Michał Jankowski
Z zagadnień zawieszenia
postępowania karnego
Palestra 28/2(314), 32-3732 M i c h a ł J a n k o w s k i N r 2 (314)
cześnie, że ta swoboda musi uwzględniać interes gospodarki narodowej i ochronę własności społecznej. Tak bowiem rozumiałem przepis § 38 rozp. RM z 1975 r. o odpowiednim stosowaniu m.in. art. 233 k..p.c. Takie stanowisko nie było też w literaturze odosobnione.33
Sądzę, że w tej - materii zaszła jednak jakaś pomyłka. Dlatego też postuluję, aby i w tym wypadku stosować analogicznie przepis art. 233 k.p.c. wraz z ogra niczeniami wynikającymi m.in. z domniemań prawnych, z przepisów k.p.c. dotyczą cych dokumentów oraz z art. 246 i 247 k.p.c., a także z art. 74 k.c.
8. Na zakończenie chciałbym zaznaczyć, że było wiele czasu na dokładniejsze przygotowanie autonomicznych norm dla arbitrażowego postępowania dowodowego. Skoro jednak występują wymienione wyżej luki czy też wątpliwości, to obecnie nie ma innego wyjścia, jak wykorzystanie w drodze analogii norm, które prze znaczone są dla innego (ale podobnego) postępowania cywilnego, mianowicie prze pisów k.p.c. Przemawia za tym także okoliczność, że dotychczas stosowano odpo wiednio te normy przed organami Państwowego Arbitrażu Gospodarczego bez szkody dla postępowania arbitrażowego i interesów gospodarki narodowej. Doty czyło to wówczas i takich sytuacji i instytucji, kiedy „odesłanie” nie było specjalnie unormowane, jak np. w zakresie ustalania wartości przedmiotu sporu.
as IPor. m .in .: M. T y c z k a : A r b itra ż (...), op. c it., s. 210; S. J ą d r a c h , Z. Z a l e s k i : o p . c it., s. 289; Z. K 1 a f k o w s k i, A. R o s i e n k i e w i c z: oip. c it., s. 145; K . K o r z a n: A r b itra ż i p o stę p o w a n ie a rb itra ż o w e (...), op. c it., s. 228. N a to m ia s t S. W ło- d y k a (op. c it., s. 152) w s k a z a ł, że is tn ie je w y ra ź n a te n d e n c ja w o rz e c z n ic tw ie a rb itra ż o w y m , a b y s p r a w ą o c e n y d o w o d ó w w y łą c z a ć z z a k r e s u z a s k a rż a n ia r o z s trz y g n ię ć a rb itra ż o w y c h .
MICHAŁ JANKOWSKI
Z ZAGADNIEŃ ZAWIESZENIA POSTĘPOWANIA KARNEGO
A r t y k u ł z a w i e r a o m ó w i e n i e p o d s t a w z a w i e s z e n i a p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o oraz m o d y f i k a c j i , j a k i m u l e g a j ą o n e w t r y b a c h s z c z e g ó l n y c h p o s t ę p o w a n i a .
Kodeks postępowania karnego przewiduje w art. 15 § 1 następujące przyczyny zawieszenia postępowania:
1. długotrwałe przeszkody uniemożliwiające prowadzenie postępowania (warunek ogólny), a w szczególności (egzemplifikacje)
2. niemożność ujęcia oskarżonego albo
3. niezdolność oskarżonego do udziału w postępowaniu z powodu choroby psy chicznej lub innej ciężkiej choroby.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego i w doktrynie procesu karnego wielokrotnie podejmowano próby sprecyzowania podstaw zawieszenia postępowania, pomijając jednak zagadnienie modyfikacji tych podstaw w trybach szczególnych postępowania.
