Nowy statut Rycerstwa Niepokalanej (M. I.) objawem rozwoju prawa kanonicznego

Joachim Roman Bar

Nowy statut Rycerstwa Niepokalanej

(M. I.) objawem rozwoju prawa

kanonicznego

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 25/3-4, 101-106

1982

25 ‘01.9-02) nir 3—4

JO A C H IM ROM AN BA R O FM Conv.

NOWY STATUT RYCERSTWA NIEPOKALANEJ (M.I.) OBJAWEM ROZWOJU PRAW A KANONICZNEGO

T r e ś ć : W stęp, I. Ryis h isto ry c zn y M.I., II. P o trz e b a now ego sitatuitu, III. T reść i znaczenie sta tu tu .

W stęp

D n ia 8 X I 1975 r. Stolica A post.1 zatw ierdziła n o w y s t a t u t 2 R y­ cerstwa N iepokalanej (M iliłiae Immaiculatae), stow arzyszenia ko­ ścielnego założonego w 1917 r. przez bł. M aksym iliana Kolbego. Fakt ten zasługuje n a u w a g ę n ie tylk o ze W zg lęd u na znaczną liczbę członków M.I. i ośrodków miierjlscowych oraz krajow ych, ale także z pun k tu w id zen ia rozw oju prawa kanonicznego w epoce po®oi borowej.

I. Rys historyczny M.I.

N ależy przypom nieć że stow arzyszenie kościelne w iernych to dobrow olne zrzeszenie, założone lub zatw ierdzone przez w ładzę kościelną, dla pielęgnow ania doskonalszego życia chrześcijańskie­ g o wśród członków, albo w ykonyw ania jakiegoś dzieła zbożnego lub m iłosiernego, albo w reszcie dla pom nożenia publicznego k u l­ tu 3. Takie stow arzyszenia p ow staw ały w K ościele od najd aw n iej­ szych czasów, gdyż historia stow arzyszeń kościelnych jest praw ie tak długa jak historia K o śc io ła 4. Trzeba bow iem pam iętać, iż szczególnym praw em przyznanym osolboim św ieckim (laikom) w K ościele jest prawo tw orzenia stow arzyszeń, oczyw iście z zacho­ w aniem noiim praw nych, jakie obow iązują w danym okresie życia Kościoła. Na .powstanie konkretnych stow arzyszeń kościelnych

1 C o n s i l i u m p r o L a i e As, decr. 8 X I 1975, N. 2464 (75) S — 61, umieszczoiny n a poczgitlku statuitu.

2 T ek st zob. np. M iles Im m a c u la ta e , B o lletin o di collegam ento e d ’in fo rm a zio n e 7 (.1975) nir 4—5 s. 123>—157.

3 Po.r. k an . 6:85.

4 Zob. np. B e i l J., D as kirch lich e V ere in sre ch t n ach d em C odex iu ris cannonici, Pa'deimfootm 1932 s. 13— 18; D e A n g e l i s S., De ji- d e liu m associationibus, vol. I—II, Neapoili 1959.

102 O. J. R. Bar _[2]

w p ływ ały okoliczności religijne i społeczne a naw et gospodarcze, w yb itn e jednostki z laikatu albo z kleru, założyciele niektórych zakonów itp.

Rycerstwo N iepokalanej czyli M ilicja N iepokalanej (Pia unio „M ilitiae M ariae Im m acułatae’’) pow istało5 w Rzym ie w kaplicy M iędzynarodowego K olegium Serafickiego zakonu oo. franciszka­ n ó w (ibriaidi miniiejjsizych fconwentaalnych) prtzy ulHIcy S. Teoldto- r© 42, w dniu 16 X 1917. Pierw si członkow ie to zakonni klerycy teoloigowie, w liczbie siedm iu, których zorganizow ał bł. M aksym i­ lian Kolbe, przebyw ający wówiczas jako k leryk raa studiach w tym ­ że Kolegium .

