Jerzy Bafia
Warunkowe umorzenie
postępowania karnego według
projektów k.k. i k.p.k.
Palestra 12/12(132), 16-29
1968
16 J e r z y B a f i d N r 12 (132)
p rzestęp stw , w zw ią zk u z czym w czę śc i szczeg ó ln ej o k reślo n o in aczej niż d o ty c h czas d oln e progi p o zb a w ien ia w o ln o ści; progi te w y d a tn ie p od n iesio n o w w y p a d k ach k aran ia recy d y w istć w. D u ży n a cisk p ołożon y z o sta ł na w y r ó w n a n ie p rzez sp ra w cę szk od y w y rzą d zo n ej p rzestęp stw em , i to n ie ty lk o w ó w cza s, g d y p o szk o d o w a n y m jest urząd lu b jed n o stk a go sp o d a rk i u sp o łeczn io n ej. N ad k w e stią w y ró w n a n ia szk od y sąd ob o w ią za n y je s t za sta n o w ić się, zw ła szcza p rzy sto so w a niu n a d zw y cza jn eg o zła g o d zen ia k ary, za w ie sz e n ia w y k o n a n ia k a ry p o zb a w ien ia w o ln o ści, w a ru n k o w eg o u m orzen ia p o stęp o w a n ia k arn ego, w a ru n k o w eg o p rzed term in o w eg o z w o ln ie n ia oraz w razie sk a zy w a n ia r e c y d y w istó w . P rob lem ten p rzew ija się ró w n ież w p o sta ci n aw iązk i.
S y ste m kar p rzy jęty w p ro jek cie p o zw a la na zró żn ic o w a n ie rep resji karnej i u e la s ty c z n ie n ie jej sto so w n ie do rodzaju p rz e stę p stw a i w ła śc iw o ś c i sp raw cy. P od ty m w z g lę d e m p rzep isy p ro jek tu p o w a żn ie się różn ią od p raw a o b o w ią zu ją cego. K od ek s k arn y z 1932 r. zb u d o w a n y je s t tak , że u w a g a sąd u k o n cen tru je się przede w sz y stk im na p ro b lem ie zasad o d p o w ied zia ln o ści. Z a g a d n ien ie k ary u re g u lo w a n e je s t w o b o w ią zu ją cy m k o d ek sie k a rn y m w sposób, k tó ry n ie m ó g ł z a p ob iec w y tw o r z e n iu się w p ra k ty ce są d o w ej sch em a tó w k aran ia, n ie za w sze p ro w a d zą cy ch do w ła ś c iw e j in d y w id u a liz a c ji orzeczen ia o k arze. W ś w ie tle p rze p isó w p rojek tu przed są d em orzek ającym sta ją zn aczn ie w ię k s z e m o żliw o ści Wy boru zarów n o środka k arn ego, ja k i u zu p ełn ia ją ceg o o rzeczen ie o k arze, m ia n o w i c ie środka p ro fila k ty c z n o -w y c h o w a w c z e g o .
U sta le n ie w in y w s y s te m ie p rzep isó w p rojek tu p ro w a d zić m a n ie do sza b lo n o w e g o ro zstrzy g n ięcia w zak resie w y m ia r u k ary, le c z m a się sta ć p u n k tem w y j ścia d o z a sto so w a n ia zesp ołu środ k ów o d d zia ły w a n ia na p o d sta w ie zap ozn an ia się z o so b o w o ścią osk arżon ych , p ob u d k am i ich p o stęp o w a n ia raz w a ru n k a m i ży c io w y m i. S y ste m ta k i sta w ia w p r a w d z ie przed sąd am i n o w e, n ie ła tw e zadania, jed n a k że sk ie r o w u je d zia ła ln o ść sąd ów w za k resie w y m ia r u k a ry n a n o w e tory, od p o w ia d a ją ce p o stu la to m w y su w a n y m p rzez n au k i p en iten cja rn e.
J E R Z Y B A F lA
Warunkowe umorzenie postępowania karnego
według projektów k.k. i k.p.k.
§ 1. U W A G I W S T Ę P N E
W stru k tu rze p rzestęp czo ści w y stę p u ją c e j w P R L p o w a żn ą p o zy cję za jm u je tzw . drobna p r z e stę p c z o ść .1 S k ła d a ją c e się n a tę gru p ę p rz e stę p stw c z y n y są p o p ełn ia n e p rzew a żn ie p rzez sp ra w có w o k reśla n y ch w k ry m in o lo g ii ja k o p rzyp ad k ow i.
i O k r e ś l e n i e d r o b n e j p r z e s t ę p c z o ś c i i z a k r e s w y s t ę p o w a n i a p r z e d s t a w i ł e m w p r a c y p t . : W z b o g a c e n i e ś r o d k ó w z w a l c z a n i a d r o b n e j p r z e s t ę p c z o ś c i , P i P n r 4—5/68. P r a c a w s k a z u j e t a k ż e n a r o l ę w a r u n k o w e g o u m o r z e n i a w w a l c e z t ą p o s t a c i ą p r z e s t ę p c z o ś c i .
P o lity k a k ry m in a ln a , k szta łtu ją ca k ieru n k i prac k o d y fik a cy jn y ch , m u si u w z g lę d n iać p ro b lem a ty k ę drobnej p rzestęp czości. Id zie tu o op racow an ie w ram ach n o w e j k o d y fik a c ji ta k ie g o sy stem u środ k ów , k tó ry w e ź m ie pod u w a g ę sp e c y fik ę tej p rzestęp czo ści.
P o d sta w o w y m za ło że n iem p o lity k i k ry m in a ln ej w stosu n k u do d robnych p rze s tę p s tw p o p ełn ia n y ch p rzez sp ra w có w p rzy p a d k o w y ch p o w in n a b y ć tra n sp o n o w a n a d o p o lity k i k ry m in a ln ej r eg u ła p rak seologii: m in im u m rep resji a m a k sim u m o d d z ia ły w a n ia zm ierza ją ceg o do ogran iczan ia p rzestęp czo ści. W łaśn ie w w a lc e z tą g ru p ą p rzestęp czo ści m ożn a dać p rzew a g ę środkom w y c h o w a w c z o -z a p o b ie g a w c z y m p rzed środkam i rep resy jn y m i, p o leg a ją cy m i na sto so w a n iu kary p o zb a w ien ia w o l n o śc i oraz in n y ch kar.
P rzed K o m isją K o d y fik a cy jn ą sta n ęło zad an ie za p ro jek to w a n ia ta k ie j in s ty tu c ji p r a w n e j, która u w zg lęd n ia ją c n ie c e lo w o ść o rzek an ia k a ry , z a p ew n ia ła b y jed n a k o d d z ia ły w a n ie w y c h o w a w c z e n a sp ra w cę i z a p o b ieg a ła b y p o w ro to w i do p r zestęp stw a te g o sa m eg o sp ra w cy — bez rezy g n a cji z o d d zia ły w a n ia o g ó ln o p r e w e n c y j- nego.
T ak ie e fe k ty m ożna osią g n ą ć p rzed e w s z y stk im p rzez w łą c z e n ie k o le k ty w u p ra cu ją cy ch do p rocesu o d d zia ły w a n ia w y ch o w a w czo -za p o b ieg a ją ceg o .
N o w ą in sty tu c ją , k tó ra sp ełn ia ć m a p o w y ższe fu n k c je , je s t w a ru n k o w e u m orze n ie p o stęp o w a n ia k a rn eg o .18.
g 2. P O P R Z E D N I E P R O J E K T Y K .K .
W pracach nad p ro jek tem k.k. z 1956 r. n ie ro zw in ięto szerzej in sty tu c ji o d stą p ie n ia od u k aran ia. A rt. 52 za w iera ł n a stę p u ją c e sfo rm u ło w a n ie: „W w y p a d k ach w y ją tk o w y c h i szczeg ó ln ie u zasad n ion ych sąd m oże n ie orzekać k ary, je ż e li ze w z g lę d u n a z a ch o w a n ie się sp ra w cy po p o p ełn ien iu p rzestęp stw a w y m ie r z e n ie k a ry b y ło b y n ie słu sz n e ”.
T ak u ję ty p rzep is za k ła d a ł zu p ełn ie w y ją tk o w e jeg o sto so w a n ie. W yn ik a to ze w stę p n e j części red a k cji p o d k reśla ją cej n ie ty lk o w y ją tk o w o ść w y p a d k u , ale p o n ad to w a ru n ek szczeg ó ln eg o u za sa d n ien ia teg o w y p a d k u . P oza ty m sto so w a n ie p rzep isu z o sta ło u za leżn io n e ty lk o od „zach ow an ia się sp ra w cy p o p o p ełn ien iu p r z e stę p stw a ”, a w ię c z o sta ło od erw an e od o k o liczn o ści, w jak ich n a stą p iło p o p e ł n ie n ie p rzestęp stw a , jak ró w n ież od w ła śc iw o ś c i o so b isty ch sp ra w cy i jeg o p o sta w y przed p o p ełn ien iem p rzestęp stw a .
J ed y n ie d ogm atyczn ą n a lecia ło ścią m ożn a so b ie w y tłu m a c z y ć fa k t p o p rzesta n ia — w u jęciu p r o jek to w a n eg o art. 52 — na sa m y m ty lk o o d stą p ien iu od o rze cz e n ia kary (bez w sk a z a n ia zarazem n a c e lo w o ść sto so w a n ia in n y ch niż k a ry s ą d o w e środ k ów o d d zia ły w a n ia sp ołeczn ego) oraz p o m in ięcia k o le k ty w ó w p ra co w niczych , k tóre p o w in n y się zająć ta k im i osobam i.
A u to rzy p rojek tu k.k. z 1956 r. m ie li jed n ak w ą tp liw o śp i n ą w e t co do tak o g ra n iczo n ej k o n cep cji. Z n alazło to w y r a z w za m ieszczen iu d ru giego w a ria n tu art. 52, k tó ry p r z e w id y w a ł sk r e ś le n ie teg o przepisu.
