Raport z ewaluacji ex-post Strategii Rozwoju Miasta Marki na lata 2016-2021
RAPORT Z EWALUACJI EX-POST
Strategii Rozwoju Miasta Marki na lata 2016-2021
Opracowanie Raportu:
Pracownia 3E Aneta Szarfenberg
Na zlecenie:
Urzędu Miasta Marki
Grudzień, 2021
Spis treści
Wprowadzenie ... 4
Podsumowanie ewaluacji ex-post... 5
Wnioski ... 5
Rekomendacje dla opracowania Strategii na kolejny okres ... 7
Metodologia – opis procesu oceny ... 8
Założenia dotyczące ewaluacji wskazane w Strategii... 8
Logika interwencji ... 9
Zastosowane techniki i kryteria ewaluacji ... 10
Wdrażanie Strategii w działaniach jednostek Miasta ... 11
Programy i dokumenty strategiczne Miasta Marki ... 11
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Marki na lata 2016-2021 (SRPS) ... 11
Gminny Program Wspierania Rodziny dla Miasta Marki na lata 2020-2022 ... 11
Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar w Rodzinie Miasta Marki na lata 2016-2020 oraz na lata 2021-2023 (PPPROOR-1 i PPPROOR-2) ... 12
Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii Gminy Miasto Marki w 2019 roku (GPPRPA) ... 13
Wieloletnia Strategia Zdrowotna Gminy Miasto Marki na lata 2018-2022 (WSZ) ... 15
Program polityki zdrowotnej w zakresie szczepień profilaktycznych przeciwko grypie osób od 60 roku życia zamieszkałych na terenie Gminy Miasto Marki na lata 2019-2021 (PPZZSPPG) ... 15
Program polityki zdrowotnej w zakresie opieki paliatywnej dla mieszkańców Gminy Miasto Marki na lata 2019 – 2021 ... 16
Program polityki zdrowotnej w zakresie działań edukacyjnych dla dzieci z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej zamieszkujących Gminę Miasto Marki na lata 2019– 2021 (PPZZDE) ... 16
Program polityki zdrowotnej w zakresie działań edukacyjnych dla przyszłych rodziców zamieszkujących Gminę Miasto Marki na lata 2019–2021 ... 16
Program Współpracy na rok 2021 Gminy Miasto Marki z Organizacjami Pozarządowymi (WPzOP) ... 17
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Marki (SUiKZP) ... 17
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miasto Marki na lata 2018-2021 z perspektywą na lata 2022-2025 (POŚ) ... 18
Program Ograniczenia Niskiej Emisji dla Gminy Miasto Marki (PONE) ... 20
Plan Gospodarki Niskoemisyjnej na obszarze Gminy Miasta Marki stanowiący element
Strategii ZIT (PGN) ... 21
Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Miasta Marki (PUA) ... 22
Gminny Program Rewitalizacji Miasta Marki na lata 2019-2026 (GPR) ... 22
Strategia Mieszkaniowa Miasta Marki na lata 2016-2025 (SM) ... 23
Wieloletni Program Gospodarowania Mieszkaniowym Zasobem Gminy Miasto Marki na lata 2016 – 2021 (WPGMZG) ... 24
Wieloletni Plan Rozwoju i Modernizacji Urządzeń Wodociągowych i Urządzeń Kanalizacyjnych Wodociągu Mareckiego Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Markach na lata 2018 – 2024 ... 25
Program Opieki nad Zwierzętami Bezdomnymi oraz Zapobiegania Bezdomności Zwierząt na terenie Gminy Miasto Marki w 2021 roku ... 25
Działania monitorowane przez UM ... 26
Działania w ramach Celu I ... 26
Działania w ramach Celu II ... 27
Działania w ramach Celu III ... 28
Działania w ramach Celu IV ... 28
Działania w ramach Celu V ... 29
Działania w ramach Celu VI ... 33
Działania w ramach Celu VII ... 34
Działania w ramach Celu VIII ... 34
Analiza założeń i rezultatów Strategii według przyjętych kryteriów ewaluacyjnych ... 36
Trafność - analiza celów w odniesieniu do potrzeb ... 36
Użyteczność - analiza wskaźników w odniesieniu do celów ... 39
Trwałość - wpływ Strategii na różne dziedziny życia społeczno-gospodarczego ... 45
Tabele monitoringu wskaźników Strategii ... 48
Spis schematów i tabel ... 61
Wprowadzenie
Koniec roku 2021 to zarazem koniec okresu obowiązywania Strategii Rozwoju Miasta Marki.
Niniejszy Raport z ewaluacji Strategii Rozwoju Miasta Marki na lata 2016-2021, przyjęta uchwałą Rady Miasta Marki nr XXXI/225/2016 z 29 czerwca 2016 roku (dalej: Strategia / Strategia Miasta) przedstawia wyniki ewaluacji końcowej, podsumowującej i sprawdzającej skuteczność kierunków i obszarów interwencji wyznaczonych w Strategii.
Przyjęte w Strategii cele zostały dokładnie scharakteryzowane w dokumencie Strategii, podobnie jak przypisane do nich konkretne działania. Wdrażanie tych założeń było systematycznie monitorowane poprzez coroczne analizy i podsumowania ujmowane w Raporcie o stanie Miasta. Ze względu na dostępność badań monitorujących wdrażanie, opracowań i analiz, niniejsza ewaluacja została przeprowadzona metodą desk research, czyli analizy danych zastanych. Dla zachowania triangulacji źródeł wykorzystane zostały raporty i opracowania przygotowywane przez różne podmioty – zarówno przez Urząd Miasta jak i przez wykonawców zewnętrznych. Poddane analizie źródła danych:
− Strategia Rozwoju Miasta Marki na lata 2016-2021,
− raporty z monitoringu wskaźników wdrażania Strategii,
− raporty o stanie Miasta Marki za lata 2018, 2019 i 2020,
− dane statystyczne GUS.
W ramach prac przeanalizowano dostępne dokumenty, w tym odniesiono przyjęte w Strategii zadania do zidentyfikowanych problemów i wyzwań, aby określić poziom ich rozwiązania.
Przyjęte zapisy odniesiono także do założeń wizji, choć jednocześnie uwzględniano założenie, że wizja wskazuje perspektywiczny i zarysowany w długim okresie obraz stanu Miasta, który ma zostać osiągnięty, i że osiągnięcie wizji badane jest głównie poprzez poziom osiągnięcia zakładanych celów.
Zweryfikowano także kluczowe dane statystyczne obrazujące kondycję społeczno-gospodarczą Miasta w latach 2016 i 2020, aby porównać sytuację w Mieście z obiektywnej perspektywy.
W ramach niniejszej ewaluacji nie prowadzono badań jakościowych (np. wywiadów, badań ankietowych), które uzupełniłyby kontekstowo dane obrazowane wskaźnikami monitorującymi wdrażanie Strategii, więc nie wszystkie aspekty ewaluacji będą możliwe do uchwycenia i zaprezentowania w niniejszym podsumowaniu (jak np. uwarunkowania sprzyjające i utrudniające wdrożenie Strategii czy „wartości dodane” – czyli takie aspekty kondycji jednostki samorządowej, które nie zostały zaprogramowane w trakcie opracowania Strategii ale wystąpiły wskutek jej realizacji).
Analizując wskaźniki monitorujące realizację założonych działań nie odnoszono się do zewnętrznych uwarunkowań, które mogły się przełożyć na poziom osiągnięcia wskaźników, ponieważ w założeniach nie były ujęte wartości docelowe, więc każdy wzrost był pozytywną, pożądaną zmianą. Niemniej należy mieć na uwadze, że lata 2020 i 2021 to okres występowania pandemii Covid-19 i powszechnych lock-downów, co przełożyło się w szczególności na kondycję
gospodarczą oraz na życie społeczne mieszkańców, a w kontekście realizacji zadań wpisanych do Strategii – mogło przełożyć się na ich realizację.
Raport zawiera następujące elementy:
a) opis procesu oceny, w tym realizacji dokumentu, ale także jego wpływu na wszelkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego;
b) ocena, w jakim stopniu Strategia rozwiązuje realne problemy lokalne i problemy społeczności – przeprowadzona w odniesieniu do wybranych kryteriów ewaluacyjnych:
trafności, użyteczności, trwałości;
c) analiza wskaźników obrazujących:
• realizację celów i zadań,
• rozwiązywanie problemów (wyzwań przyjętych w Strategii),
• realizację wizji rozwoju.
W ramach badania ewaluacyjnego dokonano analizy zapisów Strategii oraz wyników monitoringu. Proces i wnioski z analizy zawarte są w odrębnych rozdziałach. Streszczono na początku niniejszego Raportu kluczowe wnioski z analizy.
Podsumowanie ewaluacji ex-post Wnioski
Z przeprowadzonej analizy wynika, że:
→ W Mieście Marki obowiązują – oprócz Strategii Rozwoju – także liczne inne dokumenty strategiczne i programowe, które określają szereg działań w określonych dziedzinach:
zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska naturalnego, rozwiązywania problemów społecznych, gospodarki komunalnej, współpracy z organizacjami pozarządowymi. Dokumenty te na ogół odnoszą się bezpośrednio do Strategii Rozwoju lub realizują jej cele ze względu na swoją specyfikę. Dostępne raporty z monitoringu realizacji ww. dokumentów wskazują, że działania te są nie tylko przyjęte w formie uchwały, ale także w dużej mierze są realizowane lub zostały wdrożone (jeśli ich realizacja była zaplanowana na konkretny okres) i przyczyniają się do poprawy jakości życia mieszkańców.