Pobożny zw iązek M.I. jako cel postaw ił sob ie szerzenie kultu N. M aryi P. N iepokalanej i naśladow anie Jej cnót oraz staranie się o naw rócenie grzeszników . Członkowie p ośw ięcali się M atce Bożej w dniu przyjęcia do. Rycerstwa, m ieli sta le nosić m edalik N.M.P. N iepokalanej, przynajm niej raz na dzień odm ów ić aklt strzelisty „O M aryjo bez grzechu poczęta itd ”, a nadto używ ać in­ nych godziw ych środków, aby osiągnąć cel stow arzyszenia.

Organizacja stow arzyszenia m iała być bardzo- prosta, zgodnie z zasadam i praw a kanonicznego obow iązującym pobożne zw iązki, p rzew idyw ała jednak centra narodow e i m iędzynarodowe, oprócz ośrodków m iejscow ych, a łączność m iędzy czŁonkami m iała utrzy­ m yw ać głów nie prasa stow arzyszenia.

D zięki poparciu w ikariusza generalnego zaikonu, o. Dom inika Tavani, stow arzyszenie otrzym ało od papieża B enedykta X V bło­ gosław ieństw o papieskie na piśm ie dnia 4 IV 1918, a kanoniczną erekcję na m acy dekretu kardynała Bazylego Pompilj, w ikariu­ sza Rzymu, dnia 2 I 1922. Odpuisty członkom stow arzyszenia nadał pap. Pius X I w 1926 r o k u 6. Tenże papież w roku n a stęp n y m 7 podniósł rzym ską siedzibę stow arzyszenia do godności zw iązku m acierzystego (unio primaria).

Stow arzyszenie dość szybko rozszerzyło się w e W łoszech i za- majz po pierw szej w ojn ie śwdiaitowej zaczęło się przyjm ow ać zw ła­ szcza w Polsce, Rum unii, B elgii, Holandii i Stanach Zjadn. Am e­

5 H isto ria M.I. po siad a ju ż o b fitą lite ra tu rą , w spom nę ty lk o n ie k tó re pozycje: S t a n o C., Piae U nionis m a ria lis .,M ilitiae M ariae Im m a c u - la ta e” p rim a ą u in ą u e lu stra (1917—1942), M iscellanea Fram cescana 42 (1942) 175—203; B l a s u c c i A., L ’Im m a c o la ta e la sua M ilizia, N.apołi 1965; B o t t i c e l l a S., La M ilizia d ell’Im m a co la ta , sin tesi storica di cin ą u a n t’anni di vita , p a rte I—II, R om a 1971 (obsizerma bibliogr. n a s, 378—390). W języ k u palsikiim je st p rzy g o to w a n e do d ru k u obszerne dzieło o. J. D o m a ń s k i e g o (m aszynopis w N iepokalanow ie).

6 P i u s X I, b re v e Pia U nio, 18 X II 1926, d ru k o w a n e w czaisop. C om ent. O FM C onv. 39 (1942) 175— 177.

7 P i u s X I, b re v e D ie X V II I m en se D ecem bris, 24 IV 1927, d ru k o ­ w a n e w czasop. C o m m e n ta riu m O FM C onv. 24 (1927) 148—149 i ta m że 39 (1042) 178.

ryki Półn. Do 1941 r. było założonych 70 ośrodków m iejscow ych i kilkanaście centrów narodowych. Z czasopism bardziej znane by­ ły „II Cavaliere d ell’Iimmacolajta”, „Rycerz N iepokalanej”, „Miles Im m aculata”, „Kronika serafick a” (USA), „Seiibo no K ishi” (Ja­ ponia).

Stopniow o R ycerstwo staw ało się ruchem m asow ym , rozporzą- d-zagącym popularną prasą, głów n ie m iesięcznikam i, posiadało róż­ nego rodzaju książki i b ro ^ u ry propagandowe. N atom iast strona organizacyjna n ie w yszła poza stadium początkowe. Rozwój M.I. i jej w p ły w zależał głów nie od wylbiitniejiszych i gorliw ych jed­ nostek, które szerzyły k u lt N. M aryi P. i ideologię M.I.