P e w ie n krok naprzód, ja k k o lw ie k bardzo n iezn a czn y , w zak resie k szta łto w a n ia n o w ej in s ty tu c ji w y r a sta ją c e j z zasad y n ie c e lo w o śc i o rzek an ia k a ry u czy n ił p ro je k t k.k. z 1963 r. P rzew id zia n o tam art. 66 w n a stęp u ją cy m ujęciu:
l a P r o b l e m a t y k ę w a r u n k o w e g o u m o r z e n i a p o d j ę t o J u ż w p u b l i k a c j a c h o p r o j e k c i e k . k .; p o r . n p . S . W a l c z a k : N i e k t ó r e p r o b l e m y k o d y f i k a c j i p r a w a k a r n e g o , „ P a ń s t w o i P r a w o ” n r 4—5/68, s . 592—595. P r o b l e m a t y k ę t ę p o r u s z y ł t a k ż e Z . K u b e c w a r t y k u l e : „ O n i e k t ó r y c h i n s t y t u c j a c h p r o j e k t u k . k . ” ( „ P a l e s t r a ” n r 10/68), n i e w ł a ś c i w i e j e d n a k w ią ż ą c r o d o w ó d t e j i n s t y t u c j i w w a r u n k o w y m s k a z a n i e m w s y s t e m i e n o r w e s k o - h o l e n d e r s k i m (s. 44). 2 — P a l e s t r a
18 J e r z y B a f i a N r 12 (132>
„§ 1. W ra zie n ik łe g o sp o łeczn eg o n ie b e z p ie c z e ń stw a czyn u , a zw ła szcza gd y sto p ie ń z a w in ie n ia sp ra w cy i n a stę p stw a czyn u są b ła h e, za m ia st kary p rzew id zia n ej za d an e p r z e stę p stw o o rzek a się k arę n agan y, ch y b a że w y sta r c z a ją c e je s t za s to so w a n ie w o b e c sp r a w c y je d y n ie środ k ów d y scy p lin a rn y ch lu b słu żb o w y ch a lb o p o tę p ie n ia sp o łeczn eg o .
§ 2. O bok k a ry n a g a n y m ożn a o rzec je d y n ie k a rę d o d atk ow ą w y m ie n io n ą w art, 47 p k t 7” (chodzi tu o p o d a n ie w y ro k u do p u b liczn ej w ia d o m o ści).
K rok iem naprzód w sto su n k u do p ro jek tu k.k. z 1956 r. b y ła p r z e w id z ia n a w c y to w a n y m p rzep isie a lte r n a ty w a , żeb y za m ia st k a ry n a g a n y sto so w a ć środki p o za są d o w e, a w ię c k a ry d y scy p lin a rn e, słu żb o w e lu b środ k i p r zew id zia n e d la s ą d ó w sp o łeczn y ch , ja k to w y ja ś n ia ły m o ty w y do teg o p ro jek tu jed n eg o z jeg o r e fe r e n tó w . 2 N ie b y ło to jed n a k w p e łn i zgran e z u sta w ą o sąd ach sp o łe c z n y c h , k tó ra n ie op eru je p o jęciem p o tęp ien ia sp ołeczn ego.
M yślą p rzew o d n ią te g o p rzep isu b y ło o d stą p ie n ie od ta k ich k ar jak p o z b a w ie n ie w o ln o śc i lu b g rzy w n a n a rzecz za sto so w a n ia k a ry n agan y. K ara n agan y w ty m u jęciu s ta w a ła s ię p o d sta w o w y m środ k iem sto so w a n y m p rzez sąd. K o n cep cja sa m e j k a ry n a g a n y , jak ró w n ież orzek a n ie jej p rzez sąd w ram ach n ie c e lo w o śc i o rzeczen ia in n y c h k ar n a p o tk a ła sze r e g za strzeżeń i o p o r ó w .3
P o d o b n ie jak p ro jek t k.k. z 1956 r., ró w n ież p ro jek t k.k. z 1963 r. n ie d a w a ł — p rzy n a jm n iej o góln ej — d y r e k ty w y co do u d ziału s ił sp o łeczn y ch w p ro cesie w y - c h o w a w c z o -z a p o b ie g a w c z e g o o d d zia ły w a n ia .
B y ła w ię c p e w n a k o n cep cja co do p otrzeb y og ra n icze n ia k ar są d o w y ch , ta k ic h ja k p o zb a w ien ie w o ln o śc i lu b g rzy w n a , ale b ez o d w o ła n ia s ię do ty c h c z y n n ik ó w , k tó re zn ajd u jąc s ię poza sąd em , m o g ą od egrać w p ro cesie w ych ow aw czego- o d d z ia ły w a n ia d ecy d u ją cą ro lę (chodzi o k o le k ty w y p ra co w n icze lu b o rg a n iza cje sp ołeczn e).
P ro jek t k.k. z 1968 r., w y c ią g a ją c w n io sk i z d o św ia d czeń k o d y fik a c y jn y c h , w p r o w a d z ił n o w ą , ro z w in ię tą in s ty tu c ję p raw n ą, n a zw a n ą o sta teczn ie — po roz w a ż e n iu w ie lu p ro p o zy cji — . w a ru n k o w y m u m o rzen iem p o stęp o w a n ia k arnego.
U pod łoża tej in s ty tu c ji le ż y p o d sta w o w a d y r e k ty w a p o lity k i k ry m in a ln ej, ż e by ogran iczyć orzek a n ie tra d y cy jn y ch kar w sp ra w a ch o d ro b n e czy n y p r zestęp ne. N ie ozn acza to jed n a k r e zy g n a cji z rozstrzy g n ięcia k w e s tii o d p o w ied zia ln o ści k a rn ej za czyn p rzestęp n y . Isto tn y m ele m e n te m jest tu ta k że sk rócon y tryb p o stę p o w a n ia w ta k ich sp raw ach .
P rzy jm u je się, że p om im o p rzek szta łcen ia szereg u w y s tę p k ó w w w y k r o c z e n ia , n a d a l p o zo sta n ie w ie le jeszcze w y p a d k ó w , w k tórych — b ez w y r o k u orzekającego' k a rę — m ożn a p rzez u ż y c ie in n y ch środ k ów osią g n ą ć p o tę p ie n ie czyn u p r zestęp n eg o i p rzep row ad zić p roces o d d zia ły w a n ia w y c h o w a w c z e g o , zap o b ieg a ją c w te n sp osób p o n o w n em u w k ro czen iu sp ra w cy n a drogę p rzestęp stw a .
§ 3. P R Z E S Ł A N K I W A R U N K O W E G O U M O R Z E N IA P O S T Ę P O W A N I A K A R N E G O
P a ra g ra f ten b ęd zie p o św ię c o n y o m ó w ien iu szczeg ó ln y ch p rzesła n ek w a ru n k o w e g o u m orzen ia. T y lk o o g ó ln ie w a r to w ty m m iejscu w sp o m n ieć, że obok ty c h
2 P o r . W . W i n a w e r : N i e k t ó r e z a g a d n i e n i a p r o j e k t u k . k ., w k ł a d k a d o „ N o w e g o P r a w a ” n r 2/63.
t s P o r . m i ę d z y i n n y m i M . B e r e ż n i c k i : K i l k a u w a g w z w i ą z k u z p r o j e k t e m k . k ., N P n r 4—5/63.
p rzesła n ek d zia ła ją o g ó ln e o k oliczn ości d e c y d u ją c e o o d p o w ied zia ln o ści k a rn ej, ja k ró w n ież o k o liczn o ści w y łą c z a ją c e o d p o w ied zia ln o ść karną. Z teg o p u n k tu w i d zen ia n ied o p u szcza ln e b y ło b y o rzek a n ie w a r u n k o w e g o u m orzenia, je ż e li b rak je s t czyn u p rzestęp n eg o lu b w in y po stro n ie sp r a w c y albo je ż e li w y łą c z o n a je s t od p o w ied zia ln o ść k a rn a z p ow od u n iep o czy ta ln o ści, stan u w y ż sz e j k o n ieczn o ści lu b ob ron y k on ieczn ej.
P r z e sła n k i w a r u n k o w e g o u m orzen ia w y r a ż o n e w art. 27 p rojek tu k.k. m ogą b y ć różn ie sy ste m a ty z o w a n e . D la w stę p n e j a n a lizy isto tn y je s t przed e w sz y stk im p o d zia ł n a p rzesła n k i fa k ty c z n e d o ty czą ce czyn u , n a p rzesła n k i p ro ceso w e oraz n a p rzesła n k i ty p u p rogn ostyczn ego.
a). P rzesła n k a d o ty czą ca c z y n u p r z e s t ę p n e g o zn ajd u je w y r a z w sfo r m u łow an iu : „ stop ień sp o łeczn eg o n ie b e z p ie c z e ń stw a czyn u n ie jest zn a czn y ”.
Z w ra ca u w a g ę p rzed e w sz y stk im o d w o ła n ie się do teg o sa m eg o k ry teriu m , k tó re w y ra ża m a te r ia ln e u ję c ie p rzestęp stw a . C hodzi o p e w ie n sto p ień społecznego« n ieb ezp ieczeń stw a . P r o je k t o p eru je tu zn a m io n a m i ocen n ym i.
K ry teriu m ro zstrzy g a ją ce o o cen ie czyn u p r zestęp n eg o jest u ję te od stro n y n e g a ty w n e j: „czyn n ie je s t zn aczn y”. Z a sto so w a n ie w y k ła d n i a c o n tra rio w s k a z u je , że patrząc od stro n y czyn u p rzestęp n eg o , u sta w a o tw iera dość szeroko m o ż liw o ś c i w a r u n k o w e g o u m orzen ia, gd yż n ie dopuszcza sto so w a n ia tej in s ty tu c ji ty lk o do czy n ó w o zn a czn y m sp o łeczn y m n ie b ezp ieczeń stw ie.
