Sympozjum wokół ewolucji i
początków życia na Ziemi
Studia Philosophiae Christianae 32/1, 37-42
Studia Philosophiae C hristianae A TK
32 (1996) 1
SYM POZJUM
WOKÓŁ EWOLUCJI I POCZĄTKÓW ŻYCIA NA ZIEMI
Pojaw ienie się idei ewolucji w refleksji naukow ej wiąże się z p ró b ą rozstrzygnięcia i wyjaśnienia p ro b lem u genezy zaró w n o otaczającego n a s św iata, ja k i życia. Ze szczególną m o cą uw yraźniło się to w drugiej połow ie X IX w., gdy narodziła się teo ria ew olucji K a ro la D arw ina, a tak że w pierwszych dziesiątkach naszego w ieku, w któ ry ch k oncepcje m utacjonizm u, ortogenezy, hologenezy znacznie się ro z w inęły. D om inująca obecnie teo ria ew olucji, o kreślan a m ianem syntetycznej, powstała w latac h trzydziestych. R ozw ijając się aż p o dzień dzisiejszy, przyjmuje p o stać m iędzy innym i teorii m utacji neu traln y ch b ąd ź teorii zaburzon ej rów now agi. C echą ch a rak tery s tyczną syntetycznej teorii ew olucji jest spełnianie roli integrującej i unifikującej rozmaite dziedziny wiedzy o życiu, jeg o p o w stan iu i ewolucji.
W Polsce spośród wielu uczonych, podejm ujących refleksje n a pow yższe tem aty, nie m ożna p o m in ąć ks. prof, d ra h ab. Szczepana W ito ld a Ślagi. Pasjonując się w sw oich b ad a n ia c h an alizam i m e to d o logicznym i i epistemologicznymi teorii ew olucji i abiogenezy, p o d kreśla, że przede wszystkim chodzi o p ró b ę oceny fo rm ułow any ch pog ląd ó w p o d względem ścisłości, po praw n o ści p rz eprow adzan ych rozum o w ań, adekwatności uzasadn ień, w y kryw ania przyjm ow anych założeń o raz oceny praw om ocności zasięgu w ysuw anych w niosków . J a k o filozof nie poprzestaje je d n a k n a tym . S taw ia p y tan ia bardziej podstaw ow e, a mianowicie o sam ą m ożliw ość p o w stan ia życia i jeg o ew olucję. Z astanaw ia się, czy b a d a n e przez n a u k i p rzy ro dn icze czynniki n a tu ra ln e i m echanizm y fizykochem iczne m ogły w ogóle d o prow adzić do pojawienia się życia, k tó re nad al zadziw ia sw oją tajem niczością.
M ając n a uw adze wielkość d o k o n a ń n a tym p o lu K siędza P ro feso ra Szczepana W . Ślagi, z okazji 30-lecia Jego p racy nauk ow ej, W ydział Filozofii Chrześcijańskiej zorg anizow ał Sym pozjum pt. W okół ewolucji i początków życia na Z iem i. O tw arcia o b ra d d o k o n a ł ks. prof, d r hab. Jan Łach, re k to r A T K . W p ro b lem a ty k ę o b ra d w prow adził ks. prof, dr h ab. Jó z e f M . D ołęga, dziekan W ydziału F ilozofii Chrześcijańskiej.
N a Sym pozjum w ygłoszono n astępu jące referaty:
- prof, d r h ab. A d am Ł om nicki (U J, P A N , K raków ): C zy darwinow ska teoria ewolucji je s t dogm atem współczesnej nauki?
- prof, d r hab. Leszek K uźnicki (Prezes P A N , W arszaw a): Problem eukariogenezy w świetle badań nad ewolucją i filogenezą pierw o tniaków,
- ks. bp prof, d r hab. Jó ze f Życiński (P A T , K raków ): Ewolucyjna wizja p rzyro d y a X IX -w ieczn y teizm ,
- ks. prof, d r h ab. M ichał H eller (PA T , K raków ): Kosmologiczne a sp ekty życia,
- d r M a ria n W n u k , (K U L , Lublin): Ż y c ie ze światła: biosys- tem ogeneza w świetle koncepcji elektrom agnetycznej natury życia, - ks. prof, d r h ab. M ieczysław L u b ań sk i (A T K , W arszaw a): Ew olu cja, kom unikacja, czas.
