Wyniki badań na obecność jaj owsików w wycierach kołoodbytniczych oraz w kurzu w trzech zespołach dziecięcych

(1)

WYNIKI BADAŃ NA OBECNOSĆ JAJ OWSIKÓW W WYCIERACH

KOŁOODBYTNICZYCH ORAZ W KURZU W TRZECH ZESPOŁACH DZIECIĘCYCH

W ANDA PIĄTKOWSKA

Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Gdańsk

W maju i czerwcu 1960 r. zbadano na obecność owsików dzieci i personel zakładu wychowawczego dla dzieci upośledzonych. W lipcu tegoż

roku podobne badania wykonano w przedszkolu Nr 1, zaś we wrześniu

i październiku zbadano koleJno Domy Dziecka Nr 1, Nr 2 i Nr 3. Z wy- mienionych zakładów wychowawczych Dom Dziecka Nr 1 i zakład wychowawczy dla dzieci upośledzonych położone są w górnym Sopocie,

domy Nr 2 i Nr 3 oraz przedszkole w Sopocie dolnym, około 50 m od plaży.

Ogółem zbadano 304 dzieci i młodzieży oraz 58 osób należących do personelu. Były to wszystkie dzieci obecne w okresie badań w zakła

dach oraz około ¹/:i personelu (licząc razem wszystkie zakłady). Badano

także kurz z pościeli, podłóg, okien, drzwi, parapetów itp. (ogółem 401 prób).

Metody badań

Badania osób przeprowadzono metodą wycierów kołoodbytniczych

(NIH) - wyniki ujemne potwierdzono prawie u wszystkich dzieci (prócz kilku) 3 wycierami wykonanymi w odstępach 3 - 5 dni. W zakładzie

dla dzieci upośledzonych wyniki ujemne potwierdzono jeszcze czwartym wycierem, co dało jeden nowy wynik dodatni. U personelu wyników ujemnych nie udało się potwierdzić więcej niż dwoma wycierami, zaś

u części personelu pobrano tylko jeden wycier.

W domach dziecka i zakładzie dla dzieci upośledzonych wykonywa- no wyciery u dzieci o godzinie 6 rano, przed myciem się i ubieraniem.

W przedszkolu badano dzieci między godziną 8 a 9. Personel wyko-

nywał wyciery u siebie osobiście, tak że nie było żadnej kontroli ani nad porą dnia, ani nad sposobem wykonywania wycieru.

Próby kurzu badano metodą podaną przez Kozara (1950). Kurz zbie- rano wacikiem zwilżonym 0,5°/o ługiem, wacik wytrząsano następnie

(2)

130 ^W. PIĄTKOWSKA

z ługiem, płyn wirowano 10 minut przy 3 tys. obr./min. Jedynie zamiast

wyciągania pipetą osadu z dna probówki, ściągano cały płyn z wierz- chu podłużnym, mocno skręconym kawałkiem ligniny. W ten sposób otrzymywano na dnie probówki nie ruszoną grudkq osad u. Osad oglą

dano pod małym powiększeniem mikroskopu.

Wyniki badań

Wyniki badań NIH przedstawia tabela 1. Ze względu na zbadanie niedostatecznej liczby wycierów u poszczególnych osób personelu liczbę

wykrytych zarażeń w tej grupie należy uznać za zbyt niską. U badanych dzieci można przyjąć błąd około 4°/o. Na taką przybliżoną ocenę pozwalają dane z prac Kozara (1950), który przyjmując wykrywalność

po 5 wycierach równą 100°/t., otrzymał po 3 wycierach około 960/o wy-

krywalności.

TABELA 1

Wyniki badania metodą NIH

Badane dzieci Badany personel J

--' --·- ----··

1 Zespoły dziecięce zarażonych

i 1 ość procent

i 1 ość i 1 ość ^Izarażonych i

Dom Dziecka 2 47 40 85,1 * 17 4

Dom Dziecka 3 91 79 86,8 * 9 3

Przedszkole 1 81 48 59,3 • 2 1

Dom Dziecka 1 34 22 64,7 * 11 3

Państwowy Zakład

Wychowawczy 1 51 33 64,7 * Hl 2

Ra ze m ^I 304 222 73,0 58 13

Różnice w ilościach dzieci zarażonych w poszczególnych domach wy-

nikają w dużym stopniu z różnego wieku dzieci (tabela 2).

Zespoły dziecięce

Dom Dziecka 2 Dom Dziecka 3 Przedszkole 1 Dom Dziecka l Pal'1stwowy Zakład

Wychowawczy Ra ze m

TABELA 2

Wyniki badai1 dzieci wg grup wieku

65

37

24 52 16 17

I 11

_ 37 _ _I

_1_~~-

23 48 11 12

9 103

23 39 17 40 119

17 31

10 24 82

* Liczby z gwiazdka nie oznaczają w ścisłym słowa znaczeniu odsetek, gdyż zo-

stały wyciągnięte z liczb niższych od 100. Odnosi się to także do tabel następnych.

