View of Systemy transportowe dla rowerzystów

(1)

SU]HZRĮQLF\LV\VWHP\WUDQVSRUWRZH

0DUWD0URF]HN

6\VWHP\WUDQVSRUWRZHGODURZHU]\VWµZ

JEL: O18, Q01. DOI: 10.24136/atest.2018.271.

DDWD]JâRV]HQLD: 05.06.2018. DDWDDNFHSWDFML: 09.08.2018.

:RVWDWQLFKODWDFKZNUDMDFKŒUHGQLRLZ\VRNRUR]ZLQLĘW\FK

Z]UDVWD]QDF]HQLHWUDQVSRUWXPXOWLPRGDOQHJR2ERNNRPXQLNDFML

SXEOLF]QHMURZHUVWDQRZLMHJRLVWRWQHRJQLZR3RFLĉJDWR]DVREĉ

UR]ZyMLQIUDVWUXNWXU\SU]H]QDF]RQHMGODURZHU]\VWyZDWDNŮHLFK

XG]LDâZSU]HVWU]HQLPLHMVNLHM&HOHPQLQLHMV]HJRDUW\NXâXMHVW

SU]HGVWDZLHQLHLSU]HDQDOL]RZDQLHQRZ\FKSURMHNWyZRUD]NRQFHS- FMLURZHURZ\FKV\VWHPyZWUDQVSRUWRZ\FK$QDOL]DSU]HSURZDG]RQD

]RVWDâDSRGNĉWHPNRU]\ŒFLGODURZHU]\VWyZDWDNŮH]ZLĉ]DQ\FK

]W\PLLQZHVW\FMDPLNRU]\ŒFLL]DJURŮHĽGODWUDQVSRUWXSXEOLF]QHJR

LSLHV]HJR3U]HSURZDG]RQHVWXGLDPDMĉ]D]DGDQLHZVND]DýNLHUXQ- NLSU]HNV]WDâFHĽURZHURZHMLQIUDVWUXNWXU\NRU]\VWQHGODZLĘNV]RŒFL

XF]HVWQLNyZUXFKXZPLHŒFLHFRSRZLQQRE\ýSRPRFQHSU]\ŒZLD- GRP\PSURMHNWRZDQLX

6âRZDNOXF]RZH V\VWHP\ WUDQVSRUWRZH GOD URZHU]\VWyZ QRZD LQ- IUDVWUXNWXUD URZHURZD SHUFHSFMD URZHU]\VWyZ PLDVWD GOD URZH- UyZ -DQ *HKO 6WHYHQ )OHPLQJ

:SURZDG]HQLH

W ostatnich latach wzrasta znaczenie transportu multimodalne- Jo w miastach áĉczenie ryŮn\ch Iorm loNomocMi sprz\Ma sz\ENie- mu sprawnemu i prz\Maznemu dla ŒrodowisNa przemieszczaniu siĘ 6tĉd teŮ waŮne Mest aE\ wspieraý i promowaý ŒrodNi transportu moJĉce realizowaý opisane cele '\sNusMa nad now\mi rozwiĉzaniami sâuŮĉc\mi do usprawnienia czĘŒci sNâadow\ch transportu multimodalneJo pomoŮe w eIeNcie poprawiý MeJo oJylne IunNcMonowanie ² co prz\cz\ni siĘ do wzrostu popularno- Œci caâeJo s\stemu 2znacza to zadEanie nie t\lNo o centra prze- siadNowe oraz parNinJi ale i rozEudowĘ inIrastruNtur\ sâuŮĉceM do przemieszczania siĘ Eez NtyreM ich oEsâuJa E\âaE\ utrudniona luE niemoŮliwa

W prz\padNu przewozu osyE oEoN NomuniNacMi puEliczneM NoleMoweM tramwaMoweM i autoEusoweM rower stanowi istotne ogniowo transportu multimodalnego. Zainteresowanie codzien- n\m przemieszczaniem prz\ pomoc\ MednoŒladu oEserwuMem\

w miastach (urop\ 6tanyw ZMednoczon\ch $ustralii a nawet

$zMi. 3rz\Nâadowo w &hinach po poczĉtNow\m odrzuceniu teM Iorm\ NomuniNacMi w zwiĉzNu z Eogaceniem siĘ spoâeczeĽstwa

dziŒ mâodzi ludzie coraz czĘŒcieM odnaMduMĉ w rowerze praNt\czne narzĘdzie transportowe >@. W r. niemalŮe w NaŮd\m eu- ropeMsNim NraMu sprzedaŮ now\ch roweryw przeNrocz\âa sprzedaŮ now\ch samochodyw z w\MĉtNiem %elgii i /uNsemEurga dla &\- pru i 0alt\ inIormacMe nie zostaâ\ udostĘpnione >@. 1astĘpnie przez NoleMne lata odnotow\wano gwaâtown\ wzrost reMestracMi t\ch ostatnich ² do roNu Nied\ to zaoEserwowano ich po- nown\ trwaMĉc\ po dziŒ dzieĽ spadeN. (uropeMsNie 6towarz\sze- nie 3roducentyw 6amochodyw $&($ prognozuMĘ utrz\m\wanie siĘ tego trendu w naMEliŮsz\ch latach.

*âywneM prz\cz\n\ tego stanu rzecz\ upatruMe siĘ w s\tuacMi na r\nNach Ànansow\ch a wzrost liczE\ sprzedawan\ch aut zwiĉza- n\ Mest ze wzrostem produNtu NraMowego Erutto >@. 1ie Mest to MednaN Med\n\ cz\nniN wpâ\waMĉc\ na maleMĉce zainteresowanie

ind\widualn\mi poMazdami mechaniczn\mi. 'uŮe znaczenie nale- Ů\ prz\pisaý zmianie poNolenioweM. -aN poNazuMĉ liczne Eadania prowadzone wŒryd mieszNaĽcyw (urop\ 6tanyw ZMednoczon\ch cz\ $ustralii > @ przedstawiciele urodzonego w latach .

i . ;; w. poNolenia < znanego teŮ MaNo 0ilenialsi w\NazuMĉ mnieMsze zainteresowanie posiadaniem samochodu niŮ ich rodzi- ce i starsi znaMomi >@. 1atomiast stale rosnĉce cen\ paliwa NorNi oraz proElem\ z parNowaniem a taNŮe wzrost ŒwiadomoŒciowi dot\czĉceM ochron\ ŒrodowisNa naturalnego i ogylnie poMĘtego zdrowia czâowieNa powoduMĉ Ůe z wâasnego samochodu powoli rez\gnuMe rywnieŮ doMrzaâa Nlasa Œrednia.

W NonseNwencMi oEserwuMem\ rozEudowĘ s\stemyw sâuŮĉ- c\ch do parNowania roweryw. 7owarz\szĉ one nie t\lNo usâugom i mieszNaniom ale przede wsz\stNim wĘzâom NomuniNac\Mn\m

uatraNc\MniaMĉc ich otoczenie >@. &hociaŮ parNingi w\daMĉ siĘ naMistotnieMsz\m ² Eo docelow\m ² elementem roweroweM inIra- struNtur\ i architeNtur\ MednoczeŒnie to nie mogâ\E\ istnieý Eez sieci tras NomuniNac\Mn\ch. 7ras\ te gd\ sĉ celowo proMeNtowa- ne a nie EazuMĉ na w\Norz\staniu przez rowerz\styw istnieMĉc\ch dryg mogĉ E\ý separowane luE âĉczone z ruchem zmotor\zowa- n\m. WŒryd pierwsz\ch z nich moŮem\ w\mieniý ciĉgi pieszo-rowerowe drogi rowerowe oraz powstaMĉce na Mezdni pas\ rowerowe oddzielone liniĉ ciĉgâĉ cz\ nawet zaparNowan\mi autami. WŒryd drugich naleŮ\ wsNazaý drogi puEliczne z udogodnieniami w Ior- mie malowan\ch na Mezdni sierŮantyw Œluz dopuszczenia Mazd\

po Eus-pasach luE pod prĉd na ulicach MednoNierunNow\ch oraz w\znaczenia tzw. streI tempo luE wsNazania dryg o niewiel- Nim natĘŮeniu ruchu przez wprowadzenie szlaNyw rowerow\ch.

W\mienione rozwiĉzania mogĉ w\stĘpowaý po MedneM stronie luE po dwych zalecane stronach Mezdni i E\ý Medno- luE dwuNierun- Nowe. 3oMawia siĘ rywnieŮ Earwne malowanie Iragmentyw drogo- weM inIrastruNtur\. WsNazane Mest aE\ powstaMĉca inIrastruNtura sâuŮĉca do przemieszczania siĘ speâniaâa w\mogyw w\szczegyl- nion\ch przez holendersNĉ organizacMĘ &52W w w\dan\m przez niĉ w r. opracowaniu 3ostaw na 5ower. 6ĉ to spyMnoŒý

EezpoŒrednioŒý atraNc\MnoŒý EezpieczeĽstwo oraz w\goda.

&hociaŮ przez dâugi czas proMeNt\ inIrastruNtur\ drogoweM dla rowerz\styw pozastawiaâ\ wiele do Ů\czenia MeŒli chodzi o ich zgodnoŒý z w\mieniow\mi zaleceniami dzisiaM powoli ulega to zmianie na lepsze. &zĘŒciowo zwiĉzane Mest to z podpisaniem .art\ %ruNselsNieM m.in. przez áydŬ Ntyra zoEowiĉzuMe s\gnata- riusz\ do zwiĘNszenia o udziaâu NomuniNacMi roweroweM w ruchu mieMsNim oraz do zmnieMszenia o r\z\Na w\padNyw rowerow\ch do r. %ez echa nie pozostaMe rywnieŮ coraz wiĘNsza ŒwiadomoŒý dot\czĉca poz\t\wnego wpâ\wu doEreM inIrastruN- tur\ roweroweM na wzrost udziaâu roweru MaNo ŒrodNa transportu

² co potwierdzaMĉ liczne Eadania nauNowe >@. 0imo to wciĉŮ spotNaý moŮna nieprzem\Œlane luE niedopracowane realizacMe.