O b ra d o m i dyskusji przew odniczył ks. prof, d r h ab. B ernard H ałaczek. W S ym pozjum wzięli u dział członkow ie K o m itetu Biologii Ew olucyjnej i Teoretycznej P A N , goście niem al z w szystkich W y działów i In sty tu tó w Filozoficznych uczelni polskich o raz licznie zgro m adzen i w spółpracow nicy, uczniow ie i studenci K siędza P ro fe sora.
JA N ŁACH
W PR O W A D Z E N IE W PRO BLEM A TY K Ę S Y M P O Z JU M N ajczcigodniejsi K sięża Biskupi,
D o sto jn i P rofesorow ie i Studenci!
P rzyp adł m i w udziale zaszczytny obow iązek za b ra n ia głosu n a p o cz ątk u sym pozjum zo rganizow anego przez W ydział Filozofii C hrześcijańskiej z okazji 30 lecia^ p ra cy naukow ej n a tym W ydziale - Ks. prof, d ra hab. Szczepana Ślagi.
W im ieniu S enatu i całej społeczności naszej Uczelni w itam w szystkich, k tó rzy zechcieli do nas przybyć z różnych ośro d k ó w nauko w ych Polski. N iech mi będzie w olno przyw itać przede w szyst kim K siędza B iskupa Życińskiego (O rd y n ariu sza Diecezji T arn o w s kiej, z k tó rej m am zaszczyt p o cho dzić i w której uro d ził się w r. 1934 tak że n asz Solenizant, ks. P rof. Ślaga, k ap łan Archidiecezji Ł ó d z kiej). W itam P rofesorów Polskiej A kadem ii N a u k , zw łaszcza prof. K uźnickiego. W itam dosto jn y ch G ości przybyłych z U niw ersytetu Jagiellońskiego, P ro feso ra Ł om nickiego i ks. P rof. M ich ała H ellera. K łan iam się głęboko innym P ro feso ro m przybyłym z K atolickiego
U niw ersy tetu Lubelskiego o ra z w itam naszych P ro feso ró w n a czele z ks. D ziekanem W ydziału ks. prof. D ołęgą. P o zdraw iam także n aszych studentów , a szczególnie w szystkich P rzyjaciół naszego K olegi i Przyjaciela - ks. P rof. S zczepana Ślagi.
T e m a t sympozjum: W okó ł ewolucji i p o czą tkó w życia na ziem i - p ro b lem , którym od p o c z ą tk u swej działalności naukow ej aż do dziś zajm uje się nasz Solenizant, nie jest obcy także biblistom . P o n iew aż się d o nich zaliczam , a k a te d ra Teologii Biblijnej, k tó rą kieruję, nie m oże uciekać od tego tru d n eg o , ale jak że podstaw o w ego zag ad n ien ia dla zrozum ienia chociażby pierw szych stro nic Księgi K siąg - P ism a świętego, dlatego z u w agą ośm ielam się śledzić d o k o n a n ia n a tym polu wiedzy. Biblijny zapis tzw. „P reh istorii B iblijnej” oferuje - również dzisiejszem u jej czytelnikow i - wiele do m yślenia, raczej o wiele m niej, niż o n lego oczekuje. T em u, kto uw aża, iż jest to dokum ent o dziejach św iata i ludzkości trzeb a w yraźnie powiedzieć, że tek st biblijny zasadniczo nie spełnia tych oczekiw ań. N atom iast k to chce zap o zn ać się z owym i plastycznie przedstaw ion ym i koncepcjam i i p ró b a m i interp retacy jn ym i, jak im i ludzie sprzed kilku tysięcy la t usiłow ali - w ra m ach sw ojego spo sob u m yślenia - wytłumaczyć pocho dzenie św iata i ludzi, zo stan ie z pew no ścią hojnie obdarow any.
N ie uprzedzony czytelnik w relacji biblijnej znajdzie przede w szystkim zachw yt nad P rzyczyną w szystkiego, co istnieje. Z najdzie przed ło żo n y w formie dydaktycznej zapis w k tó ry m usiłuje się dać odpow ied ź na pytanie o p o ch o d zen ia św iata i k ró la stw orzenia - nazw anego ha-adam. W świetle tego zap isu należy d o k o n ać radyk aln ej demitologizacji czczonych bogów an tro p o m o rficzn y ch , totem icznych i astralnych.
