NAPRAWIENIE SZKODY ZAGADNIENIA OGÓLNE

NAPRAWIENIE SZKODY

ZAGADNIENIA

OGÓLNE

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA

 cecha charakterystyczna: świadczenie odszkodowawcze

 wierzycielem uprawnionym do

świadczenia odszkodowawczego jest poszkodowany, a dłużnikiem podmiot odpowiedzialny;

więź łącząca te podmioty ma charakter względny

 szkoda jest podstawową, ale niewystarczającą przesłanką

odpowiedzialności odszkodowawczej

Trzy przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej:

1) zdarzenie, z którym system prawny wiąże na określonych

zasadach obowiązek naprawienia szkody

2) szkoda

3) związek przyczynowy między

zdarzeniem a szkodą

Typy odpowiedzialności odszkodowawczej

 wyróżnione w nawiązaniu do odpowiedzialności ubezpieczeniowej

 dwa kryteria podziału

1) kryterium podmiotowe – kto ponosi odpowiedzialność - sprawca szkody czy inna osoba?

-> odpowiedzialność sprawcza i gwarancyjna

2) kryterium pochodzenia środków, z których pokrywana jest szkoda

-> odpowiedzialność typu indywidualnego i typu repartycyjnego

Reżimy odpowiedzialności odszkodowawczej

 w prawie rzymskim podział zobowiązań według źródeł ich powstania na kontrakty i delikty

 obecnie wyróżnia się także inne reżimy odpowiedzialności

Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej

 założenia określające „podstawowe rozstrzygnięcia systemu prawnego co do wyróżnienia faktów uzasadniających obciążenie jednej osoby odpowiedzialnością za szkodę doznaną przez inną osobę” (Z. Radwański)

 służą wyjaśnieniu społecznego sensu i mechanizmu działania przepisów nakładających na dany podmiot odpowiedzialność odszkodowawczą

(W. Czachórski)

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI ODSZKODOWAWCZEJ

1) zasada winy

2) zasada bezprawności 3) zasada ryzyka

4) zasada odpowiedzialności absolutnej 5) zasada słuszności

Ad 1) zasada winy

 założenie, że ten, kto swoim zawinionym czynem (działaniem lub zaniechaniem) wyrządził drugiemu szkodę, powinien naprawić szkodę

 motyw: idea sprawiedliwości wyrównawczej

 tradycyjny pogląd przyznawał prymat zasadzie winy

 XX w. – tendencja do obiektywizacji odpowiedzialności

 możliwość postawienia zarzutu winy jest uzależniona od uprzedniego stwierdzenia bezprawności

Pojęcie winy

 teoria psychologiczna – wcześniejsza;

kładzie nacisk na stosunek psychiczny sprawcy do czynu albo jego nastepstw; w jej ramach wyodrębniła się teoria woli i wyobrażenia

 teoria woli

 teoria wyobrażenia

 krytyka teorii psychologicznej

 teoria normatywna – chodzi o postanowienie sprawcy zarzutu niewłaściwego zachowania, które doprowadziło do powstania szkody

 postacie winy

Ad 2) zasada bezprawności



zaostrzenie odpowiedzialności w stosunku do odpowiedzialności opartej na zasadzie winy



dla jej przypisania wystarczy stwierdzenie, że zachowanie, które spowodowało szkodę było bezprawne



różnica zdań odnośnie tego, czy

wyróżnianie tej zasady jest

uzasadnione

Ad 3) zasada ryzyka

 wykształciła się w II poł. XIX w. w związku z rozwojem przemysłu i wzrostem zagrożeń

 niejednorodna grupa

 istota: dłużnik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą niezależnie od winy i bezprawności

 wyłączenie odpowiedzialności w ustawowo wskazanych przypadkach (okoliczności egzoneracyjne)

 zmienny katalog okoliczności egzoneracyjnych

 odpowiedzialność ta z reguły zachodzi do granic siły wyższej (vis maior)

 dwie koncepcje siły wyższej:

1) subiektywna – poł. XIX w., L.

Goldschmidt

2) obiektywna – pocz. XX w., A. Exner

 judykatura SN uznaje siłę wyższą za zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia

i niemożliwe do zapobieżenia

Ad 4) zasada odpowiedzialności absolutnej

 kwestia wyodrębniania

odpowiedzialności absolutnej z zasady ryzyka

Ad 5) zasada słuszności

 przypisanie odpowiedzialności odszkodowawczej określonemu

podmiotowi ze względu na szczególnie silne motywy etyczne, określone w

zasadach współżycia społecznego lub w zasadach słuszności

 jest subsydiarna, występuje w przypadkach wskazanych w ustawie, ma niewielką rolę

 z punktu widzenia zasad słuszności ocenia się czy w danym przypadku

obciążyć pozwanego

odpowiedzialnością i w jakim rozmiarze

REŻIMY ODPOWIEDZIALNOŚCI

między innymi:

1) odpowiedzialność ex contractu 2) odpowiedzialność ex delicto

 nazewnictwa nie należy rozumieć dosłownie

 różnice między odpowiedzialnością kontraktową a deliktową

SZKODA

 brak definicji ustawowej

 szkoda na mieniu i na osobie

 szkoda majątkowa i niemajątkowa (krzywda)

 rodzaje szkody majątkowej: (art. 361 § 2 k.c.) 1) strata – damnum emergens

2) utracone korzyści – lucrum cessans

 obowiązek odszkodowawczy może odnosić się do:

1) ujemnego interesu umownego 2) dodatniego interesu umownego

 szkoda przyszła

 szkoda ewentualna

 szkoda pośrednia

Określenie wysokości poniesionej szkody

 metoda dyferencjacyjna (różnicowa)

 wpływ zdarzenia, które wywołało szkodę na cały majątek poszkodowanego

 w braku odmiennych postanowień

ustawowych lub umownych, zgodnie z zasadą pełnego odszkodowania, dłużnik jest zobowiązany do naprawienia szkody w postaci straty i utraconych korzyści

(art. 361 § 2 k.c.)

 miernik obiektywny; należy uwzględniać pretium singulare; nie ma znaczenia

pretium affectionis

 krzywda

 „Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania

powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że

szczególne okoliczności wymagają

przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili”

(art. 363 § 2 k.c.)

 zaliczenie uzyskanych korzyści – compensatio lucri cum damno

 ciężar dowodu istnienia szkody spoczywa na poszkodowanym (art. 6 k.c.)

 art. 322 k.p.c.

ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY  

 między zdarzeniem, za które ktoś ponosi odpowiedzialność a szkodą (skrót

myślowy)

 funkcje związku przyczynowego

 teoria adekwatnego związku przyczynowego

 „Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne

następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła” (art. 361 § 1 k.c.)

 wyjątki od teorii adekwatnego związku przyczynowego

ŚWIADCZENIE ODSZKODOWAWCZE  

 Funkcje odszkodowania:

1) kompensacyjna 2) represyjna

3) prewencyjno-wychowawcza

Przyczynienie się poszkodowanego

 „Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody,

obowiązek jej naprawienia ulega

odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron” (art. 362 k.c.)

 kwestia rozumienia przyczynienia się poszkodowanego

 „W stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego” (art. 440 k.c.)

Sposób naprawienia szkody (art. 363 § 1 k.c.)

 „Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy

pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla

zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego

ogranicza się do świadczenia w pieniądzu”