őwiadcz\ to nie t\lNo o pewn\ch ograniczeniach Iormaln\ch ale teŮ o EraNu odpowiednieM wiedz\ z dziedzin\ proMeNtowania dla rowerz\styw. Wiedza ta Mest MednaN z roNu na roN coraz EardzieM zgâĘEiana przez Eadacz\ inst\tucMe oraz zaangaŮowane osoE\

pr\watne. -eŒli EĘdzie odpowiednio szeroNo omawiana i prze- Naz\wana da to nadzieMĘ na dalsz\ poz\t\wn\ rozwyM teM Iorm\

transportu.

(2)

SU]HZRĮQLF\LV\VWHP\WUDQVSRUWRZH

3ow\ŮeM opisano ÅNlas\cznĉµ rowerowĉ inIrastruNturĘ drogowĉ.

W\stĘpuMe ona w miastach gdzie ruch rowerow\ uwzglĘdnian\

Mest prz\ proMeNtowaniu now\ch inwest\cMi. -ednaN w nieNtyr\ch z nich poMawiaMĉ siĘ zupeânie nowe NoncepcMe maMĉce za zadanie usprawniý dot\chczasowe realizacMe. 3oniewaŮ temat\Na transportu rowerowego jest niezwykle aktualna oraz stanowi jedno z ogniw transportu multimodalnego warto poŒwieciý zagadnieniu rowerowych systemyw transportowych wiĘkszĉ uwagĘ. 'otyczy to przede wszystkim nowych rozwiĉzaĽ ktyre do tej pory nie do- czekaây siĘ opracowaĽ naukowych tak jak ma to miejsce w przypadku wczeŒniej omawianych przykâadowo >@. 7rzeEa rywnieŮ zauwaŮyý Ůe ich oEecnoŒý wpâywa luE EĘdzie wpâywaý nie tylko na samych rowerzystyw ale i pozostaâych uczestnikyw ruchu w mieŒcie. Zatem celem niniejszego artykuâu jest przedstawienie i przeanalizowanie nowych projektyw oraz koncepcji rowerowych systemyw transportowych pod kĉtem korzyŒci dla rowerzystyw oraz korzyŒci i zagroŮeĽ ktyre niosĉ dla transportu puElicznego oraz pieszego ktyre to oEok roweru powinny stanowiý podstawĘ transportu âĉczonego.

3unktem wyjŒcia do przeprowadzonych studiyw Eyây prze- ciwstawne teorie dotyczĉce tzw. Åmiast dla rowerywµ czyli miast

w ktyrych ruch rowerowy traktowanych jest priorytetowo. 3ierw- sza z nich autorstwa znanego architekta i urEanisty wspyâauto- ra sukcesu .openhagi jako miasta ÅzrywnowaŮonej moEilnoŒciµ

-ana *ehla z 'anii omywiona jest w pozycjach /LIH%HWZHHQ

%XLOGLQJV: 8VLQJ3XEOLF6SDFH oraz &LWLHVIRU3HRSOH. Drugiej, ar- chitekta 6teYena )leminga z $ustralii, poŒwiĘcone zostaây ksiĉŮki Cycle Space: $UFKLWHFWXUHDQG8UEDQ'HVLJQLQWKH$JHRIWKH%L- F\FOH oraz 9HORWRSLD: 7KH3URGXFWLRQRI&\FOHVSDFHLQ2XU0LQGV

DQG2XU&LWLHV.

1astĘpnym krokiem Eyâo przyjrzenie siĘ, w jaki sposyE rowe- rzyŒci postrzegajĉ przestrzeĽ miejskĉ. 1a szczegylnĉ uwagĘ za- sâugujĉ tutaj Eadania prowadzone przez -ustina Spinneya, +arpĘ SteIansdottir oraz .eYina .rizka i $nn )orsyth. Wyniki pierwszych z nich zostaây opuElikowane w r. w ksiĉŮce &\FOLQJDQGVR- FLHW\, w rozdziale o tytule &\FOLQJWKH&LW\1RQSODFHDQGWKH

6HQVRU\&RQVWUXFWLRQRI0HDQLQJLQ0RELOH3UDFWLFH. Dotyczy on proElematyki odEioru przez rowerzystyw miast, ktyre zostaây na- znaczone przez ;;-wieczne przemiany przestrzenne, m.in. rozEu- dowĘ sieci drogowej, powstawanie estakad. Z kolei artykuâ $7KH- RUHWLFDO3HUVSHFWLYHRQ+RZ%LF\FOH&RPPXWHUV0LJKW([SHULHQFH

$HVWKHWLF)HDWXUHVRI8UEDQ6SDFH, autorstwa drugiej badaczki, kontynuuje te rozwaŮania, rozszerzajĉc je o wnioski na temat wa- loryw estetycznych przestrzeni ruchu rowerowego. Duet ostatnich naukowcyw, powaŮany w Œrodowisku badaczy problematyki rowe- rowej, w artykule 8UEDQ'HVLJQ,VWKHUHD'LVWLQFWLYH9LHZIURP

WKH%LF\OH skupia siĘ m.in. na zagadnieniu podobieĽstw i ryŮnic miĘdzy rowerzystami a pieszymi i kierowcami w odbiorze miasta.

Zaprezentowane rozwaŮania dajĉ narzĘdzie do przeprowa- dzenia analizy wybranych nowych, nietypowych i wizjonerskich realizacji oraz koncepcji rowerowych systemyw transportowych.

Zostanĉ one omywione w kolejnym artykule. 3rzeprowadzone studia majĉ za zadanie wskazaý kierunki przeksztaâceĽ rowerowej inIrastruktury korzystne dla wiĘkszoŒci uczestnikyw ruchu w mie- Œcie, co powinno byý pomocne przy Œwiadomym projektowaniu.

-DQ*HKOLPLDVWRZVNDOLSLHV]HJR

Wybyr roweru lub innego sposobu przemieszczania bez uŮycia samochodu siĘ, tj. komunikacji publicznej czy pieszego spaceru a takŮe âĉczenia wszystkich wymienionych Iorm, zwiĉzany jest z ponownym wzrostem znaczenia miasta jako miejsca do miesz-

kania. áatwy dostĘp do indywidualnego transportu zmotoryzowanego umoŮliwiâ ÅkolonizacjĘµ terenyw podmiejskich i jednocze- Œnie przyczyniâ siĘ do przebudowy i wyludnienia miast oraz ich niepotrzebnego rozlewania poza dotychczasowe granice. Nega- tywne skutki tego zjawiska zostaây zauwaŮone juŮ na przeâomie lat . i . przez -ane -acobs na przykâadzie amerykaĽskich metropolii. Wyrazem tego jest coraz czĘstsze odchodzenie od projektowania w duchu .arty $teĽskiej, do projektowania w duchu Nowej .arty $teĽskiej czy .arty /ipskiej.

,naczej mywiĉc, dziŒ nacisk kâadziony jest lub powinien byý na tworzenie przestrzeni miejskich przyjaznych przede wszystkim dla pieszego uŮytkownika Iot. . 2znacza to nie tylko dbaâoŒý o estetykĘ, lecz teŮ o wymieszanie Iunkcji w mieŒcie, prowadzĉ- ce do maksymalnego skrycenia drogi z miejsca zamieszkania do miejsca pracy, zakupyw, ochronny zdrowia lub spĘdzania czasu wolnego, czyli tworzenia tzw. 0iast .rytkich Dryg.

-ednym z gâywnych gâosicieli tej ÀlozoÀi jest DuĽczyk -an *ehl, do ktyrego odwoâuje siĘ obecnie wielu urbanistyw i architektyw.

Nie jest to myŒl zwiĉzana stricte z cyklistami, lecz ogylnie z prze- strzeniĉ projektowanĉ dla ludzi przemieszczajĉcych siĘ pieszo, rowerem lub komunikacjĉ publicznĉ. ,naczej mywiĉc, teoria ta nawiĉzuje w duŮej czĘŒci do miast historycznych.

W swoich publikacjach *ehl skupia siĘ przede wszystkim na aspektach spoâecznych. 5ozmowa, kontakt wzrokowy ² wszystko to moŮemy realizowaý, kiedy przemieszczamy siĘ inaczej niŮ samochodem. Sprzyja temu architektura o Åludzkiejµ skali >, @.

0imo Ůe DuĽczyk nie proponuje Ůadnych szczegyâowych roz- wiĉzaĽ dotyczĉcych rowerzystyw poza zachĘcaniem do takiej Iormy transportu, to akurat wŒryd nich ma licznych zwolenni- kyw. Wszak to wâaŒnie *ehla uznaje siĘ za ojca sukcesu roweru nie tylko w swojej ojczyŬnie, ale i poza jej granicami ² na caâym Œwiecie jego przemyŒlenia przysâuŮyây siĘ do przemian przestrzeni ulic i placyw sprzyjajĉcych ruchowi rowerowemu. Wystarczy wspo- mnieý Nowy <ork. -ednak rower, podobnie jak samochyd, jest indywidualnym Œrodkiem sâuŮĉcym do przemieszczania siĘ. 2d samochodu odryŮniajĉ go mniejsze wymiary, a co za tym idzie ² rower wymaga mniej miejsca do parkowania. 2czywiŒcie wszystko to moŮe pociĉgaý za sobĉ zupeânie inny zbliŮony do ghelowskie- go sposyb ksztaâtowania przestrzeni miejskiej >@, jednak pozostaje Iaktem, Ůe nadmiar jednoŒladyw jest takŮe problematycz- ny i stoi w opozycji do koncepcji miast przyjaznych dla pieszych, o ktyre walczĉ planiŒci spod znaku *ehla. 3o czĘŒci widoczne jest )RW:RRQHUISU]\XOVLHUSQLDZáRG]L2JUDQLF]HQLHUXFKXVDPR- FKRGRZHJRXPRŮOLZLâRSU]HNV]WDâFHQLHXOLF\ZURG]DMVDORQXSRGZyUFD PLHMVNLHJR

ūrydâo: ze zbioryw autorki.