Wybuich drugiej w ojn y św iatow ej zaham ow ał albo zaw iesił dzia­ łalność w ydaw niczą Rycerstwa. W tym czasie u stały praw ie kon­ takty m iędzynarodow e, wielu, członków M.I. straciło życie, zginął także w O św ięcim iu dnia 14 YIII 1941 Założyciel M.I. D zięki jed­ nak staraniom „Prym arii” w R z y m ie 8 i zrozum ieniu ze sitrony przełożonego generalnego zakonu, którym w ted y był o. Beda Hess, na 25-lecie pow stania M.I. zofetał w yd an y w 1942 r. obszerny statu t M.I., zatw ierdzony 24 III 1942 przez kard. Franciszka Mairdhetti Selv.aggia.ni, w ikariusza R z y m u 9. Pow ołano do życia w k w ietn iu 1942 r. Dyrekcję generalną M.I., która m ogła zająć się lepszym rozw ojem sto w a r zy szen ia 10.

Od 1945 r.„ po ustaniu działań w ojennych i po ołtwarciu p ro­ cesu beatyfikacyjnego' o>. Kolbego, rozpoczął się n ow y i szybki rozwój M.I. nia całym św ięcie. Z ainteresow anie osobą bł. M aksy­ m iliana przeniosło się i na M.I., napisano- w ie le dzieł i broszur, pow stało jedno zakonne zgrom adzenie żeńskie (Japonia) i dwa in stytu ty św ieckie (Włochy), odbyły się liczne zjazdy, kongresy i dyskusje. N a beatyfikację (17 X 1971) Założyciela M.I. przyjechali do Rzym u członkow ie M.I. praw ie ze w szystkich krajów, było w i­ doczne, że M.I. stała się w K ościele ruchem m asowym .

II. P o trz e b a now ego s ta tu tu

Przepisy kodeksu prawa kanonicznego o stow arzyszeniach koś­ cielnych są w ystarczające dla m ałych organizacji, działających w określonym m iejscu. D la orgaoiizmiów w iększych, rozw iniętych,

nia-8 B o t t i c e l l a , La M ilizia d e ll’lm m a co la ta , II s. K3r—19.

9 T ek st w jęz. w łoskim i łaic. w czaisoip. C o m m e n ta riu m OFMConv. 39 (1942) 168—'176. W ydanie w jęz. włoisikiim w foir-m/ie broisz.: S ta tu to e n orm ę d ire ttiv e di organizzazione e di azione della Pia U nione „M ilizia di M aria Im m a e o la ta ”, P ad o v a 1946; S ta tu to e n o rm ę d ire t­ tiv e della M ilizia d i M aria Im m a eo la ta , Roma- 19S6.

10 Zofo. d e k re ty Gan-arafa Z akonu w C om m ent. OFM C onv. 39 (1942) 179— 180.

104 O. J. R. Bar _[41

leżało szulkać now ych form. Przykładem m ogły służyć liczne zrze­ szenia św ieck ie, naukow e, kulturalne, społeczne ifbp. działające na teren ie całego państw a. Tak już przy organizow aniu „Akcji ka­ tolickiej” stworzono now e form y, n ie objęte kodeksem prawa ka­ nonicznego.

R ycerstw o N iepokalanej staw ało się dość szyibko ruchem m aso­ w ym , trzeba było. zachow ać zw iązek m iędzy ośrodkam i m iejscow y­ m i i krajow ym i, utrzym ać jedność w działaniu i ideologii. Statot zatw ierdzony przez biskupa jednej diecezji, n aw et tej, gdzie znaj­ dow ała się siedziba głów na stow arzyszenia (sedes prim aria), n ie był w iążący dla biskupa innej diecezji. Dla zrzeszenia, rozw ija­ jącego się w w ie lu diecezjach i krajach, konieczny b ył statuit zatw ierdzony przez Stolicę Ajpost. Braik tego rodzaju statutu od­ czuw ali ludzie zajm ujący się M.I. i przełożeni zakonu francisz­ kańskiego, którzy poczuw ali się do roztaczania opieki nad całym ruchem M.I. W prawdzie staitut, zatw ierdzony w 1942 r. przez W i- kariat Rzymu, w prow adził nieco elem entów , które przyczyniły się do ujęci-a ruchu M.I. w lepsze form y organizacyjne, jednak

praw ne znaczenie m iał tylk o dla diecezji rzym skiej.