I. Podstawą zawieszenia postępowania karnego jest istnienie długotrwałej i prze- mijalnej przeszkody uniemożliwiającej prowadzenie postępowania. Przez długotrwa łość należy rozumieć okres istnienia przeszkody, której termin ustania jest trudny do ustalenia lub tak odległy, że przekracza wszelkie racjonalne okresy odroczenia
Nr 2 (314) Zawieszenie postępo wa nia karnego 33
rozprawy.1 Według S. Waltosia wskazówką mogą tu być także terminy maksymalne zakończenia śledztwa i dochodzenia.1 2 Kłopot jednak w tym, że k.p.k. z 1969 r. nie przewiduje takich maksymalnych terminów. W zasadzie śledztwo powinno być ukoń czone w ciągu trzech miesięcy (art. 263 § 1 k.p.k.), a dochodzenie — w ciągu mie siąca (art. 266 § 1 k.p.k.), jednakże obie te formy postępowania przygotowawczego można przedłużyć (art. 263 § 2 i 266 § 3 k.p.k.). Pewną wskazówką w tym względzie mogą być terminy maksymalne śledztwa i dochodzenia zawarte w tzw. ministerial nym projekcie zmian k.p.k.,3 a więc dwa lata i jeden rok, nie można jednak uznać, że w razie potrzeby postępowanie nie może być zawieszone na okres krótszy.
Przeszkoda uzasadniająca zawieszenie postępowania musi prowadzenie tego po stępowania uniemożliwiać, a nie utrudniać.4 Sąd Najwyższy stwierdził,5 * że warunek niemożności prowadzenia postępowania wynika z wymienionych przykładowo w treści art. 15 k.p.k. przyczyn zawieszenia. Inne przyczyny muszą być, według Sądu Najwyższego, równie poważne. Omawiane orzeczenie SN zostało wydane na tle za żalenia na zawieszenie postępowania z powodu niemożności ustalenia adresu świad ka.5 Sąd Najwyższy uznał, że nie może to być podstawą zawieszenia postępowania, gdyż zeznania świadka złożone w postępowaniu przygotowawczym można przecież odczytać. Sądzę, że jest to mimo wszystko twierdzenie zbyt kategoryczne. Istotnie, niemożność przesłuchania świadka przez sąd nie uniemożliwia, formalnie rzecz bio rąc, rozpoznania sprawy. Odwołać się tu jednak trzeba do zasady prawdy mate rialnej (art. 2 § 1 pkt 2 k.p.k.), której przestrzeganie może wymagać oparcia się koniecznie na pierwotnym źródle dowodowym. Z tego względu uważam, że nie możność prowadzenia postępowania oznacza także utrudnienie ustalenia prawdy, a więc niemożność prowadzenia procesu według najlepszych reguł sztuki. Brak zatem możliwości bezpośredniego przesłuchania świadka będzie mógł być przyczyną zawieszenia i przyczyną tą nie być, a to zależnie od okoliczności sprawy, zwłaszcza zaś wagi zeznań tego świadka.7
Jeśli chodzi o wskazane przykładowo w treści art. 15 k.p.k. przyczyny zawieszenia, to spełniać one muszą warunek długotrwałości i uniemożliwiać prowadzenie postę powania. Na ich tle pojawiają się trudności w interpretacji takich pojęć, jak: a) oskarżony, b) niemożność ujęcia oskarżonego, c) choroba psychiczna i inna ciężka choroba.
Ad a). S. Waltoś8 słusznie stwierdza, że pojęcie „oskarżony” należy interpreto wać szeroko, włączając w jego zakres także osobę, co do której zachodzi poważne prawdopodobieństwo, iż jest sprawcą przestępstwa, ale której nie przedstawiono zarzutów. W Huba 9 * przeciwnie, uznaje, że aby zawiesić postępowanie, należy przed stawić osobie podejrzanej zarzuty. Argumenty formalne przemawiają za tym drugim stanowiskiem. W postępowaniu sądowym problem powyższy nie istnieje, gdyż
