MODELOWANIE INŻYNIERSKIE nr 52, ISSN 1896-771X
ZROBOTYZOWANE STANOWISKO WERYFIKACJI PROCESÓW OBRÓBKI
Andrzej Burghardt
1a, Krzysztof Kurc
1b, Magdalena Muszyńska
1c, Dariusz Szybicki
1d1Katedra Mechaniki Stosowanej i Robotyki, Politechnika Rzeszowska
aandrzejb@prz.edu.pl, bkkurc@prz.edu.pl, cmagdaw@prz.edu.pl, ddszybicki@prz.edu.pl
Streszczenie
Robotyzacja procesów obróbki w przemyśle realizowana jest od wielu lat. Wynika to z poprawy jakości i reduk- cji kosztów. W artykule przedstawiono koncepcyjne rozwiązanie problemu opracowania procesu zrobotyzowanego zatępiania krawędzi elementów o zmiennym kształcie. Zmienna geometria detalu wynika z dokładności wykonania form odlewniczych i zjawiska skurczu. W proponowanym rozwiązaniu wykorzystany został robot z pozycjonerem wyposażony w aktywne narzędzia, laserowe systemy akwizycji danych oraz układ sterowanie siłą interakcji przedmiot-narzędzie. Zrobotyzowane stanowisko weryfikacji procesu obróbki zostanie przeprowadzona przy wyko- rzystaniu drugiego robota i skanera 3D. Wynikiem pomiaru jest kompletny cyfrowy model skanowanego 3D deta- lu, który może być edytowany i przetwarzany przez programy wspomagające proces prototypowania lub wizuali- zacji.
Słowa kluczowe: obróbka, robot, skaner 3D
ROBOTIC POSITION TO VERIFY THE MACHINING PROCESS
Summary
The robotisation of technical machining processes is realized in industry for many years. This is because of im- proving quality and cutting costs. At present there is a group of technological processes whose realisation is a great challenge. The article presents the conception problem solution of robots machining mechanical parts whose shape is randomly changed. Inaccurate shape is the result of cast technology. The author’s propos robot station equipment positioner, force control, active tool. Additionally in this this approach I proposed the communication system between elements stations and built user library. Robotic machining process of verification will be carried out using a second robot and 3D scanner. The result of the measurement is complete 3D digital model of the scanned detail, which can be edited and processed by programs supporting the process of prototyping and visuali- zation.
Keywords: processing, robot, 3D scanner
1. WSTĘP
Weryfikacja jakościowa niejednokrotnie może okazać się jedną z najistotniejszych kwestii związaną z procesem produkcji. Przy użyciu metody do wykrywania odchyleń ukształtowania powierzchni można osiągnąć istotne i kwantyfikowalne wyniki. Ciągły rozwój oraz ogólne nasilenie procesów produkcyjnych prowadzi do koniecz- ności stosowania szeroko pojętej automatyzacji. Oprócz samej produkcji, automatyzacji poddawane są również
wszelkie obliczenia parametrów procesów produkcyj- nych. Coraz częściej zachodzi potrzeba pomiaru wielko- ści nigdy wcześniej niemierzonych a te, które są znane, trzeba mierzyć precyzyjniej, szybciej, sprawniej i taniej.
Proste metody inspekcji, takie jak mierniki oraz CMM, okazują się niewystarczające, więc niezbędne jest skorzy- stanie z dokładniejszych struktur w postaci systemów pomiarowych. Są one szybsze, wydajniejsze oraz dostar-
czają danych o dużej rozdzielczości, które pozwalają na uzyskanie każdej istotnej cechy części w zakresie wymiarów. Tworzą spójną całość umożliwiającą pobranie informacji, jej przetworzenie, porównanie jak również obliczenie i rejestrację wyników pomiaru [1,3,4,5, 6, 7, 8].
Tematem artykułu jest rozwiązanie problemu opr cowania procesu zrobotyzowanego stanowiska weryfik cji zatępiania krawędzi elementów o zmiennym kształcie (rys.1), stosowanych w silnikach lotniczych.
kształtu wynika z krzepnięcia odlewu w tolerancji
± 2 mm.
Rys. 1. Krawędzie detalu przed obróbką Zmienna geometria detalu wynika z dokładności w konania form odlewniczych i zjawiska skurczu. Fakt ten skutkuje koniecznością stosowania ręcznej obróbki, brak możliwości powtarzalnego określenia ścieżki narzędzia.
