SPOŁECZNY KOMITET POMOCY OBYWATELOM POLSKIM W NIEMCZECH 108, Eaton S q u a re , London, SW1.
M E M O R I A
w spraw ie p o ls k ic h uchodźców i zło żo n y Sp ecjaln em u K om itetow i Narodów Zjed n o czo n ych do Spraw
W ysiedleńców
w ysiedleńców O r g a n iz a o Ji Uchodźoów i
Londyn, w maju 1946r,
MEMORIAŁ
Ja k o o r g a n iz a c ja s p o łe c z n a , k t ó r e j celem j e s t n ie s ie n ie pomocy p o lsk im uchodźcom i w ysiedleńcom w N iem czech, pozwalamy so b ie z ło ż y ć n i n i e js z e pismo w p rzek o n a n iu , że uwagi n a sz e , do
ty c z ą c e n ie k tó r y c h z a g a d n ie ń , będących przedm iotem obrad Komi
te tu S p e c ja ln e g o , mogą okazać s i ę pomocne w p ra ca ch K om itetu . O r g a n iz a c ja n asza pod nazwą Sp o łeczn y K om itet Pomocy Oby
watelom Po lsk im w N iem czech, za re je stro w a n a w Zjednoczonym K ró le s tw ie / p rz e z London County C o u n c il w dn iu 4 g ru d n ia 1945r.
pod War C h a r it ie s A ct z 1 9 4 0 r./ ,w y s tę p u je n ie ty lk o w im ien iu własnym, le c z rów nież w im ie n iu uchodźców i w ysiedleńców p o l
s k ic h , przebyw ających w Niem czech. Uchodźcy c i i w y sie d le ń cy p o w o ła li d n ia 27 s t y c z n ia 1946r, na z je ź d z ie delegatów ze s t r e f b r y t y j s k i e j , am erykań skiej i fr a n c u s k ie j w Niem czech sw oją o r g a n iz a c ję n a c z e ln ą pod nazwąMZ je d n o cz e n ie P o ls k ie w N iem czech", O r g a n iz a c ja ta o c h a r a k te r z e społecznym jed n o czy uchodźców i w ysiedleńców p o ls k ic h w Niem czech i r e p r e z e n tu je c a ło ś ć ic h i n teresów .
Z je d n o cz e n ie P o ls k ie w Niem czech upow ażniło n aszą o rg a n iza c j ę do w ystępow ania w je g o im ie n iu , ile k r o ć z a jd z ie p o trzeb a obrony in teresó w uchodźców i w ysiedleńców p o ls k ic h w Niem czech.
W uwagach n aszy ch s k o r z y s ta liś m y poza tym z dośw iadczeń, uzyskanych w praktycznym z e t k n ię c iu s i ę z problemem uchodźców p o ls k ic h .
Według n aszych danych i l o ś ć Polaków ,przebyw ających obecnie z a g r a n ic ą w wyniku wypadków w ojennych w ynosi około 1 m ilio n a osób /bez w ysiedleńców p o ls k ic h na te r y to r iu m ZSSR/. Trudno p r z e w id z ie ć ,ile osób z t e j lic z b y pow róci do k r a ju . Z a le ż e ć to b ę d zie od rozw oju stosunków p o lity c z n y c h w P o ls c e . J e ż e l i w roz woju wypadków p o lity c z n y c h w ładzę w P o lsc e obejm ie n ie z a le ż n y ,
op arty na swobodnie w yrażonej w o li narodu r z ą d , k tó ry zapewni
w p raktyoe podstawowe w arunki p ra w o rzą d n o ści, poszanowanie g o d
n o ś c i lu d z k ie j i swobód o b y w a te ls k ic h , to n a le ż y s i ę spodziew ać
że problem uchodźców p o ls k ic h p r z e s ta n ie i s t n i e ć jak o z a g a d n ie
n ie międzynarodowe. W i s t n ie ją o y c h jed n ak warunkach braku i s
t o tn e j n ie p o d le g ło ś c i państwowej i p rzy i s t n i e n i u rządów p o l i
cy jn y ch tr z e b a s i ę l i c z y ć z p ozostaniem na o b czy źn ie poważnej
i l o ś c i uchodźców p o ls k ic h .