T ak u ję ta p rzesła n k a p rzed m io to w a w y s u w a p ro b lem g ra n icy m ięd zy sto so w a n iem w a r u n k o w e g o u m orzen ia a sto so w a n ie m u m orzen ia b ezw a ru n k o w eg o o d n o szą ceg o się do sy tu a c ji, g d y sp o łeczn e n ie b e z p ie c z e ń stw o czyn u „jest zn ik o m e”. W p ła szczy źn ie ty lk o p rzed m io to w ej p ra k ty czn e p rzep ro w a d zen ie tej g ra n icy j e s t bardzo tru d n e. W yd aje s ię jed n ak n a tu ra ln e p rz e su n ię c ie p ew n ej gru p y sp ra w w zak resie u m o rzen ia b e zw a ru n k o w eg o na u m o rzen ie w a r u n k o w e .33 C h od ziłob y tu o te w y p a d k i u m orzeń p o stęp o w a n ia z art. 26 p ro jek tu k.k: (od p ow ied n ik art. 49' k.p.k.), w k tó ry ch w d o ty ch cza so w ej p ra k ty c e u zn a n ie zn ik om ego sp o łeczn eg o n ie b e z p ie c z e ń stw a czyn u o p iera ło się n ie n a cech a ch ch a ra k tery zu ją cy ch czyn, a w ię c cech ach p rzed m io to w y ch , le c z g łó w n ie na w ła śc iw o ś c ia c h o so b isty ch sp raw cy.
P o g lą d ta k i m a ce c h y w y p o w ie d z i te le o lo g ic z n e j i n ie zm ien ia w n iczym sta n o w isk a , że p om im o n e g a ty w n e g o sfo rm u ło w a n ia p rzesła n k i w a r u n k o w eg o u m o rzen ia d o ty czą cej czyn u p rzestęp n eg o p rzesła n k a ta n ie m oże ob jąć w yp ad k ów ,, g d y sp o łeczn e n ieb ezp ieczeń stw o czynu jest zn ik om e. S y tu a c ja ta k a w m y ś l p ro jek tu k.k. w o g ó le n ie sta n o w i p rz e stę p stw a i n ie m oże b y ć p od d an a d zia ła n iu ta k ich in sty tu c ji, jak w a r u n k o w e um orzenie.
W ram ach stru k tu ry p rzestęp stw , z jak ą m am y do czy n ien ia w p ra k ty ce, w a ru n k o w e u m orzen ie p o stęp o w a n ia b ęd zie się o d n osiło do sp ra w tra k to w a n y ch d o ty ch cza s często jako w y p a d k i m n iejszej w a g i, jak ró w n ie ż do ty c h lic z n y c h sp r a w spośród ta k ich , w k tó ry ch o b ecn ie zap ad ają sk a za n ia na g r zy w n ę lu b na k arę p o z b a w ie n ia w o ln o śc i z w a ru n k o w y m z a w ieszen iem .
N ie uznano za c e lo w e d okonać w y lic z e n ia w s z y stk ic h ty p ó w p rzestęp stw , w z a k r e sie k tórych d o p u szcza ln e b y ło b y sto so w a n ie w a r u n k o w eg o u m orzen ia. W y li czen ie ta k ie jest n iezrę czn e k o d y fik a cy jn ie, p rzew a żn ie sam o p rzez s ię n ie w y sta r czające, w y m a g a ło b y zaś i ta k ogóln ego k r y teriu m w y b o ru .
3a N a o d c z u w a n y p r z e z p r a k t y k ę b r a k i n s t y t u c j i p o ś r e d n i e j z w r a c a u w a g ę Z . K u b e c- (o p . c i t ., s. 45 i 46).
* B i o r ą c r z e c z t y l k o i lo ś c io w o — p r z e s t ę p s t w z a g r o ż o n y c h s a n k c j ą s u r o w s z ą j e s t w p r o
20
J e r z y B a f t a
N r 12 (132)W ażn ym ele m e n te m og ra n icze n ia p rzed m io to w eg o p o zo sta ł n a to m ia st § 2 art. 27 p ro jek tu k.k., p rzew id u ją cy , że w a r u n k o w e g o u m orzen ia n ie sto su je się, g d y p rze stę p stw o je s t zagrożon e karą p rzek raczającą 3 la ta p o zb a w ien ia w o ln o ś c i.4
W jed n ej z w e r s ji p ro jek tu k.k. og ra n icze n ie to szło jeszcze d a lej, a le p rzek ra cz a ło ju ż p rzesła n k i ty p u p rzed m io to w eg o , g d y ż m ó w iło się o „ok oliczn ościach sp r a w y w sk a z u ją c y c h na to, że k ara w y m ierzo n a b y ła b y su ro w sza niż 6 m ie się c y p o zb a w ien ia w o ln o śc i z w a ru n k o w y m z a w ieszen iem jej w y k o n a n ia ”. U zu p ełn ien ie to zostało jed n a k sk r e ślo n e , g d y ż u za leżn ia ło o rzek a n ie w a r u n k o w e g o u m orzen ia od o cen y w k a teg o ria ch , k tó re n ie z n a jd o w a ły fo rm a ln eg o w y ra zu , a w ię c bardzo tru d n y ch do sk o n tro lo w a n ia .
b). P rzesła n k ę ty p u p ro ceso w eg o p ro jek t k.k. w y r a ż a w słow ach : „okoliczności jeg o (tj. czynu’ — przyp. m ój J.B .) p o p e łn ie n ia n ie budzą w ą tp liw o ś c i”.
P ro ceso w y ch arak ter te j p rzesła n k i w y r a ż a się w n iezb ęd n o ści p rzep row ad zen ia p o stęp o w a n ia k arn ego w ta k im zak resie, ż eb y n ie b y ło u za sa d n io n y ch w ą tp li w o śc i co d o sta n u fa k ty c z n e g o sp ra w y , w szczeg ó ln o ści w za k resie isto tn y m dla p o d jęcia d ecy zji o w a r u n k o w y m u m orzeniu.
P rzesła n k a ta zo sta ła ta k sfo rm u ło w a n a , że n ie w y m a g a się, aby p o stęp o w a n ie o sią g n ę ło p e w ie n etap , np. za m k n ięcie d och od zen ia albo p rzy g o to w a n ie aktu o sk ar żen ia. Isto tn ą rzeczą je s t o sią g n ię c ie o k reślo n eg o sto p n ia p e w n o śc i co do o k o licz n o ści p o p e łn ie n ia czyn u p rzestęp n eg o .
W cześn iejsze w e r sje p ro jek tu k.k. u ż y w a ły tu in n eg o zw rotu . I ta k np. w w e r sji d ru k ow an ej z 1966 r. w y stę p o w a ło n a stęp u ją ce sfo rm u ło w a n ie: „fak t jeg o p o p e łn ie n ia n ie b u d zi w ą tp liw o ś c i”. T ak ie u ję c ie sp o tk a ło s ię z k r y ty k ą w d y sk u sji p u b liczn ej nad p rojek tem . U w a ża n o , że je s t ono zb yt w ą sk ie , g d y ż ob ow iązek u sta le n ia fa k tu p o p ełn ien ia czy n u n ie b u d zą ceg o w ą tp liw o ś c i to je szcze n ie w szy stk o . M ogą p rzecież w y stę p o w a ć jeszcze isto tn e d la o rzeczen ia o w a ru n k o w y m u m o rze n iu o k o liczn o ści d o ty czą ce czyn u , sp osob u lu b p rzy czy n jeg o d okonania, k tóre w te j p ierw o tn ej w e r sji w y k r a c z a ły b y poza o b o w ią zk i orzek a ją ceg o o w a ru n k o w y m um orzen iu .
O b ecn e u ję c ie te j p rzesła n k i je s t szero k ie i p o d k reśla n a tu ra ln e w y m a g a n ie p ra w a p ro ceso w eg o , żeb y rozstrzygać sp ra w ę po w y ja śn ie n iu w sz y stk ic h o k o licz n o ści sp ra w y , i to ty lk o w ó w c z a s, g d y o k o liczn o ści te n ie budzą w ą tp liw o ści.
P o n iew a ż ro zstrzy g a n ie o w a ru n k o w y m u m orzen iu n a stęp u je p rzed e w sz y stk im poza rozpraw ą, p rzesła n k a ta p o w in n a b yć w ię c p o jm o w a n a jak o w a r u n e k u s ta le n ia w in y sp ra w cy w zak resie czyn u , k tóry m u się p rzy p isu je.
W w e r s ji p rojek tu czę śc i ogóln ej d ru k ow an ej w 1966 r. n iezb ęd n o ść u sta len ia w in y sp ra w cy zo sta ła w y ra żo n a jeszcze w y r a ź n ie j, g d y ż u ży to zw rotu: „spraw ca o k a za ł sk ru ch ę”. O kazać sk ru ch ę m oże o c zy w iście osoba p rzyzn ająca się do w in y . P r z e sła n k a ta zo sta ła jed n a k p o m in ięta , g d y ż ozn aczała ona jeszcze ponadto sw eg o rodzaju o b o w ią zek k a ja n ia się, k tó re m o g ło b y b y ć często n ieszczere, a w ię c z p u n k tu w id z e n ia za ło żo n y ch c e ló w w y c h o w a w c z y c h jak n a jm n iej pożądane.
c). P rzesła n k a d od atn iej p rogn ozy. N iezb ęd n o ść d od atn iej prognozy jako p od s ta w y orzeczen ia o w a ru n k o w y m u m orzen iu zo sta ła u ję ta w sfo rm u ło w a n iu : „uza sa d n ia ją p rzy p u szczen ie, że p o m im o u m orzen ia p o stęp o w a n ia (spraw ca) b ęd zie p rzestrzeg a ł p orządku p ra w n eg o , a w szczeg ó ln o ści n ie p o p ełn i p o n o w n ie p rze s tę p s tw a ”. J e st to zw r o t id en ty czn y ja k w o k reślen iu d od atn iej progn ozy w w y p ad k u w a r u n k o w e g o z a w ie sz e n ia w y k o n a n ia k a ry (art. 73 § 2 p rojek tu k.k.).