(3)

Stosunkowo najwięcej wyników dodatnich spotkano w grupie wieku 7 - 12 lat, nieco mniej poniżej i powyżej tych granic.

Można też przypuszczać, że na różnicę w stopniu zarażenia dzieci w poszczególnych domach ma wpływ położenie domu (tabela 3).

TABELiA 3

Odsetki dzieci zarażonych w stosunku do zbadanych w poszczególnych grupach wicku w górnym i dolnym Sopocie

Dzielnice miasta \Viek 7 - 12 lat i Wiek 13 - 20 lat

I

S0pot górny 75,0 59,6

Sopot dolny 93,4 77,4

-- - - · · · - · - · ·--·---

Jest rzeczą ustaloną, że nawet niewielkie wahania wilgotności po- wietrza (Kozar, 1951; Gram, 1941) mogą mieć wpływ na okres żywotności

inwazyjnych jaj owsika znajdujących się w kurzu pościeli i sprzętów.

Przedłużenie życia larwy wpływa na wyższą zaraźliwość kurzu. Jest prawdopodobne, ze tym zjawiskiem można by wytłumaczyć różnice

w stopniu zarażeń u dzieci domów dziecka 1 a 2 i 3. Ogólne warunki

życia dzieci w tych domach są bardzo zbliżone - domy 1, 2 i 3 różnią się natomiast swym położeniem: dom 1 położony jest na wzgórzu w gór- nym Sopocie, domy 2 i 3 leżą w dolnym Sopocie, nad samym morzem.

W wypadku zakładu wychowawczego dla dzieci upośledzonych, który

leży także w górnym Sopocie, trudno twierdzić, czy na stosunkowo niski odsetek zarażeń ma tu przeważający wpływ starszy wiek dzieci, czy

położenie domu. W tych rozważaniach nie można brać pod uwagę przed- szkola, a to ze względu na inną grupę wieku i krótszy okres pobytu dzieci w przedszkolu.

Zespoły dziecięce

Dom Dziecka 2 Dom Dziecka 3 Dom Dziecka 1 Państwowy Zakład

Wychowawczy Raz cm

TABELiA 4

Wyniki badania prześcieradeł

47

---~-- ___ Prześcieradło- Prześcieradło+

Zcrażonych

b 47

dziecko

+

^dziecko

C

21 4

8

33

d

7 5 4

4

20

Badanie prześcieradeł na obecność jaj owsików prowadzono w dwo- jakim celu: dla stwierdzenia, czy w warunkach pracy usługowej nie

można by w ten sposób ustalać przybliżonego odsetka dzieci zaraża-

(4)

132 ^W.PIĄTKOWSKA

nych (ze względu na to, że jednorazowe badanie prześcieradeł daje

się przeprowadzić o wiele szybciej i łatwiej niż badanie dzieci, które musi być co najmniej trzykrotne), oraz jako badanie podstawowego

źródła zarówno ponownych samozarażeń, jak i rozprzestrzeniania się

owsicy między dziećmi. Wyniki tylko tych przypadków, w których zbadano zarówno dziecko, jak i prześcieradło zestawiono w tabeli 4.

Brak jaj owsików na pościeli u dzieci, u których stwierdzono inwazję metodą NIH (tabela 4 rubryka c) tłumaczy się tym, że w każdym domu, mimo naszych próśb, zastawałyśmy niewielką część łóżek z pościelą strzepniętą. W domu dziecka 3 zaścielono częściowo (naciągnięto prze-

ścieradła, ułożono kołdry) wszystkie łóżka. Stwierdzanie jaj owsików po 3-krotnym (a częściowo 4-krotnym) wycierze, można tłumaczyć albo

niedoskonałością metody NIH, albo pochodzeniem jaj owsików na po-

ścieli od innego dziecka (Kozar, 1950). Niejednokrotnie stwierdzałyśmy, że dzieci rano samowolnie przechodzą do cudzych łóżek. Obserwowano poza tym, że dzieci przy rannym ścieleniu łóżek trzepią pościel. do

wnętrza pokoju.

Ogólnie biorąc jednorazowe badanie prześcieradeł - wyłączając ze

względów już omówionych dom 3 - dało dość prawidłową informację odnośnie do odsetka zarażeń u dzieci. Badanie to nie pozwala oczywi-

ście w żadnym wypadku na pewne stwierdzenie zarażenia u każdego

dziecka indywidualnie (Kozar, 1950).

