KOD ZDAJ¥CEGO
MPO-R1A1P-021
EGZAMIN MATURALNY Z JÊZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY Arkusz III
Czas pracy 110 minut Instrukcja dla zdaj¹cego
1. Proszê sprawdziæ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera
3 strony z tematami i 4 strony na napisanie wypracowania.
Ewentualny brak nale¿y zg³osiæ przewodnicz¹cemu zespo³u nadzoruj¹cego egzamin.
2. Arkusz zawiera dwa tematy. Do opracowania trzeba wybraæ jeden z nich i podkreliæ.
3. Pracê trzeba napisaæ czytelnie.
4. Proszê pisaæ tylko w kolorze niebieskim lub czarnym;
nie pisaæ o³ówkiem.
5. Nie wolno u¿ywaæ korektora.
6. B³êdne zapisy trzeba wyranie przekreliæ.
7. Wszelkie notatki nale¿y sporz¹dzaæ tylko w brudnopisie, który nie bêdzie oceniany.
8. Podczas egzaminu mo¿na korzystaæ ze s³ownika poprawnej polszczyzny i s³ownika ortograficznego.
9. Do ostatniej kartki arkusza do³¹czona jest karta odpowiedzi, któr¹ wype³nia egzaminator.
¯yczymy powodzenia!
ARKUSZ III
MAJ ROK 2002
Za opracowanie tematu mo¿na otrzymaæ
100 punktów
(Wpisuje zdaj¹cy przed rozpoczêciem pracy)
PESEL ZDAJ¥CEGO Miejsce
na naklejkê z kodem
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Temat 1. Ró¿ne literackie wersje mitu o Narcyzie.
Owidiusz Metamorfozy (fragm. Bañ o Narcyzie), Maria Pawlikowska - Jasnorzewska Narcyz – analiza i interpretacja porównawcza.
Owidiusz Metamorfozy – fragm. Bañ o Narcyzie Tu w³anie przyszed³ ów ch³opiec,
znu¿ony ³owami, znêcony urokiem tego ustronia.
A gdy uklêkn¹³ nad ród³em, aby ugasiæ pragnienie – inne pragnienie nagle zbudzi³o siê w sercu. Tak piêkna by³a ta postaæ w wodzie przejrzystej odbita! Ju¿ kocha tê wizjê bez cia³a - i myli, ¿e cia³em jest to, co jest wod¹.
Sam przypatruje siê sobie, nieruchomy jak pos¹g marmuru.
Le¿¹c na ziemi, dostrzega oczy swe, gwiazdê dwoist¹, i w³osy godne Bachusa, godne i Apollina,
i lica m³odzieñcze, i szyjê bia³¹ jak koæ s³oniowa, i usta piêkne, i z biel¹ lic pomieszany rumieniec.
Podziwia piêknoci, dla których sam jest godny podziwu;
siebie samego, niebaczny, po¿¹da têsknie - i p³onie mi³oci¹, któr¹ roznieci³ on sam. Ach, ile¿ razy do zdradzieckiego zdroju wargi ¿arliwe przybli¿a³, ile¿ razy - by szyjê uciskiem ogarn¹æ - zanurzy³ ramiona w wodzie srebrzystej - tylko pustkê wydoby³!
Nie wie, czym jest owa postaæ - lecz kocha piêknoæ nieznan¹.
Obraz ³udz¹cy oczy - urokiem oczy nape³nia.[...]
O, nie! Ani troska o pokarm, ani snu miêkkiego pragnienie ju¿ nigdy nim nie zaw³adnie. Wci¹¿ le¿y w trawie cienistej i wzrokiem nienasyconym w k³amliw¹ siê piêknoæ wpatruje, gin¹c przez z³udê swych oczu. Niekiedy g³owê unosi,
do lasów stoj¹cych wokó³ wyci¹ga rêce - i wo³a:
O lasy, czy kto kiedykolwiek kocha³ okrutniej ode mnie?
Wy ju¿ wielu kochanków os³ania³ycie swym cieniem.