(3)

SU]HZRĮQLF\LV\VWHP\WUDQVSRUWRZH

juŮ to w miejscach takich jak .openhaga czy $msterdam, gdzie decydenci zastawiajĉ siĘ nad ograniczeniem obecnoŒci roweryw w centrum miasta. W obecnej, historycznej formie przestrzennej, nie jest ono bowiem w stanie przyjĉý tak duŮej liczby rowerzystyw.

6WHYHQ)OHPLQJLPLDVWRZVNDOLURZHU]\VW\

3ewnym rozwiĉzaniem zaprezentowanego w poprzednim rozdziale konÁiktu mogĉ byý koncepcje proponowane przez dr. SteYena )leminga z $ustralii. 2dŮegnuje siĘ on od idei *ehla, piĘtnujĉc ich schematycznoŒý i niedostosowane do faktycznych oczekiwaĽ rowerzystyw >@, w ktyrych widzi nowĉ siâĘ wpâywajĉcĉ na prze- ksztaâcenia tkanki miejskiej. Wedâug niego to wâaŒnie wokyâ traktyw rowerowych, poprowadzonych przez leŮĉce obecnie odâogiem tereny poprzemysâowe, mogâyby powstawaý dzielnice mieszkalne dla zorientowanych na Œrodowisko ludzi ;;, w.

ChociaŮ obecnie sĉ to jedynie koncepcje przedstawianie za pomocĉ schematycznych rysunkyw i wizualizacji, nie sposyb nie zauwaŮyý podobieĽstwa do myŒlenia charakterystycznego dla urbanistyki i architektury modernistycznej. , tak jak /e Corbo- usier ktyrego koncepcje w duŮej mierze wpâynĘây na ksztaât dzisiejszych miast ² wystarczy tutaj wspomnieý rozdzielenie funkcji mieszkalnej od pracowniczej oraz dostosowanie siatki ulic do komunikacji samochodowej, na ktyrego )leming z przymruŮeniem oka siĘ powoâuje, nazywany byâ ÅpapieŮem modernizmuµ, tak on sam nazywany moŮe byý dziŒ ÅpapieŮem roweryzmuµ.

-ego, czĘsto zbieŮne z modernistycznymi, wizje nie zakâadajĉ jednak wyburzeĽ historycznych centryw miast, a tworzenie nowych, zorientowanych na ruch rowerowy, dzielnic na terenach poprzemysâowych. 7aki recykling zdegradowanej przestrzeni jest zdecydowanie pozytywnym zjawiskiem. 3onadto postuluje on takie projektowanie przestrzeni publicznych i obiektyw architek- tonicznych, aby maksymalnie sprzyjaây one jeŬdzie i przechowy- waniu roweryw. 2znacza to np. rzadsze rozlokowanie obiektyw usâugowych niŮ w tradycyjnym mieŒcie, czĘŒciowe zadaszenia nad ulicami czy umoŮliwianie wjechania rowerem wprost do sklepu lub mieszkania dziĘki systemowi ramp biegnĉcych wokyâ czy we- wnĉtrz budynkyw.

)leming przedstawia ideogram miasta >@ o wymiarach

[ km, podzielonego na dzielnic oddzielonych od siebie ulicami zbiorczymi, przeznaczonymi dla komunikacji publicznej, sâuŮb pogotowie, straŮ poŮarna, policja itp. oraz samochodyw dostawczych. W obrĘbie dzielnic komunikacja realizowana jest rowerem nie liczĉc sâuŮb. Nie stanowi to jednak problemu, po- niewaŮ, wedâug wyliczeĽ $ustralijczyka, przy prĘdkoŒci kmh, ktyra stanowi tempo spacerowe, moŮliwe do osiĉgniĘcia przez wiĘkszoŒý osyb, w przeciĉgu ok. min rowerzysta znajdzie siĘ w wybranym przez siebie punkcie miasta, w tym w centrum.

,dee )leminga, chociaŮ niezwykle interesujĉce i warte gâĘbsze- go rozwaŮenia, mogĉ siĘ jednak przyczyniaý do dalszej degrada- cji miasta poprzez oddalenie od siebie obiektyw usâugowych czy tworzenie struktur-molochyw ² zadaszonych ulic, kilometrowych ramp wokyâ i wewnĉtrz budynkyw. -est to poniekĉd pryba wejŒcia Ådo tej samej rzekiµ ² jak w przypadku ;;-wiecznych realizacji na rzecz samochodyw.

3RVWU]HJDQLHSU]HVWU]HQLPLHMVNLHMSU]H]URZHU]\VWyZ

5owerzyŒci, za sprawĉ swojej zwrotnoŒci, lekkoŒci czy braku ja- kiejkolwiek zewnĘtrznej ochrony, sĉ czĘsto postrzegani jak piesi.

Z drugiej strony, dziĘki szybkoŒci poruszania siĘ czy moŮliwoŒci korzystania z dryg publicznych, uwaŮa siĘ ich za normalnych uczestnikyw ruchu ² o co walczĉ sami zainteresowani. -ednak,

jak sâusznie zauwaŮajĉ )orsyth i .rizek, stanowiĉ oni zupeânie od- rĘbnĉ grupĘ, nie dajĉcĉ siĘ w prosty sposyb przypisaý do Ůadnej z wymienionych kategorii >@. 3oâĉczenie prostej maszyny z siâĉ ludzkich miĘŒni jest kluczowe w zrozumieniu potrzeb cyklistyw

>@ i otwiera nowe perspektywy w dziedzinie mobilnoŒci.

-azda na rowerze oddziaâuje na wiĘkszoŒý zmysâyw. Nie chodzi wyâĉcznie o moŮliwoŒý obserwacji otoczenia, jak najproŒciej moŮna by przyjĉý. ChociaŮ wzrok odgrywa waŮnĉ rolĘ, to w prak- tyce rowerzyŒci bardziej Åodczuwajĉµ przestrzeĽ niŮ jĉ widzĉ >@.

2dczuwajĉ nie tylko poprzez zmysâ wĘchu spaliny lub kwitnĉce drzewa, ale przede wszystkim przez caâe swoje ciaâo. SpecyÀczne drgania, zaleŮne od rodzaju i stanu nawierzchni, po ktyrej siĘ po- ruszajĉ, odbierane sĉ przez zmysâ dotyku. 5ower jest przedâuŮe- niem rĉk i nyg >@. -eŮdŮĉc jednoŒladem po mieŒcie, tworzymy, w oparciu o pâynĉce z nich odczucia, mapĘ miejsc, pozwalajĉcĉ na najbardziej optymalny dobyr drogi. Doznania mogĉ siĘ ryŮniý w zaleŮnoŒci od rodzaju roweru gruboŒý opon, amortyzator lub jego brak, rodzaj materiaâu, z jakiego wykonane sĉ komponenty i wpâywaý na wybyr toru ruchu czy ² szerzej ² trasy tab. . 2so- ba na rowerze szosowym, ÀWQHVV lub À[LH bĘdzie szukaý przede wszystkim traktyw o dobrej nawierzchni, nawet jeŒli oznacza to nieznaczne nadâoŮenie drogi. Z kolei osoba dosiadajĉca roweru MTB, JUDYHO czy FURVV moŮe prybowaý skracaý trasĘ po ŒcieŮkach gruntowych. Co wiĘcej, uŮytkownicy roweryw gyrskich mogĉ celowo wybieraý dzikie, pofaâdowane przedepty oraz szukaý wiĘk- szych przewyŮszeĽ terenu, ktyre dajĉ im namiastkĘ jazdy Åw te- renieµ, nawet gdy jedynie wracajĉ z pracy >@. ZnajomoŒý tych zaleŮnoŒci wraz z uwzglĘdnieniem ryŮnic wynikajĉcych z wieku oraz Àzycznych, psychicznych moŮliwoŒci wybranych grup cyklistyw i ich najczĘstszych preferencji co do rodzaju jednoŒladu moŮe pomyc okreŒliý, jakiego rodzaju trasy rowerowe i gdzie powinny byý wyznaczane.

Warto wryciý do zmysâyw istotnych przy poruszaniu siĘ rowerem. 2bok wzroku, sâuchu informacja o tym, co dziejĘ siĘ poza zasiĘgiem wzroku najwaŮniejszymi z nich wydajĉ siĘ zmysây rywnowagi oraz propriocepcji, pozwalajĉce utrzymywaý wyprostowa- nĉ pozycjĘ i przemieszczaý siĘ jednoŒladem. Doznania z nimi zwiĉzane bĘdĉ miaây rywnieŮ wpâyw na wybyr trasy. 3rzykâadowo, wielu, szczegylnie sâabszych, rowerzystyw moŮe unikaý jazdy po ulicach, gdzie okresowo bĘdĉ musieli oni zmieŒciý siĘ miĘdzy wy- sokim krawĘŮnikiemciĉgiem zaparkowanych aut a mijajĉcym ich pojazdem, gdy nie zapewni im siĘ odpowiedniej szerokoŒci buforu bezpiecznej, czyli wynoszĉcej ok. ², m ² fot. .