→ Dokumenty strategiczne i programowe oraz Strategia Rozwoju funkcjonują niejako równorzędnie, zadania powielają się w różnych dokumentach (co jest też widoczne w analizie podejmowanej z różnych perspektyw – w podsumowaniu obowiązujących / realizowanych programów i strategii mogą pojawiać się te same zadania lub działania, co przy analizie realizacji poszczególnych celów a także te same działania dokumentujące realizację różnych celów. Jednocześnie wydaje się, że niektóre
z Programów zostały opracowane, ponieważ taki jest wymóg ustawowy, natomiast nie pełnią one praktycznej funkcji operacyjnej w osiąganiu określonej wizji Miasta i w jego rozwoju.
→ W Strategii zidentyfikowano siedem zagadnień problemowych, które podsumowały przeprowadzoną diagnozę. Założenia strategiczne – w tym przede wszystkim cele i działania – uwzględniają niemal wszystkie zidentyfikowane kwestie problemowe a przypisane do nich działania zostały ukierunkowane na rozwiązanie zidentyfikowanych problemów. Sformułowane w Strategii cele w dużej mierze stanowiły odpowiedź na zidentyfikowane problemy, choć uwzględniono także zagadnienia, które w diagnozie nie występowały, czyli rozwój przedsiębiorczości oraz usług edukacyjnych. Zagadnienia zidentyfikowane jako problemowe a nieuwzględnione (lub uwzględnione w znikomym stopniu) w Strategii to „sport, wypoczynek, turystyka i rekreacja”.
→ W Strategii zaproponowano szereg wskaźników / mierników i opisywano ich oczekiwany długoterminowy wpływ, jednak wskaźniki nie zawsze były właściwie dobrane i przypisane do odpowiedniej funkcji, którą mogłyby pełnić w ocenie realizowanych działań. Wskaźniki obrazujące produkty i rezultaty mieszają się ze wskaźnikami efektów, często są opisane nieprecyzyjnie lub zbyt ogólnie, aby można je było praktycznie wykorzystać i opisać występujące zmiany w odniesieniu do założeń Strategii. Mało precyzyjnie zdefiniowane wskaźniki są w praktyce niemierzalne, a zatem ich przydatność w ewaluacji wdrożenia Strategii jest niewielka. Wydaje się także, że samo gromadzenie danych wskaźnikowych – bez prowadzenia okresowej pogłębionej ewaluacji wdrażania – jest mało użyteczne w perspektywie kilku lat realizacji działań.
→ W Strategii przyjęto strukturę wielu celów, odnoszących się szczegółowo do wybranych aspektów funkcjonowania społeczności lokalnej. Jednocześnie nie wszystkie zagadnienia wskazane w Strategii jako cele, były „równorzędne”, co przełożyło się na różnicę np. w liczbie przypisanych do nich działań i później zakres i skalę realizowanych przedsięwzięć. Dla porównania: do celu strategicznego I (Rozwinięta infrastruktura techniczna i transportowa miasta wystarczająca dla potrzeb społecznych i gospodarczych) przypisano 6 celów szczegółowych, a do celu strategicznego II (Rewitalizacja) – jeden cel szczegółowy.
→ Analiza danych wskaźnikowych obrazujących zrealizowane działania pokazuje, że w okresie wdrażania Strategii Rozwoju Miasta Marki zrealizowano szereg działań, które – zgodnie z założeniami – przełożą się na rozwój Miasta i poprawę jakości życia jego mieszkańców. Dominowały działania inwestycyjne, infrastrukturalne, choć było też wiele działań społecznych, usługowych, kierowanych pośrednio (przez organizacje pozarządowe) lub bezpośrednio do mieszkańców.
→ Analiza działań wskazujących na realizację poszczególnych założeń wskazuje dwie
gospodarczego (Cel strategiczny III - Wzmacnianie atrakcyjności i konkurencyjności biznesowej). Po drugie – przyjęta wizja, w której Marki jako wiodące miasto w województwie mazowieckim jest mało prawdopodobna ze względu na sąsiedztwo Warszawy.
Rekomendacje dla opracowania Strategii na kolejny okres
Należy zaplanować Strategię Rozwoju na kolejny okres wskazując wyraźnie nadrzędną, kierunkową rolę wobec innych dokumentów strategicznych i programów opracowywanych na potrzeby Miasta Marki i realizujących zadania, poprzez które osiągane są cele wskazane w Strategii Rozwoju. Strategia Rozwoju nie powinna powielać ich zadań lub „konkurować” z innymi dokumentami strategicznymi i programowymi Miasta, nie powinna także być traktowana jako równorzędna.
Warto byłoby wskazać relacje pomiędzy poszczególnymi dokumentami programowymi i strategicznymi oraz podmiotami, które je realizują, a także wykorzystać obligatoryjny charakter niektórych programów i zawrzeć ich realizację w Strategii, aby uprościć (i nie powielać) realizacji zadań własnych gminy a jednocześnie uzyskać efekt synergii z ich realizacji dla osiągnięcia wspólnych celów rozwojowych określonych w Strategii.
Należy zmienić strukturę dokumentu Strategii, ponieważ taki wymóg został określony w ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, gdzie wskazano, że w treści dokumentu Strategii powinny znaleźć się podsumowania diagnozy, zamiast – jak dotychczas – cała analiza i szczegółowa charakterystyka Miasta. Należy w dokumencie Strategii uwzględnić szerzej zagadnienia planowania przestrzennego i włączać mieszkańców do konsultacji w większym niż dotychczas zakresie. Warto także – upraszczając zapisy w dokumencie – przyjąć mniej, ale bardziej znaczących dla Miasta kierunków / obszarów działań i do nich przypisać cele operacyjne / szczegółowe oraz odnosić się w Strategii do zidentyfikowanych kwestii problemowych, a cele / i lub działania powinny wynikać z przeprowadzonej diagnozy.
Warto byłoby rozważyć przyjęcie w Strategii kilkustopniowych wskaźników, czyli zarówno wskaźników produktu, jak i rezultatu do ewaluacji okresowej (mid-term) oraz wskaźników efektu, które będą mierzone w perspektywie długoterminowej. Mając na uwadze to, że badanie osiągniecia wskaźników efektu wymaga ewaluacji, warto przyjąć mniej wskaźników, ale ściślej powiązanych z sytuacją wskazaną w diagnozie, do której będą się odnosić przyjęte na kolejny okres Strategii działania.
Warto także prowadzić ewaluację okresową (lub autoewaluację), w której oceniane są zarówno postępy w osiąganiu wskaźników produktu i/lub rezultatu, jak i inne czynniki wpływające na realizację Strategii oraz adekwatność zapisów Strategii do bieżącej sytuacji Miasta i potrzeb jego mieszkańców. Autoewaluacja może być okazją
do pogłębionej refleksji nad przyjętymi i realizowanymi kierunkami rozwoju oraz sposobami i skutkami ich realizacji.
Wdrażanie Strategii Rozwoju – jako nadrzędnej wobec innych strategii i programów – powinno koncentrować się na budowaniu współpracy pomiędzy interesariuszami działającymi na terenie Miasta aby łączyć i uzupełniać realizowane przez nich podobne działania lub zadania kierowane do tej samej grupy odbiorców, a także, aby coraz lepiej komunikować się z mieszkańcami i tworzyć warunki do większego ich zaangażowania w działania na rzecz lokalnych społeczności.
W projektowaniu wizji Miasta właściwsze wydaje się odniesienie do jego położenia i funkcji w obszarze Metropolitalnym Warszawy, które może zarówno być zagrożeniem jak i szansą dla Marek. Taka perspektywa daje możliwość, aby z jednej strony zauważyć wpływ stolicy kraju na życie i potrzeby mieszkańców Marek, a z drugiej – aby poszukać szans wynikających z takiej lokalizacji i na nich się skoncentrować.
Metodologia – opis procesu oceny
Założenia dotyczące ewaluacji wskazane w Strategii
W Strategii przyjęto także podstawowe założenia dotyczące ewaluacji. Wskazano, że ewaluacja to niezbędny w prawidłowej realizacji strategii proces jej oceny, który dotyczy nie tylko realizacji dokumentu, ale także jego wpływu na wszelkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego.
Ewaluacja musi odpowiadać na pytanie, w jakim stopniu strategia rozwiązuje realne problemy lokalne i problemy społeczności. W węższym aspekcie, ewaluacja koncentruje się na realizacji poszczególnych elementów Strategii, przy czym kryteriami oceny zapisów są:
− wskaźniki realizacji celów i zadań,
− rozwiązywanie problemów (wyzwań przyjętych w strategii),
− realizacja wizji rozwoju.
