[Czy przepisy art. 52]

E. Wierzbowski

[Czy przepisy art. 52]

Palestra 8/1(73), 46-48

46 P y t a n i a i o d p o w i e d z i p r a w n e jsjr j n a d p r o je k ta m i K o d e k su c y w iln e g o o ra z K o d e k s u ro d z in n e g o i o p ie k u ń c z e g o m o g ą je s z c z e z a w a ż y ć i o s ta te c z n ie z a d e c y d u ją o te k ś c ie o m a w ia n y c h t u p rz e p isó w , a ty m s a m y m — o ic h w ię k s z e j lu b m n ie js z e j p rz y d a tn o ś c i sp o łe c z n e j i z ro z u ­ m ia ło śc i. f Y T A I M I / % f O D P O W I E D Z / l*B/ł ** t t P Y T A N I E : C z y p r z e p i s a r t . 5 2 l i t . b) u m o w y m i ę d z y P R L a Z S R R o p o ­ m o c y p r a w n e j i s t o s u n k a c h p r a w n y c h w s p r a w a c h c y w i l ­ n y c h , r o d z i n n y c h i k a r n y c h z d n i a 2 8 g r u d n i a 1 9 5 7 r. ( D z . U. z 1 9 5 8 r. N r 3 2, p o z. 1 4 7) d o t y c z y r ó w n i e ż o r z e c z e ń s ą d o w y c h w y d a n y c h p r z e d w e j ś c i e m w ż y c i e w s p o m n i a n e j u m o w y ? O D P O W I E D Z : Z a g a d n ie n ie w y k o n a ln o ś c i z a g ra n ic z n y c h o rz e c z e ń są d o w y c h p rz e z są d p olski n a m o cy o b o w ią z u ją c y c h u m ó w m ię d z y n a ro d o w y c h o b e jm u je n a d a n ie k la u z u li u m o ż liw ia ją c e j e g z e k u c ję za są d z o n e g o ro s z c z e n ia n ie ty lk o z w y r o k u w y d a n e g o w p o s tę p o w a n iu c y w iln y m , a le ta k ż e w p o s tę p o w a n iu k a r n y m , czy li w tzw . p ro c e s ie a d h e z y jn y m , g d y są d k a r n y p a ń s tw a obcego w w y r o k u sw o im z a są d z a od s k a z a ­ n eg o p e w n ą k w o tę p ie n ię ż n ą ty tu łe m w y n a g ro d z e n ia szk o d y w y rz ą d z o n e j prze.' p r z e s tę p s tw o 1.

W sz y s tk ie z a w a r te p rz e z P o ls k ę w la ta c h 1957— 1962 u m o w y o o b ro c ie p r a w ­ n y m p r z e w id u j ą w y k o n a ln o ś ć o rz e c z e ń w y d a n y c h w o b u w s p o m n ia n y c h tr y b a c h p o s tę p o w a n ia , p rz y czym z re g u ły u m o w y te d o p u s z c z a ją w y k o n y w a n ie o rz e c z e ń , k tó r e z a p a d ły ju ż po w e jś c iu w ży cie d a n e j u m o w y . J e d y n y w y ją te k pod ty m w z g lę d e m s ta n o w i u re g u lo w a n ie u z n a w a n ia i w y k o n y w a n ia o rz e c z e ń s ą d o w y c h , p r z y ję te w p o s ta n o w ie n ia c h u m o w y m ię d z y P R L a Z S R R z d n ia 28.X II.1957 r.

W a r t . 51 te j u m o w y u re g u lo w a n o ty lk o u z n a w a n ie p ra w o m o c n y c h o rz e c z e ń w s p r a w a c h o u s ta le n ie is tn ie n ia , ro z w ią z a n ie i u n ie w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a o b y w a ­ te li U m a w ia ją c y c h się S tr o n , p r z e w id u ją c , że b ę d z ie to n a s tę p o w a ło a u to m a ty c z ­ n ie , tj. b ez p rz e p r o w a d z a n ia p o s tę p o w a n ia są d o w e g o o u z n a n ie , i że je d y n ą p rz e ­ s ł a n k ą o d m o w y u z n a n ia b ę d z ie is tn ie n ie p ra w o m o c n e g o o rz e c z e n ia w te j s p r a w ie w y d a n e g o p rz e z sąd U m a w ia ją c e j się S tr o n y , n a k tó r e j o b sz a rz e o rz e c z e n ie m a być u z n a n e .