„B ęd zie p rzestrzeg a ł p orząd k u p ra w n eg o ” n ie oznacza p o stęp o w a n ia zgodnego z p rzep isa m i p ra w a w o g ó le. J e st to sy tu a cja zgoła id ea ln a , tru d n a do o sią g n ię
cia ze w zg lęd u na w ie lk ą ilo ść p rzep isó w p raw a. P rzestrzeg a n ie p orządku p r a w n eg o — to c h a r a k te r y sty k a p o sta w y o sob y n ie d o p u szczającej się p o w a żn iejszeg o zam ach u n a te n porząd ek , przy czy m p rzez p orząd ek p ra w n y n a le ż y rozu m ieć te p rzep isy, k tó re reg u lu ją w a żn e d zied zin y ży c ia sp o łeczn eg o , ch ron iąc dobra o so b iste i sp o łeczn e czło w ie k a . T akim zam ach em je s t czyn p rzestęp n y , na co w s k a zu je w y r a ź n ie u sta w a . T akim zam ach em m oże b y ć ta k że p o w a żn iejsze w y k r o c z e n ie d oty czą ce w ła śn ie dóbr oso b isty ch lub sp o łeczn y ch czło w iek a . Z asad n ość ta k iej w y k ła d n i p o tw ierd za art. 29 § 2 p rojek tu k.k.
P o d sta w ę d od atn iej progn ozy p rojek t w ią ż e z p o sta w ą sp ołeczn ą sp ra w cy , w y rażoną w sp o so b ie b y cia i cech ach ch a ra k tery sty czn y ch jeg o osob ow ości.
W stęp n ym w a ru n k iem u sta la n ia d od atn iej p rogn ozy jest stw ierd zen ie, że s p r a w c a n i e b y ł k a r a n y z a p r z e s t ę p s t w o . N iek a ra ln o ść je s t tu u jęta ja k n ajb ard ziej o góln ie. C hodzi w ię c w o g ó le o p op rzed n ią n iek araln ość, a le z w y łą cze n iem k aran ia za w y k ro czen ie lu b u k aran ia d y scy p lin a rn eg o . P op rzed n ia k a ra ln o ść ta k za p r z e stę p stw o u m y śln e, jak i n ie u m y śln e , p op rzed n ia k a ra ln o ść aż do za tarcia sk a za n ia — to elem en t, k tó ry w se n s ie fo rm a ln y m w y łą c z a u sta le n ie p o zy ty w n ej progn ozy.
W ł a ś c i w o ś c i i w a r u n k i o s o b i s t e to ta k c e ch y in d y w id u a ln e — p s y c h iczn e i in te le k tu a ln e — czło w ie k a , k tó re w y r a ż a ją na zew n ątrz, w sto su n k a ch z otoczen iem , jeg o osob ow ość, ja k i cech y ch a ra k tery zu ją ce jeg o ż y c ie sp o łeczn e, a w ię c ta k że m a te r ia ln e w a ru n k i życia.
D o t y c h c z a s o w y s p o s ó b ż y c i a , o k tó ry m p on ad to m o w a w p rzep isie art. 27 § 1 p ro jek tu k .k., o b ejm u je ch a ra k tery sty czn e ce c h y za ch o w a n ia s ię c z ło w ie k a w ży ciu sp o łeczn y m oraz w sto su n k a ch ze sw y m i n ajb liższym i.
„ D o ty ch cza so w e” ż y c ie — to ż y c ie zarów n o przed p o p ełn ien iem p rzestęp stw a , jak i po jeg o p o p ełn ien iu , a w ię c w sz y stk o , c o św ia d czy o sp osob ie ży c ia d od atn io lu b u jem n ie, aż do czasu p o d ejm o w a n ia d ecy zji o w a ru n k o w y m u m orzen iu p o stę pow an ia.
§ 4
.
p o r ę c z e n i eM ając na u w a d ze zn a czen ie o d d zia ły w a n ia w y c h o w a w c z e g o i za p o b ieg a w czeg o , p ro jek t k.k. c z y n i u d zia ł sp o łeczeń stw a (w sz c z e g ó ln o śc i o rgan izacji sp o łeczn ej, k o le k ty w u p ra co w n iczeg o , w o jsk o w e g o i in n y ch ) e le m e n te m sk ła d o w y m in s ty tu c ji w a ru n k o w eg o u m orzen ia p o stęp o w a n ia . 5
T ak ie sta n o w isk o jest ro zw in ięc iem og ó ln eg o za ło żen ia u stro jo w eg o so cja lizm u o szerok im w łą c z a n iu czy n n ik a sp ołeczn ego do u d zia łu w w y k o n y w a n iu w a żn y ch zadań sp o łeczn y ch . T en d en cja ta k a w y s tę p u je ta k że w u sta w o d a w stw ie in n y ch k rajów so cja listy czn y ch .
P ro jek t k.k. w art. 28 § 1 p rzew id u je m o ż liw o ść u za leżn ien ia w a ru n k o w eg o um orzen ia od u d z ie le n ia poręczen ia. O znacza to, że bez p oręczen ia n ie b ęd zie w a ru n k o w eg o u m orzen ia. P ro jek t tra k tu je ta k ie u za leżn ien ie jako jed n ą z m o żliw o ści, w y d a je się jed n ak , że b ez jej szerok iego w y k o r z y sta n ia grozi in sty tu c ji w a r u n k o w e g o u m orzen ia sfo rm a lizo w a n ie, r ó w n ie n ieb ezp ieczen e jak w w y p a d k u je d n o stron n ego sto so w a n ia w a r u n k o w e g o za w ie sz e n ia w y k o n a n ia kary.
P o ręczen ie p o leg a n a za p ew n ien iu p o d jęcia starań , b y sp raw ca p rzestrzeg a ł p orządku p ra w n eg o , a zw ła szcza b y n ie p o p e łn ił p rzestęp stw a . P ro jek t n ie sta w ia w ię c przed p o ręcza ją cy m zb yt w y g ó r o w a n y c h w y m a g a ń . C hodzi o p e w ie n sto p ień
s O w z m o c n i e n i u s a m o c z y n n e g o w z a s a d z i e m e c h a n i z m u f u n k c j o n o w a n i a i n s t y t u c j i w a r u n k o w e g o u m o r z e n i a p r z e z i n s t y t u c j ę p o r ę k i i o a k c e n t o w a n i u p r z e z t o s p o ł e c z n y c h e l e m e n t ó w t e j i n s t y t u c j i p is z e S . W a l c z a k : o p . c i t . , s . 594.
22
J e r z y B a f l a
N r 12 (132)a k ty w n o śc i w zak resie o d d z ia ły w a n ia w y c h o w a w c z e g o , ch od zi o za in tereso w a n ie się sp ra w cą , o nadzór nad jeg o p o stęp o w a n iem . P o ręcza ją cy m u si m ieć p oczu cie o b y w a te ls k ie j o d p o w ied zia ln o ści za w y k o n y w a n ie sp o łeczn ej fu n k cji.
J e ś li w y stą p ią u za sa d n io n e p ow od y, p oręczający m oże się zrzec p oręczenia. U sta w a tej e w e n tu a ln o ś c i w y r a ź n ie n ie reg u lu je, a le je s t to zja w isk o zu p ełn ie n a tu r a ln e . Z m o ty w ó w zrzeczen ia się p oręczen ia, je ś li są o n e zw ią za n e z za ch o w a n iem się sp ra w cy , sąd p o w in ie n w y c ią g n ą ć w n io sk i.
P oręczen ia m oże u d zielić:
a) O r g a n i z a c j a s p o ł e c z n a , d o k t ó r e j s p r a w c a n a l e ż y . C hodzi o w s z y s tk ie org a n iza cje sp o łeczn e, a w ię c w ch o d zą tu w g rę n ie ty lk o z w ią zk i za w o d o w e , Z M S i ZM W lu b L ig a K ob iet, a le ta k że sto w a rzy szen ia sp ortow e, f ila t e listy c z n e i inne.
b) K o l e k t y w , w k t ó r y m p r a c u j e , o d b y w a s ł u ż b ę a l b o s i ę u c z y . P r o je k t k.k. celo w o n ie o p eru je p o jęciem zak ład u pracy, ty lk o p o jęciem k o le k ty w u . C hodzi tu o fa k ty c z n y k o le k ty w p ra cu ją cy ch , z k tó ry m sp raw ca jest b ez p o śred n io z w ią za n y i k tó ry m oże n a n ieg o o d d z ia ły w a ć w sposób n ie u rzęd ow y, a le n atu raln y. D ecy zja o p o ręczen iu b ęd zie często c zy n n ik iem w zm a cn ia ją cy m ten k o lek ty w .
K o le k ty w , w k tó ry m sp ra w ca od b y w a słu żb ę, to p rzed e w sz y stk im k o le k ty w w o jsk o w y , k o le k ty w zaś u czą cy ch się to w sp ó ln a szk oła, k ieru n ek stu d ió w itp. T akże i tu p rzez k o le k ty w n a leży rozu m ieć ta k ie zesp o ły o rgan izacyjn e, k tó re g w a ra n tu ją sy s te m a ty c z n y k o n ta k t, u m o ż liw ia ją c y b ezp o śred n ie o d d zia ły w a n ie w y c h o w a w c z e .
c) O s o b a g o d n a z a u f a n i a. Z e w z g lę d u n a zad an ia, ja k ie łączą się z p o r ęczen iem , ch od zi tu o osob y, k tó re sw y m w y r o b ie n ie m i d o św ia d czen iem sp o łecz n y m dają g w a ra n cję jeg o w y k o n a n ia .
P oręczen ie m oże n a stą p ić na sk u tek in ic ja ty w y u p ra w n io n y ch , a ta k że przy w sp ó łd zia ła n iu sądu.