Wyróżniamy 3 rodzaje ewaluacji:
• ewaluacja ex-ante, przed zaakceptowaniem strategii,
• ewaluacja on-going, w trakcie trwania realizacji strategii,
• ewaluacja ex-post, po zrealizowaniu projektów cząstkowych strategii.
Ewaluacja ex-ante opisuje zakładane cele, przewidywane rezultaty, spójność z celami rozwojowymi danego obszaru, komplementarność z innymi projektami. Ewaluacja ex-ante została wykonana na etapie formułowania niniejszej strategii.
W przebiegu ewaluacji on-going analizuje się proces wdrożenia i ocenia dotychczasowe efekty, co pozwala odpowiedzieć na pojawiające się pytania, rozwiązać ujawnione problemy. Można tu
ocenić przede wszystkim skuteczności i efektywność Strategii i jej wdrożenia na danym etapie.
Przyjęto, że ewaluacja on-going będzie wykonywana w trakcie realizacji projektów. W ewaluacji ex-post ocenione będą efekty i sformułowane wnioski na przyszłość (odnośnie następnych projektów). Należy tutaj zwrócić szczególną uwagę na użyteczność i trwałość przedsięwzięć.
Dla skutecznego monitorowania wdrażania Strategii przygotowano w dokumencie zestaw wskaźników, które były regularnie gromadzone przez Urząd Miasta w Markach.
Logika interwencji
Konstruując założenia ewaluacji warto pamiętać o założeniach logicznych dla tego rodzaju badania, oraz istotnych elementach składowych jego założeń. Elementy, które będą pojawiały się w każdej logicznej konstrukcji w odniesieniu do ewaluacji działań (logika interwencji) to:
• potrzeby – uwarunkowania dla przyjęcia określonych celów do realizacji;
• cele – założenia, które leżą u podstaw realizacji działania;
• zasoby – nakłady (finansowe, czasowe, ludzkie, materialne, rzeczowe, organizacyjne), które wiążą się działaniem i są potrzebne do jego realizacji;
• działania – czynności i procesy, które są podejmowane dla osiągnięcia celu;
• wyniki – skutki realizowanych działań, w tym:
o produkty – dobra i usługi wytworzone w trakcie realizacji działań, o rezultaty – skutki wynikające z realizowanych działań,
o efekty – konsekwencje zrealizowanych działań widziane w perspektywie długoterminowej.
Schemat 1 Logika interwencji (oddziaływania Strategii)
Źródło: opracowanie własne
Zastosowane techniki i kryteria ewaluacji
Przebieg prac w ramach ewaluacji Strategii Rozwoju Miasta Marki, można podzielić – podobnie jak większość badań o charakterze badań społecznym – na trzy zasadnicze etapy odpowiadające różnym fazom prac nad przygotowaniem Raportu z ewaluacji: (a) eksploracja, (b) opis, (c) wyjaśnianie.
Etap eksploracji służył przede wszystkim rozpoznaniu przedmiotu badania i zgromadzeniu informacji, a także rozpoznaniu potrzeb i możliwości prowadzenia w tym obszarze szerszych i pogłębionych badań. Etap opisowy miał na celu rozpoznanie i przedstawienie badanej sytuacji aby odpowiedzieć na pytania: co, jak, gdzie, kiedy? Etap wyjaśniania obejmuje analizę przedstawionej treści i uzasadnienie w kontekście zidentyfikowanych relacji, na tym etapie formułowana jest odpowiedź na pytanie: dlaczego?
Aby można było zastosować zaproponowany tutaj model wyjaśniania i wnioskowania niezbędne było zgromadzenie odpowiednich, wiarygodnych, rzetelnych i odpowiadających swym zakresem przedmiotowi opracowania danych oraz informacji. Dlatego też:
− zebrano dane z monitoringu wdrażania Strategii, regularnie zbierane przez cały okres realizacji Strategii, monitoring wskaźników prowadzony był przy wykorzystaniu danych liczbowych, przy czym ze względu na pandemię w 2019 roku monitoring objął część (dostępnych) danych a wyniki monitoringu zaprezentowano w formie opisowej,
− wykorzystano podsumowanie zawarte w Raporcie o stanie Gminy Miasta Marki za rok 2020,
− dokonano analizy dokumentów strategicznych i programów obowiązujących w czasie realizacji Strategii i podsumowano ich wdrażanie w latach 2019 i 2020.
Zebrane dane wskaźnikowe zostały przeanalizowane w odniesieniu do logiki interwencji i w odniesieniu do przyjętych kryteriów ewaluacyjnych:
→ trafność: ocena, w jakim stopniu cele określone w ramach Strategii odpowiadają zidentyfikowanym kwestiom problemowym,
→ użyteczność: ocena, w jakim stopniu cele określone w Strategii zostały osiągnięte w trakcie jej wdrażania,
→ trwałość: ocena długoterminowych skutków realizacji Strategii, w tym utrzymanie osiągniętych rezultatów.
Wdrażanie Strategii w działaniach jednostek Miasta
Programy i dokumenty strategiczne Miasta Marki
W Mieście Marki obowiązują dokumenty programowe i strategiczne, które wskazują szereg działań realizowanych przez różne jednostki miejskie.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Marki na lata 2016-2021 (SRPS)
Dokument opracowany w 2016 roku w swoich założeniach odnosi się do dokumentów na poziomie europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym. Na poziomie lokalnym jako wśród dokumentów, do których się odnosi, wskazano Strategię Rozwoju. Celem strategicznym SRPS jest Interdyscyplinarne podejmowanie działań w rozwiązywaniu kluczowych problemów społecznych, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu i przywracanie społeczności osób wykluczonych oraz funkcjonalna i dostosowana do zdiagnozowanych potrzeb infrastruktura aktywizacji i oparcia społecznego.
Wymienione w SRPS dziedziny planowania strategicznego obejmują: wspieranie rodziny i rozwoju dzieci i młodzieży, przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych oraz przeciwdziałanie narkomanii, aktywność i integrację seniorów, promocję zatrudnienia, reintegrację zawodową i społeczną osób wykluczonych społecznie, wsparcie osób z problemem ubóstwa, wsparcie osób niepełnosprawnych oraz rewitalizację społeczną (wzmacnianie integracji i partycypacji członków lokalnych społeczności poprzez rozwijanie programów i działań rewitalizacyjnych).
Powyższa analiza zapisów SRPS wskazuje, że o ile dokument ten odnosi się do Strategii Rozwoju jako jednego spośród kilku wskazanych, to w pełni realizuje wskazane w Strategii Rozwoju zadania odnoszące się do problemów społecznych oraz – co szczególnie ważne – do społecznego wymiaru rewitalizacji.
Gminny Program Wspierania Rodziny dla Miasta Marki na lata 2020-2022
W ramach realizacji Programu w 2020 roku promowano model rodziny oraz edukację rodzin w zakresie właściwego wypełniania ról rodzicielskich, realizowany m.in. przez pracowników placówek oświatowych oraz pracowników socjalnych OPS w ramach wdrożonego modelu pracy socjalnej. Usługą pracy socjalnej objęte zostały 454 rodziny, w tym 95 rodzin uzyskało wsparcie wyłącznie w formie pracy socjalnej. W ramach działalności 2 placówek wsparcia dziennego wzmacniano kompetencje rodzicielskie i umiejętności przezwyciężania sytuacji kryzysowych przez rodziny w kryzysie. Kontynuowano współpracę z 2 rodzinami wspierającymi.
W OPS funkcjonował Punkt Informacyjno-Konsultacyjny (PiK), w ramach którego był prowadzony trening umiejętności i kompetencji rodzicielskich w formie indywidualnych spotkań (141 godzin wsparcia w 2020 r.). Usługi terapeutyczne na rzecz dzieci i rodzin, jak również profilaktyka realizowane były przez OPS i funkcjonujący w jego strukturach Marecki Punt Pomocy Dziecku i Rodzinie oraz PiK. OPS zapewniał dostęp do usług poradnictwa psychologicznego, rodzinnego i terapii rodzin. W Punkcie Informacyjno-Konsultacyjnym zrealizowane zostały 212 godziny konsultacji psychologicznych, 105 godzin dyżurów specjalisty psychoterapii uzależnień, 176 godzin dyżurów prawnika.
Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar w Rodzinie Miasta Marki na lata 2016-2020 oraz na lata 2021-2023 (PPPROOR-1 i PPPROOR-2)
PPPROOR-1 został opracowany w ramach realizacji obowiązków ustawowych, we wprowadzeniu wskazano ustawy o przeciwdziałaniu przemocy, o wychowaniu w trzeźwości oraz o pomocy społecznej jako podstawę dla opracowania dokumentu.
W założeniach PPPROOR-1 wskazano, że głównym jego założeniem jest kompleksowość i interdyscyplinarność działań ujętych w ramy sprawnie funkcjonującego systemu ukierunkowanego na wsparcie i ochronę osób doświadczających przemocy, edukację i pomoc w korygowaniu zachowań osób stosujących przemoc; promowanie wartości rodziny, metod wychowawczych bez użycia przemocy, edukację kadr instytucji zaangażowanych w przeciwdziałanie przemocy w rodzinie oraz szeroko ujętą edukację społeczeństwa.