- 2 -
I . P o ję c ie
Z a s a d n ic z ą c e ch ą u chodźcy j e s t , l ż o p u ś c ił on k r a j swej p r z y n a le ż n o ś c i lu b s ta łe g o z a m ie s z k a n ia ,n a sk u te k wypadków p o lit y c z n y c h w tym k r a j u , k tó re u n ie m o ż liw iły mu lu b u c z y n iły nieznośnym d a ls z e tam p rzeb yw an ie, oraz z n a la z ł s c h r o n ie n ie w innym k r a ju . Uchodźcą j e s t rów nież o so b a, k t ó r a , przebyw ając
ju ż z a g r a n ic ą , n ie chce lu b n ie może w ró cić do k r a ju , ponieważ powrót n a ra ża j ą z uw agi na i s t n i e j ą c e tam w arunki p o lity c z n e na n ie b ezp ie cze ń stw o u t r a t y ż y c ia lu b w o ln o ś c i.
Może s i ę z d a r z y ć , że c a łk o w ite poddanie s i ę p o lity c z n e w ła - dzom krajowym u m o żliw iło b y uchodźcy powrót i spokojne ż y c ie ; n a le ż y go jed nak uważać za u ch o d źcę , j e ż e l i je g o sum ienie n ie pozw ala mu na ta k ą r e z y g n a c ję .
Zatem do k a t e g o r ii uchodźców n a le ż y z a l i c z y ć n ie ty lk o te o so by, k tó re o p u ś c iły k r a j swego poch odzenia lu b s ta łe g o zam iesz k a n ia w zw iązku z w ojną i zmianami powojennymi, le c z rów nież t e , k tó re p rzed w ojną przebyw ały z a g r a n ic ą , a o b ecn ie z powodu zmiany stosunków p o lity c z n y c h M m aw iają powrotu. W m yśl r e z o lu c j i , p r z y ję t e j na Ogólnym Zgrom adzeniu O r g a n iz a c ji Narodów Z je d noczonych d n ia 12 lu te g o 1 9 4 6 r., w y s ta r c z a ją c ą p rzy czy n ą odmowy powrotu mogą być o b je k c je n a tu ry p o l i t y c z n e j. Uważamy, że p o w o łan ie s i ę p rzez uchodźcę na s to s u n k i p o lity c z n e w P o ls c e / k tó r y c h fragm ent p rz e d sta w ia z a ł ą c z n ik / , ju ż samo p rzez s i ę
stan o w i d o s ta te c z n e u z a s a d n ie n ie odmo<*y powrotu bez w zględu na t o , c z y uchod źca b ę d zie mógł udowoc-aić, że powrót g r o z i mu bezpośrednim n iebezp ieczeń stw em p ozbaw ienia go ż y c ia lu b w o ln oś
c i . N ieb ezp ieczeń stw o t a k ie w w arunkach, p an u jących w P o ls c e , zawsze i s t n i e j e .
K o n ieczn a j e s t kom pletna swoboda uchodźcy co do u s to su n k o w ania s i ę do in fo r m a c ji rządu je g o k r a ju p ochodzenia lu b s t a ł e go m ie js c a za m ie sz k a n ia . T re ść t e j in fo r m a c ji n ie powinna mieć wpływu na o cen ę, c z y powody d e c y z ji uchodźcy są w ażne, ozy n ie .
O s ta te c z n a d e c y z ja w t e j spraw ie powinna n a le ż e ć do samego u ch od źcy. Je d n ą z cech podstawowych o gó łu uchodźców j e s t n i e zw ykle s il n e p rzy w ią za n ie do k r a ju o jc z y s t e g o , w którym w ie lu z n ic h z o s ta w iło swój dorobek życiow y i sw oich n a jb liż s z y c h ; żaden z n ic h n ie poweźmie d e c y z ji z o s ta n ia na o b czy źn ie bez d o s ta te c z n y c h ku temu powodów.