O s ta tn ie z d a n ie p o s ta n o w ie n ia a rt. 51 ro z c ią g a m o ż liw o ść u z n a n ia orzeczeti w ty c h s p r a w a c h w y d a n y c h ta k ż e p rz e d w e jśc ie m w życie u m o w y . P o s ta n o w ie n ie w ię c a r t . 51 d o ty c z y ty lk o o rz e c z e ń w y d a n y c h w n ie m a ją tk o w y c h s p r a w a c h m a ł­ ż e ń s k ic h , d la k tó r y c h p rz y ję to w y ją tk o w o u p ro s z c z o n y tr y b u z n a w a n ia . R ó ż n i się

1 P o m in ię to tu kw estię w y k o n aln o ści ugód z a w a rty c h prj id sądem , orzeczeń sądów p o ­ lu b o w n y ch oraz orzeczeń d otyczących kosztów sądow ych i procesow ych, ja k o nie zw iąza­ ni; z p o staw io n y m p y tan iem .

A'r 1 (73) P y t a n i a i o d p o w i e d z i p r a w u e 4 7 on w z n a c z n y s p o s ó b od tr y b u u z n a w a n ia o rz e c z e ń w in n y c h , tzw . n i e m a ją t k o ­ w y c h (śc iśle j — n ie d o ty c z ą c y c h s p r a w m a ją tk o w y c h ) s p r a w a c h w y m ie n io n y c h w p o s ta n o w ie n iu a r t . 52 u m o w y , d la k tó r y c h u z n a n ia p rz e w id z ia n o w a r t . 53 sz e re g b a rd z o is to tn y c h p r z e s ła n e k . O d is tn ie n ia ty c h p rz e s ła n e k u z a le ż n io n e j e s t u z n a ­ n ie o rz e c z e n ia w tr y b ie szcz e g ó ln e g o p o s tę p o w a n ia są d o w e g o o u z n a n ie . P o s t a n o ­ w ie n ie a r t . 52 w z w ią z k u z a r t. 53 u m o w y p r z e w id u je u z n a w a n ie o rz e c z e ń w s p r a ­ w a c h n ie d o ty c z ą c y c h s to s u n k ó w m a ją tk o w y c h o ra z ró w n o le g le r e g u l u je ( ja k to w y n ik a z z e s ta w ie n ia p o s ta n o w ie n ia a r t . 52 z tr e ś c ią a r t. 54 u st. 1) ta k ż e p r z y ­ m u s o w e w y k o n y w a n ie o rz e c z e ń w s p r a w a c h m a ją tk o w y c h , je ż e li is tn i e ją p r z e s ła n ­ ki do ic h u z n a n ia w y lic z o n e w a r t . 53. C h a r a k te r y s t y c z n ą c e c h ą p o s ta n o w ie n ia a r t. 52 je s t in n e tr a k to w a n ie o rz e c z e ń s ą d o w y c h w y d a n y c h w p o s tę p o w a n iu c y w iln y m , in n e z aś w p o s tę p o w a n iu a d h e - z y jn y m . C o s ię ty c z y o rz e c z e ń p ie r w s z e g o ro d z a ju o k re ś lo n y c h w a r t . 52 lit. a), to z a s a d n ic z y m e le m e n te m j e s t tu u z a le ż n ie n ie ich u z n a n ia i w y k o n a n ia od d a ty p o w s ta n ia s t o s u n k u p ra w n e g o , w w y n ik u czego b ę d ą u z n a w a n e i w y k o n y w a n e ty lk o ta k i e o rz e c z e n ia , k tó r e d o ty c z ą s to s u n k ó w p r a w n y c h p o w s ta ły c h p o w e jś c iu w ż y c ie u m o w y 2. N a p r z y k ła d w s p r a w ie o a lim e n ty n a rz e c z d z ie c k a u ro d z o n e g o w lip c u 1958 r o k u (a w ię c ju ż p o w e jś c iu w ż y c ie u m o w y ) o rz e c z e n ie s ą d u j e d ­ n e j S tr o n y b ę d z ie p rz y m u s o w o w y k o n a n e n a o b sz a rz e d ru g ie j S tr o n y , je ż e li b ę d ą is tn ia ły p r z e s ła n k i do u z n a n ia ta k ie g o o rz e c z e n ia p rz e w id z ia n e w a r t . 53. In a c z e j n a to m ia s t p o tr a k to w a n o o rz e c z e n ia są d ó w w y d a n e w p o s tę p o w a n iu a d - h e z y jn y m a d o ty c z ą c e w y n a g ro d z e n ia szk o d y w y rz ą d z o n e j p r z e s tę p s tw e m , o k t ó ­ r y c h je s t m o w a w o d d z ie ln y m p u n k c ie p od lit. b) a r t. 52. T u ju ż n ie w p ro w a d z o n o ż a d n e g o u z a le ż n ie n ia od d a ty „ p o w s ta n ia s to s u n k u p ra w n e g o " . P o d s ta w ą b o w ie m ro s z c z e ń r o z p o z n a w a n y c h w tr y b ie p o s tę p o w a n ia a d h e z y jn e g o je s t z r e g u ły z o ­ b o w ią z a n ie p o w s ta łe z czy n ó w n ie d o z w o lo n y c h , j a k no. p o z b a w ie n ie ży c ia , u s z k o d z e n ie c ia ła lu b r o z s tr ó j z d ro w ia , k ra d z ie ż lu b u sz k o d z e n ie m ie n ia itp . C z y ­ n y te ro d z ą s to s u n k i p r a w n e p o w o d u ją c e p o s tr o n ie s p r a w c y o b o w ią z e k w y n a g r o ­ d z e n ia w y rz ą d z o n e j s z k o d y o r a z p o s tro n ie p o k rz y w d z o n e g o p ra w o ż ą d a n ia n a ­ p r a w ie n ia te j sz k o d y .