Określając zarządzanie PPPROOR-1 wskazano, że dokument ten będzie miał charakter interdyscyplinarny i będzie realizowany przez wszystkie instytucje zobligowane do podejmowania działań na rzecz zapobiegania i ograniczania przemocy w rodzinie.
PPPROOR-2 obowiązuje od 2020 roku. Jednym z jego elementów jest ewaluacja PPPROOR-1.
Podsumowano zrealizowane działania przypisując je do każdego ze wskazanych w tym dokumencie celów. Wymieniono szereg działań kierowanych do osób i rodzin doświadczających trudności życiowych, zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz działań profilaktycznych.
Założenia PPPROOR-2 nie zmieniły się i są analogiczne do założeń PPPROOR-1.
Żaden dokument PPPROOR nie odnosi się bezpośrednio do żadnego dokumentu strategicznego Miasta, ale – podobnie jak Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii pełni funkcję wspierającą realizację Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych i w tej perspektywie cząstkowo realizuje cele Strategii Rozwoju.
W 2020 roku kontynuowane były działania określone w „Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie przyjętym na lata 2016-2020”. Jednocześnie trwały intensywne prace nad opracowaniem nowego programu, który będzie obowiązywać w latach 2021-2023. Program został przyjęty uchwałą Rady Miasta Marki nr XXIX/363/2020 z 30 grudnia 2020 roku. Głównym celem programu było ograniczenie rozmiaru i następstw zjawiska przemocy w rodzinie na terenie Marek. Prowadzone były działania w kilku następujących obszarach. Realizowane
były działania profilaktyczne skierowane do mieszkańców Marek. Poprzez strony internetowe oraz fanpage informowano mieszkańców o różnych aspektach zjawiska przemocy w rodzinie, procedurach dochodzenia swoich praw oraz miejscach, w których można uzyskać pomoc. OPS w Markach objął patronatem konferencję zorganizowaną przez Fundację ART. „Powiedz o TYM komuś”, przyłączył się też do kampanii „Biała Wstążka” mającej na celu zatrzymanie przemocy wobec kobiet. Ośrodek współpracował z organizacjami pozarządowymi, które dostarczyły materiały informacyjne (ulotki, plakaty, gadżety), dystrybuowane w placówkach OPS i przekazywane do innych instytucji lokalnych: placówek oświatowych, placówek ochrony zdrowia oraz policji.
Udzielano również pomocy rodzinom, w których wystąpiła przemoc. Główną zasadą podejmowanych działań w tym zakresie była zasada interdyscyplinarności opierająca się na metodzie współdziałania instytucji, które z mocy prawa lub inicjatywy własnej podejmują działania na rzecz osób doznających przemocy oraz reedukacji osób stosujących przemoc.
W 2020 roku Zespół Interdyscyplinarny prowadził 91 spraw, w których uruchomiona została procedura Niebieskich Kart (30 postępowań było kontynuowanych z poprzednich lat, zaś 61 procedur rozpoczęto w 2020 roku) oraz zwołał 145 spotkań grup roboczych.
Osoby doznające przemocy, znajdujące się w trudnej sytuacji psychologicznej lub bytowej mogły skorzystać z pomocy finansowej, pomocy w formie interwencji kryzysowej, pomocy prawnej, psychologicznej a także, jeśli była taka konieczność, zapewniano im bezpieczne schronienie np. w Domu Samotnej Matki w Zielonce. OPS prowadzi również mieszkanie chronione na terenie Marek.
W ramach programu podnoszono kompetencje przedstawicieli służb, instytucji i organizacji w zakresie skutecznego reagowania na przemoc w rodzinie oraz umiejętności działania międzyinstytucjonalnego. Pracownicy socjalni uczestniczyli w szkoleniach i konferencjach tematycznych, zarówno o zasięgu lokalnym, jak i ogólnopolskim. OPS organizował szkolenia swoich pracowników, a także policjantów, kuratorów sądu rodzinnego pedagodzy i psychologów z mareckich placówek oświatowych i organizacji pozarządowych. Dbając o wysokie standardy udzielanej pomocy pracownicy socjalni uczestniczyli w superwizjach, w czasie których omawiali konkretne sprawy związane z występowaniem przemocy w rodzinie.
Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii Gminy Miasto Marki w 2019 roku (GPPRPA)
Jak wskazano w dokumencie realizacja GPPRPA jest jednym z elementów zmierzających do osiągania celów określonych w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Marki na lata 2016-2021.
Cele GPPRPA są ściśle powiązane ze wsparciem osób i rodzin z problemem alkoholowym a także odnoszą się do profilaktyki uzależnień, w ten sposób określają wąską specyfikę działań wynikających z tego dokumentu. Niemniej, ponieważ Strategia Rozwiązywania Problemów
Społecznych odnosi się do Strategii Rozwoju, to także przypisany do niej program - czyli GPPRPA – odnosi się do Strategii Rozwoju i w wąskim zakresie realizuje jej cele.
Najważniejsze działania, które zostały zrealizowane w 2020 roku:
1. Dotacje udzielone na podstawie konkursu ofert:
− Fundacja Otwarte Serce, zadanie „Prowadzenie placówki wsparcia dziennego w formie specjalistycznej”;
− Stowarzyszenie Razem w przyszłość, zadanie „Prowadzenie świetlicy środowiskowej CHATA”;
− Stowarzyszenie Q Rozwojowi, zadanie „Prowadzenie Punktu Informacyjno- Konsultacyjnego dla mieszkańców miasta Marki”;
− Fundacja Otwarte Serce, zadanie „Realizacja zajęć socjoterapeutycznych i arteterapeutycznych dla młodzieży w wieku 12-19 lat, osób będących mieszkańcami Marek z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym".
2. Programy i zajęcia profilaktyczne realizowane w Mieście:
− Realizacja kampanii „Reaguj na przemoc” – styczeń/luty kolportaż materiałów kampanijnych 1200 sztuk (ulotki, plakaty) w instytucjach zaangażowanych w przeciwdziałanie przemocy na terenie miasta Marki;
− Zajęcia profilaktyczne w oparciu o rekomendowane programy profilaktyczne w ramach Programu „Zima w mieście 2020” – realizacja w 3 szkołach przez 14 uprawnionych nauczycieli, uczestniczyło 465 uczniów;
− Realizacja kampanii „Zachowaj Trzeźwy Umysł” – szkolni koordynatorzy w 6 szkołach prowadzonych przez gminę przy pomocy pakietu materiałów informacyjno- edukacyjnych z kartami pracy i scenariuszami zajęć (także online), uczestniczyło:
186 nauczycieli, 2964 uczniów, 946 rodziców;
− Realizacja w szkołach podstawowych (klasy IV- VIII) rekomendowanych programów profilaktyki uniwersalnej (1 154 uczniów);
− Realizacja przez certyfikowanego realizatora rekomendowanego programu profilaktycznego „Przyjaciele Zippiego” dla grup w przedszkolach i pierwszych klasach szkoły podstawowej (120 dzieci);
− Realizacja przez Nauczycieli SP Nr 1 programu profilaktycznego „Cukierki” dla 4 klas szkoły podstawowej - uczestniczyło 100 dzieci oraz warsztatów minimalizujących występowanie ryzykownych zachowań – uczestniczyło 540 uczniów;
− Realizacja projektu profilaktycznego „Rymcerze – Nie Zmarnuj Swojego Życia” w Zespole Szkół Nr 1 dla 4 klas szkoły średniej, ogółem uczestniczyło 95 uczniów;
− Realizacja lokalnej kampanii „Sierpień miesiącem trzeźwości” – dystrybucja 1 000 sztuk materiałów edukacyjno-profilaktycznych w parafiach na terenie miasta;
− Webinaria dla nauczycieli i rodziców uczniów szkół podstawowych (50 os.);
− Dystrybucja materiałów profilaktycznych przekazanych przez MCPS: 500 szt.;
− Realizacja szkoleń dla lokalnych profesjonalistów: nauczycieli, pedagogów, kadry placówek wsparcia dziennego, sprzedawców w punktach sprzedaży napojów alkoholowych).
3. Funkcjonowanie Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego, który zapewniał dostęp do następujących usług: specjalisty psychoterapii uzależnień (19 odbiorców i 84 porady), psychologa ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie (38 osób , 247 porad), psychologa (25 osób, 209 porad), prawnika (107 osób, 150 porad), doradcy zawodowego (13 osób, 59 porad) oraz wsparcia kompetencji wychowawczych (45 osób , 81 porad). Ogółem 6 specjalistów udzieliło 830 porad lub konsultacji dla 247 osób.
4. Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (GKRPA) podejmowała czynności zmierzające do orzeczenia przez sąd o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. Przyjęto 27 wniosków o objecie leczeniem odwykowym, z 25 osobami przeprowadzono rozmowy motywujące do podjęcia leczenia w placówkach leczenia uzależnienia, 34 osobom przekazano informacje o możliwościach pomocy osobom dotkniętym chorobą alkoholową i ich rodzinom, 12 osób podjęło leczenie bez kierowania sprawy do Sądu, po zastosowaniu przez GKRPA metody krótkiej interwencji, skierowano 8 wniosków do Sądu Rejonowego w Wołominie o wydanie postanowienia o obowiązku podjęcia leczenia odwykowego, wykonano 25 wizji w terenie w związku z wydawaniem opinii o zgodności lokalizacji punktu sprzedaży.