P orów n anie z tymi m itycznym i trady cjam i dow odzi, że relacja biblijna o stworzeniu nie jest ani zaw ieszona w p ró żn i, nie jest też jed n o razo w y m osiągnięciem, gdyż d a ją się stw ierdzić liczne treściow e i językow e powiązania m iędzy nią i tym i m itam i, a dzięki nadzw yczaj nej dyscyplinie językowej - a zw łaszcza dzięki m onoteizm ow i, nieporów nyw alnie przewyższa w szystkie ko sm ogonie staroży tnego W schodu . W kosm ogoniach p ozabiblijnych m ieści się przek o n an ie o odw iecznym istnieniu m aterii. B iblia n a to m ia st w yraźnie zaznacza, że odwiecznie istnieje jedyn ie P rzyczyna w szystkiego - Bóg. T o E lohim rozkazuje i świat się staje. E lohim św iat p o rz ąd k u je i zapełnia bytam i.
C o n a te tem aty m ają do pow iedzenia filozofow ie tradycyjni, myśliciele nawiązujący d o refleksji low ańskiej, eklektycy, tom iści egzystencjalni, tomiści - analitycy, ja k ie św iatło rzucą, tak że w o d czytyw aniu starożytnych trady cji biblijnych, biolodzy, filozofow ie
m atem aty k i i przyro d o zn aw stw a, an tro p o lo g o w ie itd. K a żd ą z tych dziedzin wiedzy filozoficznej m usi zastanaw iać, ja k odpow iedzieć n a py tan ie o po czątki św iata i człow ieka, m usi też w yznać, w raz z biblistam i, że nie w szystko, albo zgoła nie wiele p o trafim y zgłębić tajem nic egzystencji tego w szystkiego, co nas otacza.
W im ieniu całej U czelni, szczególnie starszych pracowników^ A T K składam n aszem u S olenizantow i, ks. prof, drow i Szczepanow i Śladze najserdeczniejsze g ratulacje z p o w o d u wielu d o k o n a ń n a p o lu n au ki w dziedzinie filozofii przyrody. W im ieniu A T K dziękuję M u za wielki w kład w redakcję czasopism a Studia Philosophia Christianae, za o fiarn ą pracę w dziekanacie, za opiekę n ad stu d en tam i i dban ie o ich postaw ę. N iech to sym pozjum z okazji trzydziestolecia pracy naukow ej przy d a naszem u Przyjacielow i sił d o d o k o n a n ia jeszcze tych dzieł, o k tó ry ch m arzy i k tó re Sobie zaplanow ał.
JÓ Z E F M. D O ŁĘG A
Z ŻYCIA I T W Ó R C Z O Ś C I N A U K O W EJ SZ C Z E PA N A W ITO LD A ŚLAGI W PR O W A D Z E N IE W PRO BLEM A TY K Ę K O N FER E N C JI
1. M iło mi jest party cy p o w ać w otw arciu o b ra d konferencji naukow ej n a tem at: W okół ewolucji i początków życia na Z iem i, zw iązanej z tw órczością n au k o w o -b ad aw czą i p ra c ą d y d ak ty czn ą ks. prof, d ra h ab. S zczepana W . Ślagi. K onferencję tę zorganizow ał W ydział Filozofii C hrześcijańskiej A kadem ii Teologii K atolickiej w W arszaw ie, a zw łaszcza K a te d ra Filozofii P rzyrody, k tórej jest kierow nikiem . O dpow iedzialność za przyg otow anie i przebieg k o n ferencji przyjął ks. prof, d r h ab. K azim ierz K loskow ski - pro d ziek an W ydziału.