N adto w zw iązku z przebytą drugą w ojną św iatow ą, ze zm ia­ ną w arunków społecznych i kulturalnych, z pośm iertnym oddzia­ ływ an iem bł. M aksym iliana a także w zw iązku z Soborem W aty­ kańskim II i pow szechną odnow ą instytucji kościelnych, trzeba było pom yśleć o now ym statucie M.I. Już dnia 8 XII 1967 pisał generał zakonu, o. Bazyli Heiser, w liśoie w yd an ym z okazji zło­ tego jubileuszu założenia R ycerstwa N iep o k a la n ej11: „Uważam y, że także dziś m ożna stw ierdzić aktualność, potrzebę i trw ałość zasadniczego ducha, program u i głów nych noirm M.I., n ie m ów iąc już o chrystocentrycznej bazie maryjno-framciszikańskiego orędzia o. M aksym iliana, choć z góry oczyw iście zakładam y konieczność p ew nych zm ian w M.I. (np. niektórych w yrażeń, sform ułow ań, m etod) i dostosow ania się do dzisiejszych w arunków , przede w szy­ stkim w duchu Soboru W atykańskiego II, oo zreszitą przeprowa­ dzają w szystk ie instytuity zakonne, a oo b y n iew ątp liw ie dziś w y ­ k onał sam o. M aksym ilian, sądząc p o jego żyw y m i przew idującym u m yśle”.

K apituła generalna oo. franciszkanów odbyta w Asyżu w 1972 crokiu niakiaaa&a w jednej ze swofiicih u c h w a ł12 positairać się o ułoże­ n ie now ego statutu M.I. i o zatw ierdzenie go przez Stolicę Apos,t. Przygotow aniem tek stu sitiatafru zaijęła się Dyrekcja G eneralna M.I. Teikst ptraadystouitawaray n a zelbramiilu zarządu generalnego zakonni,

11 Teikisit listu w y d a n y w fo rm ie b ro sz u ry i w piśm ie urzęd o w y m C o m m e n ta riu m O FM C onv. 65 (1968) 55—63. Z d an ie cy to w an e z n a jd u je się n a s. 58.

został przekazany w 1974 r. Radzie do Spraw Laikatu (Consilium pro Laieis) w K urii Rzymiski©j. P o dłuższych dyskusjach i uzgod­ nieniach,. otrzym ał statut M.I. dnia 8 X I 1975 zatw ierdzenie Sto­ licy Apost., tytułem próby. Jest to zgodne z praktyką Kurii Rzym­ sk iej, g d y chodzi o tek sty praw ne: zostaw ia się p ew ien okres cza­ su, celem udoskonalenia tekstu, zanim otrzym a ostateczne zatw ier­ dzenie.

III. Treść i znaczenie statutu

D okum ent zatw ierdzający statut M.I. posiada trzy części: Rys h istoryczny M.I., program oryginalny M.I., w łaściw y Statut M.I.

R ys historyczny trzeba traktow ać jako w stęp, który w yjaśn ia okoliczności pow stania M.I., m ów i o Z ałożycielu i o dotychcza­ sow ych statutach M.I.

Program oryginalny jesit zam ieszczony ze w zględów historycz­ nych, ale także m a przypom inać pierw otną m yśl Założyciela. Oczy­ w iście n ie otrzym ai obecnie now ego zatw ierdzenia, jed yn ie ma słu­ żyć do zachow ania pierw otnego ducha M.I.

W łaściw y statut, zatw ierdzony przez Stolicę Apost. składa się z

45

1—4),

o celu

5—8), c) o

9—16), d) o

17—27), e) o

28—35),

36—43),

o

44—45).

Na pod staw ie tego statuifcu m oże obecnie M.I. zachować praw ną łączność międizy wisizysttlkiilmii ośnodfcami, zkłdbyfe jedlniołiiite kiiieinow- nictw o, m oże z w iększym skutkiem osiągnąć zam ierzone cele apo­ stolskie.

G dy chodzi o ośrodki m iejscow e, statut zachow ał przepisy obec­ nego kodeksu prawa kanonicznego-, n ie naruszył upraw nień bisku­ pów w ich diecezjach.

