Marian Borzyszkowski
"Zarys historii kaznodziejstwa w
Kościele katolickim", cz. 1 :
"Kaznodziejstwo w Kościele
katolickim", Kazimierz Panuś,
Kraków 1999 : [recenzja]
Studia Warmińskie 38, 411-412
RECENZJE i OMÓWIENIA 411 Kazimierz P a n u ś , Zarys historii kaznodziejstwa w Kościele katolickim. Część pierw sza: Kaznodziejstwo w Kościele powszechnym, Wydawnictwo M Kraków 1999, ss. 541.
K s. K a zim ierz P a n u ś, p ro feso r W y d z ia łu T e o lo g ic z n e g o P a p iesk iej A k a d a m i T e o lo g ic z nej w K ra k o w ie, p o d ją ł s ię o p ra co w a n ia d z ie jó w k a z n o d z ie jstw a w K o ś c ie le k a to lick im .
W ielki Jubileusz Roku 2000 — ja k p is z e A u tor w e w s tę p ie — inspiruje i zachęca do podjęcia refleksji nad podstaw ow ą fu n k cją Kościoła, ja k ą je s t głoszenie słow a Bożego (s. 2 1 ). J est to is to tn ie d z ia ła ln o ś ć b ard zo szero k a , p o d ejm o w a n a p rzez d u c h o w ie ń stw o ja k o za sa d n iczy p rzeja w d u szp a sterstw a p a ra fia ln eg o . A u tor traktuje kaznodziejstwo pojęte ja k o fu n kcja przepow iadania objawionego słow a Bożego, zlecona K ościołow i prze z Chrystusa (s. 2 5 ). Z a m ia rem A u tora b y ło u ję c ie h isto rii k a z n o d z ie jstw a k o ś c ie ln e g o p o p rzez p rzed sta w ien ie j e g o w y b itn y c h o s o b o w o ś c i w ró żn y ch ok resa ch c za su . P ragnął w ię c u k a za ć, w ja k i sp o só b w d zieja ch K o ś c io ła r e a liz o w a n y b y ł n a k a z ew a n g e liz a c y jn y C hrystusa: Idźcie na cały św iat i głoście Ewangelię wszelkiem u stw orzeniu (M k 1 6 ,1 5 ). Z u zn an iem n a le ż y w y r a z ić s ię 0 p o d jęciu te g o c e n n e g o o p ra cow an ia. O statn ia h isto ria k a zn o d ziejstw a w ję z y k u p o ls k im n a p isa n a p rzez b ł. J ó z e fa S eb a stia n a P elcza ra u k azała s ię p ra w ie 1 0 0 la t tem u . W w ie k u X X p o d e jm o w a n o ty lk o tem aty w y b ra n y ch o k r e só w , g łó w n ie sta ro ży tn o ści, śred n io w iecza . C a ło ś c io w e g o o p ra co w a n ia b ra k o w a ło . T o w a r z y s z y m u tak że b rak te k s tó w k a za ń w y b itn y c h k a zn o d ziei K o ś c io ła k a to lic k ie g o w p rzek ła d zie n a w s p ó łc z e s n y j ę z y k p o lsk i.
Ź ró d eł te g o stanu r z e c z y n ie n a le ż y d o sz u k iw a ć s ię ty lk o w braku in icja ty w , z a m ó w ie ń 1 k on k retn ych op ra co w a ń . C en zu ra k o m u n isty czn ej P o lsk i u c z u lo n a b y ła n a ten rodzaj d z ia ła ln o ś c i a p o sto lsk iej K o ś c io ła . P iln o w a n o i o g ra n icza n o n ie ty lk o p u b lik a cje h o m ile ty c z n e, in g ero w a n o w ic h tek sty , d op ro w a d za ją j e n ie k ie d y d o b e z se n s u . N a o p ra co w a n ia sy n tety czn e, o b ejm u ją ce d z ie je c a łe g o K o ś c io ła , n ie m o ż n a b y ło lic z y ć .
P od ejm u ją c s ię o p ra co w a n ia d z ie jó w k a z n o d z ie jstw a w K o ś c ie le k a to lick im , A u tor zd a w a ł so b ie sp raw ę, iż p otrzeb n a tu je s t n ie ty lk o h isto ria k a zn o d ziejstw a , le c z p rzejaw n a u czy cielsk iej p o s łu g i K o ś c io ła p o p rzez s ło w o B o ż e . M ając n a u w a d ze ten asp ek t k a z n o d z ie jstw a i d u szp a sterstw a K o ś c io ła , starał s ię d ać w s w y m o p ra co w a n iu ró w n ie ż o d p o w ie d ź n a p y ta n ie o d n o śn ie recep cji g ło s z o n e g o s ło w a B o ż e g o u słu c h a c z y . B rał p od u w a g ę sp o só b ro zu m ien ia i sp ra w o w a n ia p o słu g i s ło w a B o ż e g o w o b e c zad a n ia p o słu g i s ło w a B o ż e g o . Starał s ię u k azać, ja k k a z n o d z ie je w ró żn y ch o k resa ch c z a s u ro z u m ie li r o lę K o ś c io ła i m ie js c e w j e g o d z ia ła ln o ś c i p o s łu g i s ło w a B o ż e g o .