Odnośnie p o ję c ia w y sie d le ń ca rozumiemy, że r o z r ó ż n ia n ie tego p o ję c ia od p o ję c ia uchodźcy ma c h a r a k te r tymczasowy. Wy
s ie d le n ie c s t a je s i ę au to m atyczn ie uchodźcą z c h w ilą odmowy powrotu do k r a ju .
- 3 -
XI# Sprawa wyłączenia niektórych osób z pod opieki międzynarodowej.
Rozumie s i ę samo przez s i ę , że z o p ie k i m iędzynarodowej n ie powinny k o r z y s ta ć ta k ie osob y, k tó r e w c z a s ie wojny d obro
w o ln ie w s p ó łd z ia ła ły z Niemcami i ic h sp rzym ierzeń cam i. Chodzi jed n ak o t o , aby a k c j i w y łą c z a n ia te g o r o d z a ju przestępców z pod o p ie k i m iędzynarodowej n ie nadużywano d la celów p r z e ś la d o w ania p o lity c z n e g o . Zmuszeni je ste śm y zw ró cić uwagę, że p o ję c ia p rz e s tę p c y w o je n n e g o ,. Q u is lin g s i z d r a jc y n ie m ają dotąd o k r e ś lo n e j międzynarodowo t r e ś c i prawnej i że n ie ma d o tych cza s p ro c e d u ry , d a ją c e j g w a ra n c ję , że za rzu ta m i p o p e łn ie n ia ty c h p r z e stę p stw z o s ta n ą obarczone osoby r z e c z y w iś c ie w inne. Je ste śm y p rz e k o n a n i, że gdy p o ję c ia ty c h p rzestę p stw i zw iązane z nim i postępow anie b ę d z ie u s ta lo n e we w ła śc iw e j d ro d z e , to s i ę o k a że, że wśród uchodźców i w ysiedleńców p o ls k ic h n ie ma przestępców w ojen n ych , cju islin gó w i zd ra jcó w . J e s t jed n ak r z e c z ą k o n ie c z n ą ,
aby w r a z ie po dn o szen ia tego r o d z a ju zarzutów p rzez z a in t e r e s o wane państw a o z a s a d n o ś c i ty c h za rzu tó w , a w zw iązku z tym o p ozbaw ieniu uchodźcy praw do m iędzynarodowej o p ie k i, r o z s t r z y g a ła b e zstro n n a in s t a n c ja sądowa.
Przedmiotem d y s k u s ji S p e c ja ln e g o K om itetu j e s t sprawa w y łą c z e n ia z pod o p ie k i m iędzynarodowej o só b , k tó re po zak o ń czen iu d z ia ła ń w ojennych p o d ję ły d z i a ł a ln o ś ć , skierow aną przeciw ko rządow i ic h państwa p r z y n a le ż n o ś c i, n a le ż ą c e g o do Zjednoczonych Narodów, lu b przeciw ko zasadom Z jed n o czo n ych Narodów. P o stan o w ie n ie ta k ie b y ło b y sp rze czn e z zasadam i Z jed n o czo n ych Naro-^
dów. K a r ta Z jed n o czo n ych Narodów wymienia wśród z a s a d , na k tó ry c h o p ie r a s i ę o r g a n iz a c ja Zjed n oczon ych Narodów, zasady n a s tę p u ją c e :
- podstawowe prawa c z ło w ie k a , - godność i w arto ść osoby l u d z k i e j ,
- t o l e r a n c ja , , „ . .