Wieloletnia Strategia Zdrowotna Gminy Miasto Marki na lata 2018-2022 (WSZ)
Głównym celem strategii jest poprawa stanu zdrowia mieszkańców, mierzona obiektywnymi i subiektywnymi współczynnikami jako zwiększenie odsetka osób bez rozpoznanych chorób cywilizacyjnych oraz z prozdrowotnymi zachowaniami i postawami, w wyniku dostosowania infrastruktury oraz działań w zakresie ochrony zdrowia. Celem władz samorządowych jest wykorzystanie istniejących zasobów osobowych, infrastrukturalnych oraz organizacyjnych w celu poprawy stanu zdrowia społeczności lokalnej. Samorząd terytorialny, we współpracy z podmiotami leczniczymi, dąży do zwiększenia poziomu uczestnictwa mieszkańców w dedykowanych im programach profilaktycznych. Ważnym celem jest również edukacja prozdrowotna w celu oddziaływania na zmianę postaw i zachowań mieszkańców. Gmina realizuje również programy o charakterze operacyjnym, a także działania na rzecz wzmocnienia potencjału i zasobów lokalnego systemu ochrony zdrowia (np. kształcenie kadry, prowadzenie badań i analiz w tym obszarze).
Program polityki zdrowotnej w zakresie szczepień profilaktycznych przeciwko grypie osób od 60 roku życia zamieszkałych na terenie Gminy Miasto Marki na lata 2019-2021 (PPZZSPPG)
Głównym celem programu jest zmniejszenie częstości występowania zachorowań na grypę sezonową i infekcje grypopodobne oraz spadek powikłań po zakażeniu wirusem grypy o 2 proc.
wśród populacji osób powyżej 60. roku życia. W ramach programu przeprowadzone zostały następujące działania: przeprowadzenie badania lekarskiego przez lekarza kwalifikującego do szczepienia, poinformowanie o możliwości wystąpienia niepożądanych odczynów
poszczepiennych i sposobie działania w sytuacji ich wystąpienia, przekazanie osobom zaszczepionym ulotki informacyjnej zastosowanego preparatu (ulotka producenta dołączona do opakowania szczepionki), przekazanie broszur informacyjnoedukacyjnych, szczepienia przeciwko grypie szczepionką czterowalentną osób w wieku 60+, opracowanie formularzy ankiet oceniających poziom satysfakcji z realizacji programu, ocena poziomu satysfakcji z realizacji Programu na podstawie przeprowadzonych ankiet wśród odbiorców Programu, wydanie zaświadczeń potwierdzających przeprowadzenie badania kwalifikującego do szczepienia oraz wykonanie szczepienia osobom zakwalifikowanym.
Program polityki zdrowotnej w zakresie opieki paliatywnej dla mieszkańców Gminy Miasto Marki na lata 2019 – 2021
W roku 2020 ogłoszony został konkurs w którym po raz kolejny – podobnie, jak w roku poprzednim - nie wpłynęły żadne oferty na jego realizację. Konkurs został unieważniony, a następnie, po przeprowadzeniu analizy, podjęta została decyzja o zakończeniu realizacji i finansowania przedmiotowego programu.
Program polityki zdrowotnej w zakresie działań edukacyjnych dla dzieci z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej zamieszkujących Gminę Miasto Marki na lata 2019–2021 (PPZZDE)
Celem głównym programu jest wzrost wiedzy i umiejętności udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej u 25 proc. dzieci zamieszkujących gminę, uczęszczających do publicznych przedszkoli i klas I-III publicznych szkół podstawowych. W 2019 roku w Programie udział wzięło 2039 osób – dzieci w wieku 3-10 lat, z placówek publicznych. (przedszkola i podstawówki).
W roku 2020 Rada Miasta Marki zdecydowała o zawieszeniu realizacji programu w związku z pandemią COVID-19.
Program polityki zdrowotnej w zakresie działań edukacyjnych dla przyszłych rodziców zamieszkujących Gminę Miasto Marki na lata 2019–2021
Celem głównym programu jest wzrost o 10 proc. udziału osób uczestniczących w działaniach edukacyjnych dotyczących opieki rodzicielskiej nad nowo narodzonym dzieckiem na terenie Miasta. Na rok 2020 zaplanowane zostały dwie edycje programu. Zrealizowana została pierwsza z nich, w niepełnym wymiarze – z 8 planowanych spotkań odbyło się 5. Materiały ze spotkań, które nie mogły zostać zrealizowane, przesłano wszystkim uczestnikom pocztą elektroniczną.
Kontynuacja zajęć została czasowo zawieszona (do końca 2020 roku) w związku z pandemią COVID-19.
Program Współpracy na rok 2021 Gminy Miasto Marki z Organizacjami Pozarządowymi (WPzOP)
WPzOP jest programem jednorocznym. W dokumencie na rok 2021 wskazano, że jego realizacja jest jednym z elementów zmierzających do osiągania celów określonych w Strategii Rozwoju oraz że celem głównym Programu współpracy jest poprawa jakości życia mieszkańców Miasta poprzez wspieranie działań organizacji pozarządowych i umacnianie ich potencjału.
Cele szczegółowe WPzOP to poprawa jakości życia mieszkańców Miasta poprzez finansowanie i współfinansowanie realizacji priorytetowych zadań publicznych, określonych w WPzOP, realizacja przez organizacje pozarządowe zadań publicznych w zakresie rozwoju lokalnego, wzmacnianie mechanizmów współpracy samorządu i organizacji pozarządowych oraz tworzenie warunków do wzajemnego nawiązywania kontaktów między organizacjami pozarządowymi oraz wzrost świadomości społecznej na temat roli i działalności organizacji pozarządowych.
We WPzOP zawarto więc bezpośrednie odniesienie do Strategii Rozwoju, a cele szczegółowe wskazują zakres ze Strategii realizowany przez WPzOP.
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Marki (SUiKZP)
W charakterystyce kierunków zagospodarowania przestrzennego wskazano, że celem nadrzędnym polityki przestrzennej jest tworzenie warunków sprzyjających szybkiemu i wszechstronnemu rozwojowi cywilizacyjnemu miasta - zgodnie z potrzebami jego społeczności, szczególnym usytuowaniem Marek w aglomeracji warszawskiej i wymogami ładu przestrzennego oraz predyspozycjami ekologicznymi Miasta.
Zgodnie z tym celem, przyjęte zasady zagospodarowania przestrzennego mają służyć przekształceniu obecnego, chaotycznego zagospodarowania Marek w atrakcyjny obszar miejski o spójnej strukturze funkcjonalno-przestrzennej, rozwiniętej sieci ulicznej i wysokim standardzie uzbrojenia technicznego. Zadania te są zgodne z priorytetami Strategii zrównoważonego rozwoju Miasta Marki do 2020 roku, w której jako istotny warunek atrakcyjności miasta zarówno dla jego mieszkańców, jak i inwestorów przyjęto projektowanie proekologicznej struktury zagospodarowania przestrzennego, w tym ogólnodostępnych terenów zieleni w obrębie projektowanych zespołów zabudowy mieszkaniowej.
Dokument opracowany w 2012 roku nie może odnosić się bezpośredni do celów Strategii Rozwoju z 2016 roku, ale odnosi się do obowiązującej w czasie opracowania SUIKZP Strategii Rozwoju. Aktualne w założeniach poprzedniej i obecnej Strategii Rozwoju pozostało założenie, aby Miasto stało się atrakcyjnym obszarem miejskim o spójnej strukturze funkcjonalno- przestrzennej – i w tym zakresie założenia Studium wpisują się w realizację celów Strategii Rozwoju.
W 2019 roku Rada Miasta Marki podjęła uchwałę w sprawie przystąpienia do sporządzenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Marki.
Na podstawie obowiązującego Studium zostało sporządzonych i uchwalonych 14 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Rozpoczęto też prowadzenie kilku nowych procedur planistycznych, w tym do sporządzenia:
− miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Słoneczna”;
− miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Grunwaldzka II”;
− miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla Trasy Mostu Północnego.
Podjęto 9 uchwał w celu uporządkowania zasad i wskaźników regulujących w zakresie liczby miejsc postojowych (zmiany wskazane w przyjętych uchwałach dotyczących planów zagospodarowania przestrzennego nie wyznaczają nowych terenów zabudowy, a jedynie weryfikują ustalenia dla terenów istniejących i są odpowiedzią na konieczność wprowadzenia nowych rozwiązań regulujących wskaźniki parkingowe).
Na terenie Miasta prowadzone są także liczne inwestycje z zakresu budownictwa mieszkaniowego. Najczęstszą formą jest zabudowa szeregowa o dwóch lokalach w budynku, realizowana na długości dochodzącej nawet do ponad 300 metrów.
