Materiały edukacyjne z zakresu dziedzictwa kulturowego Materiały edukacyjne z zakresu
dziedzictwa kulturowego
Autor
Sebastian Mierzyński
Praca wyróżniona w organizowanym przez Narodowy Instytut Dziedzictwa konkursie na opracowanie materiałów edukacyjnych dla szkół w zakresie dziedzictwa kulturowego.
Konkurs miał na celu zwiększenie efektywności systemu upowszechniania wiedzy o dziedzictwie i jego wartości, a także kreowanie w młodym pokoleniu przekonania o znaczeniu dziedzictwa kulturowego dla inte- gralnego rozwoju człowieka poprzez tworzenie użytecznych i zgodnych z dobrymi praktykami nowoczesnej edukacji materiałów dydaktycznych.
Przedmiotem konkursu było opracowanie materiałów edukacyjnych przeznaczonych do wykorzystania przez nauczycieli, edukatorów lub opiekunów w pracy z dziećmi i młodzieżą podczas zajęć dydaktycznych w przedszkolach, szkołach podstawowych, a także w liceach, technikach, szkołach branżowych i policealnych.
Fot. na stronie tytułowej: archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa
Bitwa pod Grunwaldem Scenariusz zajęć
Grupa wiekowa: klasy IV–V szkoły podstawowej.
Przedmiot: Historia.
Czas: 1–2 godziny lekcyjne.
CELE OPERACYJNE LEKCJI:
Po lekcji uczeń:
· wie, kim byli Krzyżacy i jaka była ich rola w podboju plemion pruskich,
· opowiada, jak Krzyżacy założyli swoje państwo,
· opisuje uzbrojenie rycerzy,
· wie, jak wyglądał szyk bojowy w czasie bitwy,
· potrafi powiedzieć o roli postaci historycznych, takich jak np. Władysław Jagiełło i Zawisza Czarny, w czasie bitwy,
· wymienia przyczyny i skutki wojny polsko-krzyżackiej 1409–1411,
· zna datę, przebieg i znaczenie bitwy pod Grunwaldem,
· wie, kim był Jan Długosz i zna fragmenty jego opisów bitwy pod Grunwaldem,
· opowiada o bitwie pod Grunwaldem,
· odczuwa dumę ze zwycięstwa polskich rycerzy,
· aktywnie i zgodnie uczestniczy w grze dydaktycznej,
· rozbudza zainteresowania przeszłością swojego narodu.
METODY NAUCZANIA:
· pogadanka,
· prezentacja,
· gra symulacyjna,
· działalność praktyczna uczniów,
· praca pod kierunkiem,
· praca z tekstem źródłowym,
· praca indywidualna i grupowa.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
Prezentacja multimedialna Bitwa pod Grunwaldem, mapa pola bitwy, schemat ustawienia pionów na mapie pola bitwy, karty postaci do gry (karty są dostoso- wane do różnego poziomu umiejętności czytania uczniów, np. dla dyslektyków), piony postaci do gry, tekst pomocniczy dla prowadzącego zajęcia.
POWIĄZANIE Z PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ:
CELE KSZTAŁCENIA OGÓLNE:
I.4. Umieszczanie procesów, zjawisk i faktów historycznych w czasie oraz porząd- kowanie ich i ustalanie związków przyczynowo-skutkowych.
II.2. Lokalizacja w przestrzeni procesów, zjawisk i faktów historycznych.
II.3. Rozróżnianie w narracji historycznej warstwy informacyjnej, wyjaśniającej i oceniającej.
II.4. Objaśnianie związków przyczynowo-skutkowych, analizowanie zjawisk i pro- cesów historycznych.
III.1. Konstruowanie ciągów narracyjnych przy wykorzystaniu zdobytych informa- cji źródłowych.
III.2. Posługiwanie się pojęciami historycznymi i wyjaśnianie ich znaczenia.
III.4. Tworzenie krótkich i długich wypowiedzi: notatki.
Uczniowie klasy IV:
II.3. Uczeń wiąże najważniejsze zabytki i symbole kultury polskiej z właściwymi regionami.
IV.4. Uczeń sytuuje w czasie i opowiada o Władysławie Jagielle, Zawiszy Czarnym, zwycięstwie grunwaldzkim.
V.5. Uczeń zna znaczenie zamków i rycerzy.
Uczniowie klasy V:
VII.6. Uczeń porządkuje i umieszcza w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi w XV wieku.