W. to k u ro k o w a ń d o ty c z ą c y c h z a w a rc ia u m o w y m ię d z y P R L a Z S R R z d n ia 28.X II.1957 r. S tr o n y z g o d n ie u z n a ły , że g d y b y p rz y m u s o w e w y k o n a n ie o rz e c z e ń w y d a n y c h w p o s tę p o w a n iu a d h e z y jn y m b y ło ró w n ie ż u z a le ż n io n e o d d a ty p o w s ta ­ n ia s to s u n k u p ra w n e g o , to w ó w c z a s p ra w o m o c n y w y ro k s ą d u je d n e g o u m a w i a j ą ­ cego się p a ń s tw a , z a p a d ły p rz e d w e jś c ie m w ży cie u m o w y a z a s ą d z a ją c y o k re ś lo n ą k w o tę p ie n ię ż n ą ty tu łe m w y n a g ro d z e n ia szk o d y , n ie p o d le g a łb y w y k o n a n iu w te d y , g d y b y d łu ż n i k p rz e b y w a ją c y n a o b s z a r z e te g o p a ń s tw a p rz e n ió s ł się n a s tę p n ie n a o b s z a r d ru g ie g o u m a w ia ją c e g o się p a ń s tw a . W te n sp o só b u m o w a w p r o w a d z ila o y ja k b y „ g e n e r a ln ą a m n e s tię ” d la s p r a w c ó w czy n ó w n ie d o z w o lo n y c h w z a k r e s ie s k u tk ó w c y w iln o p r a w n y c h ic h c z y n ó w , p o p e łn io n y c h p rz e d z a w a rc ie m u m o w y n a o b s z a r z e je d n e g o z u m a w ia ją c y c h się p a ń s tw . B y ło b y to o c z y w iśc ie n ie s łu s z n e , z w ła sz c z a że w ie rz y c ie la m i w te g o r o d z a ju s p r a w a c h są n a jc z ę ś c ie j je d n o s tk i g o s ­ p o d a r k i u sp o łe c z n io n e j, k tó r e p o n io s ły sz k o d ę w s k u te k p r z e s tę p s tw g o sp o d a rc z y c h , lu b o so b y fiz y c z n e , n a k tó r y c h rz e c z z a są d z o n o w p o s tę p o w a n iu a d h e z y jn y m a lim e n ty z ty t u ł u p o z b a w ie n ia ż y c ia je d y n e g o ż y w ic ie la a lb o o d s z k o d o w a n ia z a u s z k o d z e n ie c ia ła lu b r o z s tr ó j z d ro w ia .