P rzep isy p ro jek tu k.p.k. p rzew id u ją , że do w n io sk u o p rzy jęcie p oręczen ia k ie r o w n ic tw o zak ład u p racy, k o le k ty w lu b organ izacja sp o łeczn a d ołącza w y c ią g pro to k o łu p o sied zen ia , k tó ry za w iera d ecy zję lu b u c h w a łę o p od jęciu się p oręczenia, oraz w sk a z u je osobę, k tóra m a w y k o n y w a ć o b o w ią zk i p o ręcza ją ceg o (art. 231 § 2 p ro jek tu k.p.k.). J e st to fo rm a rep rezen ta cji danej o rg a n iza cji lu b k o lek ty w u . O so b a ta sk ła d a o św ia d czen ie o p rzy jęciu ty c h ob ow iązk ów .
P r z y ję c ie p oręczen ia p rzez organ orzek a ją cy o w a r u n k o w y m um orzen iu łą czy s ię z za w ia d o m ien iem u d ziela ją ceg o p o ręczen ia o c z y n ie p rzestęp n y m oraz o in n y c h isto tn y ch o k o liczn o ścia ch sp ra w y , a ta k że o o b o w ią zk a ch w y n ik a ją c y c h z p o r ę c z e n ia (art. 233 p ro jek tu k.p.k.).
g 5. Z O B O W IĄ Z A N IA
W łożen ie n a sp ra w cę p rz e stę p stw a zob ow iązań sta n o w i isto tn e u zu p ełn ien ie -treści in sty tu c ji w a r u n k o w e g o u m o rzen ia p o stęp o w a n ia k arn ego. W ło żen ie tak ich zo b o w ią za ń m a na c e lu d a n ie p o k rzy w d zo n em u z a d o śću czy n ien ia — w całości lub p r z y n a jm n ie j w czę śc i — za szk o d ę w y rzą d zo n ą p ok rzyw d zon em u .
P ro jek t k.k. w art. 28 § 2 p r z e w id u je fa k u lta ty w n e p o łą czen ie w a ru n k o w eg o u m o rzen ia z w ło ż e n ie m zob ow iązań , a art. 28 § 3 p ro jek tu k.k. p rzew id u je o b lig a to r y jn e p o łą czen ie.
a) N a p r a w i e n i e w c a ł o ś c i a l b o w c z ę ś c i s z k o d y w y r z ą d z o n e j p r z e s t ę p s t w e m . P ro jek t n ie stw a rza og ra n iczeń co do sp osob ów n a p ra w ien ia szk o d y . N a p r a w ie n ie — to zarów n o zw rot r ó w n o w a rto ści lu b p rzy w ró cen ie do sta n u p op rzed n iego, ja k i in n e p o sta cie w y r ó w n a n ia szk od y.
P rzez szk o d ę w y rzą d zo n ą p rzestęp stw em rozu m ie się szkodę p o w sta łą ta k w m ie n iu , jak i w in n y c h dobrach o so b isty ch c z ło w ie k a (np. szkoda na zdrow iu).
O b ow iązek n a p ra w ien ia szk od y m oże b y ć w ło ż o n y ty lk o w te d y , g d y szk od a n ie z o sta ła jeszcze n a p raw ion a, a w ię c gd y szk o d a fa k ty c z n ie n ad al istn ieje.
P o sta n o w ie n ie o w a ru n k o w y m u m orzen iu p o w in n o za w iera ć o k r e śle n ie w y s o k o śc i szk o d y oraz sp osob u i term in u jej w y r ó w n a n ia (art. 286 § 2 p ro jek tu k.p.k.). Z o b o w ią za n ie n a p ra w ien ia szk o d y m oże b y ć u ję te w ta k iej w y so k o śc i, jaką orzek a ją cy o w a r u n k o w y m um orzen iu u zn a za uzasad n ion ą. O czy w iście n a p r a w ie n ie szk od y w ca ło ści jest założen iem w y jśc io w y m . O d stęp stw o od tej zasad y jest m o ż liw e w w y p a d k a ch ta k ich , gd y n ie m ożn a u sta lić całej w yrząd zon ej szk od y a lb o z ja k ich ś p o w o d ó w (np. za ch o w a n ie się p o k rzy w d zo n eg o przed lu b w tok u c z y n u p rzestęp n ego) n ie jest słu sz n e o rzeczen ie n a p ra w ien ia ca łej szkody.
b) P r z e p r o s z e n i e p o k r z y w d z o n e g o . Ta p ostać zo b o w ią za n ia sp r a w c y m oże b y ć w y k o r z y sta n a w zw ią zk u z p r z e stę p stw a m i p rzeciw k o god n ości c z ło w ie k a . N ie ch od zi tu przy ty m ty lk o o p rz e stę p stw a p ry w a tn o sk a rg o w e, g d y ż np. w w y p a d k u p rz e stę p stw a zn iew a żen ia fu n k cjo n a riu sza p ełn ią ceg o słu żb ę p u b liczn ą (M O, k on d u k tor itp.) b y ło b y bardzo zasad n e łą c z e n ie w a ru n k o w eg o u m orzen ia z zo b o w ią za n iem p rzep roszen ia p ok rzyw d zon ego.
c) W y k o n a n i e o k r e ś l o n y c h p r a c l u b ś w i a d c z e ń n a c e l e s p o ł e c z n e . J e st to zo b ow iązan ie, k tóre w to k u prac k o d y fik a c y jn y c h b y ło n a jb a r d z ie j k o n tro w ersy jn e. P rzyczyn ą k o n tro w ersji b y ł fa k t, że ten rodzaj zob ow iązań j e s t rozszerzen iem d o leg liw o ści, k tó ry n ie p o w o d u je za d o śću czy n ien ia na rzecz p o
k rzyw d zon ego.
R odzaj zo b o w ią za ń u jęty ch w ty m p u n k cie bardzo w zb o g a ca zesp ó ł środków o d d zia ły w a n ia na sp raw cę. T y p o w e środki to w y k o n a n ie o k reślo n y ch prac w z a k r e sie p o rzą d k o w a n ia m ia sta czy o sied la alb o o k reślo n e prace ty p u sza rw a rk o - w e g o , p rzew a żn ie p rzy p orząd k ow an iu dróg w ie js k ic h alb o p rzy b u d o w ie szk o ły lu b ośrod k a k u ltu ry .
Ś w ia d czen ia na c e le sp ołeczn e m ogą p o leg a ć na w p ła c ie ok reślo n ej k w o ty p ie n ię ż n e j (np. n a b u d o w ę szk ół 1000-lecia, na cele o p iek i p o stp en iten cja rn ej i inne)
b ąd ź też sta n o w ić św ia d czen ia in n eg o rodzaju.
O b lig a to ry jn e p o łą czen ie zob ow iązan ia z w a ru n k o w y m u m orzen iem p o stęp o w a n ia d o ty c z y s z k o d y s p o w o d o w a n e j , p r z e z p r z e s t ę p s t w o p r z e c i w k o m i e n i u . T en o sta tn i zw rot o k reśla ją cy rod zaje p rzestęp stw od p ow iad a w p e łn i ty tu ło w i rozd ziału X X X p rojek tu k.k. R ozszerzająca w y k ła d n ia teg o o k reślen ia n ie je s t celo w a , gd yż w y p a d k i spoza teg o rozdziału, w k tórych za jd zie potrzeb a w ło ż en ia na sp ra w cę ta k ie g o ob ow iązk u , zn ajd u ją p o d sta w ę w art. 28 § 2 p k t 1 p ro jek tu k.k.
§ 6. O K R E S P R Ó B Y
W aru n k ow e u m orzen ie n a stęp u je na ok res prób y. O kres ten jest n iezb ęd n y dla sp raw d zen ia, czy d od atn ia prognoza, jak ą organ orzek a ją cy o w a r u n k o w y m u m o rzen iu u k sz ta łto w a ł so b ie w to k u sp ra w y , b y ła uzasad n ion a. F u n k cje ok resu p róby s ą jed n a k d a lej id ące. Ze w zg lęd u na m o żliw o ść p o d jęcia w a r u n k o w e g o u m o rze n ia je s t to ok res d y sc y p lin u ją c y za ch o w a n ie się sp ra w cy . O kres te n stw a rza k o r z y stn e w a ru n k i d la o d d zia ły w a n ia w y c h o w a w c z e g o i zapobiegającego.
24 J e r z y B a f ł a N r 12 (132)
W w y p a d k u w a ru n k o w eg o u m orzen ia okres p róby za p ro jek to w a n o na czas n ie k ró tszy n iż rok, ale n ie d łu ższy niż d w a lata. O rgany orzek a ją ce o w a ru n k o w y m u m orzen iu m ogą w y z n a c z y ć k ażd y okres m ięd zy ro k iem a d w om a la ta m i, a w ię c np. rok i 21 dni. B rak jed n a k bard ziej szczeg ó ło w eg o u r eg u lo w a n ia w tej m a te r ii n ie p o w in ien p ro w a d zić do sto so w a n ia p rzep isu w sp osób u tru d n ia ją cy jeg o w y k o n a n ie i d la teg o w y z n a c z a n e o k resy p o w in n y b y ć u jm o w a n e o góln iej.
O kres próby b ie g n ie od u p ra w o m o cn ien ia się orzeczenia.
S 7. O R G A N Y U P R A W N I O N E D O O R Z E C Z E N IA W A R U N K O W E G O U M O R Z E N IA
Obok in n y ch w a lo r ó w in sty tu c ja w a r u n k o w e g o u m orzen ia p o stęp o w a n ia m a je szcze i ten , że u m o żliw ia zn aczn e p rzy sp ieszen ie ro zstrzy g n ięcia sp raw y. M o żli w e je s t to jed n a k g łó w n ie d zięk i tem u , że o w a ru n k o w y m u m orzen iu ro zstrzy g n ie się — już w tok u to czą ceg o się p o stęp o w a n ia p rzy g o to w a w czeg o — w ó w cza s, gdy sp e łn io n e zostan ą p o lity c z n o -k r y m in a ln e oraz p ro ceso w e p rzesła n k i orzekania.