Tyle ju¿ wieków p³ynê³o nad wami! Czy pamiêtacie – w swoim istnieniu odwiecznym - kogo, co tak jak ja kocha³ i cierpia³ w mi³oci? Dostrzegam postaæ kochan¹, lecz jej odnaleæ nie mogê. Tak ob³êdne jest po¿¹danie.
A to z wszystkiego najgorsze: ¿e nie dzieli nas morze ogromne ani drogi dalekie, ni góry, ani bramy o silnych wrzeci¹dzach1. Tylko tafla wody przejrzysta...[...]
I znów siê wpatrywa³, ob³êdny, i ³zy, z jego oczu p³yn¹ce, zm¹ci³y wodê przejrzyst¹.
Gdy ujrza³, jak siê rozchwiewa postaæ kochana: Dok¹d - wo³a³ - uciekasz? Pozostañ tu ze mn¹, okrutny! Nie rzucaj swego kochanka. Je¿eli dotkn¹æ ciebie nie mogê,
niech¿e mi bêdzie wolno przynajmniej patrzeæ - i cierpieæ!
(prze³o¿y³ Zygmunt Kubiak)
(za: K. Mrowcewicz, Staro¿ytnoæ – owiecenie, Warszawa 1998)
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Narcyz (z tomu Poca³unki) Nad sadzawk¹ oprawn¹ w modre rozmaryny
klêcza³em, zapatrzony w moj¹ twarz m³odzieñcz¹, by siê w niej doszukaæ przyczyny,
czemu mnie nie kochaj¹ i za co mnie mêcz¹?
(1926)
1 wrzeci¹dzach – prêtach, s³u¿¹cych do zamykania drzwi
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Temat 2. Dwie lekcje ³aciny. Porównaj sposoby ich przedstawienia we fragmentach Ferdydurke Witolda Gombrowicza i Lekcji ³aciny Zbigniewa Herberta.
Witold Gombrowicz Ferdydurke
[...] do klasy wkroczy³ cz³owieczek z bródk¹ i siad³ na katedrze.[...] staruszek nadzwyczaj przyjazny, siwy go³¹bek z ma³¹ purchawk¹ na nosie. miertelna cisza zaleg³a, gdy otworzy³ dziennik – rzuci³ rozjanionym okiem ku górze listy i wszyscy, co na A, zadr¿eli – rzuci³ okiem na dó³ i wszyscy na Z zamarli ze strachu. Gdy¿ nikt nic nie umia³ [...]. Atoli staruszek, nie domylaj¹c siê strachu, jaki wzbudza³, pogodnie b³¹dzi³ spojrzeniem po paciorku nazwisk, waha³ siê, zastanawia³ i droczy³ siê z sob¹, a¿ w koñcu wyrzek³ ufnie:
– Mydlakowski.
Lecz wprêdce okaza³o siê, ¿e Mydlakowski nie zdolen jest przet³umaczyæ zadanego na dzisiaj Cezara, a co gorzej, nie wie, i¿ animis oblatis to ablativus absolutus1.
– O, panie Mydlakowski, pan nie wie, co znaczy animis oblatis i jaka to forma?
I postawi³ mu kica, okropnie zmartwiony, nastêpnie za rozpromieni³ siê [...] i znowu w przyp³ywie wzmo¿onej ufnoci wyzywa³, oczekuj¹c za ka¿dym razem, ¿e wyró¿niony godnie odpowie na wyzwanie. Nikt nie odpowiada³. [...]
– Co, panie Bobkowski! Pan z powodów od siebie niezale¿nych nie móg³ przygotowaæ lekcji? Co – i odczuwa pan koniecznoæ natychmiastowego udania siê do ubikacji? I po có¿ to? Zaraz przedstawiê panu s³ynny passus z ksiêgi pi¹tej, gdzie wojsko Cezara, zjad³szy niewie¿¹ marchew, uleg³o temu¿
przeznaczeniu. Ca³e wojsko, Bobkowski! Te ksiêgi s¹ ¿yciem, panowie, s¹ ¿yciem! [...]
Nauczyciel uroi³ sobie nowy problem – jak bêdzie passivum futurum conditionalis2 od czasownika zwrotnego colleo.