W 2020 roku wydano 5 decyzji o ustaleniu warunków zabudowy, 1 decyzję o przeniesieniu ostatecznej decyzji o ustaleniu warunków zabudowy oraz 2 decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miasto Marki na lata 2018-2021 z perspektywą na lata 2022-2025 (POŚ)
Głównym celem sporządzenia, uchwalenia i wdrażania opracowanego w 2017 roku programu ochrony środowiska jest realizacja przez polityki ochrony środowiska, rozumianej jako zespół działań mających na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie Strategii Rozwoju, programów i dokumentów programowych POŚ, uwzględnia założenia zawarte w dokumentach nadrzędnych wyższego szczebla. Dokument stanowi zatem podstawę funkcjonowania systemu zarządzania środowiskiem łączącą wszystkie działania i dokumenty dotyczące ochrony środowiska oraz przyrody na szczeblu gminnym.
POŚ wskazuje szereg zadań realizowanych przez różnych interesariuszy z terenu Miasta Marki, przypisanych do środowiskowych kierunków interwencji, wskazane działania obejmują przede wszystkim inwestycje – dotyczące przestrzeni publicznej, dróg, budynków oraz użytkowania i konserwacji infrastruktury technicznej.
POŚ w założeniach opiera się m. in. na Strategii Rozwoju i uwzględnia jej cele rozwojowe w ramach wskazywanych działań.
W Raporcie z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Miasto Marki na lata 2018- 2021 z perspektywą na lata 2022-2025 za okres od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2019 r.
wskazano, że zadania inwestycyjne w miarę możliwości finansowych Gminy Miasto Marki były realizowane w sposób systematyczny, przede wszystkim ze względu na ich priorytet dla poprawy jakości życia lokalnej społeczności. Nie rezygnowano również z zadań związanych z edukacją ekologiczną, które ze względu na swój nieinwestycyjny charakter, realizowane były w drugiej kolejności oraz w miarę posiadania dodatkowych środków finansowych.
Wskazane w podsumowaniu Raportu zadania niezrealizowane m.in. przebudowana Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych PSZOK wynikające z nieuregulowanego stanu prawnego działki, na której jest on obecnie zlokalizowany (i tymczasowe korzystanie z nieruchomości na podstawie umowy użyczenia). Inne niezrealizowane – z powodu braku środków finansowych – zadania dotyczyły budowy dróg lub zagospodarowania budynków komunalnych.
W podsumowaniu stwierdzono, że Gmina Miasto Marki w latach 2018-2019 dążyła do realizacji celu jakim jest zrównoważony rozwój Miasta z utrzymaniem jego wartości przyrodniczych, a także zapewnienie dobrego stanu środowiska, który wpływa bezpośrednio na zdrowie i życie mieszkańców. Ponadto zadania są realizowane sukcesywnie i z coraz większą intensywnością, tak aby w kolejnych latach mogły być kontynuowane.
Z powyższego zestawienia wynika, że działania wskazane w POŚ w pełni wpisują się w cele Strategii Rozwoju a także, że w znacznej mierze są realizowane zgodnie z założeniami.
W roku 2020, podobnie jak w roku poprzednim, w ramach realizacji zadania w zakresie poprawy jakości powietrza w ośmiu miejscach zamontowane były czujniki pomiaru jakości powietrza, które mierzą poziom stężenia pyłów zawieszonych PM2.5 oraz PM10, wilgotność i temperaturę powietrza oraz ciśnienie atmosferyczne. Ponadto Wydział Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Urzędu Miasta Marki realizował sprawy administracyjne w zakresie:
− usunięcia drzew i krzewów (zgłoszenia zamiaru usuwania drzew oraz wnioski o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew),
− dokonywania wpisów i wykreśleń w Rejestrze Działalności Regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych,
− zmiany stanu wody na gruncie,
− wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach,
− wydawania zezwoleń na opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych,
− udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie,
− udostępniania informacji publicznej,
− nakazów usunięcia odpadów z miejsc do tego nieprzeznaczonych,
− kontroli nieruchomości pod względem prawidłowej gospodarki odpadami komunalnymi,
− kontroli nieruchomości w zakresie podejrzenia spalania odpadów w instalacjach grzewczych budynków, itp.
Zrealizowano następujące inwestycje:
− oświetlenie drogowe na ulicy Wiewiórki, w ramach inwestycji powstało 12 nowych źródeł światła wykorzystujących energooszczędną technologię LED,
− oświetlenie drogowe na ulicy Bankowej i Pocztowej, 6 nowych źródeł światła wykorzystujących energooszczędną technologię LED,
− w ramach Mareckiego Budżetu Obywatelskiego wykonano nasadzenia w pasie drogowym ulicy Małachowskiego, posadzono łącznie 1 575 sadzonek, pasy zieleni zostały uzupełnione o korę.
W ramach gospodarowania zielenią realizowanego przez Zakład Usług Komunalnych, Wydział Inwestycji i Zarządu Dróg, Wydział Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w roku 2020 m.in.
wykonywano cięcia pielęgnacyjne drzew, usuwano suche i zagrażające drzewa, wykonano 117 nasadzeń zastępczych drzew na terenach miejskich.
Program Ograniczenia Niskiej Emisji dla Gminy Miasto Marki (PONE)
Dokument został opracowany w 2018 roku a jego podstawowym celem jest wskazanie przyczyn powstawania przekroczeń substancji w powietrzu na terenie Gminy Miasto Marki oraz określenie kierunków i działań naprawczych, których realizacja ma doprowadzić do poprawy jakości powietrza.
PONE określa plan działań w zakresie obniżenia poziomu niskiej emisji spowodowanej spalaniem paliw w indywidualnych źródłach ciepła, a jego realizacja przyczyni się do:
− poprawy jakości powietrza, którym oddychają mieszkańcy miasta, poprzez obniżenie ponadnormatywnych poziomów stężeń zanieczyszczeń, poprawy jakości życia i zdrowia mieszkańców miasta;
− uzyskania konkretnego, wyznaczonego w Programach Ochrony Powietrza, efektu ekologicznego dla Gminy Miasto Marki;
− rozwoju Gminy Miasto Marki i wzrostu zadowolenia mieszkańców, poprzez aktywizację lokalnych firm (więcej środków finansowych pozostanie w regionie);
− spełniania obowiązków prawnych wynikających z zobowiązań, które Polska przyjęła na siebie wstępując do Unii Europejskiej.
W zakresie swoich celów dokument ten bezpośrednio odnosi się do rozwoju Miasta i poprawy jakości życia mieszkańców, wpisuje się więc w realizację Strategii Rozwoju Miasta.
W 2020 roku pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Urzędu Miasta Marki w okresach grzewczych przeprowadzili 50 kontroli posesji pod względem podejrzenia spalania odpadów w instalacjach grzewczych budynków. Przeprowadzono również kontrole dronem nad 177 nieruchomościami. W trakcie tych badań nie stwierdzono spalania odpadów (aparatura pomiarowa nie wykazała przekroczeń substancji szkodliwych w dymie), stwierdzono natomiast przekroczenia pyłów PM2,5 i PM10.
Plan Gospodarki Niskoemisyjnej na obszarze Gminy Miasta Marki stanowiący element Strategii ZIT (PGN)
Celem strategicznym opracowanego w 2016 roku Programu jest przejście na gospodarkę niskoemisyjną oraz dekarbonizacja gospodarki przy jednoczesnym zapewnieniu zrównoważonego rozwoju Gminy Miasta Marki. Realizacja głównego celu strategicznego wpisuje się w cele przyjęte na poziomie Unii Europejskiej, w zakresie transformacji gospodarki Europy w kierunku niskoemisyjnym oraz w podstawowe założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej. Realizacja postanowień ujętych na poziomach lokalnych i krajowych zakłada jednoczesną konieczność podjęcia działań stymulujących rozwój gospodarczy, potrzebę poprawy stanu ochrony środowiska oraz aspektów społecznych w planowanych przedsięwzięciach, w perspektywie do 2020 r.
W ramach PGN sporządzono listę planowanych inwestycji, których wykonanie ma przybliżyć Miasto do osiągnięcia celów w postaci efektu ekologicznego i efektu energetycznego.
Inwestycje te podzielono pod względem wskazanych obszarów działań: efektywna produkcja i dystrybucja energii; informacja i edukacja; ograniczenie emisji w budynkach; transport niskoemisyjny, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii; zastosowanie energooszczędnych technologii oświetleniowych.
Wskazane w PGN założenia wskazują na wielowymiarowość działań, które obejmują nie tylko obszar środowiska, ale także rozwoju gospodarczego i życia społecznego. Ta perspektywa wiąże PGN ze Strategią Rozwoju i jest realizacją celów środowiskowych określonych w Strategii w zakresie zawartym w PGN.
W 2020 roku realizowano program dofinansowań do wymiany kotłów opalanych paliwem stałym na ekologiczne źródła ogrzewania i udzielono 13 dotacji na łączną kwotę 97 500 zł.
Program prowadzony jest od 2018 roku, dzięki czemu wymieniono już łącznie 50 kotłów na paliwo stałe na ekologiczne źródła ogrzewania za kwotę 378 425,61 zł. W 2020 roku prowadzone były również różnorodne działania edukacyjne dotyczące m.in. wpływu człowieka na jakość powietrza (m.in. artykuły na stronie internetowej www.marki.pl na temat spalania odpadów).