W proponowanym rozwiązaniu tego problemu stano dwa roboty oraz pozycjoner (rys.2
Rys. 2. Zrobotyzowane stanowisko obróbcze
Jeden z robotów 1 (rys.2) realizuje zrobotyzowaną operację ślusarską na trajektorii automatycznie adopt jącej się do zmieniającego się kształtu detalu zamocow nego na pozycjonerze 2 (rys.2). Drugi z robotów (rys.2) wyposażony w skaner 3D przeprowadza weryf kację procesu. Ze względu na to, że skaner 3D zapisuje czają danych o dużej rozdzielczości, które pozwalają uzyskanie każdej istotnej cechy części w zakresie wymiarów. Tworzą spójną całość umożliwiającą pobranie informacji, jej przetworzenie, porównanie jak również obliczenie i rejestrację wyników pomiaru
e problemu opra- cowania procesu zrobotyzowanego stanowiska weryfika- elementów o zmiennym kształcie , stosowanych w silnikach lotniczych. Zmiana kształtu wynika z krzepnięcia odlewu w tolerancji
detalu przed obróbką
Zmienna geometria detalu wynika z dokładności wy- konania form odlewniczych i zjawiska skurczu. Fakt ten skutkuje koniecznością stosowania ręcznej obróbki, brak
o określenia ścieżki narzędzia.
tego problemu wykorzy- wa roboty oraz pozycjoner (rys.2).
obotyzowane stanowisko obróbcze
realizuje zrobotyzowaną operację ślusarską na trajektorii automatycznie adoptu-
detalu zamocowa- . Drugi z robotów 3 wyposażony w skaner 3D przeprowadza weryfi- kację procesu. Ze względu na to, że skaner 3D zapisuje
2. PROCES WERYFIKACJI
Aktywny skaner 3d uzyskuje informacje o położeniu i kształcie obiektu na podstawie triangulacji (triangul cja polega na obliczeniu miejsca przecięcia się płaszcz zny i półprostej w przestrzeni). Każdemu punktowi na obrazie aparatu odpowiada pewien promień światła (półprosta). Każdemu rzutowi kolumny środków pikseli obrazu projektora (względnie wiersza, gdy projektor jest przesunięty w pionie względem aparatu)
pewna płaszczyzna [9, 10].
Rys. 3. ATOS Core – pola pomiarowe
Znając równania półprostych odpowiadających pun tom obrazu aparatu i płaszczyzn odpowiadających oświetlającym te punkty kolumnom, można odtworzyć jego położenie w przestrzeni. Skaner 3d
obiektu oświetlone specjalnymi wzorami. Na podstawie uzyskanych danych, położenia projektora względem aparatu oraz parametrów obiektywów tych urządzeń, można odtworzyć równania półprostych i płaszczyzn odpowiadających punktom obrazu.
Skaner optyczny ATOS Core
obserwujące przebieg prążków biegnących po mierzonym detalu i odpowiednio dla każdego pixela kamery z dużą dokładnością po wstępnej analizie, oprogramowanie urządzenia oblicza punkt współrzędny (rys.3).
Wraz ze skanerem dołączane jest oprogramowanie ATOS Professional pozwalające na pełne zwymiarowanie zeskanowanego obiektu. Program ten umożliwia obróbkę danych i jest programem inspekcyjnym, w którym można wykonać pełną analizę wym
z chmury punktów [9, 10].
2.1 SKANOWANIE
Skanowanie 3D jest to proces konwertowania detali do precyzyjnych modeli cyfrowych. Pozwala na szybkie
PROCES WERYFIKACJI
Aktywny skaner 3d uzyskuje informacje o położeniu i kształcie obiektu na podstawie triangulacji (triangula- cja polega na obliczeniu miejsca przecięcia się płaszczy- ). Każdemu punktowi na obrazie aparatu odpowiada pewien promień światła (półprosta). Każdemu rzutowi kolumny środków pikseli obrazu projektora (względnie wiersza, gdy projektor jest w pionie względem aparatu), odpowiada
pola pomiarowe
Znając równania półprostych odpowiadających punk- tom obrazu aparatu i płaszczyzn odpowiadających oświetlającym te punkty kolumnom, można odtworzyć jego położenie w przestrzeni. Skaner 3d wykonuje zdjęcia obiektu oświetlone specjalnymi wzorami. Na podstawie uzyskanych danych, położenia projektora względem aparatu oraz parametrów obiektywów tych urządzeń, można odtworzyć równania półprostych i płaszczyzn odpowiadających punktom obrazu.
Core posiada dwie kamery przebieg prążków biegnących po mierzonym a każdego pixela kamery z dużą dokładnością po wstępnej analizie, oprogramowanie urządzenia oblicza punkt współrzędny (rys.3).