PRZYGOTOWANIE DO ZAJĘĆ:
Prowadzący przygotowuje materiały załączone do scenariusza zajęć:
· sprzęt komputerowy, aby wyświetlić prezentację multimedialną Bitwa pod Grunwaldem (załącznik 1),
· wydruk mapy pola bitwy w powiększeniu do rozmiarów 100 × 80 cm (załącznik 2),
· wydruk schematu ustawienia pionów na mapie pola bitwy (załącznik 3),
· wydruk kart postaci dla uczestników zabawy. Jest ich 29 (załącznik 4),
· piony symbolizujące postaci i chorągwie rycerskie na polu bitwy. Wycięte postaci będą miały po sklejeniu pionowy kształt (kształt T – karta postaci sklejona plecami do siebie, zielone podstawki na boki – załącznik 5),
· tekst pomocniczy dla prowadzącego zajęcia (załącznik 6),
· przed zajęciami, po przygotowaniu wszystkich wyżej wymienionych ma- teriałów, prowadzący rozkłada mapę, ustawia na niej piony według sche- matu (załącznik 3).
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
Po części organizacyjnej i sprawdzeniu wiedzy uczniów/uczestników, czy wiedzą, kim byli: Krzyżacy, Władysław Jagiełło, czy słyszeli o takim wydarzeniu jak bitwa pod Grunwaldem, nauczyciel uruchamia i omawia prezentację multimedialną Bitwa pod Grunwaldem (załącznik 1).
Kolejne slajdy poświęcone są:
1. Plansza tytułowa.
2. Zakonom rycerskim w okresie wypraw krzyżowych.
3. Narodzinom zakonu krzyżackiego.
4. Podbojowi Prus.
5. Powstaniom pruskim krwawo stłumionym przez Zakon.
6. Zamkom krzyżackim.
7. Położeniu geograficznemu państwa zakonnego – w tym momencie warto wskazać determinanty wojny polsko-krzyżackiej.
8. Koncentracji obu armii.
9. Przeprawie wojsk polskich pod Kurzętnikiem.
10. Prezentacji wyglądu wojsk polskich.
11. Szykowi obu armii przed bitwą.
12. Roli rycerstwa – pasowanie – nawiązanie do pasowania przez Jagiełłę ryce- rzy przed bitwą grunwaldzką.
13. Wzorom wyposażenia obronnego rycerzy: przyłbica z zasłoną typu „psi pysk” i kapalin.
14. Przykładom broni zaczepnej: miecze, sulica i oszczep.
15. Przykładom broni strzeleckiej: hakownice, łuki i kusze.
16. Szykom chorągwi rycerskich ze szpicem na przedzie, w których dominują kopijnicy.
17. Obrazowi Jana Matejki „Bitwa pod Grunwaldem”.
18. Pomnikom grunwaldzkim.
19. Kamieniowi ułożonemu w miejscu, gdzie miał zginąć Wielki Mistrz i kaplicy pobitewnej na polu bitwy pod Grunwaldem.
Po przedstawieniu prezentacji nauczyciel rozdaje uczestnikom karty postaci (warto je dostosować do poziomu umiejętności czytania uczniów. Karty mają teksty różnej długości. Część z kart ma literę „F” w kółku – tak oznaczone są postaci fikcyjne).
Nauczyciel zaczyna grę, odczytując narrację historyczną z tekstu pomocniczego przy- gotowanego dla prowadzącego zajęcia. Następnie zaprasza do odczytania swoich roli kolejnych graczy. Jednocześnie gracze przemieszczają swoje piony po polu bi- twy. Na przykład: Herold przychodzi z mieczami do miejsca, gdzie znajduje się król Władysław Jagiełło, Chorągwie rycerskie przemieszczają się po polu bitwy szarżując na pozycje przeciwnika. Ważne ruchy wojsk opisane są w tekście pomocniczym dla nauczyciela.
Po odtworzeniu przebiegu bitwy i zakończeniu gry prowadzący zajęcia dokonuje krót- kiego podsumowania, a uczestnicy dzielą się wrażeniami z pola bitwy.
PRACA DOMOWA:
Uczniowie mają opisać cechy swojej postaci z gry dydaktycznej, którymi chcieliby kie- rować się w życiu codziennym.
Elementy graficzne wykorzystane przy kartach postaci to ilustracje znalezione w In- ternecie oraz: A. Klein, P. Nowakowski, N. Sekunda, K.A. Czernielewski „Banderia apud Grunwald”, wyd. Alexander; zdjęcia własnych figurek w skali 1/72; mapa to własna grafika komputerowa.