Ponadto w ramach realizacji „Mazowieckiego Instrumentu Wsparcia Ochrony Powietrza MAZOWSZE 2020” przeprowadzono 10.259 wywiadów kwestionariuszowych, zinwentaryzowano wszystkie indywidualne źródła ciepła w każdym budynku lub lokalu na terenie Miasta, zgromadzono dane z 10.259 lokali/budynków, przeprowadzono inwentaryzację dla 205 lokali/budynków.
Osiągnięcie celów PGN możliwe jest dzięki realizacji działań inwestycyjnych podejmowanych w Mieście, takich jak budowa parkingów P&R, rozbudowa sieci dróg rowerowych czy modernizacja budynków komunalnych (izolacja fundamentów kamienic i MOK-u), SP2, MCER (szczegółowy wykaz zrealizowanych inwestycji wskazano w odniesieniu do zrealizowanych celów Strategii Miasta).
Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Miasta Marki (PUA)
Celem opracowanego w 2016 roku dokumentu jest zaplanowanie bezpiecznego dla zdrowia mieszkańców i środowiska naturalnego usunięcia wyrobów zawierających azbest z obszaru Miasta do końca 2032 r. Program ten odwołuje się do nadrzędnych dokumentów branżowych (dotyczących usuwania azbestu oraz gospodarowania odpadami), nie przywołuje więc bezpośrednio Strategii Rozwoju. Jednakże w meritum odnosi się do poprawy jakości życia mieszkańców poprzez poprawę jakości środowiska i w tym zakresie wpisuje się w cele określone w Strategii Rozwoju.
W 2020 r. w ramach bezpłatnej akcji organizowanej przez Starostwo Powiatowe w Wołominie z terenu Miasta Marki odebrano i przekazano do unieszkodliwienia 11,20 Mg z 11 nieruchomości prywatnych. Dla porównania – w roku 2019 było to 21,96 Mg, a w 2018 r.
– 42,22. Oznacza to, że ilość azbestu do odebrania i utylizacji sukcesywnie zmniejsza się z roku na rok.
Gminny Program Rewitalizacji Miasta Marki na lata 2019-2026 (GPR)
Do 2019 roku obowiązywał Lokalny Program Rewitalizacji, uchylony w związku z opracowaniem i przyjęciem Gminnego Programu Rewitalizacji.
W GPR zawarto szczegółowe odniesienie do Strategii Rozwoju, nie tylko wskazano dokument Strategii jako znaczący przy formułowaniu założeń GPR, ale także przedstawiono powiązania zapisów Strategii Rozwoju Miasta z problemami i wyzwaniami rewitalizacji w Markach oraz przywołano kierunki interwencji, które mają szczególne znaczenie w kontekście obszaru rewitalizacji. W GPR odnoszono się także do wizji wskazanej w Strategii Rozwoju uzasadniając, że wizja przemian na obszarze rewitalizacji (czyli wizja tego obszaru po przeprowadzeniu działań rewitalizacyjnych) powinna być spójna z wizją rozwoju całego obszaru, w skład którego wchodzi obszar rewitalizacji. W ten sposób działania rewitalizacyjne wpisywać się będą w cele polityki rozwoju, co umożliwi komplementarne rozwiązywanie problemów obszaru rewitalizacji oraz wykorzystanie jego atutów. Określono trzy cele, które w całości wpisują się w cel strategiczny jakim jest rewitalizacja.
Na liście podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych ujęto łącznie 11 projektów:
− Quest – gra terenowa,
− Aktywność na rzecz osób starszych,
− Przybliżenie tekstów kultury dzieciom poprzez przedstawienia teatralne,
− Przegląd Teatrów ogródkowych,
− Stworzenie warunków do prezentacji sztuki w historycznej przestrzeni publicznej,
− Informator „Ciekawe miejsca w Markach”,
− Chińczyk i warcaby na OR5 (OR – obszar rewitalizacji),
− Modernizacja Kamienic Braci Briggsów,
− Poprawa dostępności komunikacyjnej oraz bezpieczeństwa w rejonie targowiska miejskiego przy ul. Paderewskiego,
− Weź sadzonkę, zadbaj o powietrze w swoim domu!,
− Konkurs architektoniczny na kompleksowy projekt zagospodarowania terenów związanych z historią Briggsów, w tym na Pałacyk Braci Briggs, park miejski oraz fabrykę Briggsów.
Do pozostałych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych należą:
− Klub Trójkąt,
− Budowa domu dziennego pobytu seniora,
− Piramida wspinaczkowo-linowa na OR2,
− Plac zabaw z piramidą linową na OR5,
− Linowa piramida wspinaczkowa na OR3,
− Mini skatepark na OR3,
− Palenisko na ognisko na OR3,
− Miejsce piknikowe za Kwitnącym Osiedlem na OR3,
− Rewitalizacja Dębowego Lasu na OR3,
− Zieleniec na OR4,
− Modernizacja budynków na osiedlu Wspólna,
− Termomodernizacja budynków na osiedlu Grunwaldzka,
− Utworzenie parku kulturowego na terenie dawnej osady fabrycznej,
− Rewitalizacja parku miejskiego i modernizacja placu zabaw,
− Budowa amfiteatru w parku miejskim.
GPR w pełni i bezpośrednio odnosi się do założeń Strategii i realizuje jeden z jej celów. Na uwagę zasługuje także kontekst sformułowania wizji GPR, który jest uniwersalny dla tego typu dokumentów i wskazuje, że wizja dokumentu programowego powinna być spójna z wizją rozwoju Miasta.
Strategia Mieszkaniowa Miasta Marki na lata 2016-2025 (SM)
W uzasadnieniu stanowiącym wprowadzenie do SM odwołano się do ustawy o samorządzie gminnym i do zapisów wskazujących, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W zakresie gospodarki mieszkaniowej zadania własne gminy obejmują obszary: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, gminnych dróg, ulic, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, pomocy społecznej oraz gminnego budownictwa mieszkaniowego.
Ponieważ nadrzędnym celem funkcjonowania samorządu terytorialnego jest tworzenie
społecznych, komunalnych, administracyjnych, zagospodarowania przestrzennego, środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego, to zgodnie z założeniami Strategii Gmina Miasto Marki pełnić będzie dominującą rolę w sterowaniu procesami rozwoju mieszkalnictwa, co powinno się wyrażać poprzez aktywne działania zarówno planistyczne, jak i realizacyjne na rzecz tworzenia możliwie jak najlepszego środowiska życia dla swoich mieszkańców.
Realizując rozwiązania zaproponowane w Strategii Gmina Miasto Marki proponować będzie rozwiązania w celu optymalizacji warunków zamieszkania.
W SM odniesiono się także bezpośrednio do Strategii Rozwoju wskazując, że jednym z elementów Strategii jest wstępne omówienie zagadnień dotyczących mieszkalnictwa w mieście, w tym ocena ilościowa budynków i lokali ze szczególnym uwzględnieniem liczby lokali tworzących mieszkaniowy zasób gminy i ogólna ocena stanu technicznego, oraz że ten element Strategii Rozwoju miał wpływ na określenie wizji i misji Miasta Marki, gdzie środowisko zamieszkania ma bezpośredni wpływ na stworzenie środowiska przyjaznego mieszkańcom i podniesienie poziomu ich życia.
W 2020 r. realizowane były działania w ramach Programu Rewitalizacji:
− powierzchnia nowych lub wyremontowanych mieszkań socjalnych/komunalnych pozostających w zasobach miasta – 191,03 m2,
− liczba lokali po termomodernizacji w zasobie miasta – 12 szt.,
− liczba lokali usługowych w zasobie miasta - 9 szt.
W 2020 r. kontynuowane było wsparcie lokatorów przy zamianie lokali – zamieniono 4 lokale komunalne. Wszystkie wyremontowane i przekazywane nowym najemcom lokale wyposażone były w WC i brodzik, a niektóre także w niewielki aneks kuchenny.
W roku 2020 przyjęto 146 wniosków o przyznanie dodatku mieszkaniowego, w tym 139 załatwiono pozytywnie 139, odmownie - 5, umorzenie postępowania - 1, pozostawienie bez rozpatrzenia – 1. Liczba osób, którym wypłacono dodatek mieszkaniowy wyniosła: do 100 zł - 11 osób, od 100 zł do 200 zł - 50 osób, od 200 zł do 300 zł - 45 osób, od 300 zł do 400 zł – 23 osoby, 400 zł i więcej - 10 osób. Łącznie wypłacono dodatki mieszkaniowe na kwotę 188 725,82 zł, liczba wypłaconych dodatków mieszkaniowych wyniosła - 844, liczba ryczałtów – 704, kwota ryczałtów – 43 435,83 zł, natomiast na dodatki energetyczne przeznaczono 1 373,54 zł.