N ow y statut usankcjonow ał to co praktycznie już było stosow a­ n e w działalności i organizacji Rycerstwa:

1) złączył naczelne kierow nictw o Rycerstw a z zakonem oo. fran- ciszikanów (OFMConv.),

2) podkreślił m iędzynarodow y charakter Rycerstwa, stąd uznał istn ien ie centrów krajow ych i dyrekcji generalnej.

N astępnie w n iósł statuit pew ne now e elem enty:

1) przyznał osobowość praw ną dyrekcji generalnej i centrom narodowym ,

2) cel M.I. ujął na szerszej platform ie stworzonej dla aposto­ latu św ieckich przez Sobór W atyk. II,

3) podkreślił rolę i sposób form acji duchowej członków M.I. Dla rozw oju prawa kanonicznego, w dolbie jeg o odnowy, statut

106 O. J. R. Bar _[6]

M ..I m o z e fbyc jprzyikitadeim, w ja ik î sfp o sâb n a U e iy zimiienàc dbecmie n ia r m y o stoiwianzyisaemiiaicih b o écd elin y id h 13. Z j-admej s t r a n y m iaznia w idalszyim icà^gu zaïahiow ac p r a e p iis y o z w i^ z a n iru eto w arzy iszein iia

z konikiretinym . m à e js o e m , z d b u g iie j isfcnamy .je st m œ H tw o sc t w o r a e -

n i a c s n itr ô w M isrow niiJcsyeh A o â y w iia j^ c y d h aikitywiniasc s to w a r z y is a e -

niia bez nianuisziainüia jury sd ÿ fccljii ardiyiniarriiuszy am eflisaaw ydh. W t a k i s p o s ô b ibçldizie m o z n a îa itw ie j o s i^ g in q c c e l stowiairzyiszeiniia i uimjoé- Mwiic a m i odidizdiailywairmie w s z e n s z y m aaikreisiie.

Le nouveau statut de l’association ,*Pia unio M ilitiae Mariae Im m aculatae”

L ’asso ciaitio n „ P ia u o io M ilitia e M an iae I m m a m l a t a e ” (M .I.), fo n d é e à R o m e le 1,6 o c to b r e 1917 p a r l e b ie n h e u r e u x M axôim ilian K o lb e, s ’e s t d é v e lo p p é e e n pHutsiieuar» payis e t c o m p te acttuelleimienit q u e lq u e s .m illions de m e m b re s e t p lu s ie u r s c e r t a i n e s d e centres-. Pouir g a r d e r so n u n ité e t e n v u e d ’iacciroîtxe s-on aipoistoiiait, l'a s s o c ia tio n a v a it b e s o in d ’u n n o u v e a u s t a tu t , a p p r o u v é p a r le S a in t-S iè g e , s t a t u t q u i c o m p lé te r a it la s n o rm e s ju r id iq u e s d u co d e d u d r o it c a n o n e t d o n n e r a it u n e b a s e ju irid iq u e à l'e x is te n c e e t à l ’aotiviiité d es c e n tr e s n a ti o n a u x e t d e la c e n tr a le in t e r n a t io n a l e . I l f a l la i t égaleimenit p r o c é d e r à u n r a p p r o c h e ­ m e n t des m é th o d e s d e l 'a c t iv i té d e la M .I. a u x in d icaitio n s d u Coin- c il V a tic a n II . L e n o u v e a u s t a tu t fuit a p p r o u v é pair l e Saiinit-Siège le 8 n o v e m b r e 1976.

L ’au /teu r d e cet a r tic le d o n n e u n e e s q u is s e h is to r iq u e de la M .I. e t p r é s e n te la s ig n ific a tio n d u d it s t a tu t .

13 I n n y p r z y k ła d w t e j d z ie d z in ie , to s t a t u t A p o s to lstw a M o dlitw y

zaitwiietrdizony p rz e z S to lic ą Aipost. w 1.9,68 r. T e n d o k u m e n t m ia ła p rz e d o cz y m a D y r e k c ja G a n e r M .I., g d y p r a c o w a ła n a d p r o je k te m n o w e g o staituitu M .I.