T a k i stan rzeczy sta w ia u sta w o d a w c ę przed tru d n y m zad an iem , gd yż zarów n o prokurator, ja k i są d m ogą b yć u zn a n i za p o w o ła n y ch do o rzek an ia w ty m p rzed m io cie. U p ra w n ien ie sąd u do o rzek an ia o w a ru n k o w y m u m orzen iu n igd y n ie b u d ziło w tok u prac K o m isji K o d y fik a cy jn ej zastrzeżeń . P o zy cja o r g a n iza cy jn o - -u s tr o jo w a sąd u oraz p e w ie n d y sta n s do sp ra w y , ja k i m a te n organ, są isto tn y m i a rgu m en tam i, k tóre d la w ie lu zw o le n n ik ó w in s ty tu c ji w a r u n k o w e g o u m orzen ia (do k tó ry ch sam się za licza łem ) p rzesą d za ły n a w e t w y łą c z n o ść sądu. P od n oszon y b y ł p rzy ty m a rgu m en t, że w a r u n k o w e u m orzen ie je s t a k tem w y m ia r u sp r a w ie d li w o śc i ro zstrzy g a ją cy m o u zn an iu za w in n e g o i o sto so w a n iu środ k ów d o leg liw o ści, w ty m ta k że w k ła d a n ia zob ow iązań u jęty ch w art. 28 § 2 i 3 p rojek tu k.k.
Z w o len n icy u p ra w n ień prok u ratora w y s u w a li p rzed e w sz y stk im arg u m en ty p ra k ty czn e, w w y p a d k u zaś argu m en tu d otyczącego ty p u d ecy zji p od n osili, że sp ra w ca n ie m u si p rzy ją ć d e c y z ji o w a ru n k o w y m u m orzen iu i że d zięk i in s ty tu c ji sp rzeciw u m oże z a w sze sp o w o d o w a ć d alsze ro zp ozn an ie sp raw y.
P ro jek t k.p.k. p rzy zn a je u p ra w n ien ia d o o rzek an ia o w a ru n k o w y m u m orzen iu zarów n o p rok u ratorow i, jak i są d o w i. P o d zia ł k o m p e te n c ji p rzeb ieg a p rzez sta d ia p ro ceso w e. P rok u rator b ęd zie ro zstrzy g a ł w p o stęp o w a n iu p rzy g o to w a w czy m , a są d p o w n ie sie n iu ak tu oskarżenia.
D la za g w a ra n to w a n ia p ra w p o k rzy w d zo n eg o i sp ra w cy (będą się oni zn a jd o w a ć p rzew a żn ie w sy tu a c ji k o n flik to w e j), w w y p a d k u w ło ż e n ia p rzez prok u ratora zo b o w ią za ń n a sp ra w cę p r z y słu g u je za ża le n ie do sądu.
S 8. T R Y B -P O S T Ę P O W A N I A W Z W IĄ Z K U Z O R Z E K A N IE M O W A R U N K O W Y M U M O R Z E N IU
1. P o s t ę p o w a n i e p r z y g o t o w a w c z e . P r z e p isy o p o stęp o w a n iu karn ym w stad iu m p o stęp o w a n ia p rzy g o to w a w czeg o n ie p rzew id u ją od ręb n ości d o ty czą cy ch w sz c z y n a n ia to czen ia się p o stęp o w a n ia w sp ra w a ch , w k tórych zapada p o sta n o w ie n ie o w a ru n k o w y m um orzen iu .
T ak w ię c p rzy szła sp ra w a ro zstrzy g n ięta w p o sta ci w a r u n k o w e g o u m orzen ia rozp oczyn a się p rzez w sz c z ę c ie p o stęp o w a n ia p r zy g o to w a w czeg o , n a stęp n ie to czy się p rzez w y d a n ie p o sta n o w ie n ia o p rzed sta w ien iu zarzu tów , d alej p rzep row ad za się w y ja śn ie n ie d o w o d o w e w sz y stk ic h o k o liczn o ści sp r a w y i n a stęp n ie k oń czy s ię za m k n ięciem doch od zen ia.
P ie r w sz ą w z m ia n k ę o d ecy zji w sp ra w ie w a r u n k o w e g o u m orzen ia sp o ty k a m y w art. 284 § 1 p rojek tu k.p.k., z której w y n ik a , że w ciągu 14 d n i od otrzym an ia ak t za m k n ięteg o d och od zen ia p rokurator p o w in ien w y d a ć p o sta n o w ie n ie o w a ru n k o w y m u m orzen iu p o stęp o w a n ia . P ro jek t k.p.k. u m ie śc ił p o d jęcie d ecy zji co d o w a ru n k o w eg o u m orzen ia w eta p ie k o ń co w y m p o stęp o w a n ia p rzy g o to w a w czeg o . Isto tn e je s t p y ta n ie na tem at ch a rak teru te g o p rzep isu , w szczególn ości, czy n a le ż y go in terp reto w a ć w ten sposób, że p o sta n o w ie n ie o w a ru n k o w y m u m o rzen iu m oże zap aść ty lk o po w y d a n iu p o sta n o w ien ia o za m k n ięciu d ochodzenia.
P rzep is p ra w a k a rn eg o w y m a g a o sią g n ięcia p rzez sp raw ę tak ich w ła śc iw o ś c i, żeb y o d p a d ły w ą tp liw o ś c i co do o k o liczn o ści p o p ełn ien ia czyn u p rzestęp n eg o P rzep is p ra w a p ro ceso w eg o u ją ł to o góln ie, sta w ia ją c w a ru n ek o sią g n ięcia p rzez sp ra w ę etap u za m k n ięcia d ochodzenia. Za ta k im u n o rm o w a n iem p rzem a w ia ją ta k że w z g lę d y na p rzyszłą e w e n tu a ln o ść p o d jęcia w a ru n k o w o u m orzon ego p o stę p ow an ia. P o p rzep row ad zen iu d och od zen ia n ie w ą tp liw ie istn ie ją p e łn ie jsz e p o d sta w y ta k do orzek an ia, jak i do p o stęp o w a n ia po p od jęciu u m orzon ego p o stę p ow an ia.
D a lsze p rzep isy d otyczą o rzeczen ia o w a ru n k o w y m u m orzeniu. A rt. 286 § 1 p ro jek tu k.p.k. p rzew id u je, że w p o sta n o w ien iu o w a ru n k o w y m u m orzen iu n a le ż y d o k ła d n ie o k reślić czyn pod ejrzan ego, w sk a z a ć p rzep is u sta w y k arn ej, pod ja k i czyn ten p odpada, oraz w y z n a c z y ć okres próby. O bok ty ch e le m e n tó w p o sta n o w ie n ie m a z a w iera ć o k r e śle n ie zob ow iązań , i to sp recy zo w a n e w ta k i sp osób , żeb y n a d a w a ły się do w y k o n a n ia .
P rzep isy p ro ceso w e w sk a zu ją p onadto, że p o sta n o w ien ie o w a ru n k o w y m u m o rzen iu p o w in n o w razie p otrzeb y rozstrzygać o ty m , jak za b ezp iec zy ć d o w o d y rzeczo w e n a w y p a d e k p od jęcia p o stęp o w a n ia .
P o sta n o w ie n ie p ow in n o o b ejm o w a ć ta k że fa k t p rzy jęcia poręczenia.
W razie w a r u n k o w e g o um orzen ia p o stęp o w a n ia p rokurator m oże w y stą p ić do sąd u o za sto so w a n ie p rzepadku rzeczy ty tu łe m środka zab ezp ieczającego (art. 287 p rojek tu k.p.k.). W n iosek ten je s t z w ią za n y z p rzep isem art. 104 p ro jek tu k.k., p rzew id u ją cy m u p ra w n ien ie sąd u do o rzek an ia o przepadku rzeczy ty tu łe m środ ka za b ezp ieczającego.
■ 2. P o s t ę p o w a n i e s ą d o w e . S to so w a n ie w a ru n k o w eg o u m orzen ia p rzez sąd w ią ż e p ro jek t k.p.k. z p rzep isam i r e g u lu ją c y m i in sty tu c ję od d an ia pod sąd. W art. 298 § 1 pk t 5 p rojek tu k.p.k. p rzew id u je się, że p rezes sąd u w n o si z u rzęd u lu b na w n io se k stron sp ra w ę n a p o sied zen ie, je ż e li uzna, że zachodzi p otrzeb a p o d ję c ia d ecy zji co do w a ru n k o w eg o u m orzen ia p o stęp o w a n ia .
Z p rzep isu teg o w y n ik a , że rozp ozn an ie sp r a w y co do w a r u n k o w e g o u m o rze n ia m oże n a stą p ić zarów n o n a w n io se k p rokuratora, jak i n a w n io se k sa m eg o osk arżon ego.
J e ś li sąd n ie zn ajd zie p o d sta w y do orzeczen ia o w a ru n k o w y m u m orzen iu w sta d iu m od d an ia pod sąd, to w ó w cza s orzeczen ie ta k ie m oże zap aść dop iero w r a m ach w y r o k o w a n ia . W yn ik a to z p ro jek to w a n eg o p rzep isu k.p.k., k tóry p rzy jm u je, że w ra zie u sta le n ia po rozpoczęciu p rzew o d u są d o w eg o o k o liczn o ści u za sa d n ia ją cy ch w a r u n k o w e u m orzen ie, sąd o rzek a o ty m w w yroku.
R eg u la cja ta b ęd zie p o w o d o w a ć, że o rzeczen ie o w a ru n k o w y m u m orzen iu b ę dzie p rzed m io tem w y p o w ie d z i i w n io sk ó w w ram ach g ło só w stron oraz n arad y sąd u w to k u w y ro k o w a n ia . M ożliw ość o rzek an ia w y r o k ie m o w a ru n k o w y m u m o rze n iu p od n osi ran gę te j decyzji.