- poszanowanie praw c zło w iek a i podstawowych w o ln o śc i d la w s z y s tk ic h bez w zględu na r a s ę , p ł e ć , ję z y k
Je ste śm y n a jm o cn ie j p rz e k o n a n i, że n ie ma uchodźcy p o ls k i e go k tó ry b y występow ał przeciw ko tym zasadom. P rz e c iw n ie , u ch od ź- c y * poświęć i i i swój dorobek życiow y i sw oją p r z y s z ło ś ć d la zad o kumentowania w ie r n o ś c i tym zasadom. T ragizm ic h s y t u a c j i p o le ga na tym, że zasady te n ie z n a jd u ją za sto so w an ia w reżym ach,
i s t n i e j ą c y c h w ic h k r a ja c h p o ch o d zen ia. Reżymy te uw ażałyby k a ż dy przejaw swobodnej m y ś li i przekonań u ch o d źcy , oraz każdą do
p u sz c z a ln ą w p o ję c iu z a c h o d n ie j d e m o k ra cji k ry ty k ę za d z i a ł a l ność przeciw ko nim skierow an ą. O g ra n ic z e n ie t a k ie p r z e k r e ś l i ł o by w ogóle p o ję c ie uchodźcy i p r z y ję te pow szechnie zw yczaje m ię
dzynarodowe, a ponadto było b y sp rze czn e z poglądem w ię k s z o ś c i członków Ogólnego Zgrom adzenia O r g a n iz a c ji Zjed n oczon ych Narodów.
J e s t r z e c z ą o c z y w is tą , że uchodźca w swej d z i a ł a ln o ś c i na uchodź-
- 4 -
ctw ie musi respektow ać prawo, obow iązujące w państw ie 3®S°
b y tu ! pow inien jed nak m ieć w g r a n ic a c h tego prawa moznosc ż y c ia jak o wolna i s t o t a lu d z k a .
I I I . O r g a n iz a c ja międzynarodowej o p ie k i nad uchodźcam i.
P lan p racy K om itetu S p e c ja ln e g o p rzew id u je pow ołanie o r g a nu m iędzynarodow ego, k tó re g o zadaniem b ę d zie z a j ę c i e 8 i | ®m
w i c ó w Uważamy że w e jś c ie w s k ła d tego organu p rzed staw i- c i e l i rządów krajów p och odzenia uchodźców u n ie m o ż liw iło b y e j o r g a n iz a c ji* w sze lk ą efektyw ną p r a c ę , ponieważ rządy te p r z e ciwne samej z a s a d z ie m iędzynarodow ej o p ie k i nad uchodźcam i 3 y - łob y n a to m ia st pożądane, aby do tego organu w e szły w c h a r a k t e - rze^doradczym p r z e d s ta w ic ie ls tw a samych uchodźców co u sp ra w n i- ło b y ^ d z ia ła ln o ś ó 21 e j o r g a n i z a c ji i u ła tw iło b y u zy sk iw a n ie p o - trze b n y ch in fo r m a c ji.
Sadzimy że międzynarodowa o r g a n iz a c ja o p ie k i powinna mieć i h p r z e d s t a w ic ie li w państw ach pobytu uchodźców ;jednym z za
swoichp r z e d s t a w ic ie li
putrzym yw anie k o n ta k tu z samopo- moc owymi ^ u c S d ź i w i w ^ ł d z i a ł a n i e w wykonywa- n iu nad n im i o p ie k i praw nej,
IV . Fin an so w an ie.
Zagadnieniem n iezw y kle isto tn y m j e s t zo rgan izo w an ie pomocy d la uchodźców p rzed za ła tw ien ie m sprawy ic h o s i e d le n ia , n a s tę p n ie u zy sk a n ie środków, niezb ędnych do ic h o s ie d le n ia i zapew nie n ie irn^podstaw nowej e g z y s t e n c ji w m ie js c a c h R e d l e n i a U “ rmr ż« 4 ro d k i ta k ie można u zyskać z n a s tę p u ją c y c h ź r ó d e ł.
