Co to jest kara i jak należy karać
przestępców
SPRAWIEDLIWOŚĆ,
ODSTRASZANIE, IZOLACJA, PREWENCJA, NAPRAWIENIE
SZKODY
Egzekucja Damiensa - 1757
http://braungardt.trialectics.com/sciences/humanities/history/foucault-execution-of-damiens
/
Proces w Chartres – 18 kwietnia 1499
https://pl.wikipedia.org/wiki/Procesy_zwierz%C4%85t_w_%C5%9Bredniowieczu#/media/File:Trial_of_a_sow_and_pigs_at_Lavegny.png
Kara kryminalna
W. Wróbel i A.Zoll – kara jest osobistą dolegliwością
świadomie zadawaną sprawcy przestępstwa. Dolegliwość ta polega na ingerencji przez karę w sferę podstawowych wolności i praw osoby karanej (co szczególnie dotyczy
kary pozbawienia wolności) - W.Wróbel, A.Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010, s. 411-412.
W. Świda – kara nie jest żadną wartością absolutną,
wartością samą w sobie, lecz instytucją spełniająca
konkretne zadania walki z przestępczością - W.Świda,
Prawo karne, Warszawa 1978, s. 256
Pojęcie racjonalizacji kary
Racjonalizacja to proces motywacji która uzasadnia sięgnięcie przez społeczeństwo po karę kryminalną.
Racjonalizacja to poszukiwanie uzasadnienia czy też uzasadnienie faktu
istnienia reakcji ujemnej (kary). Pojęcie to oznacza wkładanie pewnej treści do kary, sposób wytłumaczenia pewnego zastanego zjawiska społecznego za pomocą ujęcia praktycznego lub filozoficznego, z odwołaniem się do
pewnych racji, będących odbiciem kultury duchowej i prądów intelektualnych danej społeczności.
B. Wróblewski rozróżniał trzy rodzaje racjonalizacji:
1) racjonalizację religijną (sakralną) - kara ma zapobiec ściągnięciu na społeczność gniewu bogów,
2) racjonalizację sprawiedliwościową - kara jest odpłatą złem za zło,
3) racjonalizację celowościową (teleowalkową, walkowo-powściągową) - zapobieżenie popełnieniu nowego przestępstwa.
B.Wróblewski, Penologia. Socjologia kar, Wilno 1926, s. 184 i n.
Tradycyjny system celów kary
W rozważaniach o celach kary, jej racjonalizacji, zwykle wyróżnia się:
1. sprawiedliwą odpłatę, 2. prewencję ogólną
3. prewencję szczególną,
4. cele kompensacyjne.
Cel sprawiedliwościowy
sprawiedliwa odpowiedź na popełnione przestępstwo
nie zamyka się wyłącznie w przestrzeni odwetu, który pierwotnie postrzegany był jako istota i uzasadnienie kary.
sprawiedliwa odpłata postrzegana jest obecnie przez pryzmat utylitarnych celów kary. Tak ujmowana sprawiedliwość ma już realistyczny substrat,
wynikający z rzeczywistej ludzkiej potrzeby - potrzeby sprawiedliwości.
Z. Sienkiewicz - karą sprawiedliwą jest kara współmierna do wagi
popełnionego czynu (stopnia społecznej szkodliwości) oraz do stopnia winy. Co więcej tak ujęty cel sprawiedliwościowy jawi się jako niezbędny element warunkujący realizację innych celów kary. Niezbędność ta wyraża się w założeniu, że tylko kara sprawiedliwa może oddziaływać
prewencyjnie na sprawcę, jak i na ogół społeczeństwa.
Z.Sienkiewicz, [w:] M.Bojarski, J.Giezek, Z.Sienkiewicz, Prawo karne materialne. Część ogólna i
szczególna. Warszawa 2004, s. 264.
Prewencja ogólna (generalna)
Tradycyjne ujęcie:
odstraszanie czyli tzw. aspekt negatywny,
Współcześnie na prewencję generalną składają się jeszcze dwa elementy (tzw. aspekt pozytywny):
moralno-wychowawczy wpływ kary na społeczeństwo,
oraz udział kary w wyrabianiu nawyku zgodnego z
prawem zachowania się.
Prewencja szczególna (indywidualna)
działanie skierowane na konkretnego skazanego, u którego poprzez wymierzenie i wykonanie kary osiągnięty zostanie spodziewany skutek w postaci odstraszenia lub uniemożliwienia temu skazanemu popełnienia kolejnego przestępstwa, względnie
osiągnięta zostanie jego poprawa, która także zabezpieczy nas przed recydywą z jego strony.
uniemożliwienie jest działaniem o charakterze technicznym, które ma za zadanie nie pozwolić skazanemu na powtórne dokonanie (czasowo lub zupełnie) czynu
zabronionego.
prewencja szczególna może także przyjąć wymiar zastraszenia skazanego. Sankcja (operująca niemal organicznie pewną dozą groźby) nastawiona może być także na wywołanie strachu. Efekt ten jest o tyle pewniejszy, o ile wymierzenie, a zwłaszcza wykonanie kary jest odpowiednio dolegliwe.
ostatnim i najczęściej najmocniej akcentowanym czynnikiem prewencji indywidualnej jest poprawa skazanego.
M.Szerer, Karanie a humanizm, Warszawa 1964, s. 105-106.
Prewencja generalna – proces komunikacji społecznej
Psychologiczne mechanizmy oddziaływania,
System informacji zmierza do przekazania komunikatów:
1. Jeśli popełnisz przestępstwo, prawdopodobieństwo wykrycia jest wysokie,
2. Wykryte przestępstwo, doprowadzi z wysokim
prawdopodobieństwem do ujęcia, skazania i wykonania kary,
3. Surowość kary jest wystarczająca, przeważa w ramach bilansu
zysk/strata
Warunki
skutecznego działania/
stopień
przekazania informacji
Społeczna wiedza płynie z masmediów – zwiększa to skuteczność prewencji generalnej,
Przekaz nie może być zbyt dokładny – im bardziej szczegółowa wiedza tym mniejsza skuteczność,
Problem przeciążenie informacją o nasileniu przestępczości, może wywoływać strach, a także zwiększać przestępczość, oczekiwanie i zwiększenie działań po stronie organów ścigania i wymiaru
sprawiedliwości zmniejsza jego skuteczność (efekt masowego uwięzienia), Efektywność prewencji wzrasta jeśli lokata jednostek w system społeczny i czerpane z niego nagrody będą wzrastać,
Wzrost zrozumienia i zainteresowanie efektami długofalowymi swojego społecznego zachowania zwiększa efektywność prewencji,
Im większy i bardziej skomplikowany system społeczny tym mniej efektywny
mechanizm prewencji generalnej (więcej norm, zamazanie reguł uszeregowania,
wzrost anonimowości jednostek)
Czy Polska jest krajem, w którym żyje się bezpiecznie? (w %)
Źródło: CBOS, 12-19 marca 2016 r., N=1007
Czy miejsce, w którym Pan(i) mieszka (dzielnica, osiedle, wieś), można nazwać bezpiecznym i spokojnym? (w %)
Źródło: CBOS, 12-19 marca 2016 r., N=1007
Czy obawia się Pan(i) tego, że może się Pan(i) stać ofiarą przestępstwa? (w %)
Źródło: CBOS, 12-19 marca 2016 r., N=1007
Czy obawia się Pan(i) tego, że ofiarą przestępstwa może stać się ktoś z Pana(i) najbliższej rodziny? (w
%)
Źródło: CBOS, 12-19 marca 2016 r., N=1007