– Nies³ychanie ciekawa rzecz! – zawo³a³. - No, panowie! Problemat pe³en finezji! No, no, no...
panowie – panowie znikali w przestrachu – No, no? Collan ... collan...
Nikt siê nie odezwa³. Staruszek, jeszcze nie trac¹c nadziei, powtarza³ swoje: no, no, zachêca³ do odpowiedzi... [...] Naraz ujrza³, ¿e nikt nie chce... Przygas³ i rzek³ g³ucho:
– Collandus sim! Collandus sim! – powtórzy³ zgnêbiony i upokorzony powszechnym milczeniem i doda³: - Jak¿e to, panowie? Czy¿bycie naprawdê nie doceniali! Czy¿ nie widzicie, ¿e collandus sim kszta³ci inteligencjê, rozwija intelekt, wyrabia charakter, doskonali wszechstronnie i brata z myl¹ staro¿ytn¹? [...] Us, us, us, panowie, có¿ to za czynnik rozwoju!
Wówczas zerwa³ siê Ga³kiewicz i zajêcza³.
– Tra, la, la, mama, ciocia! Jak to rozwija, kiedy nie rozwija? Jak to doskonali, gdy nie doskonali?
Jak to wyrabia, kiedy nie wyrabia? O Bo¿e, Bo¿e – Bo¿e!
NAUCZYCIEL
Co, panie Ga³kiewicz? Us nie doskonali? Powiada pan, ¿e ta koñcówka nie wzbogaca?
GA£KIEWICZ
Ten ogonek nie wzbogaca mnie! Ten ogonek mnie nie doskonali! Wcale! Tra, la, la. O Bo¿e! Mama!
NAUCZYCIEL
Jak to nie wzbogaca? Je¿eli ja mówiê, ¿e wzbogaca, to wzbogaca! Niech Ga³kiewicz zaufa mi.
Chryste Panie, wszak przerobilimy siedemdziesi¹t trzy wiersze z Cezara. Czy¿ te siedemdziesi¹t trzy wiersze nie objawi³y Ga³kiewiczowi mistycznie wszystkich bogactw antycznego wiata?
Czy¿ nie nauczy³y stylu, jasnoci mylenia, precyzji wys³owienia?
GA£KIEWICZ
Niczego! Niczego! Ja tylko sztyka siê bojê. Ja tylko sztyka siê bojê! O, nie mogê, nie mogê!
Zagra¿aæ jê³a powszechna niemo¿noæ.
(1937)
(Witold Gombrowicz, Ferdydurke, Warszawa 1988)
1 Ablativus absolutus –forma gramatyczna w jêzyku ³aciñskim
2 passivum futurum ..– j.w.
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
Zbigniew Herbert Lekcja ³aciny
[...] Pamiêtam dobrze ten dzieñ, kiedy po raz pierwszy wszed³, a w³aciwie wkroczy³ do naszej klasy. Stalimy przed ³awkami, a on przechadza³ siê miêdzy rzêdami, patrzy³ na nas badawczo, lustrowa³ nas jak dowódca swój oddzia³. Kaza³ siadaæ. Powiedzia³, ¿e nie bêdzie zachêca³ do nauki, liczy na nasz rozs¹dek i poczucie odpowiedzialnoci, bo w koñcu m³odzieñcy rzymscy w naszym wieku przywdziewali togê mêsk¹ i gotowali siê do rz¹dzenia najwiêkszym imperium wiata. [...]
By³ dla nas uosobieniem mêskoci, a tak¿e tego, co rzymskie, i ³atwo wyobra¿alimy go sobie w todze obramowanej purpur¹ lub na czele legionów. Umiecha³ siê rzadko, a jeli ju¿, to sardonicznie, natomiast skala jego gniewu by³a nieporównana w swoim bogactwie i odcieniach – od ironicznego syku, przez retoryczn¹ tyradê o powinnociach m³odzieñców, a¿ do padaj¹cego jak jowiszowy grom: siadaj, durniu! Znosilimy te ciosy z pokor¹, wiedz¹c dobrze, ¿e qui bene amat, bene castigat1.