)RW3U]HVWU]HĽPLĘG]\FLĉJLHP]DSDUNRZDQ\FKVDPRFKRGyZDWRURZL- VNLHPXO.LOLĽVNLHJRZáRG]L

(4)

SU]HZRĮQLF\LV\VWHP\WUDQVSRUWRZH

7DE5RG]DMURZHUXDJUXSDXŮ\WNRZQLNyZXRJyOQLHQLH

Rodzaj roweru Cechy szczególne, Przeznaczenie 1ajczċğciej wyEierany Srzez

s]RsRZ\ ]aNUĊFRQa NLeURZQLFa EaUaQeN, ÄSURsta´ UaPa, EaUG]R ZąsNLe L ]Z\NOe JáaGNLe RSRQ\, tZaUGe SU]eáRĪeQLa, ]Z\NOe EaUG]R OeNNL, EaUG]R s]\ENL

jazda szosowa asIaOt, czasem bardzo lek-

ka jazda terenowa XELte GURJL JUXQtRZe sSRUtRZFyZ, aPELtQ\FK aPatRUyZ, RsRE\

SeZQLe F]XMąFe sLĊ Z UXFK XOLF]Q\P (czasem Mest XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe cyclocross ]aNUĊFRQa NLeURZQLFa (EaUaQeN, ÄSURsta´ UaPa, JUXEs]e RSRQ\ ]

Z\UaĨQ\P ELeĪQLNLeP, PLĊNNLe SU]eáRĪeQLa, OeNNL, s]\ENL lekka jazda terenowa (EUaN EaUG]R NUĊt\FK L ZąsNLFK ĞFLeĪeN R GXĪ\P QaFK\OeQLX, NRU]eQL etF.

sSRUtRZFyZ, aPELtQ\FK aPatRUyZ, ra- czej RsRE\ SeZQLe F]XMąFe sLĊ Z UXFKX XOLF]Q\P (Mest bardzo rzadko XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe

gravel ]aNUĊFRQa NLeURZQLFa (EaUaQeN, ÄSURsta´ UaPa, ] PRĪOLZRĞFLą ]aáRĪeQLa EaJaĪQLNyZ Qa SU]yG L t\á, JUXEs]e RSRQ\ ] Z\UaĨQ\P ELeĪQLNLeP, UaF]eM PLĊNNLe SU]eáRĪeQLa, GRs\ü OeNNL, GRs\ü s]\ENL

przede wszystkim lekka jazda terenowa (EUaN EaUG]R NUĊt\FK L ZąsNLFK ĞFLeĪeN R GXĪ\P QaFK\OeQLX, NRU]eQL etF.

aPELtQ\FK aPatRUyZ, tXU\styZ, raczej RsRE\ SeZQLe F]XMąFe sLĊ Z UXFKX XOLF]- Q\P (czasem XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe

¿WQess SURsta NLeURZQLFa, ÄSURsta UaPa´, PRĪOLZRĞü ]aáRĪeQLa EaJaĪQLNa ]Z\NOe t\ONR Qa t\á, ZąsNLe RSRQ\ R QLe]QaF]Q\P ELeĪQLNX, XQLZeU- saOQe SU]eáRĪeQLa, GRs\ü OeNNL, GRs\ü s]\ENL

jazda szosowa (asIaOt, bardzo lekka jazda

terenowa (XELte GURJL JUXQtRZe aPELtQ\FK aPatRUyZ, aPatRUyZ, tXU\styZ

Pa caâe spektrum XĪ\tNRZQLNyZ (bardzo czċsto XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe

¿[Le (RstUe NRáR ZąsNa, ]aNUĊFRQa (EaUaQeN, EaZROe URJL OXE SURsta NLeURZQLFa, ÄSURsta´ UaPa, EaUG]R ZąsNLe L ]Z\NOe JáaGNLe RSRQ\, F]aseP REUĊF]e ÄstRĪNL´, EUaN SU]eáRĪeĔ, F]ĊstR EUaN KaPXOFyZ SR]a sLáą PLĊĞQL, ]Z\NOe EaUG]R OeNNL, EaUG]R s]\ENL (Z\ZRG]L sLĊ ] Z\ĞFLJyZ tRURZ\FK

terenowa (XELte GURJL JUXQtRZe sSRUtRZFyZ, aPELtQ\FK aPatRUyZ, aPatR- UyZ, zwykle RsRE\ EaUG]R SeZQLe F]XMąFe sLĊ Z UXFKX XOLF]Q\P (dosyý czċsto XĪ\- ZaQ\ Z PLeĞFLe

07% (JyUsNL SURsta NLeURZQLFa, ÄSURsta´ L NUytNa UaPa, aPRUt\]atRU ] SU]RGX L/OXE t\áX, JUXEe RSRQ\ ] Z\UaĨQ\P ELeĪQLNLeP, UaF]eM PLĊNNLe SU]eáRĪe- QLa, GRs\ü OeNNL, GRs\ü s]\ENL

jazda terenowa (Z t\P RstUe ]Ma]G\ SR EaUG]R NUĊt\FK ĞFLeĪNaFK R GXĪ\P QaFK\- OeQLX, NRU]eQLaFK, SLaFKX etF.

sSRUtRZFyZ, aPELtQ\FK aPatRUyZ, aPa- tRUyZ, caâe spektrum XĪ\tNRZQLNyZ (dosyý czċsto XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe

cross SURsta NLeURZQLFa, ÄSURsta´ OXE sNRĞQa UaPa, PRĪOLZRĞü ]aáRĪeQLa EaJaĪQLNa, aPRUt\]atRU ] SU]RGX, JUXEs]e RSRQ\ ] Z\UaĨQ\P ELeĪQLNLeP, XQLZeUsaOQe SU]eáRĪeQLa, GRs\ü FLĊĪNL, GRs\ü ZROQ\

terenowa (XELte GURJL JUXQtRZe aPatRUyZ, Faáe sSeNtUXP XĪ\tNRZQLNyZ (EaUG]R F]ĊstR XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe tXU\st\F]Q\ SURsta NLeURZQLFa, ÄSURsta´ OXE sNRĞQa UaPa, EaJaĪQLN ] t\áX L/OXE

SU]RGX, F]aseP aPRUt\]atRU ] SU]RGX, JUXEs]e RSRQ\ ] Z\UaĨQ\P ELeĪQLNLeP, XQLZeUsaOQe SU]eáRĪeQLa, GRs\ü FLĊĪNL, GRs\ü ZROQ\

terenowa (XELte GURJL JUXQtRZe aPatRUyZ, tXU\styZ, caâe spektrum XĪ\tNRZQLNyZ (bardzo czċsto XĪ\ZaQ\

Z PLeĞFLe KROeQGeUNa OeNNR Z\JLĊta L s]eURNa NLeURZQLFa, sNRĞQa UaPa, EaJaĪQLN ] t\áX

L/OXE SU]RGX, F]aseP aPRUt\]atRU ] SU]RGX, JUXEs]e RSRQ\ ] Z\- UaĨQ\P ELeĪQLNLeP, NLONa XQLZeUsaOQ\FK SU]eáRĪeĔ, ]Z\NOe EaUG]R FLĊĪNL, EaUG]R ZROQ\

jazda szosowa (asIaOt aPatRUyZ, zwykle RsRE\ QLeSeZQLe F]XMąFe sLĊ Z UXFKX XOLF]Q\P (docelowo XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe

FaUJR SURsta NLeURZQLFa, ÄSURsta´ OXE sNRĞQa UaPa, ]Z\NOe tUyMNRáRZ\, JUXEs]e RSRQ\ ] Z\UaĨQ\P ELeĪQLNLeP, NLONa XQLZeUsaOQ\FK SU]eáR- ĪeĔ, sáaER ]ZURtQ\, EaUG]R FLĊĪNL, EaUG]R ZROQ\

jazda szosowa (asIaOt aPatRUyZ, caâe spektrum XĪ\tNRZQLNyZ (docelowo XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe tULF\NO EXGRZa ]EOLĪRQa GR tXU\st\F]QeM, FKaUaNteU\]XMe sLĊ tU]ePa NRáaPL,

]Z\NOe GRs\ü FLĊĪNL jazda szosowa (asIaOt, bardzo lekka jazda

terenowa (XELte GURJL JUXQtRZe aPatRUyZ, czċsto RsRE\ QLeSeáQRsSUaZ- Qe OXE sFKRURZaQe (czasem XĪ\ZaQ\

Z PLeĞFLe KaQGELNe UR]PaLta EXGRZa (RG EaUG]LeM s]RsRZeM GR EaUG]LeM teUeQRZeM,

PRĪe E\ü GZX- OXE tU]\NRáRZ\ SR]\FMa URZeU]\st\ RG sLeG]ąFeM, SU]e] NOĊF]ąFą SR OeĪąFą ZaJa ]aOeĪQa RG XĪ\t\FK NRPSRQeQtyZ

jazda szosowa (asIaOt, lekka jazda tereno- wa ± Z SU]\SaGNX sSeFMaOQ\FK RGPLaQ (EUaN EaUG]R NUĊt\FK L ZąsNLFK ĞFLeĪeN R GXĪ\P QaFK\OeQLX, NRU]eQL etF.

sSRUtRZFyZ, aPatRUyZ, czċsto RsRE\

QLeSeáQRsSUaZQe OXE sFKRURZaQe (czasem XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe

