ł o m n ic k i
P o d d an o bad an io m s ta n re lik tó w p rz e d ro m a ń sk ic h i ro m ań sk ich . P ra c e b a d a w cze p ro w a d ziła K a te d ra C h etnii S to so w an e j n a U n iw ersy te cie A. M ickiew icza w P o znan iu . S tw ierd zo n o d o b ry sta n w szy stk ich e le m e n tó w p o d d an y c h e le k tro p e try fi- k a c ji w la ta c h 1953—54. N ato m iast stw ie rd z o n o zły sta n pozostałych fra g m en tó w , c h a r a k te ry z u ją c y c h się w ysuszeniem i k ru ch o śc ią za p raw y oraz o b luźnieniem się poszczególnych kam ieni. i(iPor.: M. K ra n z , J. L eh m an n . B adania nad za b e zp iec ze n ie m r e lik tó w a r c h ite k tu r y ro m a ń sk ie j w k r y p c ie pod ka ted rą w P oznaniu, w n i n ie jsz y m zeszycie „O chrony Z a b y tk ó w ” s. 39.
M. Pa.
W to k u o d b u d o w y k o le g ia ty (jpor.: I. G alicka, Z. Sw iechow ski. P ro b le m y k o n se rw a to r sk ie ko le g ia ty w K ołobrzegu. „B iuletyn H isto rii S z tu k i” X X IV , 1962, s. 424—428) p rzep ro w ad z o n o tru d n y zab ieg zlik w id o w an ia w y ch y le ń b loku w ieżo w ego od pionu. P ęk n ię cia pionow e m u ró w śc iągnięto za pom ocą stalo w y ch taśm założonych w fo rm ie b an d a ży w w y k u ty c h bru zd ach . C iężar m asy m urów , po d le g a ją c e j ściąg an iu , w ynosił 10 000 ton. Do p rz e p ro w a d z e n ia zabiegu użyto w cią g arek ręcznych. P rz eb ie g p rac n ad z o ro w a li sp e cja liśc i z P o lite c h n ik i G d ań sk iej. K o n tro lę m a k sy m a ln y c h n a p rę ż e ń ta śm sta lo w y ch sp raw o w an o za pom ocą te n so m e tró w . Z asto so w an ie te j m etody pozw oliło n a zlik w id o w an ie p ęknięć n iebezpiecznych dla całości z a b y tk u ( p o r. „O chrona Z a b y tk ó w ”, XIV, 1961, s. 130). Pom yślm y w y n ik ro b ó t w K o łobrzegu jpozwoli ma zasto so w an ie te j m etody w p ra c a c h k o n se rw a to rsk ic h p rz y w ie ż y ra tu sz o w e j w T o ru n iu . M. Pa.
