"Zniszczenia wojenne i ochrona
zabytków w rejonie Beskidu
Niskiego", Juliusz Rossa, "Ziemia", R.
XXVIX, tom XXVII, nr 1 : [recenzja]
Ochrona Zabytków 2/2 (6), 138-139
PRACE KOMISJI HISTORII SZTUKI IX. S te fa n św iszczow ski, Z a m e k w D ę b n i e w ś w i e t l e n o w y c h o d k r y ć (z. 4 str. 234-7).
Autor podaje wyniki swych prac konser watorskich prowadzonych od r. 1946, o któ rych traktuje obszerniej w specjalnej pracy wspólnie ze Zbigniewem Bocheńskim (por. wyżej).
!nż. arch■ S te fa n św iszczow ski, B r a m a na G r ó d k u i r e sz ty m u r ó w m i e j s k i c h p o m i ę d z y G r ó d k i e m a W a w e l e m (str. 277—9).
1. Na podstawie badań pomiarowych, a następnie prac konserwatorskich w r. 1946 autor ustala, że ryzalit klasztoru na Gródku występujący ku Plantom, stanowił dawniej bramę miejską, stojącą w przedłużeniu linii A—B Rynku Gł. i stanowiącą pierwotne zakończenie ulicy Mikołajskiej, która biegła ongiś prostą linią. Odsłonięty łuk bramy przypomina Bramę Floriańską. Należy ona do typu b-amy, składającej się z szyi, zbli żonej rzutem do kwadratu, zamykanej mo stem zwodzonym i z baszty zamykanej broną. Powstała około r. 1285, należała do rzeźników.
2. Przy okazji pomiarów klasztoru bernar dynek przy kościele św. Józefa okazało się że mur zewnętrzny klasztoru od strony plant pochodzi z epoki średniowiecza i był dawnym murem obronnym miejskim.
3. Drugi większy fragment muru obron nego zachował się na tyłach klasztoru kla rysek przy kościele św. Andrzeja w pełnej wysokości, wraz z strzelnicami a nawet na dużej przestrzeni z blankami drewnia nymi.
ARCHITEKTURA Miesięcznik, 1948 O ś s a s k a (Nr 8/9, (10/11), str. 1 -4 , il.)
Omówienie wyników konkursu na upo rządkowanie placu i ogrodu Saskiego w War szawie w latach 1927 i 1935, zniszczeń lat 1939—45, oraz nowego konkursu z r. 1948. Sta n isla w Jankow ski, T r a s a W — Z (Nr 6/7 8/9, str. 1—7).
Autor omawia założenie i projekt trasy, odsłonięcie skarpy, rejon zabytkowy, zbu
rzenie pałacu Teppera i rekonstrukcję pa łacu Radziwiłłów, uważając ją za błąd, gdyż wyrywa zabytek z otoczenia, stawiając go na wyspie komunikacyjnej. K o n k u r s Nr 143 n a r e g u l a c j ę Pl a cu Z w y c i ę s t w a i t e r e n ó w O si S a s k ie i o r a z n a s z k i c o w y p r o j e k t D o m u W o j s k a P o l s k i e g o (Nr 8/9 (10/11), str. 6—14)
Omówienie programu, przewodu konkursu i zaleceń sądu konkursowego co do rozwią zania dawnego placu Saskiego w Warszawie. Tadeusz Wróbel, W r o c ł a w ś r e d n i o w i e c z n y jak o z a b y t e k a r c h i t e k t o n i c z n y (Nr 11/12 (13/14), str. 21—28).
Czy można średniowieczną część miasta zaliczyć do kategorii zabytków urbanistycz nych i czy można ją zachować i przeobrazić tak, aby nie wpłynęła ujemnie na rozwój miasta i stała się atrakcją — oto zasadnicze pytanie, na które autor odpowiada na pod stawie analizy momentu powstania miasta kolejnych faz jego rozwoju i przeobrażeń, analizy planu i stanu zniszczenia, stwierdza jąc, że miasto to da się w planie odbudowy traktować jako oddzielne zagadnienie urba nistyczne. ZIEMIA, M i e s i ę c z n i k R. XXVIX, tom XXVII Juliusz Ross, z n i s z e n i a w o j e n n e i o c h r o n a z a b y t k ó w w r e j o n i e B e s k i d u N i s k i e g o (Nr 1 (571) str. 9—13).
Najbardziej ucierpiało Jasło, gdzie m. i. zniszczony został kościół parafialny gotycki z XV wieku Późno gotyckie kościoły farne w Bieczu i Krośnie wyszły z wojny obronną ręką. Dotkliwie ucierpiała Dukla, gdzie po żar spowodował częściowe zawalenie się sklepienia kościoła paraf., jednego z naj piękniejszych zabytków rokoka saskiego w Polsce. Kościół został już odremontowany. Podobnie zniszczał kościół paraf, w Ryma nowie, również odrestaurowany. W Grybo wie spalił się doszczętnie gotycki kościół św. Beinarda. Znany kościółek drewniany w Haczowie (1624) ocalał, doznając mniej 138
szych uszkodzeń od pocisków. Poważnie ucierpiał drewniany kościółek św, Wojciecha (XV w.) pod Krosnem, który stracił cenne szczegóły urządzenia, ale został także już zabezpieczony. Nadto konserwacją objęto trzy kościoły drewniane: w Lubli, Wietrznie i Wrocance. Z zamków zabezpieczono ruiny w Odrzykoniu (XV w.). Prawie zupełnemu zniszczeniu uległ zamek w Nowym Sączu wraz ze zbiorami muzealnymi. Zamek w Sa noku ocalał. Liczne i cenne pałace i dwory uległy dewastacji (np. Dukla).