26
J e r z y B a f l a
N r 12 (132)P ro jek t k.p.k. p rzew id u je p on ad to, że w ram ach w y r o k u m ożn a — obok orze czen ia w a r u n k o w e g o u m o rzen ia — zasąd zić p o w ó d ztw o c y w iln e , a p rzep isy pro c e s o w e o zasąd zen iu o b lig a to ry jn eg o o d szk od ow an ia zb ieg a ją się z n ak azem w ło ż e n ia ob ow iązk u n a p ra w ien ia szk o d y (art. 28 § 3 p ro jek tu k.k.).
P o stę p o w a n ie o d w o ła w cze w sp ra w ie, w k tó rej orzeczon o w a r u n k o w e um orze n ie , m a isto tn e od ręb n ości w sto su n k u do p o stęp o w a n ia o d w o ła w czeg o w ogóle. O d ręb n o ści te odnoszą się do in n eg o p o tra k to w a n ia u p ra w n ień o d w o ła w czy ch sp r a w c y oraz p rzy zn a n ia u p ra w n ień stron y p ok rzyw d zon em u .
O soba, w sto su n k u do k tórej w y d a n o p o sta n o w ien ia o w a ru n k o w y m um orzen iu (p od ejrzan y, osk arżon y), m oże w cią g u 7 d n i od d o ręczen ia m u p o sta n o w ien ia w n ie ś ć sp rzeciw p rzeciw k o tem u p o sta n o w ien iu (art. 288 § 1 p rojek tu k.p.k.). P r o je k t k.p.k. n a w ią z u je tu do d o ty ch cza so w eg o p o jm o w a n ia sp rzeciw u . W razie w n ie s ie n ia sp rzeciw u p o sta n o w ie n ie tra ci m oc, p o stę p o w a n ie zaś to czy s ię d alej. T a k w ię c sp ra w a w ra ca do etap u , w ja k im się zn a jd o w a ła przed p o d jęciem p o sta n o w ie n ia o w a r u n k o w y m u m orzen iu .
D a lsze u p ra w n ien ia u c z e stn ik ó w p o stęp o w a n ia k a rn eg o co do zask arżen ia p o sta n o w ie ń o w a r u n k o w y m um orzen iu p r z e w id u je art. 289 p ro jek tu k.p.k. C hodzi tu o u p ra w n ien ia p o d ejrza n eg o i p ok rzyw d zon ego.
W m y ś l art. 289 p ro jek tu k.p.k., na p o sta n o w ie n ie o w a r u n k o w y m um orzen iu p o stę p o w a n ia p rzy słu g u je p od ejrzan em u , k tó ry sp rzeciw u n ie w n o si, oraz p o k rzy w d zo n em u za ża le n ie do sąd u w ła ś c iw e g o do rozp ozn an ia sp ra w y . N a p o sta n o w ie n ie teg o sądu z a ża le n ie ju ż n ie p rzy słu g u je.
U p ra w n ien ia te sto su je s ię o d p o w ied n io do o sk arżon ego i p o k rzy w d zo n eg o , gd y d e c y z ję o w a ru n k o w y m u m orzen iu p o d ją ł sąd (art. 298 § 3 p ro jek tu k.p.k.).
P o w s ta je p y ta n ie, co m oże b y ć p rzed m io tem za ża le n ia p rzy słu g u ją ceg o p od ej-, rżan em u i osk arżon em u , a ta k że p ok rzyw d zon em u . P rzep is ten n ie m oże przecież zm ien ić o góln ej reguły* p ra w a o d w o ła w czeg o , że o sk a rżo n y n ie m oże się ża lić na s w o ją n iek orzyść. T ak iej m o ż liw o śc i in terp reta cy jn ej zresztą n ie m a, gd yż projek t Ic.p.k. p rzyzn aje osk arżon em u p ra w o sp rzeciw u , a p o d sta w o w y m cele m w y k ła d n i j e s t u su w a n ie sp rzeczn ości.
W yn ik a w ię c z teg o , że p rzed m io tem za ża len ia m ogą b y ć w sz y s tk ie in n e k w e stie o b ję t e p o sta n o w ien iem o w a r u n k o w y m u m orzen iu poza k w e stią sam ej zasady, a w ię c d ecy zji o w a ru n k o w y m um orzen iu . T a k ie in n e k w e s tie — to przed e w s z y s t
k im w ło ż e n ie o b o w ią zk ó w o k reślo n y ch w m y śl art. 28 p ro jek tu k.k. P on ad to p r z e d m io te m za ża le n ia m ogą b y ć te g o rodzaju k w e stie , ja k d łu gość okresu próby,
p o w ó d ztw o c y w iln e lu b za b ezp iec zen ie d o w o d ó w rzeczow ych .
Z a m ieszczen ie u p ra w n ień p o k rzy w d zo n eg o ty lk o w p rzytoczon ym p rzep isie p r o je k tu k.k. u za sa d n ia w y k ła d n ię , że p ok rzyw d zon em u n ie p r z y słu g u je p raw o za sk a rżen ia p o sta n o w ie n ia co do sam ej zasad y. S ta n o w isk o ta k ie w y d a je się tr a f ne, g d y ż k w e s tia w y b o ru rodzaju środka, ja k im m a za rea g o w a ć p raw o k a rn e na ■czyn p rzestęp n y , w y c h o d z i p oza szczeg ó ln y in teres p o k rzy w d zo n eg o . N a to m ia st na p e w n o n ie w y c h o d z i p oza te n in te r e s k w e stia zob ow iązań , ja k ie ob ciążają sp ra w cę
n a rzecz p ok rzyw d zon ego.
Z akres u p ra w n ień p o k rzy w d zo n eg o sta n o w i za w sze p ro b lem złożon y, tam gd zie c h o d z i o w y p o sa ż e n ie go w p ra w a stra żn ik a p ra w o rzą d n o ści i c e ló w p raw a k a r n eg o .
W w y p a d k u gd y p o sta n o w ie n ie o w a ru n k o w y m u m o rzen iu p o d ejm u je p ro k u r a to r , k o n tro la jeg o d ecy zji od stro n y p rok u ratu ry o d b y w a się ty lk o w tr y b ie
nad zoru . P ro jek t p rzew id u je, że P rok u rator G en era ln y P R L m oże u c h y lić p ra w o m o c n e p o sta n o w ie n ia o w a ru n k o w y m u m orzen iu p o stęp o w a n ia , je ż e li stw ierd zi, że
u m o rzen ie p o stę p o w a n ia b y ło b ezza sa d n e (art. 294 p ro jek tu k.p.k.).
U c h y le n ie teg o p o sta n o w ien ia m oże n a stą p ić w ciągu 6 m iesięc y od u p r a w o m o c n ie n ia się p o sta n o w ien ia ; po ty m o k resie u c h y le n ie lu b zm ian a m oże n a stą p ić '.tylko w in te r e sie pod ejrzan ego.
J e ż e li p o sta n o w ie n ie o w a ru n k o w y m u m o rzen iu p o d ejm ie sąd, p rok u rator k o r z y s ta z o g ó ln eg o p ra w a do zło żen ia zażalen ia, a je ś li n astąp iło u m orzen ie w a r u n k o w e w y r o k ie m , od orzeczen ia ta k ie g o p rzy słu g u je rew izja.
T akże osk arżon y, je ś li orzeczono o w a r u n k o w y m um orzen iu w y r o k ie m , m oże z a sk a r ż y ć ta k i w y r o k ty lk o w fo r m ie rew izji.
P o n iew a ż d e c y z ję o w a ru n k o w y m u m o rzen iu n a leży p o tra k to w a ć jako o rzecze n ie k o ń czą ce p o stę p o w a n ie są d o w e, p rzeto od ta k ie g o orzeczen ia p ra w o m o cn eg o b ę d z ie p r z y słu g iw a ć r ew izja n ad zw yczajn a (art. 461 § 1 p rojek tu k.p.k.).
§ 9. P R Z E S Ł A N K I P O D J Ę C I A W A R U N K O W E G O U M O R Z E N IA
P rzesła n k i p o d jęcia p o stęp o w a n ia w a r u n k o w o u m orzon ego k o resp o n d u ją b ez p o śr e d n io z p rzesła n k a m i, na p o d sta w ie k tó ry ch n a stęp u je o rzeczen ie w a r u n k o w e go u m orzen ia, oraz z rod zajem zob ow iązań , ja k ie orzek a n e są w ram ach w a r u n k o w e g o u m orzen ia.
P rzesła n k i te p rzew id u je art. 29 § 2 p ro jek tu k.p.k. U k ład ają się one w d w ie n a s tę p u ją c e grupy:
a) u c h y l a n i e s i ę o d w y k o n a n i a o b o w i ą z k u w ł o ż o n e g o •w m y ś l a r t . 2 8 p r o j e k t u k. k.;
b) r a ż ą c e n a r u s z e n i e p o r z ą d k u p r a w n e g o , a w s z c z e g ó l n o ś c i d o p u s z c z e n i e s i ę p r z e s t ę p s t w a .
J e ż e li u c h y la n ie się od zob ow iązań p o w o d u je p o d jęcie p o stęp o w a n ia ty lk o po u p ra w o m o cn ien iu się orzeczen ia o w a r u n k o w y m u m orzen iu , to rażące n a ru szen ie p o rzą d k u p ra w n eg o w y w o łu je ta k ie sk u tk i, g d y stan ten u ja w n i się n a w e t przed u p ra w o m o cn ien iem s ię orzeczen ia o w a r u n k o w y m u m orzen iu . C hodzi tu o w y p a - v d e k , gd y po w a ru n k o w y m um orzen iu p o stęp o w a n ia , choć jeszcze n iep ra w o m o c n ego, sp raw ca p o p ełn i n o w y czyn p rzestęp n y. J e ż e li p o stęp o w a n ie w a ru n k o w o u m orzon e u p ra w o m o cn i się, b ęd zie je m ożn a p o d ją ć i orzec k arę w obu sp raw ach .