Wraz ze skanerem dołączane jest oprogramowanie ATOS Professional pozwalające na pełne zwymiarowanie m ten umożliwia obróbkę danych i jest programem inspekcyjnym, w którym można wykonać pełną analizę wymiarową danych
Skanowanie 3D jest to proces konwertowania detali do precyzyjnych modeli cyfrowych. Pozwala na szybkie
Andrzej Burghardt, Krzysztof Kurc, Magdalena Muszyńska, Dariusz Szybicki
zawartych w dokumencie elektronicznym w formie prezentacji obrazującej analizę modelu) [11]. Gdy dane uzyskane podczas skanowania zostaną wprowadzone do komputera, wszystkie wymiary detalu (np. długość, szerokość, wysokość, objętość, rozmiar, lokalizacja, obszar powierzchni, etc.) mogą zostać odpowiednio pobrane. Dane 3D są często używane, aby zapewnić swego rodzaju łącznik pomiędzy rzeczywistymi obiekta- mi, a nowoczesnymi metodami produkcyjnymi. Skano- waniu, a następnie pomiarom, zostanie poddany detal przedstawiony na rys. 1.
Na rys. 4 przedstawiono etap skanowania detalu używając robot nr 3 (rys.2) wyposażony w skaner 3D po obróbce zatępiania przeprowadzonej przy pomocy robota nr 1 (rys.2).
Rys. 4. Skanowanie detalu
Rys. 5. Skan 3D obrabianego detalu
Na rys. 5 przedstawiono skan 3D zatępianego detalu.
2.2 MODELOWANIE POMIARU
Mając gotowy skan 3D rzeczywistego detalu, poddaje się go etapom, mającym na celu uzyskania potrzebnych wymiarów weryfikacyjnych dany proces (np. długość, szerokość, wysokość, objętość, rozmiar, obszar po- wierzchni, etc.). Wymiary te mogą zostać automatycznie wygenerowane. Aby tak się stało, należy zamodelować pomiar, wzorując się na idealnym modelu CAD.
Rys. 6. Przyjęte płaszczyzny i cylindry na modelu CAD W pierwszym etapie przyjęto na modelu CAD cha- rakterystyczne płaszczyzny i cylindry (rys.6), które posłużą do wprowadzenia płaszczyzny tnącej (rys.7).
Rys. 7. Przyjęta płaszczyzna tnąca na modelu CAD
Rys. 8. Wprowadzone linie na przecięciach płaszczyzny tnącej a modelem CAD
Na przecięciach płaszczyzny tnącej z modelem CAD (rys.8) wprowadzono linie, które, przecinając się, generują punkty przecięcia (rys.9).
Rys. 9. Wprowadzone punkty przecięcia linii
Rys. 10. Wymiar pomiędzy punktami na modelu CAD Odległość pomiędzy punktami przecięcia (rys.9) ge- neruje wzorcową fazę zatępiania (rys.10) równą 0.32 mm.
W etapie drugim, mając skan 3D rzeczywistego de- talu, wzorując się na modelu CAD, wykrywane są charakterystyczne płaszczyzny i cylindry (rys.11), które posłużą do wprowadzenia płaszczyzny tnącej (rys.12) na detalu.
Rys. 11. Wykryte płaszczyzny i cylindry na detalu
Rys. 12. Wprowadzona płaszczyzna tnąca na detalu Na przecięciach płaszczyzny tnącej z detalem (rys.13) wykryto linie, które, przecinając się, generują punkty przecięcia (rys.15).
Rys. 13. Wykryte linie na przecięciach płaszczyzny tnącej z detalem
Wykrywanie linii na krawędzi detalu a płaszczyzną tnącą generowane jest metodą Gaussian (rys.14).
Rys. 14. Sposób wykrywania linii metodą Gaussian Funkcja gęstości rozkładu normalnego ze średnią
Andrzej Burghardt, Krzysztof Kurc, Magdalena Muszyńska, Dariusz Szybicki
Fakt, iż zmienna losowa X ma rozkład normalny z wartością oczekiwaną i wariancją 2 zapisuje się często
ܺ~ܰ൫ߤ,
2൯. Jeśli = 0 i = 1, to rozkład ten nazywa się standardowym rozkładem normalnym, jego funkcja gęstości opisana jest wzorem: ,ଵ= 1
√2 −
ଶ2
Rys. 15. Wykryte punkty przecięcia linii
Odległość pomiędzy wykrytymi punktami przecię- cia (rys.15) generuje aktualny wymiar fazy zatępienia detalu (rys.16).
Rys. 16. Wykryty wymiar pomiędzy punktami na detalu W ostatnim etapie następuje porównanie wymiaru nominalnego, wzorcowego (rys.10) z aktualnym (rys.16) wymiarem fazy zatępienia detalu (0.35 mm) i przedsta- wienie go w sposób pokazany na rys.17.
