Jan Tomczak
"Religiöse Erfahrung - Wege zur
Sensibilität", Otto Betz, München
1977 : [recenzja]
Collectanea Theologica 51/2, 222-223
222 R E C E N Z J Ę
O sta tn ie za g ad n ien ie te j części dotyczy p o ró w n a n ia i sto su n k ó w m iędzy c h rz eśc ija ń stw em i hinduizm em .
N ad ty m dziełem g ru p a sp ecjalistó w , w y m ien io n a n a p oczątku, p rac o w a ła p ra w ie trz y la ta . P rz y g o to w ała m a te ria ł, k tó r y u m ożliw ia zrozum ienie i zajęcie w łaściw ego sta n o w isk a czy w reszcie w ła sn ą in d e n ty fik a c ję chrześ c ijań sk ą. S łu żą te m u poglądow e i n a d ziała n ie u k ie ru n k o w a n e te k sty , opow ia d an ia, p rz y k ła d y , przypow ieści, zam ieszczone w te j w arto śc io w ej i pożytecznej książce.
ks. J a n T o m c za k SJ, W arszaw a
O tto BETZ, R eligiöse E rja h ru n g — W ege zu r S en sib ilitä t, M ünchen 1977, V erla g J. P fe iffe r, s. 168.
A u to r k sią żk i je st pro fe so re m p edagogiki re lig ijn e j u n iw e rsy te tu w H am b u rg u . Jego dorobek n au k o w y liczy p o n ad 15 p u b lik a c ji książkow ych. O m a w ia n a pozycja je st c h a ra k te ry sty c z n a dla k ie ru n k u tw órczości tego a u to ra . N ie r o z p a tru je on w sposób n au k o w y za g ad n ien ia d ośw iadczenia r e li gijnego. Chce raczej prow adzić czyteln ik ó w do re fle k s ji n a d znaczeniem d la relig ii dośw iad czen ia w codziennym życiu. W idząc, że człow iek p rzesy cony ra c jo n a ln ą w iedzą k u ltu r y zachodniej, in te re s u je się w szy stk im i z ja w isk a m i re lig ijn y m i n a św iecie, w y stę p u ją c y m i zw łaszcza w A zji, A fryce czy A m eryce, chce m u w p o sz u k iw an iu w łaściw ej drogi pom óc przez od k ry c ie dośw iadczenia religijnego. P ra g n ie ożyw ić w człow ieku religijność n ie d rogą rac jo n aln e g o rozum ienia, lecz przez u k az y w an ie relig ijn eg o do św iadczenia w różn y ch zjaw isk a c h k u ltu r y c h rz eśc ija ń sk iej i p o zachrześci- ja ń sk ie j.
R ozw aża, czym je st re lig ijn e dośw iadczenie, co je st jego p o d sta w ą, u k az u je rolę, ja k ą o dgryw a w n im elem e n t m ityczny. P rz ed e w szy stk im je d n a k o dkryw a, w ja k i sposób osobiste i w łasn e przeżycia sta ją się d ośw iadczeniam i i u m o ż liw ia ją dośw iadczenie Boga. U św iad am ia cz y telnikow i że, b ra k sie bie i k ie ro w a n ia sobą u tru d n ia , a n a w e t u niem ożliw ia d ośw iadczenia Boga i w łaściw y do N iego stosunek. A u to r n ie m ógł pom inąć om ów ienia m o d li tw y ja k o drogi relig ijn eg o dośw iadczenia. G odnym p o d k reśle n ia w y d a je się rozdział, w k tó ry m w y k az u je, że szu k an ie w spólnoty je s t rów n ież z ja w i skiem relig ijn y m . G łód w spólnoty, głód p rz y ja ź n i je st ja k im ś sygnałem gło du religijnego. K luczem zaś o tw ie ra ją c y m człow ieka n a tra n sc e n d e n c ję lu dzkich dośw iadczeń są w edług B e t z a te k s ty b ib lijn e.
C zy teln ik zn ajd zie w om aw ian ej książce rów nież elem e n ty an a liz y zw ią zków m iędzy osobow ych, zastosow anej do d u sz p a ste rsk ie j działalności. D zię ki n ie j w e w n ętrz n e n ap ięc ia i k o n flik ty u ja w n ia ją się, u m o ż liw ia ją w łaści w e ich ro zw iązyw anie. Osobny rozdział p ośw ięcił a u to r „ m a n d a li” ja k o m e d y ta c y jn e m u znak o w i lu d z k iej i kosm icznej jedności i całości. P rz e p ro w a dził p o ró w n a n ie m iędzy ty m znakiem a ch rz eśc ija ń sk im i sym bolam i i o b ra zami.
N astęp n ie O tto B e t z u k a z u je znaczenie b a je k dla k sz ta łto w a n ia się u dzieci relig ijn eg o dośw iadczenia. C złow iekow i cyw ilizacji te ch n ic zn e j t ł u m aczy znaczenie dośw iadczenia w ielu elem en tó w n a tu ra ln e g o śro d o w isk a ja k słońce czy ja sk in ie . Uczy czy teln ik a r e fle k s ji n a d b ra k ie m czy obfitością czasu o raz n a d jego d ążen iam i w ielo k ieru n k o w y m i szczęśliw ego istn ien ia. Z am ieszczone na k o ń cu a u to b io g raficz n e n o ta tk i a u to ra jeszcze b a rd z ie j p o d k re ś la ją b liski zw iązek te j k sią żk i z życiem . D zięki pow yższym refle k sjo m czytelnik o d k ry w a n a now o sens relig ii i relig ijn o śc i a zarazem zu pełnie w now y sposób przy b liża się do ta je m n ic y ch rz eśc ija ń stw a. A u to r w yszedł n ap rzeciw p o w sta łem u w o sta tn ic h la ta c h za in te re so w a n iu zjaw isk iem do
R E C E N Z J E
223
św iad czen ia relig ijn eg o . D ostarczył w iele cen n y ch re fle k s ji i rz u c ił b o g ate św ia tło n a relig ię oraz n a re lig ijn e znaczenie d ośw iadczenia dla ro zw o ju człow ieka i jego życia m oralnego.
ks. Ja n T o m c za k S J , W a rsza w a
F ra n z Jo se f H U N G S, A lteribïldung — A lte n p a sto ra l. E rfa h ru n g e n in der
th eologischen E rw a ch sen en b ild u n g m it ä lte re n M enschen, M ünchen 1978,
K ösel-V erlag, s. 96.
