"Offenbarung : Prinzip neuzeitlicher Theologie", Peter Eicher, München 1977 : [recenzja]

Józef Kulisz

"Offenbarung : Prinzip neuzeitlicher

Theologie", Peter Eicher, München

1977 : [recenzja]

Collectanea Theologica 49/3, 210-211

2 1 0 R E C E N Z J E

Ladislaus BOROS, Vom ungläubigen Glauben. Fünfzehn Thesem, Olten — Freiburg im Breisgau 1Θ78, W alter-Verlag, s. 99,

Mimo przejścia ad sta tu m laicalem, w dalszym ciągu dla autora tem atyka filozoficzno-teologiczna jest bliska i aktualna. Św iadczy o tym prezentowana książka. Jej treść, zawartą w piętnastu tezach, stanow ią rozważania na temat w iary i n iew iary, wyrażone „dialektycznym ” tytu łem Vom ungläubigen

Glauben. W spomniana dialektyka, jak rów nież sw oiste „drążenie m yśli”

i poszukiwania, sprawia, i i książka jest trudna. Co znaczy wierzyć, być w ie­ rzącym? Czy z chw ilą uwierzenia znikają w szelkie niepokoje i trud poszuki­ wań? Istnienie człow ieka zdaje się być jednoznaczne z otw artością na przeży­ w anie sw ego życia w wierze. A le m om ent uwierzenia nie m oże sprawić za­ krzepnięcia „strum ienia” ludzkiego istnienia; otwarcie istn ieje nadal i sprawia, że człow iek odczuwa niedosyt i konieczność poszukiw ania i pogłębienia swej w iary. Człowiek poszukuje, aby pogłębić sw oją w iarę, ale jednocześnie w iara spraw ia, iż człow iek zaczyna w sw ym niepokoju poszukiwać. Autor mocno podkreśla, iż w iara jest darem, który w ytw arza now ą i sw oistą dialektykę istnienia ludzkiego. W spomniane otwarcie, jakby nieukończenie człow ieka, m oże w pełni dojrzeć jedynie w atm osferze Bożego daru, który z kolei uzależ­ niony jest „od aktyw ności ludzkiego niepokoju”. Kto jest w ięc wierzącym? C złowiek, który w sw ej w ierze prosi; „Panie, przymnóż m i w iary”.

ks. Józef Kulisz SJ, W arszawa

Peter EICHER, Offenbarung. Prinzip neuzeitlicher Theologie, München 1977, K ösel-V erlag, s. 599.

Dzieło objętościow o w ielk ie ma na celu ukazanie pojęcia objaw ienia w pracach w spółczesnych teologów. O bjawienie jako dar i w ydarzenie ma sw oje określone m iejsce w historii, w ięcej, ono tworzy historię, która staje się dialogiem Boga z człowiekiem . Jest ono źródłem nowej p ostaw y człowieka. Stąd ta konieczność w ysiłku ze strony teologii wyrażenia „objaw ienia” językiem sw ego czasu, aby stało się ono zrozumiałe dla człowieka, do którego dociera.

Sw oje poszukiwania i analizy autor zam yka w sześciu rozdziałach. Za­ czyna je od pojęcia objaw ienia, które zostało przyjęte przez Sobór W atykański. I. W tym sam ym rozdziale poświęca autor dużo m iejsca teologii niem ieckiej

X VIII w. jak rów nież w ielkiem u teologow i francuskiem u G a r r i g o u -

- L a g r a n g e .

Pojęcie objaw ienia, które pojaw iło się w tekstach dokum entów Soboru W atykańskiego I, ma długą historię i, zdaniem autora, nosi charakter w y b it­ nie apologetyczny. Rodziło się ono w atm osferze ostrych polem ik z konkret­ nym i prądami filozoficznym i, które zdaw ały się podważać nie tylko objaw ie­ n ie jako takie, ale i jego sensowność. B y stało się ono skutecznym narzędziem dyskusji, teologia w ypracow ała pojęcie ob jaw ienia, w oderwaniu od kontekstu biblijnego. P ojęcie to rodziło się na płaszczyźnie dyskusji filozoficznych. Jest ono związane ściśle, zdaniem autora, z pojęciem Kościoła tego okresu. W jego autorytecie w idzi się autorytet Boga, który objaw iając praw dy życia nadprzy­ rodzonego, staje się ostatecznym gw arantem praw dziw ości doctrinae salutis. Rozdział drugi poświęca autor teologii objawienia w ypracow anej przez Karla B a r t h a . Tytuł rozdziału Istnienie Boga jako obja w ienie ukazuje, że autor pragnie ukazać trynitarny w ym iar pojęcia objaw ienia, w ypracow any przez К. B a r t h a. W centrum tejże teologii objaw ienia ukazuje się Chrys­ tus, w którym Bóg od w ieków w ybrał i ukochał nas. Objawienie byłoby dla K. B a r t h a ,;wolnym wyborem -przeznaczeniem ” Boga, w którym to wyborze określałby On sam ego siebie.