1 P o r. w y r o k S N z d n ia 8.XII.1978 r . R w 447/78, O SN K W n r 5 z 1979 r., poz. 59. 2 P o r. S. W a l t o ś : Z a w ie sz e n ie p o stę p o w a n ia w ś w ie tle p rz e p isó w n o w e g o k o d e k s u p o s tę p o w a n ia k a r n e g o , P a l. n r 12 z 1970 r., s. 36. 3 P r o j e k t z m ia n p rz e p isó w k .p .k ., W a rsz a w a , w rz e s ie ń 1981. 4 P o r . M . L i p c z y ń s k a : G losa do p o s ta n o w ie n ia SN z d n ia 6.V I.1970 r . I I I K Z 78/70, N P n r 4 z 1971 r., s. 643. s P o s ta n o w ie n ie SN z d n ia 13.1.1973 r. I I K Z 171/73, O SN K W n r 10 z 1973 r., poz. 127. « P o r.: Z e sp ó ł w y ja ś n ia ją c y P G , G S iP n r 8 z 1970 r ., s. 2. 7 P o d o b n ie : W. H u b a : K ilk a u w a g n a tle p r a k ty k i z a w ie s z e n ia p o s tę p o w a n ia p r z y g o to w a w c z e g o , „ P ro b l. P r a w .” n r 8 z 1973 r., s. 24; Z. K e g e 1: P o ls k i p r o c e s k a r n y ( p ra c a z b io ro w a ), cz. II i I II , W a rs z a w a —W ro c ła w 1971, s. 39; M. L i p c z y ń s k a : c y t. w y ż e j g lo sa , s. 643. 8 S. W a l t o ś : Z a w ie s z e n ie (...), op. c it., s. 36. » W . H u b a : K ilk a u w a g (...), o p . c it., s. 25—26. 3 — P a l e s tr a
34
j
M i c h a ł J a n k o w s k i N r 2 (314)
zawsze występuje tam osoba, przeciwko której wniesiono akt oskarżenia. Jeśli osobie tej nie przedstawiono w postępowaniu przygotowawczym zarzutów, to albo nastę puje zwrot sprawy do uzupełnienia postępowania przygotowawczego w trybie art. 299 § 1 pkt 2 lub art. 344 § 1 k.p.k., albo też uznaje się 10 (choć jest to dyskusyjne i tego poglądu nie podzielam), że uchybienie to uległo konwalidacji11 na skutek do ręczenia aktu oskarżenia.. W postępowaniu przygotowawczym natomiast określenie „oskarżony” — z mocy art. 61 § 2 k.p.k. — stosuje się do podejrzanego (art. 61 § 1, 422 § 1, a także 267 k.p.k., który jednak nie ma tu znaczenia).
Istotniejsze jednak są argumenty merytoryczne, jakie przemawiają za stanowis kiem S. Waltosia. Po pierwsze, kodeks dopuszcza zawieszenie postępowania z przy czyn innych niż dotyczących osoby oskarżonego. Możliwe jest zatem zawieszenie po stępowania w fazie in rem. Dlaczego by więc nie dopuszczać zawieszenia w fazie
in rem z przyczyn dotyczących osoby podejrzanej? Po drugie, przyjęcie stanowiska
W. Huby zmusza do wydawania postanowień o przedstawieniu zarzutów tylko z tej przyczyny, że osoby podejrzanej nie można ująć. Może to prowadzić do wydawania takich postanowień z przyczyn faktycznie nie merytorycznych, lecz formalnych (ko nieczność wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania). Jest to więc jakby wymuszenie na organie procesowym wydania postanowienia, które ma zasadnicze znaczenie dla statusu osoby podejrzanej.
Ad b). Co do niemożności ujęcia oskarżonego, to jest rzeczą niewątpliwą, że można ją stwierdzić dopiero po wyczerpaniu wszelkich możliwości ujęcia.* 12 S. Wal- toś słusznie uznaje za przyczynę zawieszenia pobyt oskarżonego za granicą, jeśli nie jest spodziewany szybki jego powrót, a nie jest możliwe przesłuchanie w drodze pomocy prawnej, lub gdy przeciąga się postępowanie ekstradycyjne, a nie ma pod staw do postępowania w trybie dla nieobecnych.13 Nie jest tu istotną okolicznością, czy sytuację taką nazwiemy „niemożnością ujęcia oskarżonego”, albowiem i tak mieści się ona w ramach przyczyn określonych w art. 15 k.p.k. ogólnie.
Ad c). S. Waltoś 14 twierdzi, że choroba psychiczna uzasadniająca zawieszenie po stępowania musi być tak poważna, iż nie wystarcza udział w rozprawie obrońcy niezbędnego. Wynika stąd, że musi to być choroba lżejsza niż opisana w art. 25
S 1 k.k. (ta bowiem powoduje umorzenie postępowania), a jednocześnie cięższa niż
opisana w § 2 tego artykułu.