Ze względu na łatwe odrywanie się jaj owsika od pościeli może być

ona głównym źródłem rozprzestrzeniania się owsicy u dzieci. We wszystkich badanych domach dzieci same zamiatają podłogi w sypialniach (i innych pomieszczeniach). Z tych względów sądzimy, że najwięcej możliwości zarażenia się istnieje we wspólnych sypialniach. Ponieważ

stwierdzono jednak dzieci wolne od owsików sypiające we wspólnych pokojach z zarażonymi, sądzimy, że czynniki odporności wrodzonej lub nabytej z wiekiem mają tu większe znaczenie niż epidemiologiczne.

TABEI.!A 5

Wyniki badania kurzu z pomieszczeń i sprzętów łącznic w Domach Nr 1, 2 i 3

Zespoły dziecięce

Dom Dziecka 1 Dom Dziecka 2 Dom Dziecka 3

Razem

Ilość p r ó b pobranych

28 31 50 109

i

zawierających jaja owsika 10

22

. . I

29

61

Przy badaniu prób kurzu uwzględniono we wszystkich domach dziecka te same miejsca. W sypialniach pobierano kurz z ram drzwi, okien, obrazów, łóżek, z parapetów, z podłogi; w ubikacjach - z deski, rączki

i podłogi; w umywalniach - z podłóg i kranów; w jadalniach - z ram

(5)

drzwi, okien, obrazów, z krzeseł i podłogi. Najwięcej prób dodatnich w stosunku do zbadanych znaleziono w tych domach, gdzie było więcej zarażonych dzieci (tabela 5).

Dokładniejsze dane odnośnie do miejsca znajdowania jaj owsika po- daje tabela

o.

TABEIJA 6

Wyniki badania kurzu z pomieszczeń i sprzętów łącznie w Domach Nr 1, 2 3

Miejsce pobrania

Jadalnie:

krzesła

ramy drzwi

podłoga

ramy obrazków ramy okna

Ilość ^pobranych

I

Ilość ^dodatnich

prób I prób

7 4

4 3

5 1

5 3

--... ---- - -·-- - - - -- - - -

Ogółem jadalnie

Sypialnie:

ramy drzwi ramy obrazków ramy okna ramy łóżek

parapety

podłoga

Ogółem sypialnie Ubikacje:

de~ka

rączka podłoga

Ogółem ubikacje Umywalnie:

krany

podłoga

Ogółem umywalnie

- -- - --~·- -- - - - Poręcze schodów !

Ilość prób ogółem

25

8 6 8 8 8 8 46

8 8 8 24

6 5

····1

14

5 6 7 5 6 7 36

2

5 7

3

11 3

3 1

109 61

W przedszkolu badano kurz z leżaków oraz z sali, w której dzieci

bawiły się i jadły śniadanie oraz obiad. Ogółem zbadano w przedszkolu 88 prób kurzu, w tym w 24 był wynik dodatni. Wśród 20 prób kurzu pobranych z bawialni 3 próby ze stołeczków i 2 próby z podłogi i dy-

(6)

134 ^OWSICA ^W ZESPOŁACH DZIECIĘCYCH

-- ·--·· ···------·-- - ----- - - --

v:anu zawierały jaja owsików. Na 68 zbadanych prób kurzu z leża

ków - 19 zawierało jaja owsika. Kurz z leżaczków pobierano z ramy, z płótna i z koca, którym owinięte było dziecko w czasie snu.

Otrzymano 1 XII 1960

LITERATURA

Adres autora:

Gdańsk-W rzesze z Grunwatdzka .51 rn. 8

1. Cr am E. B.: Studies on oxyuriasis. Summary and conclusions. - Am. J.

Dis. Childr. 65 : 45 -59, 1943.

2. Ko z ar Z.: Badania nad robakami pasożytniczymi w Gda11sku. II. Metody roz- poznawania owsików i ^częstośćich występowania. - ·· ^Przeg^lądEpidemiologiczny.

2, 1 -2 : 203 - 218, 1948.

3. Ko z ar Z.: Epidemiologia owsicy (enterobiasis) ze specjalnym uwzględnieniem zamkniętych zakładów dziecięcych. - Przegląd Epidemiologic.zny, 4, 1 - 4 : 50 - - 97, 1950.

RESULTS OF INVESTIGATIONS PERFORMED IN THREE CHILDREN CENTRES TO DISCOVER PIN WORM OVA IN PERIANAL SMEARS AND IN THE DUST

W. PIĄTKOWSKA

304 children as well as some young people in 5 l:!ducational centres in Sopot have been investigated by means of the NIH method. Pin worms have been found in 73 per cent of children. One single examination revealed pin worms cva on 70 per cent of bed sheets and in 43 per cent of dust samples taken from rooms and furniture. A discussion concerning the infection sources for children has been held after the tests.