A utor m ia ł przed so b ą w ie le tru d n ości d o p ok on an ia. D y s p o n o w a ł w z a sa d z ie ty lk o sp isa n y m i tek stam i k azań. J ed n ak że k a za n ie s w y m za k resem w y k ra cza p o z a tekst. O b ejm u je b o w ie m r ó w n ie ż s a m e g o k a z n o d z ie ję , j e g o d u ch a, o s o b o w o ś ć , u m iejętn o ści oratorsk ie, n a sta w ien ie, o d b ió r słu c h a c z y , a tm o sferę i relację, ja k a z a c h o d z i m ię d z y k a zn o d zieją i au d ytoriu m p rzy p rzek a zy w a n iu i o d b io rze w y k ła d u E w a n g e lii C h ry stu so w ej. S tąd też o p ra co w a n ie d z ie jó w k a z n o d z ie jstw a o z n a c z a ło g o u ję c ie w r o zw o ju , aby m o żn a przed staw ić na podstaw ie dokum entów ów m yślow y postęp, ja k i na przestrzeni wieków dokonał się w K ościele w stosunku do głoszenia słow a Bożego (s. 2 6 ). A u tor p ragnął ten ro zw ó j ukazać z u w z g lę d n ie n ie m z m ie n n o śc i c z a s ó w i u p od ob ań , sty ló w i s p o s o b ó w , tem a tó w i ich ujęć. W s w y m o p ra co w a n iu A u tor u w z g lę d n ia ty lk o k a z n o d z ie jó w w y b itn y ch , w y ró żn ia ją cy ch się. T raktuje ic h ja k o kamienie m ilow e wyznaczające na długie lata, niejednokrotnie nawet wieki, kierunki poszukiw ań nowych fo rm kaznodziejskich i owocnego przekazu słow a Bożego
(s. 2 7 ). P rzyjm u je, ż e z a n im s z li inni k a zn o d zieje, m ó w c y , m isjo n a rze, z łą c z e n i w sp ó ln y m za d a n iem p o s łu g i s ło w a B o ż e g o . Ich k a za n ia są n ie ty lk o p rzed m io tem o p ra co w a n ia ze stron y autora, le c z r ó w n ie ż ich fragm en ty w p rzek ła d zie n a j ę z y k p o ls k i są p rzy ta cza n e w te k ś c ie w y r ó ż n io n y m d ru k iem lub też u m ie s z c z o n e w ram k ach w y p o w ie d z i n a tem at roli k a zn o d ziejstw a . K s ią ż k ę z d o b ią ilu stracje w y b itn y ch k a z n o d z ie i K o ś c io ła , p o c z ą w s z y o d św . Jana C h ry zo sto m a i św . A u g u sty n a , a ż p o Jana P a w ła II.
412 RECENZJE i OMÓWIENIA
A u tor w p rzy g o to w a n iu k sią żk i k o rzy sta ł z dorob k u h isto ry k ó w h o m ile ty k i n a Z a ch o d z ie , g łó w n ie w o d n ie s ie n iu d o śred n io w iecza . B rał p o d u w a g ę p rzy o p ra co w a n iu tem atu m o n o g r a fie w zak resu h isto rii K o ś c io ła . W y m a g a ło to p rzejrzen ia bogatej literatury tem atu, ab y d o jść d o sy n te z y c a ło ś c i. C en n e są p o d su m o w a n ia o m a w ia n y c h o k resó w .
W o m a w ia n y m o p ra co w a n iu A utor p rzed sta w ia d z ie je k a zn o d ziejstw a p o p rzez o k resy h is to r y c z n e i u jm u je j e n a p rzyk ład ach k a zn o d ziejsk iej d zia ła ln o ści. C a ło ść d ziejó w k a z n o d z ie jstw a d z ie li n a cztery okresy: sta ro ży tn o ść ch rześcija ń sk ą , śr e d n io w ie c z e , n o w o ż y - tn o ść i c z a s y n a jn o w sz e , g d z ie o m a w ia k a z n o d z ie jstw o X I X i X X w iek u . K sią żk a zaop atrzon a je s t w w y k a z literatury n a tem at d z ie jó w k a zn o d ziejstw a , a tak że w w y k a z tek stó w k la s y c z n y c h k a za ń w p rzek ład ach n a j ę z y k p o lsk i. D o te g o d o c h o d z ą in d ek sy o só b i n a zw g e o g r a fic z n y c h oraz w y k a z y sk rótów .