M. Cieślak15 uważa, że choroba psychiczna nie musi wyłączać całkowicie poczy talności oskarżonego, lecz musi być o tyle poważna, żeby uniemożliwić oskarżonemu rzeczywisty i sprawny z punktu widzenia prawa do obrony udział w postępowa niu. Jest to w zasadzie stanowisko słuszne, z tym jednak zastrzeżeniem, że uznać trzeba, iż każda choroba psychiczna w pewnym stopniu zakłóca taką zdolność. Nie jest celowe i możliwe zawieszenie postępowania w każdym wypadku choroby psy chicznej (art. 15 mówi o chorobie psychicznej l u b i n n e j c i ę ż k i e j chorobie),
i# P o r. D. O s o w s k a : S ą d o w a k o n tr o la o s k a rż e n ia w p o ls k im p ro c e sie k a r n y m , s. 78 i n . o ra z c y to w a n a ta m l i t e r a tu r a .
u M. C ie śla k u w a ż a za b a r d z ie j t r a f n e o k r e ś le n ie „ s a n a c ja ” . P o r. w te j k w e s tii M. C i e ś l a k : N ie w a ż n o ść o rz e c z e ń w p r o c e s ie k a r n y m P R L , W a rsz a w a 1965, s. 165; t e n ż e : G losa do p o s ta n o w ie n ia S N z d n ia 13.XI.1967 r. RW 1024/67, P iP n r 12 z 1968 r., s. 1088—1089. P o z o s ta ję o so b iś c ie p r z y s f o rm u ło w a n iu „ k o n w a lid a c ja ” ze w z g lę d u n a to , że je s t o n o n ie m a l p o w s z e c h n ie p r z y ję te . 1J P o r. A. P e c z e n i u k : Z a w ie s z e n ie p o s tę p o w a n ia p rz y g o to w a w c z e g o , „ P ro b l. P r a w .” n r 3 z 1979 r., s. 34. 13 S. W a l t o ś : Z a w ie sz e n ie (...), op. c it., s. 37. 14 s. W a l t o ś : Z a w ie sz e n ie (...), op. cit., s. 38. i ł M. C i e ś l a k , K. S p e 11, W. W o l t e r : P s y c h ia tr ia w p ro c e s ie k a r n y m , W a rsz a w a 1977, s. 84. P o r. ta k ż e w y ro k SN z d n ia 18.V 1979 r. IV K R 92/79, O SN P G n r 11 z 1979 r., p oz. 156
N r 2 (314) Zawieszenie postę pow an ia karnego 35
jednakże rnie można z góry wyłączyć możliwości zawieszenia postępowania nawet w wypadku choroby lżejszej niż opisana w art. 25 § 2 k.k., ale która przeszkadza w obronie, istnieje zaś nadzieja jej ustąpienia. Sąd, oceniając tę podstawę zawiesze nia postępowania, powinien się kierować kryteriami wymienionymi przez M. Cieś laka i S. Waltosia, jednakże kryteria te nie mogą tworzyć granic ścisłych i nieprze kraczalnych.
W literaturze przedmiotu panuje zgodność co do tego, że zawieszenie postępowania możliwe jest wtedy, gdy oskarżony zapadł na chorobę psychiczną po popełnieniu czynu.16 Zwolennicy tego poglądu mają zapewne qa uwadze to, że w wypadku choroby całkowicie wyglączającej poczytalność (art. 25 § 1 k.k.), istniejącej w chwili czynu, postępowanie riależy umorzyć. Natomiast w wypadku choroby lżejszej nie uzasadniającej umorzenia postępowania oskarżony może na nią cierpieć już w chwili popełnienia czynu.
Co się tyczy „innej ciężkiej choroby” (art. 15 § 1 k.p.k.), to zgodzić się trzeba z S. Waltosiem,17 że może ona wyłączać sprawność oskarżanego lub grozić uszczerb kiem zdrowia w razie udziału oskarżonego w postępowaniu.