Rys. 17. Porównanie wymiaru nominalnego i aktualnego fazy zatępienia
Podczas przedstawienia pomiaru (rys.17) generowana jest również odchyłka +0.03 mm mieszcząca się w grani- cach tolerancji ±0.2 mm. Odchyłka wygenerowana jest również kolorystycznie w postaci trzech barw. Barwa zielona wyświetlana jest podczas wymiaru w tolerancji, barwa żółta na granicach tolerancji, natomiast barwa czerwona poza granicami tolerancji.
Rys. 18 przedstawia listing programu, który powstał podczas etapu modelowania pomiaru zatępiania krawę- dzi.
Rys. 18. Listing programu
W całym procesie przeprowadzono modelowanie po- miaru w dwunastu charakterystycznych punktach, a następnie wygenerowano raport.
2.3 RAPORT
Kolorystyczna mapa odchyłek oraz raporty z analizy przekrojów stanowią wystarczające źródło informacji odnoszących się do realizowanych procesów produkcyj- nych. Jednakże dzięki stosowanemu systemowi kontroli jakości można uzyskać wiele innych raportów, które również mogą okazać się pomocne przy weryfikacji projektów, czy wykrywaniu wad produkcyjnych. Należy do nich kolorystyczna mapa odchyłek, czy analiza przekrojów.
GD&T (Geometric Dimensioning and Tolerancing) wymiarowanie geometryczne i określanie zakresów tolerancji jest standardową metodą porównywania detali z modelami CAD. Cechami charakterystycznymi możli- wymi do raportowania jest np. koncentryczność (współ- środkowość), okrągłość, płaskość itp.
Rys. 19. Widok raportu z przeprowadzonej obróbki Rys. 19 przedstawia wygenerowany raport z pomia- rami w dwunastu charakterystycznych miejscach.
Rys. 20. Widok jednej z krawędzi zatępienia
Rys. 21. Widok zatępienia zaokrąglenia
W celu sprawdzenia obróbki przed i po możliwe jest wygenerowanie widoku krawędzi (rys.20) oraz widoku zaokrągleń (rys.21) i porównaniu z detalem przed ob- róbką (rys.1).
3. PODSUMOWANIE
W zrobotyzowanym procesie weryfikacji obróbki bardzo dobrze sprawdziła się optyczna metoda pomia- rowa. Cechuje się ona następującymi zaletami: bardzo dobra jakość danych, duża liczba punktów pomiaro- wych, możliwość uzyskania informacji odnoszących się do całej powierzchni mierzonego detalu, wyraźne i dokładne porównanie detalu z danymi dotyczącymi modelu CAD, szybkie porównanie stanu aktualnego z projektem, identyfikacja obszarów mieszczących się w zakresach tolerancji jak i poza nimi.
Główne obszary zastosowań skanera 3D i możliwości technicznych jakie dają jego pomiary, to m.in.kontrola jakości, w której można w 100% precyzyjnie skontrolo- wać detal na zasadzie:
• porównania przedmiotu z modelem konstrukcyj- nym CAD,
• zwymiarowania dowolnych przekroi i cech geome- trycznych,
• porównania dwóch takich samych przedmiotów,
• kontrola eksploatacji – zużycie narzędzia,
• porównanie formy z modelem,
• cyfrowy zapis i dokumentacja 3D,
• analiza skurczy,
• projektowanie przedmiotu na podstawie jego po- miaru (chmura punktów, stl.),
• wirtualny montaż i symulacje w celu wykrycia ko- lizji połączonych elementów.
Literatura
1. Bruce Morey: Auto manufacturing focuses on vsion. ManufacturingEngineeringMedia.com, September 2012, p.
115-125.
Andrzej Burghardt, Krzysztof Kurc, Magdalena Muszyńska, Dariusz Szybicki
4. Kai Liu, Yongchang Wang, Daniel L. Lau, Qi Hao, Laurence G. Hassebrook: Dual-frequency pattern scheme for high-speed 3-D shape measurement. “Optics Express” 2010, 18 (5): p. 5229 - 5244..
5. Payne, Emma Marie: Imaging Techniques in Conservation. “Journal of Conservation and Museum Studies”
(Ubiquity Press): 17–29. Retrieved 17 March 2013.
6. Salil Goel, Bharat Lohani: A motion correction technique for laser scanning of moving objects. IEEE Geoscience and Remote Sensing Letters 2014, p. 225 - 228.
7. Song Zhang, Daniel van der Weide, and James H. Oliver: Superfast phase-shifting method for 3-D shape meas- urement. “Optics Express” 2010, p. 9684 - 9689.
8. Yajun Wang and Song Zhang: Superfast multifrequency phase-shifting technique with optimal pulse width modulation. “Optics Express” 2011, p. 9684 - 9689.
9. http://www.ita-polska.com.pl 10. http://www.skaner3d.pl
11. http://edn.embarcadero.com/article/39795