P rzez u c h y la n ie s ię od w y k o n a n ia zo b o w ią za ń rozu m ie się n ie w y k o n a n ie z o b o w ią za ń co do w y so k o ści, sp osob u oraz term in u w y r ó w n a n ia szk od y. B rek s t a rań alb o n ied o sta teczn e staran ia ze stron y sp ra w cy o zd ob ycie środ k ów n a w y ró w n a n ie szk o d y lu b w y k o n a n ie prac alb o św ia d czeń na cele sp o łeczn e sta n o w i ta k że p rzy k ła d u ch y la n ia się od w y k o n a n ia zob ow iązań .
W d ru giej g ru p ie p o d sta w ę p o d jęcia p o stęp o w a n ia w a ru n k o w o u m orzon ego sta n o w i n ie k a żd e n a ru szen ie p orządku p ra w n eg o , a ty lk o rażące n aru szen ie. P r o je k t k.k. rozstrzyga p rzy tym , że k a żd e d o p u szczen ie się p rzestęp stw a sta n o w i p rzy k ła d ra żą ceg o n a ru szen ia porządku p raw n ego.
T erm in , w ja k im m oże b y ć p o d jęte p o stę p o w a n ie w a ru n k o w o u m o rzo n e, u p ły w a po 6 m ie sią c a c h od zak oń czen ia o k resu próby.
28 J e r z y B a f l a N r 12 (132)
S 10. P O S T Ę P O W A N IE C O D O P O D J Ę C I A W A R U N K O W E G O U M O R Z E N IA
P o d ję c ie p o stęp o w a n ia w a ru n k o w o u m orzon ego w sta d iu m p o stęp o w a n ia p rzy g o to w a w czeg o n a stęp u je z urzędu. P ro jek t k.p.k. n ie u za leżn ia p od jęcia od żad n eg o w cz e śn ie jsz e g o w n io sk u p ro ceso w o n iezb ęd n ego. N ie ozn acza to, że p rok u ra tor n ie m oże otrzym ać in fo rm a cji lu b p o w zią ć in ic ja ty w ę d otyczącą z a sa d n o ści p o d jęcia p o stęp o w a n ia . M oże to b yć np. in ic ja ty w a p oręczającego. B ędą to je d n ak d zia ła n ia pozap rocesow e.
P ro jek t k.p.k. p rzew id u je, że przed w y d a n ie m p o sta n o w ien ia o p od jęciu po stęp o w a n ia w a ru n k o w o u m orzon ego p rokurator m oże o so b iście p rzed sięw zią ć lu b zlec ić MO d ok on an ie n iezb ęd n y ch czy n n o ści d o w o d o w y ch w c elu sp ra w d zen ia o k o liczn o ści u za sa d n ia ją cy ch w y d a n ie p o sta n o w ie n ia (art. 290 p rojek tu k.p.k. w zw ią zk u z art. 293 § 3).
P ro jek t k.p.k. w y m a g a nadto, żeb y przed p o d jęciem p o stęp o w a n ia u m o ż liw ić p o d ejrzan em u zło że n ie w y ja śn ie ń (art. 290 § 2 p rojek tu k.p.k.).
U p ra w n io n y m do w y d a n ia p o sta n o w ie n ia o p o d jęciu p o stęp o w a n ia w a ru n k o w o u m orzon ego jest p rok u rator n a d rzęd n y nad prok u ratorem , k tóry w y d a ł p o sta n o w ie n ie (art. 290 § 1 p ro jek tu k.p.k.). N ad rzęd n ość o k reśla ją p rzep isy o rg a n iz a - c y jn o -u str o jo w e p rokuratury.
P ro jek t dość r y g o ry sty czn ie sta n o w i, że na p o sta n o w ie n ie p rokuratora n a d rzęd n ego za ża le n ie n ie p rzy słu g u je.
N ieco in aczej w y g lą d a p o stęp o w a n ie co do p o d jęcia w a ru n k o w o um orzonego, p o stęp o w a n ia p rzez sąd. S to so w n ie do art. 482 p ro jek tu k.p.k. sąd p o d ejm u je p o stę p o w a n ie n ie ty lk o w ty ch w y p a d k a ch , gd y o rzek ł o w a ru n k o w y m u m o rze n iu , a le ta k że w ty ch , g d y sąd rozp ozn aw ał za ża le n ie n a p o sta n o w ien ie p ro k u ratora o w a ru n k o w y m um orzen iu .
O p o d jęciu p o stęp o w a n ia są d orzeka z u rzędu lu b n a w n io se k o sk a rży ciela (art. 482 § 1 p ro jek tu k.p.k.). C hodzi tu o o sk a rży ciela zarów n o p u b liczn ego, jak i p ry w a tn eg o .
D o p o d jęcia p o stęp o w a n ia w a ru n k o w o um orzon ego k o m p eten tn y jest sąd p ierw szej in sta n cji, k tó ry je s t w ła ś c iw y — ta k rzeczow o jak i m iejsco w o — d o rozp ozn an ia sp ra w y (art. 483 § 1 p rojek tu k.p.k.).
D ecyzja o p od jęciu p o stęp o w a n ia zapada n a p o sied zen iu , a n ie na rozpraw ie. W p o sied zen iu ty m m a p ra w o w z ią ć u d zia ł osk arżon y i jeg o obrońca, co ozn acza, że o ta k im p o sied zen iu p o w in n i on i b yć za w ia d o m ien i. N a p o sied zen iu ty m — poza d ecyzją o p o d jęciu p o stęp o w a n ia — zap aść m o g ą ró w n ież i ta k ie d ecy zje, ja k p o sta n o w ien ie o d d a la ją ce w n io se k lu b p o zo sta w ia ją ce w n io se k b ez rozpozna nia. W stosu n k u do ty c h dw óch o sta tn ich d ecy zji p ro jek t k.p.k. p rzew id u je zaża le n ie (art. 483 § 3).
W k ońcu p ro jek t k.p.k. stw ierd za w art. 484, że po p o d jęciu p o stęp o w a n ia sp ra w a przed są d em to czy się od n o w a na o g ó ln y ch zasadach.
P rz e w id u je się p o n a d to z a w ia d o m ien ie p o ręcza ją ceg o o p o d jęciu p o stę p o w a n ia w a ru n k o w o u m orzonego.
§ U . S K U T K I P R A W N E N I E P O D J Ę C I A P O S T Ę P O W A N IA W A R U N K O W O U M O R Z O N E G O
P ro jek t k.k. n ie r e g u lu je sk u tk ó w p ra w n y ch n iep o d jęcia p o stęp o w a n ia w a r u n k o w o u m orzon ego w ram ach za ta rcia skazan ia, a to d la teg o , ż e orzeczen ie o w a ru n k o w y m u m orzen iu n ie p o d leg a od n otow an iu w rejestrze sk azan ych . P o n iew a ż
jed n a k m am y w ty m w y p a d k u do czy n ien ia z orzeczen iem sk a zu ją cy m , ch oć bez w y m ie r z e n ia k a ry , p o w sta je k w e stia , czy d o sta teczn y jest zw rot p rojek tu k.k., ż e w a ru n k o w o u m orzon ego p o stęp o w a n ia n i e m o ż n a p o d j ą ć po u p ły w ie o k reślo n eg o w art. 29 § 3 okresu. Z akaz ta k i je s t sk u teczn y od stron y p o stę p o w a n ia k arnego. P o w s ta je jed n ak p y ta n ie, co m a n a p isa ć np. w an k iecie p e r so n a l n ej osoba, k tórej p o stęp o w a n ie w a ru n k o w o um orzon o i u p ły n ą ł okres u m o ż liw ia ją c y jego p od jęcie. P o n iew a ż trudno tu m ó w ić o zatarciu skazan ia, n a leża ło b y to u ją ć w ta k i sposób, że teg o rodzaju orzeczen ie u zn a je się za n ieb y łe.
M A R IA N C IE Ś L A K Z B IG N IE W D O D A
Społeczne poręczenie
»
(w zw iqzku z pracq prof. A. Lie d e go
1
o ra z projektam i kodyfikacji prawa karnego).I
W szystk o w sk a z u je na to, że sp o łeczn e p o ręczen ie w sferze p raw a k arn ego — a zw rot ten o b ejm u je n ie ty lk o zak res p raw a k arn ego m a teria ln e g o sen su s tric to , le c z ta k że całą d zied zin ę proced u ry k arn ej, o rzeczn ictw a k a rn o -a d m in istr a c y jn e g o oraz p raw a w y k o n a w c z e g o — je s t in sty tu c ją p rzyszłości. Ś w ia d czy o ty m roz w ó j p raw a ra d ziec k ieg o i ra d zieck iej p ra k ty k i w y m ia r u sp r a w ie d liw o śc i w sp ra w a c h k a rn y ch , św ia d czy też ew o lu c ja n a szeg o u sta w o d a w stw a k arnego, a w szczeg ó ln o ści n asze o sta tn ie p ro jek ty k o d y fik a c ji w sz y stk ic h d zia łó w p raw a karnego.
I
Z teg o w z g lę d u na szczególn ą u w a g ę za słu g u je w y d a n a w p ra w d zie przed 5 la ty , ale n ie z m ie n n ie a k tu a ln a m o n o g ra fia w y b itn e g o p ro cesu a listy ło te w sk ie g o , p ro feso ra U n iw e r sy te tu im . P. S tu czk i w R yd ze A rtu ra A lek sa n d ro w icza L ied ego, p o św ięco n a w ła ś n ie tem u zagad n ien iu . Jej b liż sz e p r zed sta w ien ie p o lsk iem u c z y te ln ik o w i je s t ty m b ardziej u zasad n ion e, że ch od zi tu o p racę zn ak om itą pod w z g lę dem sw eg o p oziom u m eto d o lo g iczn eg o i rz e te ln o śc i op racow an ia, a — z pow odu szczu p łego n a k ła d u — n ieła tw o dostępną.
i A .A . L i e d e : O b s z c z e s t w i e n n o j e p o r u c z i t i e l s t w o w u g o ł o w n o m s u d o p r o i z w o d s t w i e , R y g a 1963, s. 342.