Spośród przyczyn zawieszenia postępowania opisanych w treści art. 15 § 1 k.p.k. ogólnie, wskazuje się też na konieczność oczekiwania na wyrok sądu cywilnego,18 czekanie ma prawomocny wyrok w innej sprawie karnej19 oraz istnienie nietrwałego immunitetu procesowego.20
II. Opisane wyżej podstawy zawieszenia postępowania karnego ulegają pewnej modyiikaeji w postępowaniach szczególnych.
A. Postępowanie w stosunku do nieobecnych (art. 415—417 k.p.k.), zaliczane do równoważnych czy ekwiwalentnych,21 pomyślane zostało jako wyjątek od nakazu zawieszenia postępowania w nielicznych, ściśle określonych wypadkach, przy czym nawet w razie istnienia jego przesłanek zastosowanie tego trybu jest fakultatywne.22 Nie budzi wątpliwości fakt, że podstawa zawieszenia, jaką jest „niemożność uję cia oskarżonego”, nie ma tu zastosowania. A inne podstawy? Art. 416 k.p.k. zd. 1 mówi, że „postępowanie toczy się według zasad ogólnych, przy czym nie stosuje się przepisów, których nie można wykonać z powodu nieobecności oskarżonego.” Wy nika z tego jasno, że w postępowaniu w stosunku do nieobecnych mają pełne zasto sowanie przyczyny zawieszenia nie związane z osobą oskarżonego. Wątpliwości mogą natomiast powstać na tle przyczyny, jaką jest choroba psychiczna oskarżonego lub inna ciężka choroba. Jak mianowicie powinien postąpić sąd w razie uzyskania wia rygodnej wiadomości o chorobie oskarżonego przebywającego za granicą? W wypad ku takim powinien on zawiesić postępowanie Przemawiają za tym następujące względy. 16 P o r. R. G ó r a l : Z a w ie sz e n ie p o s tę p o w a n ia k a r n e g o p rz e z s ą d (a rt. 4 § 1 k .p .k .), N P n r 9 z 1967 r., s. 1148; S. K a l i n o w s k i , M. S i e w i e r s k i : K o d e k s p o s tę p o w a n ia k a r n eg o — K o m e n ta r z , W a rsz a w a 1960, s. 32; M. S i e w i e r s k i : K o d e k s p o s tę p o w a n ia k a r n eg o — K o m e n ta rz , W a rsz a w a 1976, s. 66. In a c z e j M. C ie ś la k (jw ., s. 83—84), k t ó r y u w a ż a , że p o s tę p o w a n ie m o ż n a z a w ie s ić , g d y c h o ro b a p s y c h ic z n a is tn ia ła ju ż w c h w ili c z y n u , a le n ie je s t p e w n e , czy w y łą c z a ła c a łk o w ic ie p o c z y ta ln o ś ć o sk a rż o n e g o . 17 S. W a 1 1 o ś: Z a w ie sz e n ie (...)„ op. c it., s. 39. 18 M. L i p c z y ń s k a : G losa (...), o p .c it., s. 643; S. W a 1 1 o ś: jw ., s. 39. 19 S. W a 1 t o ś: jw ., s. 39. 20 S. W a 1 1 o ś: jw ., s. 40. I n a c z e j A . P e c z e n i u k : Z a w ie sz e n ie (...), o p. c it., s. 36. 21 P o r. A. G a b e r l e , S. W a l t o ś : P o s tę p o w a n ie sz c z e g ó ln e w p o ls k im p r o c e s ie k a r n y m — M o d e l a p r a k t y k a , Z N IB P S , z. 7 z 1977 r ., s. 140. 22 P o r. S. W a l t o ś : P o s tę p o w a n ia sz c z e g ó ln e w p ro c e s ie k a r n y m , W a rsz a w a 1973, s. 53 i n .
3« M i c h a ł J a n k o w s k i N r 2 (314) r
1) art. 416 k.p.k. nie stoi tu na przeszkodzie do zawieszenia postępowania, gdyż nieobecność oskarżonego nie wyklucza zawieszenia postępowania, a nawet w innych wypadkach stanowi zawsze przyczynę takiego zawieszenia;
2) oskarżony ma możliwość stawienia się w sądzie i osobistej obrony (art. 417 k.p.k.). W razie choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby sąd nie może mieć pewności, czy nie chce on z tej możliwości skorzystać;
3) przepisy o postępowaniu w stosunku do nieobecnych świadczą o woli ustawo dawcy jak największego ograniczenia roli tego postępowania, o czym świadczy za wężenie jego przesłanek do nielicznych, wymienionych w sposób wyczerpujący prze pisów k.k. (art. 122—124 i 130) oraz pewna prowizoryczność wyroku, który traci moc z chwilą stawienia się oskarżonego na rozprawę. Rozważanie zasadności tego trybu powinno nastąpić dopiero po wyczerpaniu wszelkich możliwości zastosowania trybu zwyczajnego.