SR]LRP\ ]Z\NOe EXGRZa ]EOLĪRQa GR s]RsRZeM (FKaUaNteU\]XMe sLĊ OeĪąFą SR]\FMą URZeU]\st\ PRĪe E\ü QaSĊG]aQ\ UĊF]QLe (KaQGELNe OXE tUaG\F\MQLe ZaJa ]aOeĪQa RG XĪ\t\FK NRPSRQeQtyZ

terenowa (XELte GURJL JUXQtRZe sSRUtRZFyZ, aPatRUyZ, caâe spektrum XĪ\tNRZQLNyZ, Z t\P QLeSeáQRsSUaZQ\FK (czasem XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe

sNáaGaN SURsta NLeURZQLFa, sNRĞQa UaPa, FLeQNLe RSRQ\ R PaáeM ĞUeGQLF\, ]Z\NOe EUaN SU]eáRĪeĔ, QRZe PRGeOe są OeNNLe, aOe ZROQe (]e Z]JOĊ- GX Qa Paá\ UR]PLaU

jazda szosowa (asIaOt aPatRUyZ, caâe spektrum XĪ\tNRZQLNyZ (docelowo XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe BMX QLeZLeONL URZeU, s]eURNa NLeURZQLFa, JUXEs]e RSRQ\, EUaN SU]eáRĪeĔ,

UaF]eM OeNNL, aOe ZROQ\ (]e Z]JOĊGX Qa Paá\ UR]PLaU zwykle ewolucje na przeszkodach sSRUtRZFyZ, aPatRUyZ, ]aZRGQLNyZ, PáRG]LeĪ (docelowo XĪ\ZaQ\ GR eZROXFML Qa SU]es]NRGaFK

LQQ\ taQLe L sáaEe URZeU\ R UR]PaLteM EXGRZLe, ]Z\NOe EaUG]R FLĊĪNLe L

ZROQe jazda szosowa (asIaOt, bardzo lekka jazda

terenowa (XELte GURJL JUXQtRZe caâe spektrum XĪ\tNRZQLNyZ (dosyý czċsto XĪ\ZaQ\ Z PLeĞFLe

:yjağnienie pojċý

NLeURZQLFa SURsta XPRĪOLZLa OeSs]\ ZLGRN, s]eURNa XtUXGQLa PaQeZU\

UaPa ÄSURsta´ (REeFQLe ]Z\NOe Z\SUR¿ORZaQa, R QLe]QaF]Q\P sSaGNX Mest EaUG]LeM s]t\ZQa (QaOeĪ\ XZ]JOĊGQLü Mes]F]e PateULaá, ] NtyUeJR Mest Z\NRQaQa ± SR- tU]eEQ\ Mest PQLeMs]\ Z\GateN eQeUJet\F]Q\, aE\ URZeU ZSUaZLü Z UXFK L XtU]\Paü JR Z QLP URZeU Mest s]\Es]\, Ma]Ga PQLeM PĊF]\ LP UaPa NUyts]a, t\P URZeU Mest EaUG]LeM ]ZURtQ\

RSRQ\ ZąsNLe L JáaGNLe EĊGą s]\Es]e Qa asIaOFLe, aOe (GXĪR JRU]eM táXPLą GUJaQLa MeĞOL Z\NRQaQe są ]e ]áeM MaNRĞFL JXP\, PRJą teĪ ĞOL]Jaü sLĊ Qa PRNUeM QaZLeU]FKQL

LP JUXEs]e L ] EaUG]LeM Z\UaĨQ\P ELeĪQLNLeP, t\P URZeU Mest ZROQLeMs]\, aOe OeSLeM UaG]L RELe ] JU]ąsNLPL, QLeUyZQ\PL GURJaPL EaUG]R JUXEe RSRQ\ PRJą SeáQLü IXQNFMe aPRUt\]atRUa

SU]eáRĪeQLa tZaUGe XPRĪOLZLaMą s]\ENą Ma]GĊ SR UyZQeM L JáaGNLeM QaZLeU]FKQL, PLĊNNLe sSUaZG]aMą sLĊ QLe t\ONR Qa SRGMa]GaFK, aOe L Z teUeQLe, s]F]eJyOQLe JU]ąsNLP ZaJa ]Z\NOe LP OĪeMs]\ URZeU, t\P áatZLeM ZSUaZLü JR Z UXFK L XtU]\Paü JR Z QLP QLsNa ZaJa URZeUX F]\QL Ma]GĊ PQLeM PĊF]ąFą, GOa aPatRUa GXĪa UyĪQLFa Mest

RGF]XZaOQa QaZet SU]\ UyĪQLF\ U]ĊGX 1±2 NJ ūrydâo: oprac. wâasne.

(5)

SU]HZRĮQLF\LV\VWHP\WUDQVSRUWRZH

2dbiyr otoczenia zwiĉzany jest z prĘdkoŒciĉ ruchu. Ten zaŒ jest najbardziej optymalny w czasie pieszego spaceru, czyli ok.

² kmh >@. ,m szybciej siĘ przemieszczamy, tym przestrzeĽ wydaje siĘ bardziej zâoŮona. 8Œredniona prĘdkoŒý ruchu rowerzysty w mieŒcie moŮe wynosiý od ok. do kmh. 2bszary intensywnie zurbanizowane bĘdĉ zatem trudniejsze w odbiorze dla rowerzystyw niŮ pieszych >@. Wymagajĉ one bowiem skom- plikowanej analizy przede wszystkim ruchomych elementyw otoczenia. 3rowadzi to do ich grupowania w umyŒle >@. Dziaâanie to z jednej strony wymaga duŮego skupienia, z drugiej dziejĘ siĘ niejako poza naszĉ ŒwiadomoŒciĉ.

3oruszajĉc siĘ szybko rowerem, wpadamy w swego rodzaju trans, dostrzegajĉc jedynie elementy zaburzajĉce ustalony w naszej gâowie schemat. 3rzykâadowo, jadĉc jezdniĉ, traktuje- my samochody jako jeden element, pieszych na chodniku jako drugi, a zaparkowane przy krawĘŮniku auta jako trzeci. *dy ktoŒ ze spacerowiczyw bĘdzie chciaâ nagle wtargnĉý na jezdniĘ, za- reagujemy w sposyb intuicyjny, odbijajĉc w kierunku jadĉcych samochodyw. Majĉc ŒwiadomoŒý zagroŮenia, jakie niesie to za sobĉ, rowerzysta pozostaje caây czas czujny. Dlatego cykliŒci mogĉ Åkontemplowaýµ otoczenie jego walory estetyczne itp.

tylko wywczas, kiedy poruszajĉ siĘ w tempie zbliŮonym do pieszego lub w obszarze pozbawionym elementyw rozpraszajĉcych, takich jak inni uczestnicy ruchu, intensywnoŒý ksztaâtyw, barw lub zmienne uksztaâtowanie obiektyw chaos przestrzenny. 3o- dobne wraŮenia bĘdzie miaâ oczywiŒcie i kierowca samochodu, jednak, w przeciwieĽstwie do rowerzysty, nie bĘdzie musiaâ jed- noczeŒnie utrzymywaý rywnowagi i wprawiaý pojazdu w ruch przy pomocy siây wâasnych miĘŒni.

W konsekwencji wiĘkszoŒý cyklistyw poruszajĉcych siĘ w ce- lach transportowych szuka tras o uspokojonym ruchu, co odnosi siĘ nie tylko do ruchu zmotoryzowanego. 3rzykâadowo jazda rowerem ulicĉ 3iotrkowskĉ w áodzi Ådeptakiemµ wymaga rywnieŮ wytĘŮonej uwagi. Tutaj jednak nie tyle z powodu aut, co pieszych i samych rowerzystyw. Ze wzglĘdu na ich liczebnoŒý oraz zryŮ- nicowanie w tempie poruszania siĘ nie jadĉ oni liniowo ² jeden za drugim, jak przyjĘâo siĘ w normalnym ruchu ulicznym ² lecz Åchmarĉµ, Åâawicĉµ fot. . Co ciekawe, manewry te odbywajĉ siĘ dosyý pâynnie, bez wiĘkszych kolizji, co jest dowodem na dziaâa- nie opisanego w akapicie wyŮej mechanizmu.

-aki rodzaj tras naleŮaâoby zarekomendowaý w Œwietle po- wyŮszych rozwaŮaĽ" Wbrew pozorom wcale nie dâugie, proste i monotonne odcinki pozbawione jakichkolwiek elementyw za- gospodarowania. 3rowadzone studia wskazujĉ natomiast trakty z duŮym udziaâem zieleni ilub nierozpraszajĉcĉ zabudowĉ czy elementami maâej architektury ² przy oczywiŒcie niewielkim natĘ- Ůeniem ruchu >, @. Co ciekawe, cechy te moŮna przypisaý nie tylko do osiedlowych uliczek, ale i np. przestrzeni w sĉsiedztwie estakad czy innych terenyw zdegradowanych. 5owerzyŒci, w prze- ciwieĽstwie do pieszych, nie postrzegajĉ takich miejsc wyâĉcznie negatywnie. CzĘŒý z nich moŮe odczuwaý przyjemnoŒý z poruszania siĘ w nieco tajemniczym, zielonym otoczeniu, a niedogodno- Œci zwiĉzane z dâugoŒciĉ dystansu oraz subiektywnym poczuciem niebezpieczeĽstwa wynikajĉcego z braku ram przestrzennych nie sĉ aŮ tak dotkliwe >@.

8GRJRGQLHQLDGODLVWQLHMĉFHMLQIUDVWUXNWXU\URZHURZHM

3odstawowĉ kwestiĉ, zwiĉzanĉ z wprowadzeniem udogodnieĽ dla rowerzystyw, sĉ zmiany obowiĉzujĉcego sposobu poruszania siĘ.

-ak zostaâo juŮ opisane wyŮej, rowerzyŒci niesâusznie postrzegani sĉ albo jako piesi, albo jako uczestnicy ruchu drogowego.