2. W refleksji n ad biog rafią ks. prof, d ra hab. S zczepana W. Ślagi chciałbym podkreślić dw a m om enty.
Pierwszy - to Jego trzydzieści lat pracy, od 1965 ro k u w A kadem ii Teologii K atolickiej na W ydziale Filozofii C hrześcijańskiej przy K ated rze F ilozofii P rzyro dy i tyleż lat p ra cy w W yższym S em inarium D uchow n ym w Ł odzi. W tym czasie K siąd z P ro feso r p raco w ał n a stan o w isk u ad iu n k ta , d ocenta, p ro feso ra nadzw yczajnego i obecnie n a stan o w isk u p ro feso ra zw yczajnego o raz pełnił przez dwie k a d e n cje funkcję p ro d z ie k an a naszego W ydziału. W okresie tym wiele zm ieniło się w naszej U czelni i n a W ydziale Filozofii Chrześcijańskiej. W procesie tych zm ian aktyw nie uczestniczył nasz Ju b ilat, tw orząc pod staw y do zaistnienia n a W ydziale dw óch k ierun kó w studiów : filozofii i psychologii o ra z troszcząc się o stru k tu ry spejalności n a
k ie ru n k u filozofii, jak rów nież d b ając o zm iany p ro g ram ó w d y d a k tycznych, zwłaszcza na specjalności filozofii przy ro dy . N a szczególne p od k reślen ie zasługuje Jego p ra c a ja k o re d a k to ra naczelnego pół- roczn ika: Studia Philosophiae Christianae o ra z w s p ó łre d a k to ra serii w ydaw niczej p o d tytułem: Z zagadnień filo z o fii przyrodoznaw stw a i filo z o fii przyrody.
D ru g i - to obszary naukow ych zain teresow ań P ro fe so ra w yrażone p rzez N iego w wielu cennych p ub likacjach nauk ow ych . Z tych o bszaró w naukowych zainteresow ań, w ym ieniam ty lk o niektóre, a m ianow icie:
- p ro b lem a ty k a m etateoretyczna biofilozofii; - zagadnienie istoty życia;
- p ro b lem genezy życia; - p ro b le m a ty k a ewolucji życia;
- zagadnienie filozoficznych założeń ew olucjonizm u; - p ro b lem systemowych ujęć z filozofii przyrody; - w y bran e zagadnienia z a n tro p o lo g ii filozoficznej; - zag adn ienia filozoficzno-św iatopoglądow e.
3. P ro b lem aty k a dzisiejszej konferencji W okół ewolucji i p o c zą t k ó w życia podejm uje jeden z głów nych p ro b lem ó w w tw órczości naukow o-badaw czej ks. prof, d ra hab . Szczepana W . Ślagi. P ro b lem aty k a ta wchodzi w zakres b a d a ń filozofii p rzy ro d y ożyw ionej - biofilozofii. W tym m iejscu należy p odkreślić fa k t, że filozofia p rzyrody w k o ń cu naszego w ieku prezentuje się ja k o : kosm ofilo zofia, biofilozofia i ekofilozofia z p ro b lem a ty k ą filozoficzną środ ow isk a społeczno-przyrodniczego.
4. W im ieniu Wydziału Filozofii C hrześcijańskiej A T K serdecznie w itam szanow nych Prelegentów naszej konferencji:
- ks. b p a prof, d r hab. Józefa Ż ycińskiego - B isku pa T arn ow sk ieg o; - prof, d ra hab. Leszka K uźnickiego - Prezesa P A N ;
- prof, d ra hab. Adama Ł o m nickiego - z U niw ersy tetu Jag iello ńs kiego;
- ks. prof, d ra hab. M ichała H ellera - z Papieskiej A kadem ii Teologicznej;
- d ra M a ria n a W nuka - z K ato lick ieg o U niw ersytetu Lubelskiego; - ks. prof, d ra hab. M ieczysława L u b ań sk ieg o - z A T K ;
- ks. prof, d ra hab. B ernarda H ałaczk a - z A T K .
W itam serdecznie wszystkich m iłych gości z Polskiej A kadem ii N a u k , z O środ kó w Akadem ickich i U niw ersyteckich z W arszaw y, K ra k o w a, L ublina, G dańska, P łocka, E łku, Ł om ży, B iałegostoku o ra z gości z Archidiecezji Ju b ila ta - Ł odzi.
Proszę uprzejm ie byłych d ziekanó w naszego W ydziału o p rzew o d niczenie obradom:* ks. prof, d ra h ab . M ieczysław a L u b ań skiego
w pierw szej części, a ks. prof, d ra hab. B ern ard a H ałaczk a w drugiej części. Życzę w szystkim b iorącym udział w tej konferencji ow ocnych przy gó d in telek tu aln y ch o raz m iłego p o b y tu w naszej skrom nej U czelni. P ro d ziek a n a ks. prof, d ra hab . K azim ierza K loskow skiego proszę o to , ab y te życzenia w ja k najwyższym sto p n iu się spełniły.