2 Z ag a d n ie n ia p o jm o w an ia ch w ili p o w sta n ia sto su n k u p raw n eg o m iędzy ro d zicam i a dzie­ ćm i w ś w ie tle a r t. 52 lit. a) um ow y w y ja śn ił S. N. w o rz e c z e n ia c h w y d an y ch w sp ra w a ch 2 CR 540/60 (OSPiKA 1960, poz. 333) i 2 CR 635/53 (PiP n r 4—5.1961, s. 816 i nast.).

48

S t e f a n M i z e r a

N r 1 (73) N ie je d n o litą p o c z ą tk o w o p r a k t y k ę s ą d ó w p o ls k ic h w z a k re s ie tr a k to w a n ia o rz e ­ czeń w j d a n y c h p rz e z s ą d y Z S R R w p o s tę p o w a n iu a d h e z y jn y m , w y p ły w a ją c ą z n ie w ła ś c iw e j w y k ła d n i p o s ta n o w ie n ia a r t. 52 lit. b), r o z s trz y g n ę ło w re s z c ie o rz e ­ c z e n ie S. N. w s p r a w ie 3 C R 660/61 (P iP n r 5— 6/1963, s. 992— 993). P r z y ję ło o n o w y k ła d n ię , że „ u z n a n ie i w y k o n a n ie p ra w o m o c n e g o o rz e c z e n ia są d o w e g o d o ty ­ c z ąceg o w y n a g ro d z e n ia s z k o d y , je ż e li o rz e c z e n ie to w y d a n e z o s ta ło w s p r a w ie k a r ­ n e j, j e s t d o p u sz c z a ln e , c h o ć b y o rz e c z e n ie ta k ie z a p a d ło p rz e d w e jś c ie m w ży cie p o ls k o - r a d z ie c k ie j u m o w y o o b ro c ie p r a w n y m ”.“

“ P o r. glosę pro f. d ra H. T ra m m era do cyt. orzeczenia (PiP n r 5—6/1963, s. 993—996).

