Janusz Górecki
Lednicka łódź - powrót do źródeł
Studia Lednickie 5, 401-403
STUDIA LEDNICKIE V Poznań — Lednica 1998
L E D N IC K A Ł Ó D Ź — P O W R Ó T D O Ź R Ó D E Ł
W ażnym w y darzeniem łączącym się z archeologicznym i zbioram i M P P na Lednicy b yło przejęcie w grudniu 1995 r. z M uzeum N arodow ego w Poznaniu, ściślej z je d n e g o z je g o oddziałów — M uzeum W ojska Polskiego — łodzi-dłubanki, którą blisko 40 lat tem u p row adząca w ów czas na O strow ie L ednickim prace badaw cze ek sp ed y cja p rze k azała na je g o ekspozycję, gdzie w raz z kilk o m a innym i zabytkam i stanow iła ona ozdobę kolekcji u zbrojenia z okresu tw orzenia się o rg anizacyjnych zrębów m onarchii w czesnopiastow skiej.
W zw iązku z tym w arto przypom nieć kilka okoliczności łączących się z w ym ienioną łodzią. O tóż d łu b an k a ta o d kryta zo stała w nam ulisku dennym Jeziora L ednickiego w 1960 r. S poczyw ała ona w p o b liżu południow ej kraw ędzi m ostu zachodniego — ok. 50 m na zachód od brzegu w yspy (ryc. 1). W ew nątrz łodzi zalegała ceram ik a w czesnośredniow ieczna, żelazny gro cik strzały o raz kości psa. W k onstrukcji łodzi czy teln e są dw ie grodzie o szer. ok. 20 cm , spełniające rolę w ręg-ław i d zielące ją na w o d o szczeln e części. C harak tery sty czn y pozostaje dziób łodzi zaciosany sto żk o w ato, a służący najpew niej do w iązan ia liny.
P o dniesioną w krótce na p o w ierzchnię łó d ź w ydatow ano. C hro n o lo g ię znaleziska łączono początkow o intuicyjnie z 1 poł. X I w ., nieco później zaś w oparciu o kontekst, ściślej zespół m ilitariów o dkrytych na linii m ostu zachodniego d atow anie to w części, ja k się w ów czas w ydaw ało, upraw om ocniono (G. M ik o łajczy k 1961; K. A nderszow a i in. 1963). O becnie zagadnienie w ieku dłubanki znalazło swój finał w postaci analizy dendrochronologicznej, która określiła m om ent pow stania łodzi po 966 r.
W ym ieniona data znakom icie w pisuje łódź w lednickie realia, w których fu n k cjo n ują ju ż w ów czas tak pałac z kaplicą o funkcjach ch rzcielnych, ja k i m niejszy kościół. By w pełni o cen ić znaczenie om aw ianej dłubanki dodać trzeba, iż rep rezen tu je ona obok egzem plarza z poznańskich N aram ow ic typ dużych łodzi, służących do przew ozu drużyny zbrojnych lub do transportu dalek o siężn eg o (J. G órecki 1985).
W katalogu ło d zi odkrytych na obszarze historycznej W ielkopolski (ok. 30 d łu b a nek) om aw iany m onoxyl w raz z dalszym i 4 łodziam i zalegającym i nadal w w odach w o k ó ł O strow a L ednickiego oraz z w y ciąg n iętą w 1982 r. na p o w ierzchnię kolejną d łubanką, p o ch o d ząc ą z w ód w sąsiedztw ie w yspy, stanow i liczniejszą grupę 6 eg zem plarzy łodzi (J. G órecki 1985, katalog).
Po przeprow adzeniu uzupełniających zabiegów konserw atorskich opisana łódź zn a lazła sw oje stałe m iejsce na now ej ekspozycji archeologicznej ukazującej przyczółek lednickiego m ostu w schodniego (ryc. 2). E kspozycję au to rstw a m gra M. Ł astow
iec-402 KRONIKA
Ryc. 1. Plan je z io ra L edn ick ieg o z w yspam i o raz z zazn aczo n y m m iejscem w y d o b y cia łodzi. A bb. i. Plan des L ed n ica-S ees m it Inseln und dem k en n zeichneten O rt d es H erau szieh en s des B oots
KRONIKA 403
kiego oraz p lasty k a W . K ujaw y zorganizow aną w D ziekanow icach w je d n y m z p o m ieszczeń odrestaurow anego sp ic h rza z X IX w . u d o stępniono publiczności od 22 li stopada 1996 r., kiedy nastąpiło je j u ro czy ste otw arcie.
W ystaw a p rezentuje w form ie otw artej panoram y tak sposób k onstrukcji przyczółka m ostow ego (identyczny z tech n ik ą w zn iesien ia lednickich m ostów ), ch arak ter ru m o w iska p rzy czó łk a zaścielającego dno je z io ra tu ż p rzy brzegu w yspy o raz stratygrafię tego obszaru L ed n icy (ryc 3).
Taki sposób w yeksponow ania lodzi stanow i, ja k się w ydaje, odpow iednią jej randze opraw ę o raz m oże być zaczątkiem stałej prezentacji w rozbudow anej z czasem skali, w yników podw odnych poszukiw ań, które na L ednicy m ają ju ż sw oją trad y cję (J. G ó recki, J. W rzesiński 1990).
Ja n u sz G órecki
L IT E R A T U R A
K. A n d erszo w a, J. Ł o m n ic k i, A. N o w ak , W. S zen ico w a 1963, S p ra w o z d a n ie z p rac b a d a w c z y c h n a O stro w ie L ed n ick im w 1961 roku, S p A r 15, 2 1 8 - 2 3 0
J. G órecki 1985, W czesno śred n io w ieczn a łódź z O stro w a L edn ick ieg o , F A P 34, 8 6 - 9 3 J. G ó reck i, J. W rzesiń sk i 1990, B a d a n ia p o d w o d n e O stro w a L ed n ick ieg o , L ed n ica
G. M ik o łajczy k 1961, Ł ó d ź w c zesn o śred n io w ieczn a z je z io ra L ed n ick ieg o pow . G niezn o , K H K M 9 , 3 1 4 316
Ryc. 2. Łóclź z jeziora Lednickiego w nowym wnętrzu ekspozycyjnym Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
Abb. 2. Boot aus dem Lednica-See in neuem Ausstellungssaal des Museums der Ersten Piasten auf Lednica
R yc.3 . Odtworzone rumowisko jednego z lednickich mostów oraz jego przyczółka. W sąsiedztwie takiego otoczenia odkryto iódź
Abb. 3. Wiederhergestellter Schutthaufen einer der Brücken im Lednica-See und deren Kopfes. In der Nähe einer solchen Umgebung wurde das Boot gefunden