O m aw ia n a p u b lik a c ja je st dalszym , b a rd z ie j szczegółow ym i k o n k re tn y m u k az an iem za g ad n ień ro zw ażan y ch przez a u to ra w jego książce o teolo gicznym k sz tałcen iu dorosłych, k tó ra się u k a z a ła w 1976 rA L udzie starzy , w w iek u em ery taln y m , sta n o w ią coraz w iększą g ru p ę i m a ją w łasn e specy ficzne p roblem y, in n e niż te, k tó re p rze ży w ają osoby a k ty w n e zaw odowo. S tą d teologiczne k sz tałcen ie ich i d u sz p aste rstw o w śró d n ic h w y m a g a ją osobnego n aśw ie tle n ia , co w p ew nym sto p n iu czyni F ra n z Jo se p f H u n g s w p rze d staw io n e j książce. J e s t ona ow ocem jego osobistego d o św iadczenia, ja k ie zdobył w k o n ta k ta c h z osobam i sta rszy m i, w p rac y w śró d nich. A u to r p rzy z n aje , że chociaż w o sta tn ic h la ta c h stało się m odne m ów ienie i p isa n ie o staro ści, to je d n a k n a d a l b ra k u je p rz y d a tn y c h pom ocy do k atec h e ty c z n e j p rac y w śró d w sp o m n ia n ej g ru p y ludzi. Czyni w ięc p rze z o m a w ian ą k sią ż k ę p ierw szy k ro k w k ie ru n k u w y p e łn ie n ia te j luki. C h ciałby zachęcić k a te c h e tów , ab y w sposób za m ie rz o n y z a jm o w a li s ię te o lo g ic zn y m k sz tałcen iem sta rszy c h ludzi. W ty m celu obok w łasn y ch d o św iad czeń relig ijn eg o k s z ta ł cenia osób w w ie k u e m e ry ta ln y m , '.przekazuje a u to r in fo rm a c je z w iedzy fach o w ej o starości. U kazuje, że sta rz y n ie m ogą być je d y n ie p rze d m io te m opieki i p ie lęg n a cji, lecz sta n o w ią p ow ażną g ru p ę w teologicznym ksz tałcen iu ludzi dorosłych.
R o zw ażania a u to ra zostały p rz e d y sk u to w a n e n a k a to lic k im w yd ziale teologicznym u n iw e rs y te tu w W iedniu, dzięki p o p a rc iu p ro fe so ra dr. J. M ü l l e r a. Z p rze d staw io n y c h w książce ro zw ażań d o w ia d u je się czy te ln ik , że w iele z góry p ow ziętych n a s ta w ie ń w obec lu d zi sta rszy c h w y m a ga k o re k ty , k tó re j n ie m ożna dokonać je d y n ie przez działalność k a te c h e tyczną. P o trz e b n e je st bow iem ro zeznanie te o re ty cz n e o p a rte n a h u m a n is tyczn ej i biologiczej w iedzy. O czyw iście je st tru d n e , a, n a w e t n iem ożliw e dla pedagoga relig ii lu b teologa p rzy sw o je n ie sobie obszernej biologicznej, psychologicznej i socjologicznej w iedzy fach o w ej o starości. M ogą je d n a k zdobyć ta k ą znajom ość rzeczy, k tó ra m a duże znaczenie p ra k ty c z n e w p r a cy k a tec h ety c zn e j w śró d em erytów . P om ocą w zd o b y w an iu ta k ie j w iedzy o p ro b lem ach ludzi sta rszy c h je st p rz e d sta w ia n a książka.
W p ierw szej części u k a z u je a u to r n ie k tó re p u n k ty w id zen ia w spółcze sn y ch b a d a ń za g ad n ień zw iązan y ch ze sta ro śc ią . W o p arc iu o in fo rm ac je, do tyczące w iek u starczego, a zaczerp n ięte z różn y ch dziedzin w iedzy o czło w iek u , podsuw a k o n k re tn e w sk az an ia dla p ra c y k a tec h ety c zn e j i d u sz p a ste r skiej w śró d w sp o m n ia n ej g ru p y ludzi.
W d ru g iej części p rze d sta w ia sw oje w łasn e spostrzeżenia i do św iad czenia zdobyte w czasie p ra c y d u sz p a ste rsk ie j n a d osobam i starszym i. S w o je osiągnięcia poznaw cze z e sta w ia z w y n ik a m i in n y c h d yscyplin i w yciąga p ra k ty c z n e w n io sk i o raz u w agi dla za in te re so w a n y c h w sp o m n ian ą p rac ą. T e w nioski i u w agi o p ro b lem ach zw iązan y ch ze sta ro ścią człow ieka, z jego p rze k o n an ia m i, p rzy zw y czajen iam i, obaw am i, p o trzeb am i, o czekiw aniam i na
1 F ra n z Jo se f H u n g s , Theologische E rw a ch sen e n b ild u n g als L ern p ro
zess. D id a ktisch e G rundlegung, M ainz 1976. P or. C ollectan ea T heologica 47