N astępne rozdziały poświęca autor R. G u a r d i n i e m u , H. V. v o n B a l t h a s a r o w i , K. R a h n e r o w i i P a n n e n b e r g o w i . W łaściwie

R E C E N Z J E

₂₁₁

przy-om aw ianiu teologii objaw ienia v o n В a 1 1 h a s a r a, dostrzegam y, m i­ mo w szystko, w ielki subiektyw izm idealistyczn y w pojęciu objaw ienia teologii protestanckiej w w ydaniu К. B a r t h a. Jak w idzieliśm y, dla B a r t l i a ob­ jaw ienie to „wolne przeznaczenie B oga”, w którym to Bóg sam siebie określa. N atom iast v o n B a l t h a s a r ukazuje nam obiektyw ną rzeczyw istość obja­ w ienia Jezusa Chrystusa, jako ostateczną i najpełniejszą w ypow iedź Boga

w stosunku do człowieka.

-' Czwarty i piąty rozdział pośw ięca autor kolejno K. R a h n e r o w i i W.

P a n n e n b e r g o w i . W łaściw ie w tych dwu rozdziałach ukazuje nam autor zw iązki m iędzy objaw ieniem się Boga, wyrazem historycznym tego objaw ienia i językiem w iary. K. R a h n e r podchodzi do zagadnienia na gruncie filozofii H e i d e g g e r a , która pozw ala mu doprowadzić człow ieka do sam ego siebie i przyjąć sw oje otw arcie na transcendencję. Z tego przeżycia rodzi się nie tylko zwrot ku Bogu jako celow i życia, ale również sw oisty język, w którym w ypow iedziano objaw ienie Boże.

W ostatnim , szóstym rozdziale, znajdujem y m ałą próbę analizy objaw ienia w ujęciu Soboru W atykańskiego II, Autor dopatruje się tu pewnej kontynuacji m yśli Soboru W atykańskiego I.

Jak w spom niano w yżej, książka n ie jest opracowaniem system atycznym pojęcia objaw ienia. Autor usiłuje ukazać próbę w yrażenia bogactwa Bożej rzeczyw istości przez konkretnych teologów . Stanow i ona cenny wkład w roz­ wój m yśli teologicznej ukazując jednocześnie obowiązek teologii wyrażania Bożej praw dy językiem zrozum iałym człow iekow i danego czasu.

ks. Józef Kulisz SJ, W arszaw a

Johann Baptist METZ, Glaube in Geschichte und Gesellschaft, Mainz 1977, M atthias-G rünew ald-Verlag, s. 221.

Jest to jedna z ostatnich prac autora z dziedziny teologii fundam entalnej, praktycznej i politycznej zarazem. Autor, w ydaje się, chce w yprowadzić teo­ logię fundam entalną z pew nego getta w łasnych pojęć i oderwania od konkret­ nej rzeczywistości. Praca składa się z trzech części: pojęcia, tem aty, kategorie. Sam zam iar autora — praktyczność teologii — narzuca sw oistą m etodę dla całości pracy. W ychodzi z analizy konkretnej, rozwijającej się rzeczyw istości. N ie nazyw a on tego rozwoju czy staw ania się, ew olucją, poniew aż pojęcie ew olucji często zaw iera w sobie naiw ny optym izm i a priori narzucony cel. Autor w ychodzi jakby od dołu i rozważa to, co się staje, a w ięc samo życie, w ysiłek ludzkiego trudu i zmagań. A w ięc św iat tworzony przez człowieka, w którym ginie szacunek dla tradycji, autorytetu, o czym św iadczy choćby w ysiłek racjonalizacji, biurokracji, św iat przeżyw ający kryzys zainteresowań m etafizycznych, czego dowodem jest nadm ierny praktycyzm . Jest to św iat, o tym n ależy pam iętać, opanow any przez różne ruchy i ideologie głoszące w yzw olenie i ukazując konkretną, jakże często kolorową przyszłość. Rodzi się tu konkretne pytanie: co ma do powiedzenia chrześcijaństw o ze sw oją nadzieją, która rów nież otwiera człow ieka ku przyszłości? Zdaniem autora, ma do powiedzenia w iele, pod w arunkiem , że stanie się ono praktyczne, tzn. zaangażuje się w przem ianę św iata.

Stąd w yw odzi się chęć autora upraktycznienia chrześcijaństw a zaczyna­ jąc najpierw od teologii: Bóg objaw ienia od początku historii zbawienia w zyw a do nawrócenia i w yjścia, jak niegdyś w ezw ał Abraham a. Boże w e­ zw anie dociera dziś do konkretnego człowieka. Człowiek zaś żyje w społecz­ ności i jego życie jest poniekąd wyrazem ducha całej społeczności. Dlatego w ezw anie Boże nie m usi odrywać go od konkretu, w łaśn ie przez człowieka m a dotrzeć do środowiska, w którym żyję. Jest to próba zastosow ania przez autora pew nych kategorii biblijnych, jak np. „solidarność” i wskazania na dynam ikę objaw ienia. Tak w ięc podm iotem Bożego w ezwania, a jednocześnie