)RW5RZHU]\ŒFLSRUXV]DMĉF\VLĘÅFKPDUĉµÅâDZLFĉµXOLFĉ3LRWUNRZVNĉ

ZáRG]L

)RW3U]\NâDGRZHPLHMVFDNWyUHPRJĉE\ýSR]\W\ZQLHRGELHUDQHSU]H]

URZHU]\VWyZ=LHOHĽLOXEQLHUR]SUDV]DMĉFD]DEXGRZDZWOHXSRU]ĉGNR- ZDQHRWRF]HQLHLUyZQDQDZLHU]FKQLDSU]\MHGQRF]HVQ\PQLHZLHONLP

QDWĘŮHQLXUXFKX ūrydâo: ze zbioryw autorki.

)RW3ROQDGURJDELHJQĉFDZ]GâXŮWRUyZNROHMRZ\FKPLĘG]\XOLFDPL

6WU\NRZVNĉD%U]H]LĽVNĉZáRG]L6WDQRZLQLHW\ONRDWUDNF\MQ\LSUDNW\F]- Q\VNUyWSR]ZDODMĉF\QDXQLNQLĘFLHSRUXV]DQLDVLĘZ]GâXŮUXFKOLZ\FK

WUDVDOHLSRWHQFMDâGODUR]ZRMXWUDQVSRUWXâĉF]RQHJR²URZHUyZ]NROHMĉ

DJORPHUDF\MQĉ ūrydâo: ze zbioryw autorki.

(6)

SU]HZRĮQLF\LV\VWHP\WUDQVSRUWRZH

2znacza to z jednej strony Åzmuszanieµ ich do jazdy po chodni- kach poprzez wyznaczanie ciĉgyw pieszo-rowerowych lub dryg dla roweryw, oddzielonych od tras spacerowych jedynie nama- lowanĉ na chodniku liniĉ ciĉgâĉ co jest na szczĘŒcie coraz rza- dziej spotykane, a z drugiej strony ² traktowanie ich jako swego rodzaju Åpojazdyµ. 2czywiŒcie nie ma nic zâego w prowadzeniu ruchu rowerowego jezdniĉ, a poza drogami gâywnymi i zbiorczymi jest to nawet zalecane ² szczegylnie w Œcisâych centrach miast, gdzie nie ma miejsca na wyznaczanie osobnych dryg rowerowych.

-ak wskazano, problemem jest âĉczenie przez rowerzystyw cech pieszych i Åpojazdywµ z indywidualnym odczuwaniem otocznia.

ŭeby zatem usprawniý ten rodzaj komunikacji, naleŮy odejŒý od dotychczas przyjmowanych uzgodnieĽ wzglĘdem poruszania siĘ poszczegylnych grup w przestrzeni miejskiej.

=LHORQDIDOD²Sâ\QQRŒýUXFKXURZHURZHJR

W miastach kâadĉcych duŮy nacisk na transport rowerowy za- czĘto wprowadzaý usprawnienia dotyczĉce organizacji ruchu rowerowego. Miejsca te posiadajĉ zwykle dobrze zorganizowanĉ sieý dryg rowerowych, ktyre zapewniajĉ cyklistom podstawowe poczucie bezpieczeĽstwa. Stĉd teŮ gâywnym czynnikiem znie- chĘcajĉcym do jazdy rowerowej jest, obok stanu technicznego infrastruktury, koniecznoŒý zatrzymywania siĘ i oczekiwania na skrzyŮowaniach.

Najprostszym rozwiĉzaniem przedstawionego problemu wydaje siĘ takie ustawienie sygnalizacji Œwietlnej, aby umoŮliwiâa ona zapewnienie pierwszeĽstwa dla rowerzystyw. W r. w .o- penhadze stworzono plan inteligentnego sterowania ruchem, nadajĉcego priorytet komunikacji rowerowej i autobusowej >@.

Nie jest to zjawisko nowe. W wielu miastach we wczeŒniejszych latach rozwiĉzywano w ten sposyb tzw. Åzielona falĘµ dla kierowcyw. 5ywnieŮ juŮ wczeŒniej, przy niektyrych ulicach .openhagi, ustawiano sygnalizacjĘ Œwietlnĉ w sposyb pozwalajĉcy cyklistom, poruszajĉcym siĘ z prĘdkoŒciĉ kmh, nie traÀaý na czerwone Œwiatâo. Teraz, przy pomocy instalacji nowych sygnalizatoryw, zaplanowano opcje wykrywania prĘdkoŒci ruchu, do ktyrej bĘdĉ na bieŮĉco dostosowywane cykle Œwiateâ.

System ma rywnieŮ za zadanie zbieraý informacje na temat aktualnego poâoŮenia autobusyw, liczby pasaŮeryw oraz o opyŬ- nieniach. DziĘki temu priorytet majĉ otrzymywaý przepeânione lub spyŬnione pojazdy. We wczeŒniejszych testach w dzielnicy 9alby podobne dziaâania pozwoliây znacznie skryciý czasy przejazdu autobusyw w godzinach szczytu. 2gyâem nowy system ma pomyc w skryceniu czasyw przejazdyw o dla roweryw i ²

dla autobusyw, zmniejszajĉc jednoczeŒnie liczbĘ zatrzymaĽ tych pierwszych rywnieŮ o . Dodatkowo kopenhaski magistrat chce wykorzystywaý omawiany system do skrycenia o czasu podryŮy samochodem na wiĘkszych arteriach komunikacyjnych oraz rozâadowywania korkyw po wydarzeniach zbiorowych mecze, koncerty etc.).

,nny sposyb rozwiĉzania Åzielonej faliµ dla rowerzystyw zaproponowano w duĽskim mieŒcie $arhus. W ramach eksperymentu na jednym ze skrzyŮowaĽ zainstalowaâo sensor wykrywajĉcy ro- wery wyposaŮone w specjalny identyÀkator. W kwietniu r.

cyklistyw otrzymaâo identyÀkatory 5),D, ktyre w inteligentny sposyb tak, aby nie stwarzaý zagroŮenia) zmieniajĉ ich posia- daczom Œwiatâo na zielone. (ksperyment okazaâ siĘ sukcesem, a sam pomysâ ma byý wdroŮony na szerszĉ skalĘ >@.

Stosowanie identyÀkatoryw moŮna wiĉzaý z koncepcjĉ wykrywania rowerzystyw przez samochody autonomiczne. 2becnie cykliŒci sĉ najtrudniejsi do wykrycia przez te pojazdy >, @.

W przypadku Åtradycyjnychµ kierowcyw nieco odmienny sposyb ostrzegania zaproponowano w holenderskim Eindhoven. Na zatâoczonym skrzyŮowaniu Meerenakkerweg-.asteellaan zain- stalowano system BikeScout, skâadajĉcy siĘ z czujnikyw ruchu i lamp /ED. 2pracowane przez ÀrmĘ +eijmans rozwiĉzanie ma za zadanie informowaý kierowcyw migajĉcymi Œwiatâami, gdy w ich kierunku zbliŮa siĘ rowerzysta lub pieszy. .oncepcja ta jest reko- mendowana przede wszystkim w miejscach, gdzie ruch rowerowy jest nieduŮy, a kierujĉcy pojazdami zmotoryzowanymi jeszcze nie przywykli do obecnoŒci cyklistyw >@.

3omocne w usprawnieniu jazdy rowerowej mogĉ siĘ teŮ oka- zaý specjalne Œwiatâa informujĉce rowerzystyw o tempie, ktyre powinni przyjĉý, aby zdĉŮyý na zielone Œwiatâo >@. System )lo, zamontowany w holenderskim 8trechcie, za pomocĉ czujnika za- montowanego ok. m od przejazdu przez jezdniĘ sprawdza szybkoŒý, z jakĉ porusza siĘ rowerzysta, a nastĘpnie wyŒwietla jeden z czterech symboli. ŭyâw oznacza koniecznoŒý zwolnienia, zajĉc ² przyspieszenia, kciuk podniesiony do gyry ² jechania z tĉ samĉ prĘdkoŒciĉ, a krowa ² brak moŮliwoŒci wpâyniĘcia na sytu- acjĘ. 2 ile trzy pierwsze symbole sĉ bardzo intuicyjne, tak ostatni moŮe sprawiaý pewne problemy z odszyfrowaniem. -ego geneza siĘga bowiem blokowania dryg przez zwierzĘta gospodarskie, z czym, jak Ůartobliwie twierdzĉ autorzy pomysâu ze Springlab, spotykajĉ siĘ +olendrzy podczas wakacji we )rancji >@.

Mimo wprowadzenia Åzielonej faliµ, rowerzyŒci mogĉ byý wciĉŮ podatni na spowolnienie ze wzglĘdu na tworzĉce siĘ Årowerowe korkiµ. Dlatego w .openhadze postanowiono wykorzystaý tablice informacyjne znane kierowcom) do wyŒwietlania informacji o utrudnieniach dla cyklistyw. 3rzykâadowy wymiar tablicy zawie- szonej , m nad ziemiĉ to [ cm. 3ilotaŮowy program takich tablic zostaâ wdroŮony w roku >@.

5XFKLMHJRNLHUXQHN²VDPRRUJDQL]DFMDUXFKXURZHURZHJR

W celu usprawnienia komunikacji rowerowej moŮna zastosowaý metody oparte na zmianie obowiĉzujĉcych norm w poruszaniu siĘ roweru po drodze. W wyniku -letniego eksperymentu na wybranych skrzyŮowaniach w Danii rowerzyŒci otrzymali moŮliwoŒý skrĘcania w prawo na czerwonym Œwietle. 3omimo wzrostu o

liczby cyklistyw wykonujĉcych opisany manewr nie odnotowano wzrostu liczby wypadkyw z ich udziaâem. -est to wiĘc kolejny przy- kâad, obok zalegalizowania jazdy Åpod prĉdµ na ulicach jednokierunkowych, stosowania nietypowych rozwiĉzaĽ wzglĘdem ruchu rowerowego. WŒryd innych rozwiĉzaĽ tego typu warto wymieniý umoŮliwienie poruszania siĘ rowerem po bus-pasach. W 3olsce dozwolone jest to jedynie w miejscach specjalnie oznaczonych.