l f ' z funduszów, uruchom ionych na te n c e l p rzez członków O rgan iza 2 z ^ m o b lliz a c jfu n d u s z ó w ^ s n a jd u ją c y c h s i ę w a^ P ° 2{ c ^
* M iędzynarodowego. Według postanow ień k o n fe r e n c ji m iędzynaro- dowej w B r e tto n Woods p rzew id zian a j e s t możność m o b ilizo w a
n ia funduszów międzynarodowych d la celów rozw oju. Zdaniem naszym z a g a d n ie n ie osad nictw a i rozw iąza n ie g o sp o d a rcz e j s tro n y problemu uchodźców da s i ę u ją ć pod p o ję c ie rozw oju w rozum ieniu kon w en cji w B re tto n Woods;
3 . z p rz e z n a c z e n ia na te n c e l c z ę ś c i n ie m ie c k ic h odszkodowań 4 p r ^ ™ e f s p o s o b n o ś c i c h c ie lib y ś m y zazn aczy ć że » i e l u uchodź
’ ców ^poniosło w zw iązku z w ojną znaczne s t r a t y m a te r ia ln e ,n a sk u te k aktów g r a b ie ż y i z n is z c z e n ia , p o p e łn ia n y ch prz6Z Nlem ców. Gdyby organ międzynarodowy z t y t u ł u o p ie k i ^Jad ^c£ ° d z ~ camł mógł wyrewindykowaó na Niem cach odszkodowanie z
s t r a t y , 4 S to sumy s tą d uzyskane p o słu ży ćb y mogły z a in te r e s o w a nym uchodźcom do u ło ż e n ia so b ie nowego ż y c i a , nawet bez p o tr z e b y dodatkowych św iadczeń w tym c e lu ze stro n y organu mię dzynarodowego.
(
uniw ersyteo- 5 -
V , Warunki R e p a t r i a c j i .
Uważamy, że r e p a t r ia c ja uchodźców i w ysied leń có w , k tó r z y s i ę z d e c y d u ją na powrót do k r a ju swego p och o d zen ia,p ow in n a s i ę odbywać pod k o n tr o lą organu międzynarodowego. K o n tro la ta winna i s t n i e ć aż do c h w ili o s ie d le n ia s i ę r e p a tr ia n tó w . K on ieczn e j e s t stw o rze n ie t a k ic h warunków r e p a t r i a c j i , k tó re b y w y k lu c za ł y w s z e lk ie momenty b ezp o śred n ieg o lu b p o śred n iego przym usu.
V I , S t a t u t uchodźców.
Ponieważ u ch od źca pozbawiony j e s t o p ie k i władz k r a ju swego p ochodzen ia lu b s t a łe g o m ie js c a z a m ie sz k a n ia i z n a jd u je s i ę p rz e to w zn a c z n ie gorszym p o ło ż e n iu od zwykłego cu d zo ziem ca, k o n ie czn e j e s t opracow anie norm, k tó re b y reg u lo w ały je g o s y t u a c ję prawną w k r a ju p o b ytu . U s t a le n ie t a k ic h norm mogłoby n a s t ą p ić w drodze za w a rcia p rzez zain tereso w an e państwa k on w en cji m iędzynarodow ej na wzór k o n w e n c ji,z a w ie ra n y c h w swoim c z a s ie pod e g id ą L i g i Narodów. Są to m iędzy innym i:
Konw encja d o ty c z ą c a międzynarodowego s ta tu s u uchodźców z 28 p a ź d z ie r n ik a 1 9 3 3 r ., Genewa i
konw encja r e g u lu ją c a s ta tu a uchodźoów p rz y b y ły c h z N ie m ie c , z 10 lu te g o 1 9 3 8 r ., Genewa.
V I I . P rojektow ana Międzynarodowa O r g a n iz a c ja O p ie k i nad U chodź
cam i n ie powinna u s z c z u p lić zobow iązań s z c z e g ó ln y c h , p r z y j ę ty c h p rzez rząd y p o sz cz e g ó ln y c h państw sprzym ierzon ych w s t o sunku do pewnych k a t e g o r i i uchodźców.
Uwagi n i n i e j s z e n ie w y cze rp u ją o c z y w iś c ie c a ł o k s z t a ł t u zag ad n ień , zw iązan ych z uehodźctwem. D la te g o te ż w r a z ie p o t r z e by gotow i je ste śm y s łu ż y ć w s z e lk im i d a lsz y m i in fo rm a cja m i w
t e j d z ie d z in ie .
Londyn, w maju 1946r,
Arth, tmnrc
Biblioteka Główna U M K Toruń