Wieloletni Program Gospodarowania Mieszkaniowym Zasobem Gminy Miasto Marki na lata 2016 – 2021 (WPGMZG)
W pierwszych punktach WPGMZG zapisano, że z uwagi na obowiązki Gminy wynikające wprost z obowiązujących przepisów prawa celowe jest podejmowanie przez Gminę Miasto Marki działań, aby stworzyć warunki do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej, dlatego też zakłada się, że w okresie obowiązywania wieloletniego programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem Gminy Miasto Marki – w miarę możliwości
następować korzystne zmiany w liczbie lokali tworzących mieszkaniowy zasób Gminy. Gmina Miasto Marki będzie podejmować wszelkie działania celem utrzymania posiadanego zasobu mieszkaniowego na takim poziomie, aby umożliwiał on tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej.
WPGMZG nie odnosi się bezpośrednio do założeń Strategii Rozwoju, ale w pełni realizuje jej cele związane z mieszkalnictwem oraz częściowo cel dotyczący rewitalizacji.
W roku 2020 do gminnego zasobu nabyto 32 działki o ogólnej powierzchni 1 ha 7498 m2 a także zbyto 4 działki o łącznej powierzchni 3 ha 3611 m2.
W zależności od dostępnych środków prowadzone są prace na rzecz poprawy stanu technicznego budynków, warunków lokalowych, estetyki i funkcjonalności budynków oraz ich otoczenia. Najważniejsze prace wykonane w 2020 r. to:
− remont zabytkowej kamienicy położonej przy Al. Marsz. J. Piłsudskiego 45 – wykonanie hydroizolacji pionowej i poziomej, wymiana stolarki drzwiowej i okiennej, dobudowa instalacji wentylacyjnej, remont dachu,
− modernizacja instalacji elektrycznej w lokalach i budynkach komunalnych,
− wymiana systemu rozliczania wody na wodomierze radiowe, opomiarowanie nowych budynków wcześniej rozliczanych ryczałtem,
− budowa przyłączy wodnych, kanalizacyjnych i gazowych w budynkach komunalnych.
Wieloletni Plan Rozwoju i Modernizacji Urządzeń Wodociągowych i Urządzeń Kanalizacyjnych Wodociągu Mareckiego Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Markach na lata 2018 – 2024
Dokument ten zawiera tabelaryczne zestawienie planowanych inwestycji w ramach budowy lub przebudowy konkretnych odcinków sieci wodociągowo-kanalizacyjnej. W treści nie odnosi się on bezpośrednio do Strategii Rozwoju, natomiast wskaźniki osiągane w ramach realizacji planu mają bezpośrednie odzwierciedlenie w monitorowanych wskaźnikach Strategii.
Program Opieki nad Zwierzętami Bezdomnymi oraz Zapobiegania Bezdomności Zwierząt na terenie Gminy Miasto Marki w 2021 roku
Roczny dokument jest opracowany w ramach realizacji obowiązku ustawowego, zawiera konkretne wytyczne dotyczące bezdomnych zwierząt przebywających na terenie Miasta i nie odnosi się w treści do założeń Strategii Rozwoju.
W ramach programu w 2020 r. realizowano m.in. następujące zadania:
− zapewniono opiekę 109 psom w ramach odławiania zwierząt bezdomnych, w tym zwierząt poszkodowanych w zdarzeniach drogowych (wraz z utrzymaniem ich
− Fundacja Animal Rescue Poland podjęła 18 interwencji w ramach odławiania wolno żyjących zwierząt oraz transportu zwierząt wolnożyjących lub rannych do zakładu leczniczego lub ośrodka rehabilitacji zwierząt,
− podjęto 98 interwencji na podstawie coraz liczniejszych zgłoszeń mieszkańców w sprawie konieczności odłowu dzikich zwierząt,
− w ramach programu „Akcja sterylizacja” złożono 318 wniosków, wykonano 138 zabiegów sterylizacji, 67 zabiegów kastracji, 164 znakowań, którymi objęto 123 psy i 95 kotów,
− ponadto finansowano zadania związane z opieką nad kotami wolno żyjącymi, zakupiono suchą karmę dla wolno żyjących kotów oraz prowadzono odbiór i transport padłych zwierząt.
Działania monitorowane przez UM
Działania podejmowane w Mieście Marki są dokumentowane przez różne instytucje, które są odpowiedziane za ich realizację. Organem odpowiedzialnym za realizację Strategii jest Burmistrz Miasta, który regularnie publikuje informacje o pracy, od 2018 roku informacje te pojawiają się co miesiąc. Informacje te stanowią wykaz decyzji urzędowych podjętych przez Burmistrza i wskazują szeroki zakres realizowanych działań.
Działania w ramach Celu I
Cel strategiczny I - Rozwinięta infrastruktura techniczna i transportowa miasta wystarczająca dla potrzeb społecznych i gospodarczych
Zrealizowane działania:
− budowa lub modernizacja ulic (lub ich części): Napoleona, Walewskiej, Norwida, Chocimska, Stokrotki, Promienna, Sowińskiego, Matejki, Tuwima, Zygmuntowska, Zagłoby, Staszica, Kołłątaja, Równa Niecała, Fiołkowa, Letnia, Łąkówek, Poprzeczna, Ziołowa, Poznańska, Lisia, Okólna (chodnik), Okólna (kompleksowo od Słonecznej do Bielówek), Główna, Wesoła, Strzelecka, Zachodnia, Wiśniowa, Wschodnia, Przyleśna, Hoovera, Bema, Wereszczakówny, Sokola, Wiewiórki, łącznik między Łączną i Klonową, łącznik między Łączną i Klonową, łącznik Cmentarna - DW 631, Projektowana, Turystyczna, Harcerska, Szeroka, Pomorska, Skowronia, Nałkowskiej, Kurpińskiego, Batalionów Chłopskich , Maratońska, Długa, Skorupki, Pałacowa, Billewiczów, Jasińskiego, Hallera, Żółkiewskiego, Szydłowiecka. Kolosalne znaczenie dla miasta miało oddanie do użytku obwodnicy Marek, która uwolniła centrum miasta od tranzytu. Była to inwestycja państwa. Ponadto miasto współfinansowało remont innej ważnej arterii – ciągu ulic Sosnowa-Kościuszki;
− projektowanie przebudowy Alei Marszałka Piłsudskiego celem dostosowania głównej arterii miasta do potrzeb lokalnych;
− budowa dwóch parkingów „Parkuj i Jedź” – Sportowa i Duża, budowa parkingu przy Mareckim Centrum Edukacyjno-Rekreacyjnym, rozbudowa parkingu w sąsiedztwie Urzędu Miasta Marki;
− uruchomienie dwóch punktów elektrycznego ładowania samochodów;
− doświetlenie przejść dla pieszych przy ul. Okólnej (z Mareckiego Budżetu Obywatelskiego);
− budowa dróg rowerowych: Sowińskiego, Sportowa, Szkolna, wzdłuż rzeki Długiej, Główna (do drogi 631), Zygmuntowska, Zagłoby, Okólna (od Słonecznej do Bielówek), Mokra, Jowisza-Marsa-Saturna, od węzła trasy S8 do Ząbek;
− uruchomienie systemu roweru miejskiego KołoMarek;
− budowa oświetlenia (przykładowe inwestycje): Pałacowa, Wojskiego, Barbary, Skrzetuskiego, Szymanowskiego, Hallera, Zamkowa, Agrarna. Tęczowa, Pomorska, Butrymów, Kozacka, Pastelowa, Orla;
− rozbudowa sieci kanalizacyjnej przez Wodociąg Marecki (spółka zdobyła po raz trzeci dofinansowanie unijne), przykładowe ulice: Klucznikowska, Błękitna, Akacjowa, Jasińskiego, Butrymów, Billewiczów, Kordeckiego, Kurcewiczów, Wiśniowieckiego, Podolska, Kujawska, Skłodowskiej, Podkomorzego, Okólna, Grunwaldzka, Parkowa, Spacerowa, Zamkowa; budowa drugiej Stacji Uzdatniania Wody na terenie Czarnej Strugi);
− modernizacja rowów melioracyjnych – od Hoovera do Bielówek; Spacerowa; rejon ulic Sowińskiego, Zajączka, Lisiej, Dzikiej i Wilczej; rejon ulic Bielówek; Okólnej i Grunwaldzkiej; rejon ulic Zajączka, Kopernika, Jagiełły; rejon Radnej, Łącznej i Klonowej;
− komunikacja - wejście do pierwszej strefy biletowej w listopadzie 2016 r., zwiększenie częstotliwości autobusów 140, 340 i 738, wprowadzenie linii L, wjeżdżających również w boczne ulice miasta, poprawa infrastruktury przystankowej wzdłuż ulic Sosnowa- Kościuszki oraz na pętlach: przy ul. Dużej oraz Okólnej.
Działania w ramach Celu II Cel strategiczny II – Rewitalizacja
Zrealizowane działania:
− modernizacja zabytkowych kamienic Briggsów (10 obiektów), doprojektowanie i pozyskanie funduszy na modernizację pozostałych kamienic Briggsów;
− modernizacja parterowej przestrzeni przy Fabrycznej 3 i jej zagospodarowanie na Centrum Aktywności Fabryczna 3;
− kompleksowa rewitalizacja placu zabaw przy ul. Sportowej polegająca na całkowitej przebudowie i stworzeniu Parku Wolontariuszy – miejsca spotkań mieszkańców;