Podstawami zawieszenia postępowania w stosunku do nieobecnych są więc: cho roba psychiczna oskarżonego i inna ciężka choroba oraz podstawy nie związane z osobą oskarżonego, a mianowicie: nieobecność ważnego świadka lub niemożność stosunkowo szybkiego uzyskania innego ważnego dowodu, oczekiwanie ma prawo mocny wyrok w innej sprawie karnej oraz istnienie nietrwałego inimunitetu (sytu acje w praktyce bardzo rzadkie). Praktycznie nie będzie miała zastosowania podsta wa polegająca na oczekiwaniu na wyrok sądu cywilnego.
B. W postępowaniu uproszczonym przepisy upraszczające procedurę (art. 422—424 k.p.k.) nie stoją na przeszkodzie do zawieszenia postępowania. Zmiany wynikają natomiast z treści art. 425 i 426 § 2 k.p.k., które zezwalają — w razie nie usprawie dliwionej nieobecności oskarżonego — na rozpoznanie sprawy i wydanie wyroku zaocznego. Przepisy te mają charakter wyjątku ograniczającego prawa oskarżonego, dążyć więc należy do wykładni zawężającej ich stosowanie.
Z mocy art. 426 § 2 k.p.k. niedopuszczalne jest przeprowadzenie rozprawy w czasie nieobecności oskarżonego, gdy usprawiedliwił on nieobecność i wnosił o od roczenie rozprawy. Nie uchyla to jednak działania norm dotyczących zawieszenia postępowania.
Niewątpliwie, treść art. 425 k.p.k. uchyla w postępowaniu uproszczonym możli wość i obowiązek zawieszenia postępowania wskutek niemożności ujęcia oskarżo nego. Pozostają jednak w mocy pozostałe przyczyny zawieszenia (art. 418 w zw. z art. 15 § 1 k.p.k.). Niektóre z tych przyczyn, jak na przykład ciężka choroba, stanowią jednocześnie podstawę zawieszenia i dostateczne usprawiedliwienie niesta wiennictwa (art. 426 § 2 k.p.k.). Inne, na przykład nieobecność ważnego świadka, nie mieszczą się w dyspozycji art. 426 § 2. Niezależnie od tego, czy oskarżony usprawiedliwił swą nieobecność i wnosił o odroczenie rozprawy, postępowanie na leży zawiesić, gdy pojawi się jakakolwiek podstawa zawieszenia inna niż niemoż ność ujęcia oskarżonego.
Przyczyny zawieszenia postępowania obligują sąd do powzięcia stosownej decyzji niezależnie od tego, w jaki sposób doszły do jego wiadomości. Sąd zawiesza postępo wanie z urzędu i żaden wniosek nie jest tu konieczny. Przepis art. 426 § 2 k.p.k. rozszerza obowiązek nieprzeprowadzenia rozprawy w nieobecności oskarżonego o sy tuacje, które nie uzasadniają zawieszenia postępowania. Nie można natomiast wy korzystywać go do przeprowadzenia postępowania w razie Istnienia przesłanek jego zawieszenia.
C. W innych postępowaniach szczególnych podstawy zawieszenia postępowania nie ulegają zmianie.
W postępowaniu przyspieszonym zawieszenie postępowania nie jest — oczywiś cie — możliwe ze względu na krótkie terminy (art. 450 § 1, 453 § 2, 3, 5 k.p.k.).
N r 2 (314) W y k o n y w a n ie p om ocy p ra w n e j w sprawach karn. w stos. mlędzy n. 37
W razie powstania przesłanek zawieszenia sprawę przekazuje się prokuratorowi (art. 450 § 2 k.p.k.). Sąd może także dokonać zmiany tego trybu na uproszczony i za wiesić postępowanie (art. 450 § 3 k.p.k.), gdyż przepis ten ma na uwadze kontrolę przesłanek postępowania przyspieszonego. Jedną z tych przesłanek są terminy, któ rych dotrzymanie w razie zawieszenia postępowania nie jest możliwe.