-ednak, jak pokazujĉ przykâady z innych krajyw, w tym Stanyw Zjednoczonych, rozwiĉzanie to moŮe pomyc w usprawnieniu ruchu zarywno autobusowego, jak i rowerowego. 3rzy tym, przy za- pewnieniu odpowiedniej szerokoŒci pasa ruchu, nie jest uciĉŮliwe ani dla kierowcyw, ani dla cyklistyw.

Wiele nielegalnych wedâug dzisiejszych przepisyw o ruchu drogowym) zachowaĽ cyklistyw nie stanowi zagroŮenia ² w prze- ciwieĽstwie do tych, jakie mogâoby powstaý w przypadku analo- gicznej sytuacji z udziaâem samochodyw.

W r. interdyscyplinarne studio $rtgineering, od r.

zajmujĉce siĘ rowerowĉ infrastrukturĉ, na zlecenie Bovag Com- pany przygotowaâo koncepcjĘ drogi rowerowej ² +et Sociale )ietspad, po ktyrej mogliby poruszaý siĘ rowerzyŒci dosiadajĉcy wszelkiego typu roweryw, w tym o napĘdzie elektrycznym. ,m bli- Ůej jej Œrodka, tym ruch powinien byý szybszy. 2rganizacja ruchu byâaby wspomagana przez inteligentne aplikacje oraz tablice in-

(7)

SU]HZRĮQLF\LV\VWHP\WUDQVSRUWRZH

7DE5RG]DMURZHUXDJUXSDXŮ\WNRZQLNyZXRJyOQLHQLH

Udogodnienie Opis Zalecana lokalizacja :edâug koncepcji - *ehla :edâug koncepcji 6 )lemiga

Koszty

Zalety :aGy Zalety :aGy

Pâynnoğý ruchu rowerowego ÄZielona fala´

Gla URZeU]ystyZ (L aXtREXsyZ Z .RSeQKaG]e

5ealL]aFMa F]XMQLNL L sSeFMalQa syJQalL]a- FMa sSeFMalQy systeP LQIRUPatyF]Qy

6NU]yĪRZaQLa Z FeQtUXP PLasta

zielone ğwiatâo dla rowerzystów i autobusów

ZaFKĊta GR SRUX- s]aQLa sLĊ URZeUeP

(L aXtREXseP –

8sSUaZQLeQLe UXFKX URZeURZeJR SRSU]e]

NRU]ystaQLe ]e ]GREy-

F]y teFKQLNL –

a8–9 PlQ GRl.

ÄZielona fala´

Gla URZeU]ystyZ Z $aUKXs

5ealL]aFMa syJQalL- ]aFMa UeaJXMąFa Qa LGeQty¿NatRUy 5),' ]aPRQtRZaQe Qa URZeU]e

zielone ğwiatâo dla rowerzystów

ZaFKĊta GR SRUXs]a-

QLa sLĊ URZeUeP .RQLeF]QRĞü ÄR]Qa- F]aQLa´ URZeU]ystyZ SRSU]e] LGeQty¿NatRUy 5),' (URZeU SRZLQLeQ Eyü SURstyP L Z]JlĊG- QLe taQLP SRMa]GeP

NRU]ystaQLe ]e ]GREy-

F]y teFKQLNL – EUaN GaQyFK

6ystem

%ike6cout Z (LQGKRYeQ

5ealL]aFMa F]XMQLNL UXFKX L systeP laPS LED

6NU]yĪRZaQLa

ostrzeganie kierow- ców przed rowerzy- stami i pieszymi

MRĪlLZy Z]URst Ee]- SLeF]eĔstZa URZeU]y- styZ (L SLes]yFK

5RZeU]ysta (L SLes]y SU]eGstaZLRQy MaNR ]aJURĪeQLe styJPaty- ]RZaQLe XF]estQLNyZ UXFKX LQQyFK QLĪ NLeURZFy ZyUaELaQLe X NLeURZFyZ Ä]áyFK QaZyNyZ´

MRĪlLZy Z]URst Ee]- SLeF]eĔstZa URZeU]y- styZ (L SLes]yFK

5RZeU]ysta (L SLes]y SU]eGstaZLRQy MaNR ]aJURĪeQLe styJPa- ty]RZaQLe XF]estQL- NyZ UXFKX LQQyFK QLĪ NLeURZFy ZyUaELaQLe X NLeURZFyZ Ä]áyFK QaZyNyZ´

43 tys. GRl. RN. 1 tys. GRl./

URN ]a seUZLs

6ystem )lo

Z 8tUeFKFLe 5ealL]aFMa F]XMQLNL EaGaMąFe SUĊGNRĞü UXFKX L sSeFMalQa syJQalL]aFMa XPLes]- F]RQa Z ÄSURstRSaGáR- ĞFLeQQeM´ EXGFe

umoīliwienie rowe- rzystom pâynnego przejazdu przez skrzyīowanie

ZaFKĊta GR SRUXs]a- QLa sLĊ URZeUeP

–

GRstĊS GR LQIRUPaFML –

6taQGaUGRZy NRs]t syJQalL- ]aFML L F]XMQL- NyZ UXFKX

Tablice informacyjne Z .RSeQKaG]e

5ealL]aFMa taElLFe Fy-

IURZe, RN. 70 [ 70 FP &eQtUXP PLasta

rozâadowanie korków rowerowych

ZaFKĊta GR SRUXs]a-

QLa sLĊ URZeUeP EstetyNa – GRGatNRZy

FKaRs SU]estU]eQQy 8sSUaZQLeQLe UXFKX URZeURZeJR SRSU]e]

GRstĊS GR LQIRUPaFML

6XEstytXt UR]ZLą- ]aQLa IaNtyF]QeJR SURElePX, MaNLP Mest QLeGRstRsRZaQLe KL- stRUyF]QyFK PLast GR SRtU]eE URZeU]ystyZ

a630 tys. GRl.

6amoorganizacja ruchu rowerowego 6krċt w prawo

na czerwonym ğwietle Z DaQLL

5ealL]aFMa ]PLaQa ]asaG SRUXs]aQLa sLĊ Z UXFKX GURJRZyP

6NU]yĪRZaQLa

umoīliwienie rowe- rzystom pâynnego przejazdu przez skrzyīowanie

ZaFKĊta GR SRUX- s]aQLa sLĊ URZeUeP SRSU]e] leJalL]aFMĊ F]ĊstR ZystĊSX- MąFyFK ]aFKRZaĔ URZeU]ystyZ

–

NRUeNtĊ RERZLą]XMą- FyFK SU]eSLsyZ ]a- XIaQLe GR URZeU]ystyZ

–

6taQGaU- GRZy NRs]t R]QaF]eĔ

+et 6ociale

)ietspad .RQFeSFMa s]eURNa GURJa URZeURZa, taElLFe LQIRUPXMąFe R SUĊGNRĞFL UXFKX, aSlLNaFMe

7eUeQy Ee] ]ZaUteM ]aEXGRZy Z PLe- ĞFLe rozâadowanie

korków rowerowych –

3U]eMPRZaQLe SU]e]

LQIUastUXNtXUĊ Gla URZeUyZ ZaG LQIUa- stUXNtXUy Gla saPR- FKRGyZ (QS. ]QaF]Qa s]eURNRĞü GURJL

ZaXIaQLe GR URZeU]y- styZ ZyNRU]ystaQLe PRĪlLZRĞFL GR sa- PRRUJaQL]aFML UXFKX URZeURZeJR

– EUaN GaQyFK

Dwukierunkowe skrzyīowania Z DeQ BRsFK

5ealL]aFMa ]PLaQa SU]eSLsyZ R UXFKX GURJRZyP

6NU]yĪRZaQLa

umoīliwienie rowe- rzystom pâynnego przejazdu przez skrzyīowania

ZaFKĊta GR SRUXs]a- QLa sLĊ URZeUeP

–

ZaXIaQLe GR URZeU]y- styZ, XPRĪlLZLeQLe LP LQGyZLGXalQeJR ZyERUX GURJL ZyNR- U]ystaQLe PRĪlLZRĞFL GR saPRRUJaQL]aFML UXFKX URZeURZeJR

–

a27 tys. GRl.

ħUyGáR RSUaF. ZáasQe.

formujĉce rowerzystĘ o jego prĘdkoŒci i sugerowanym pasie ruchu >@. $utorzy pokâadajĉ teŮ duŮĉ nadziejĘ w samoorganizacji siĘ ruchu rowerowego.

,nnym przykâadem zâamania obowiĉzujĉcych zasad jest dwu- kierunkowa organizacja ruchu rowerowego na skrzyŮowaniach.

Typowe holenderskie skrzyŮowanie ma zaprojektowane drogi rowerowe po obu stronach. W mieŒcie Den Bosch, na skrzyŮowaniu Vogelstraat, Citadellaan i Orthenseweg, wprowadzono dodatkowe

pasy ruchu, umoŮliwiajĉce wybyr najkorzystniejszej trasy, o czym informuje specjalny sygnalizator oparty na czujnikach ruchu >@.

3rzykâadowo, aby dostaý siĘ na lewĉ stronĘ jezdni, moŮemy albo Åtradycyjnieµ pojechaý prawĉ stronĉ na wprost, a nastĘpnie skrĘ- ciý w lewo, albo od razu skrĘciý w lewo i dopiero pokonaý prosty odcinek. W przypadku jednokierunkowych dryg rowerowych moŮe byý to odbierane jako jechania Åpod prĉdµ, jednak w tym miejscu jest jak najbardziej legalne.