W anda Sarnow ska, C h r o ń m y z a b y t k i n a s z e j z a m i e r z c h ł e j p r z e s z ł o ś c i (z. 4 (574), str. 92-94).
Autorka podnosi sprawę ochrony zabyt ków prehistorycznych, przy czym podkreśla znaczenie współpracy Pol. Tow. Krajozn. w tej dziedzinie oraz rolę wydawnictw na- ukowo-popularnycb,odczytów,wycieczek itp., podając na końcu zestawienie najważniejszej literatury przedmiotu.
Franciszek Jaśkow iak, Dom W o j c i e c h a B o g u s ł a w s k i e g o u r a t o w a n y (z. 9, (576), str. 140—143).
Autor przedstawia przebieg akcji i urato wania przed rozbiórką pamiątkowego dworku z drugiej poł. XVII w. w Glinuie (wojew. Wielkopolskie), gdzie się urodził „ojciec teatru polskiego“ — Wojciech Bogusławski (4. IV. 1757).
Kazim iera Kutrzebianka, Z niszczo n e pr zez N i e m c ó w z a b y t k i s z t u k i w p o w ie c i e m y ś l e n i c k i m (z. 7—8 (577—78), str. 146—151).
Spaleniu uległ wczesno-barokowy dwór w Wysokiej oraz sąsiednia kaplica drewniana, dalej drewniane domy konstrukcji zrębowej w Jordanowie, kościółki drewniane w Sko mielnej Białej (1569), w Lubniu (XVII w.) wraz z plebanią, plebania w Łętowni z cen nym archiwum, biblioteką i dwoma obra zami cechowymi z XVI i XVII w.
K r o n i k a m u z e a l n a i k o n s e r w a t o r s k a przynosi m. i. następujące komu nikaty. artykuły i notatki: Z. Ciekliński. Nowe ośrodki muzealne na terenie wojew. łódzkiego (o zabezpieczenie pałaców i zam
ków w Nieborowie. Oporowie i Walewicach), w nr 2 (572); J. Lepiarczyk, Ochrona zabu dowy starych miasteczek w woj. Krak. (nr 3 (573)) zabytki Tarnowa pod opieką (nr 4 (574)- tenże. Wiadomości o restauracji ko ścioła św. Andrzeja w Krakowie o odkryciu romańskim w Miechowie, o konserwacji ka plicy Batorego na Wawelu i o odsłonięciu Bramy Rzeźniczej na Gródku w Krakowie (nr 7—8 (577—8); tenże, Odkrycia w Kole gium Jagiellońskim w Krakowie (nr 10—11 (580—1).
PRZEGLĄD BUDOWLANY, M ie się c z n ik Rok XX
K azim ierz Ulatowski, Od b u d o wa P o zn a n i a (z. 2, str. 73—85)
Autor omawia wielkie zniszczenie miasta i jego zabytków (ratusz renesansowy, pałac Działyńskich, pałac Górków, kościół św. Marcina, kościół Bernardynów itd.), dalej straty w wyposażeniu katedry i odkrycia romańskie oraz gotyckie tamże, wreszcie omawia akcję ochrony zabytków, ilustrując ją sumami wydatkowanymi przez Poznańską Dyrekcję Odbudowy.
J a n Z achw atow icz, P o m n i k i k u l t u r y p o l s k i e j n a Z i e m i a c h O d z y s k a n y c h , i c h l o s y , k u l t u r a i u p o w s z e c h n i e n i e (nr 7 str. 244—54).
W bogato ilustrowanym artykule autor omawia przykładowo zniszc7enie zabytków przez Niemców (zamek w Opolu, zworniki ze swastyką w gotyckim ratuszu wrocław skim), zakres i tiudności podjętych prac konserwatorskich, zabezpieczenia roku 1945, odbudowy i restauracje, użytkowanie zam ków, sprawy techniczno-budowlane, badania naukowe, los zabytków ruchomych i sprawy muzealne.
KRONIKA MIASTA POZNANIA, Kwartalnik R. XXI
W itold Meisei, o d b u d o w a z a b y t k ó w (nr 1, str. 79—82; nr 2 str. 151—166, nr 3 str, 240—251 nr 4 str. 347—352).
Jest to stata kronika konserwatorska. Ratusz: czołowy zabytek Poznania został w roku 1948 zasadniczo odbudowany. Ukoń czono konstrukcję stalową wieży i obmuro 139