Pierwsze lekcje by³y dzieciêco ³atwe. Bez wiêkszego trudu przebrnêlimy przez piêæ deklinacji.[...] Koniugacje stanowi³y ju¿ problem daleko trudniejszy, wiêc wieszalimy nad naszymi
³ó¿kami arkusze papieru, na nich czerwonym o³ówkiem wypisane by³y jak magiczne zaklêcia koñcówki: -o, -as, -at, -amus, -atis, -ant... i uko³ysani tym jak dzwonkami p³ynêlimy w nasze niespokojne sny szkolne.[...]
A¿ wreszcie doszlimy do najwy¿szego stopnia wtajemniczenia – do sk³adni – i tu zacz¹³ siê las, matecznik i zgrzytanie zêbów. To ju¿ nie by³y banalne zdanka, wymylone przez poczciwych pedagogów, aby oswoiæ nas z mow¹ naszych kulturalnych praojców, lecz wspania³e jak portyki, d³ugie jak bezsenne noce okresy klasycznych mówców i filozofów.[...]
Kto t³umaczy³ zbyt potocznie, ale nie umia³ objaniæ konstrukcji gramatycznej, demaskowa³ siê,
¿e korzysta z pracy cudzej i z kandydata na obywatela Rzymu spada³ nieuchronnie w szeregi niewolników.[...]
By³o to æwiczenie umys³u, a tak¿e zaprawa charakteru, gdy¿ zmagalimy siê z rzeczami trudnymi.[...]
Wiêc uczylimy siê ³aciny. Jak? W mêce. Panowa³ w klasie dryl niemal wojskowy, a dwóje sypa³y siê gêsto. Kiedy atmosfera stawa³a siê nie do zniesienia, nasz profesor podrywa³ nas z ³awek i pozwala³ na ca³e gard³o ryczeæ (byle po ³acinie), najczêciej: „Ave, Caesar, morituri te salutant2”, wiêc krzyczelimy i jednocz¹c siê w tym krzyku, pokonywalimy strach i s³aboæ ducha.[...]
Z czasem lekcje sk³ada³y siê nie tylko ze ¿mudnych t³umaczeñ, szlifowania gramatyki, ale czêæ ich by³a powiêcona kulturze i cywilizacji antycznej. [...] poznawalimy ¿ycie codzienne w stolicy imperium, uzbrojenie legionisty, rytua³ Saturnaliów.
Oczywicie, by³ to Rzym wyidealizowany, Rzym cnót obywatelskich, surowego mêstwa. [...]
Wiedzielimy o doli niewolników, okrutnych przeladowaniach chrzecijan, szaleñstwach Kaliguli, ale nad tymi mrokami wieci³a mocno gwiazda rozumu.
Nie wiem, kiedy to siê sta³o (a chyba na pewno nie wydarzy³o siê nagle), ¿e ³acina zaczê³a nas wci¹gaæ i fascynowaæ. Naprzód, jeli dobrze pamiêtam, sam jej dwiêk powa¿ny, spi¿owy, a jednoczenie jasny. Najprostsze zdania mia³y liniê, mocno zarysowany kontur, jakby wykute by³y w kamieniu.[...]
Pracowalimy w pocie czo³a. Zbli¿a³a siê pora owocobrania: w nastêpnym roku mielimy przejæ do poezji Katullusa i Horacego. Ale wtedy wkroczyli barbarzyñcy.
(1973)
(Zbigniew Herbert, Lekcja ³aciny, w: Labirynt nad morzem, Warszawa 2000)
1 qui bene amat, bene castigat (³ac.) – kto (dobrze) bardzo kocha, ten karci ¿yczliwie.
2Ave, Caesar, morituri te salutant (³ac.) – Witaj, Cezarze, maj¹cy umrzeæ pozdrawiaj¹ ciê. – s³owa, którymi gladiatorzy rzymscy pozdrawiali Cezara, wkraczaj¹c na arenê.
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
WYPRACOWANIE
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
________________________________________________ ci¹g dalszy na ostatniej stronie
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
BRUDNOPIS
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Więcej arkuszy znajdziesz na stronie: arkusze.pl