W y k ła d A u tora je s t ja s n y , lo g ic z n y . Z a w iera n a jw a ż n ie jsz e in fo rm a cje n a tem at o m a w ia n e g o okresu. N ie je s t to jed n a k o p ra co w a n ie p opularne. P o z w a la c z y te ln ik o w i na sk o rzy sta n ie z za łą c z o n y c h p r z y p is ó w d o źród eł i szerszej literatury tem atu.
A utor, ja k ju ż z a z n a c z y łe m , brał w s w o im o p ra co w a n iu p o d u w a g ę kryteria o so b o w e . K a za n ie je s t d z ie łe m c z ło w ie k a ja k o o so b y . S ło w o je s t p rzeja w em j e g o k ultury o so b o w e j. C z ło w ie k m ó w i d o c z ło w ie k a . S ło w o je s t tu p ła s z c z y z n ą p o ro zu m ien ia i o d d zia ły w a n ia o s o b o w e g o . W s ło w ie k a z n o d z ie i d o c h o d z i j e s z c z e s z c z e g ó ln a treść, która s ię g a E w a n g e lii. W ty m u jęciu zn a m io n a te g o s ło w a są p rzek a zem B o ż e g o p o sła n ia , sk iero w a n eg o do d ru g ieg o c z ło w ie k a .
A utor d o p row ad zając d z ie je k a z n o d z ie jstw a d o c z a s ó w w s p ó łc z e s n y c h , traktuje tę sz c z y tn ą p o s łu g ę K o ś c io ła ja k o za d a n ie otw arte i w ie lk ą m o ż liw o ś ć o d d z ia ły w a n ia w e w s p ó łc z e s n y m św ie c ie . O m a w ia n y tu to m d z ie jó w k a z n o d z ie jstw a n o s i o z n a c z e n ie c z ę ś c i p ierw szej, która traktuje o k a z n o d z ie jstw ie w K o ś c ie le p o w sz e c h n y m . B rak in fo rm a cji, ja k ie b ęd ą d a ls z e c z ę ś c i. N a o p ra co w a n ie c zek a ją d z ie je k a z n o d z ie jstw a p o ls k ie g o , ja k i w y b ran e tem aty z p o słu g i i ku ltu ry S ło w a B o ż e g o .
Ks. M arian Borzyszkow ski
Encyklopedia Katolicka, Tom VII, pod redakcją Stanisława W i e 1 g u s a, Jerzego
D u c h n i e w s k i e g o , Mirosława D a n i l u k a , Towarzystwo Naukowe KUL Lublin 1997, kol. 1456.
K ażd y k o lejn y to m Encyklopedii K atolickiej p rzy jm o w a n y je s t z d u ż y m z a in tereso w a n iem . O b ecn y , ju ż V II, za w iera h a sła o d Ignoratio elenchii d o Jędrzejów.
Jest r z e c z ą zro zu m ia łą , iż p rzy d o b o rze tak sz e r o k ie g o w a ch la rza h a se ł b y ła brana p od u w a g ę tem atyk a g łó w n ie relig ijn a , ch rześcija ń sk a . D la c z y te ln ik a szu k a ją ceg o o k r e ślo n e g o h a sła j e g o o p r a c o w a n ie p o w in n o d o sta rcza ć p o d s ta w o w y c h in fo rm a cji z m o ż liw o ś c ią ich ro z sz e r z e n ia w dodanej b ib lio g ra fii. J a k o ść te g o o p ra co w a n ia b ę d z ie w ie lo k r o tn ie sp raw d zan a p rzez c z y te ln ik ó w k o rzy sta ją cy ch z h asła.
Jak b y w a w k a żd y m to m ie e n c y k lo p e d ii, h a sła są ró żn e. N a jw ię c e j ty c h d rob n ych , b io g r a fic z n y c h , a le są te ż h a sła , d o k tó ry ch się g a ć b ę d z ie s ię c z ę ś c ie j. M a m tu n a m y ś li hasła: Jezus Chrystus, Jan P aw eł II, Jasna Góra, Jerozolima, je zu ic i c z y te ż lic z n a grupa h a se ł zw ią z a n y c h z p op u larn ym i im io n a m i Innocenty, Izydor, Jan. T o m p rzy n o si te ż h asła, d o k tóry ch c z y te ln ik b ę d z ie s ię g a ł n iejed n ok rotn ie. W y m ie n ię tu c h o c ia ż b y hasła: indeks ksiąg zakazanych, inkulturacja, inkunabuły, inkwizycja, instytuty, islam.