E . W I E R Z B O W S K I gtECEWZJE P R A W O L O K A L O W E — P r z e p is y , o r z e c z n ic tw o i w y ja ś n ie n ia . Z e b r a ł i o p r a c o w a ł a d w . J ó z e f P r o k o p c z u k . W a r s z a w a 1963, W y d a w n ic tw o P r a w ­ n ic z e , str. 972 - f X X I V . Z a g a d n ie n ia p r a w n e g o s p o d a rk i m ie s z k a n io w e j u z y s k a ły w o k re s ie m i­ n io n y c h l a t p o w y z w o le n iu w y ją tk o ­ w ą r a n g ę w n a s z y m u s ta w o d a w s tw ie . J e ś li p o ró w n a ć z a k re s i r o z m ia r y r e ­ g u la c ji p r a w n e j in s ty tu c ji n a jm u lo ­ k a li w la t a c h m ię d z y w o je n n y c h z n o rm o w a n ie m te j p ro b le m a ty k i w P o ls c e L u d o w e j, to ju ż n a p ie rw s z y r z u t o k a u w id a c z n ia się r a d y k a ln ie o d m ie n n e s ta n o w is k o u s ta w o d a w c y co d o k ie r u n k ó w i sp o s o b u k s z ta łto ­ w a n ia s to s u n k ó w n a jm u lo k a li i z a ­ g a d n ie ń z ty m z w ią z a n y c h . G łó w n ą ro lę w ty m w z g lę d z ie o d g r y w a ją o- c z y w iśc ie u s tr o jo w e p rz e s ła n k i s p r a ­ w ie d liw o ś c i s p o łe c z n e j, k tó r e w y z n a ­ c z a ją n o w e p o d s ta w y p o lity k i m ie s z ­ k a n io w e j. N ie n a le ż y je d n a k z a p o m i­ n a ć , że ź ró d łe m ta k i e j, a n ie in n e j r e g l a m e n t a c ji , p r a w n e j n a jm u lo k a li je s t n ie w y k a z u ją c a — j a k d o ty c h c z a s — c e c h p rz e jś c io w o ś c i t r u d n a s y t u ­ a c ja m ie s z k a n io w a . J e s t z a te m w p e ł­ n i z ro z u m ia łe , że u s ta la n iu n o w y c h p o d s ta w g o s p o d a r k i lo k a lo w e j to w a ­ rz y s z y ła n a s z e ro k im fr o n c ie d z ia ła l­ n o ś ć n o r m a ty w n a . Czy je d n a k w te j

w ła ś n ie d z ie d z in ie n ie z a z n a c z y ła się je d n o c z e ś n ie s w o is ta h y p e r t r o f i a l e ­ g is la c y jn a , a n a w e t p e w n e g o ro d z a ju n a d u ż y c ie p r a w a , p r z e j a w i a ją c e się w z b y t d ro b ia z g o w y m r e g u lo w a n iu k a ż d e g o w y c in k a s to s u n k ó w n a jm u i g o s p o d a r k i lo k a lo w e j? T a k ie r e f le k s je i p o d s ta w o w e w ą t ­ p liw o ś c i w y w o łu je u k a z a n ie s ię na r y n k u k s ię g a rs k im o p a słe g o to m u p t. „ P r a w o lo k a lo w e ” w o p ra c o w a n iu a d w . J. P ro k o p c z u k a . J e s t to p u b l i ­ k a c ja z a w ie r a ją c a m o ż liw ie w y c z e r ­ p u ją c o z e s ta w io n y z b ió r ź ró d e ł p r a w ­ n y c h r e g u lu ją c y c h r ó ż n e o d c in k i g o s ­ p o d a r k i lo k a lo w e j. P rz e z o d p o w ie d n ią s e g r e g a c ję m a t e r i a łu p ra w n e g o o ra z z w ię z łe w y ja ś n ie n ia o c h a r a k te r z e in f o r m a c y jn y m z b ió r te n n ie w ą tp liw ie u ła tw i a c z y te ln ik o w i m o ż liw o ść s p r a w ­ n e g o p o s łu g iw a n ia s ię p rz e p is a m i z z a k r e s u p r a w a lo k a lo w e g o . A u to r w k r ó t k im w s tę p ie d o p u b lik a c ji o k r e ś ­ la j ą ja k o „sw eg o r o d z a j u V a d e m e - cu m lo k a lo w e ” . N ie m o ż n a o d m ó w ić r a c ji te m u o k r e ś le n iu , ch o ć — ja k w y n ik a to z d a ls z y c h u w a g — p r z y ­ j ę t a m e to d a ze s ta w ie n ia ź ró d e ł p r a w a lo k a lo w e g o , ic h w y b ó r o r a z ro z c z ło n ­ k o w a n ie cało ści m a t e r i a łu b u d z i p e w ­ n e z a s trz e ż e n ia .

T eg o ro d z a ju z b io r y p rz e p isó w w z a k re s ie u s ta w o d a w s tw a lo k a lo w e g o