(8)

SU]HZRĮQLF\LV\VWHP\WUDQVSRUWRZH

OFHQDUR]ZLĉ]DĽ

WiĘkszoŒý przedstawionych rozwiĉzaĽ wydaje siĘ pozytywnie wpâywaý na ruch rowerowy w mieŒcie poprzez uwzglĘdnienie od- rĘbnoŒci rowerzystyw wzglĘdem pozostaâych uczestnikyw ruchu i dostosowanie siĘ do nich. 3otwierdzajĉ to zarywno badania w te- renie, na podstawie ktyrych prezentowane udogodnienia zostaây dopuszczone do uŮytku, jak i ich analiza pod kĉtem obecnych koncepcji miast dla roweryw tab. ).

Warto odnotowaý, Ůe w przypadku dyskursu prowadzonego przez *ehla najistotniejszy bĘdzie wpâyw, jaki udogodnienia te majĉ na popularyzacjĘ ruchu rowerowego, natomiast w przypadku )leminga liczyý bĘdzie siĘ samo usprawnienie tegoŮ. 5yŮnicĘ tĘ szczegylnie widaý np. w przypadku rozwiĉzaĽ takich jak +et So- ciale )ietspad, ktyra to propozycja nieŒwiadomie czyni z roweryw Ådrugie samochodyµ ² jej wdroŮenie mogâoby mieý negatywne skutki dla przestrzeni miejskiej, w tym jej innych uczestnikyw, np. pieszych. Z kolei w przypadku systemu ostrzegawczego dla kierowcyw ² BikeScout ² zarywno i *ehl, jak i )leming, mogliby byý zgodni co do negatywnego wpâywu, jaki wywiera ona na postrzeganie rowerzystyw poprzez stygmatyzowanie ich jako za- groŮenia. Takie rozwiĉzanie moŮe teŮ przyczyniý siĘ do Årozleni- wieniaµ kierowcyw, ktyrzy bez specjalnych oznaczeĽ mogĉ nadal byý nieprzygotowani na obecnoŒý cyklistyw na jezdni.

%LEOLRJUDÀD

. Bendiks S., Degros A., &\FOH,QIUDVWUXFWXUH, NA, 3ublishers, 5otterdam .

. Davis B., Dutzik T., 7UDQVSRUWDWLRQDQGWKH1HZ*HQHUDWLRQ

:K\<RXQJ3HRSOH$UH'ULYLQJ/HVVDQG:KDW,W0HDQVIRU

7UDQVSRUWDWLRQ3ROLF\, )rontier *roup 3hineas Ba[andall, 8.S.

3,5* Education )und, : www.uspirg.orgsitespirgÀles

reportsTransportationtheNew*enera- tionv8SB.pdf dostĘp: .. r.).

. DĘbowska-Mryz M., /is 3., Szymanek A., Zawisza T., 5RZHU

PLHMVNLMDNRHOHPHQWV\VWHPXWUDQVSRUWRZHJRZPLDVWDFK, ÅAutobusy ² Technika, Eksploatacja, Systemy Transportoweµ

, nr .

. )leming S., &\FOH6SDFH$UFKLWHFWXUHDQG8UEDQ'HVLJQLQWKH

$JHRIWKH%LF\FOH, Nai, 5otterdam .

. )orsyth A., .rizek .., 8UEDQ'HVLJQ$'LVWLQFWLYH9LHZIURP

WKH%LF\FOH, Å-ournal of 8rban Designµ , No. , Vol. .

. *ehl -., 0LDVWDGODOXG]L, 5AM, .rakyw .

. *ehl -., ŭ\FLHPLĘG]\EXG\QNDPL8Ů\WNRZDQLHSU]HVWU]HQLSX- EOLF]Q\FK, 5AM, .rakyw .

. +ebel .., Wyszomirski O., 5RZHUMDNRŒURGHNWUDQVSRUWXZSR- GUyŮDFKPLHMVNLFK ÅAutobusy ² Technika, Eksploatacja, Sys- temy Transportoweµ , nr .

. /ynch .., 7KH,PDJHRIWKH&LW\, The M,T 3ress, Cambridge

.

. Mroczek M., .ROHMQDURZHU2SU]HNV]WDâFHQLDFKSODFyZGZRU- FRZ\FKZVNXWHNZSURZDG]HQLDDUFKLWHNWXU\URZHURZHM, „Tech- nika Transportu Szynowegoµ , nr ².

. 3ucher -., Dill -., +andy S., ,QIUDVWUXFWXUH3URJUDPVDQG3ROL- FLHVWR,QFUHDVH%LF\FOLQJ$Q,QWHUQDWLRQDO5HYLHZ, „3reven- tive Medicineµ , No. .

. 6LJQ8SIRU%LNH'HVLJQ0DQXDOIRUD&\FOH)ULHQGO\,QIUDVWUXF- WXUH, ,nstitute for 5oad Safety 5esearch, C.5.O.W., +aga .

. Smith E., &\FOHODQHVLQWKHVN\·DQVZHUWRWUDIÀFGDQJHU, „The Timesµ .

. Spinney J., &\FOLQJWKH&LW\1RQSODFHDQGWKH6HQVRU\&RQ- VWUXFWLRQRI0HDQLQJLQ0RELOH3UDFWLFH, >in:@ +orton D. et al.,

&\FOLQJDQGVRFLHW\, Ashgate 3ublishing /imited, )arnham

.

. Stefansdottir +., %LF\FOH&RPPXWHUV·([SHULHQFHRI$HWKHWLF

)HDWXUHVRI8UEDQ6SDFH, „Journal of 8rban Designµ , No. , Vol. .

. 7UDIÀF*URZWK0RGHOOLQJD*OREDO3KHQRPHQRQ, B,T5E, :

www.bitre.gov.aupublicationsfilesreportB.pdf dostĘp: .. r.).

. 7UDIILF9ROXPH7UHQGV86'HSDUWPHQWRI7UDQVSRUWDWLRQ, 8SDOT : www.fhwa.dot.govohimtvtwaprtvtapr- tvt.pdf dostĘp: .. r.).

. www.acea.bestatistics dostĘp: .. r.).

. www.bicycledutch.wordpress.comÁo-your-gu- ide-to-the-green-light dostĘp: .. r.).

. www.cycle-space.com dostĘp: .. r.).

. www.springlab.nlÁo-en dostĘp: .. r.).

. www.theatlantic.cominternationalarchivethe-bicycle-as-symbol-of-chinas-transformation dostĘp: .. r.).

. www.transport-publiczny.plwiadomosciautonomiczne- samochody-i-rowerzysci-czy-moga-wspolistniec-na- drogach-.html dostĘp: .. r.).

. www.transport-publiczny.plwiadomosciczy-nalezy- zaczipowac-rowerzystow-by-widzialy-ich-auta-.html dostĘp: .. r.).

. www.transport-publiczny.plwiadomoscidania-rowerzysci-w- -aarhus-na-zielonej-fali-.html dostĘp: .. r.).

. www.transpor t-publiczny.plwiadomosciholandia- nowoczesne-skrzyzowanie-ostrzega-kierowcow-przed- rowerami-.html dostĘp: .. r.).

. www.transpor t-publiczny.plwiadomosciholandia- sygnalizacja-pokazuje-rowerzystom-najszybsza-trase-.

html dostĘp: .. r.).

. www.transport-publiczny.plwiadomoscikopenhaga-miasto- stawia-tablice-informujace-o-korkach-rowerowych-.html dostĘp: .. r.).

. www.transport-publiczny.plwiadomoscikopenhaga- s y g n a l i z a c j a - z a p e w n i - p r i o r y t e t - r o w e r z y s t o m - i - autobusom-.html dostĘp: .. r.).

7UDQVSRUWV\VWHPVIRUF\FOLVWV

,QWKHUHFHQW\HDUVLQFUHDVLQJSRSXODULW\RIPXOWLPRGDOWUDQVSRUWLV

REVHUYHGLQKLJKDQGPHGLXPGHYHORSHGFRXQWULHV%HVLGHVSXEOLF

WUDQVSRUWELF\FOHVDUHWKHNH\HOHPHQWLQWKDWIRUPRIFRPPXQLFD- WLRQPRELOLW\WKURXJKXUEDQDUHDV7KHLUJURZLQJLPSRUWDQFHEULQJV

GHYHORSPHQWLQIUDVWUXFWXUHIRUF\FOLVWVDQGWKHLUPRUHYLVLEOHSDU- WLFLSDWLRQLQSXEOLFVSDFHDFWLYLWLHV7KHPDLQDLPRIWKLVSDSHULV

SUHVHQWDWLRQDQGDQDO\VLVRIQHZSURMHFWVDQGFRQFHSWVRIELF\FOH

WUDQVSRUWV\VWHPV7KLVDQDO\VLVLQFOXGHVUHYHDOWKHEHQHÀWVIRU

F\FOLVWVDQGSRLQWVDGYDQWDJHVDQGGLVDGYDQWDJHVIRUSHGHVWULDQV

DQGSXEOLFWUDQVSRUW3URSRVHGVWXGLHVZLOOVKRZGLUHFWLRQVRIIX- WXUHWUDQVIRUPDWLRQRIELF\FOHLQIUDVWUXFWXUHIDYRUDEOHIRUWKHPRVW

RIFLW\·VXVHUV

.H\ZRUGV bicycle transport systems, new bicycle infrastructure, cyclists· perception, cities for bicycles, Jan *ehl, Steven )leming.

$XWRUND

mgr inŮ. arch. 0DUWD0URF]HN ² 3olitechnika áydzka, Wydziaâ Budownictwa, Architektury i ,nŮynierii őrodowiska