W postępowaniu prywatnoskargowym oraz w sprawach o wykroczenia przesłanki zawieszenia postępowania karnego nie ulegają modyfikacji.
FELIKS PRUSAK
PROCEDURA WYKONYWANIA POMOCY PRAWNEJ W SPRAWACH KARNYCH W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH ^ P rze d m io te m , o p ra c o w a n ia, sq n a jw a ż n ie js z e za g a d n ie n ia d o ty c z ą c e p ro c e d u r y w y k o n y w a n ia p o m o c y p r a w n e j. U sta le n ia n in ie jsz e g o a r t y k u ł u o b e jm u ją z a r ó w n o p ro c e d u rą u d zie la n ia p o m o c y p r a w n e j j a k i p ro c e d u rą u z y s k iw a n ia t e j p o m o c y z z a g r a n ic y . A r t y k u ł o b e jm u je r ó w n ie ż r o z w a ż a n ia n a te m a t to laśc tio o śct o r ganów; p ro c e s o w y c h , k tó r e w y s tę p u ją z w n io s k ie m o d o k o n a n ie c z y n n o ś c i p ro c e so w e j, a ta k ż e za g a d n ie n ie sa m e g o w n io s k u o d o k o n a n ie c z y n n o ś c i w tr y b ie p o m o c y p r a w n e j w s to s u n k a c h m ię d z y n a r o d o w y c h . U w zg lę d n io n o p o n a d to za g a d n ie n ie o d m o w y u d z ie le n ia p o m o c y p r a w n e j w s p r a w a c h k a r n y c h w s to s u n k a c h m ię d z y n a r o d o w y c h .
I. Problematyka pomocy prawneij w sprawach karnych w stosunkach między narodowych jeisit szeroka i obejmuje przede wszystkim zagadnienia dotyczące za- kresu tej pomocy prawnej, rodzajów podejmowanych w tym względzie czynności, właściwości organów procesowych, rozgraniczenia kompetencji pomiędzy tymi orga^ nami, jak również zagadnienia odnoszące się do procedury udzielania i uzyskiwa nia pomocy prawnej w obrocie zagranicznym. Wstępnie należy zauważyć, że obrót prawny w sprawach karnych 2. zagranicą w ogóle obejmuje nie tylko pomoc praw
ną i doręczenia, ale również instytucję przejęcia ścigania karnego, wydawanie (ekstradycję) przestępców itp. Pomoc zaś prawna w sprawach karnych obejmuje doręczanie pism i dokonywanie czynności procesowych o charakterze dowodo wym, jak przesłuchiwanie świadków i biegłych oraz odebranie wyjaśnień od podejrzanych i oskarżonych, zbieranie danych o dowodach, dokonywanie przeszu kiwań i oględzin, a także przekazywanie dowodów rzeczowych. Jakkolwiek pro blematyka obrotu prawnego z zagranicą jest w ogóle podejmowana rzadko w lite raturze prawniczej,1 to jednak zostały już omówione osobno niektóre zagadnienia dotyczące istoty i zakresu pomocy prawnej w obrocie zagranicznym oraz rodzaju1 czynności podejmowanych w tym względzie.2 Oddzielnego potraktowania wymagają obecnie zagadnienia dotyczące procedury udzielania i uzyskiwania pomocy prawnej, * *
1 P o r. A. Z i e l i ń s k i : M ię d z y n a ro d o w y o b ró t p r a w n y w s p ra w a c h c y w iln y c h i k a r n y c h , N P 1979, n r 12, s. 18—29; H. S t a w r y ł ł o : P o d sta w o w e z a g a d n ie n ia o b r o tu p ra w n e g o z z a g ra n ic ą w s p ra w a c h k a r n y c h w p o stę p o w a n iu p rz y g o to w a w c z y m , P ro b l. P ra w . 1977, n r 3, s. 42—S2, n r 5, s. 19—31 i n r 7—8, s. 4fi—54. * F. P r u s a k : P o m o c p r a w n a w s p r a w a c h k a r n y c h w s to s u n k a c h m ię d z y n a ro d o w y c h , „P alest-ra” 1983, n r 12, s. 50 i n .
