Zęby przytrzonowe rzadki typ zębów nadliczbowych

(1)

Stomatologia praktyczna

Zęby przytrzonowe – rzadki typ zębów nadliczbowych

Opis przypadków

Ingrid Różyło ‑Kalinowska¹, T. Katarzyna Różyło², Anna Cybulska³, Magdalena Kozek²

Paramolar tooth – a rare type of supernumerary teeth. Case re‑

ports

Praca recenzowana

1Samodzielna Pracownia Propedeutyki Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo

Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

P.o. kierownik: prof. zw. dr hab. n. med. Ingrid Różyło Kalinowska

2Zakład Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Kierownik: prof. zw. dr hab. n. med. T. Katarzyna Różyło

3Przychodnia Stomatologiczna Anna Cybulska w Warce Adres do korespondencji: lek. dent. Magdalena Kozek e mail: kozek.magdalena@gmail.com

Streszczenie

Zęby przytrzonowe są zębami nadliczbowymi, które lokalizują się pomiędzy zębami trzo- nowymi. Zwykle są zębami szczątkowymi. Kształtem przypominają inne zęby trzonowe lub przedtrzonowe, lecz są mniejszych rozmiarów. Mogą pozostać zatrzymane w kości wyrostka zębodołowego lub się wyrzynać. Często są przypadkowo wykrywane na zdjęciach rentgenowskich. Na początku rentgenodiagnostyki najczęściej wykonuje się zdjęcie panto- mograficzne, które może być niewystarczające. Do szczegółowej oceny anatomii i położenia zęba nadliczbowego są wskazane badania umożliwiające ocenę trójwymiarową, jak badanie tomografii stożkowej CBCT. Celem pracy jest przedstawienie przypadków dwóch pacjentów, u których stwierdzono obecność zębów przytrzonowych.

Abstract

Paramolars are supernumerary teeth located between the molars. They are usually ru- dimentary. Their shape might resemble either molars or premolars but they are smaller.

They may remain impacted or erupt normally. Paramolars are often incidental radiographic findings. At the beginning the panoramic radiograph is usually taken but may not sufficient.

Three ‑dimensional evaluation is e.g. cone ‑beam tomography CBCT for detailed evaluation of anatomy and position of the supernumerary tooth. The aim of the study is presentation of two cases of patients with paramolars.

Hasła indeksowe: ząb przytrzonowy, ząb nadliczbowy, CBCT Key words: paramolar tooth, supernumerary tooth, CBCT

Wstęp

Zęby nadliczbowe są zaburzeniem rozwojowym polegającym na wystę- powaniu zwiększonej liczby zębów.

Obserwowane są zarówno w uzę- bieniu mlecznym z częstością 0,2

0,8%, jak i stałym z częstością 0,1

3,8% (1, 2). Są również definiowane jako zęby lub substancje zębowe wy- stępujące dodatkowo w łuku zębo- wym (3). Diagnozuje się je, jeśli licz- ba zębów w uzębieniu mlecznym przekracza 20, a w uzębieniu sta- łym 32 (4). Zęby nadliczbowe mogą występować pojedynczo (76 86%), podwójnie (12 36%), mnogo (1%), jednostronnie lub obustronnie (1, 5).

Częściej obserwuje się je w szczę- ce, najczęściej (80%) w jej środkowej przedniej części (tzw. mesiodens).

Znacznie rzadziej występują w okolicy trzonowcowej – tzw. paramolar, distomolar (6).

Etiologia powstawania zębów nadliczbowych nie jest dokładnie poznana, a pod uwagę bierze się czynniki genetyczne i środowisko- we (7, 8). Zęby te są obserwowane w wielu zespołach genetycznych, takich jak rozszczepy wargi i pod- niebienia, dysplazja obojczykowo

czaszkowa, zespół Gardnera, ze- spół Fabry’ego Andersona, zespół Ehlersa Danlosa, zespół Ellisa van

(2)

Pacjentka, lat 20, zgłosiła się na badanie pantomograficzne z powodu planowanego leczenia ortodontycz- nego (ryc. 1). Na zdjęciu pantomo- graficznym w pierwszym kwadran- cie brak było widocznych zębów nadliczbowych, widoczny był jedynie niewielki cień między koronami zębów 16 i 17. Pacjentce wykonano badanie tomografii stożkowej CBCT

o małym polu obrazowania (FOV – średnica 5 cm, wysokość 5 cm, gru- bość warstwy 0,09 mm), które uwi- doczniło ząb przytrzonowy o mikro- dontycznej budowie, zlokalizowa- ny po stronie przedsionkowej koron zębów 17 i 16 (ryc. 2, 3, 4). Jego korona mierzyła do 4 mm średni- cy, korzeń do około 3,3 mm śred- nicy, a całkowita długość zęba wy-

nosiła około 17,7 mm. W tercji do- komorowej korzeń zęba był dodatkowo zagięty pod kątem 146 stop- ni wierzchołkiem w stronę dystal- ną. Minimalna odległość pomiędzy zębem przytrzonowym a zębem 17 była mniejsza od 0,1 mm, ale bez uchwytnych radiologicznie ubyt- ków struktur twardych zęba dru- giego trzonowego.

autosomalnym recesywnym, który wykazuje większą ekspresję u męż- czyzn (3).

Zęby nadliczbowe są klasyfiko- wane ze względu na lokalizację (mesiodens – ząb pośrodkowy, paramolar – ząb przytrzonowy, distomolar – ząb zatrzonowy) oraz kształt (stoż- kowe, guzkowate) (10).

rzadziej między zębem trzonowym pierwszym a drugim. Znajdują się po stronie policzkowej lub języko- wej/podniebiennej. Częściej spotyka się je w szczęce. Zazwyczaj są usy- tuowane jednostronnie i kształtem przypominają inne zęby trzonowe lub przedtrzonowe, lecz są mniejszych rozmiarów (1, 5, 7, 11). Mogą

występowania wynosi 0,09 0,29%

(5).

Celem pracy jest przedstawienie przypadków dwóch pacjentów, u których badanie tomografii stoż- kowej CBCT umożliwiło dokładną diagnostykę zębów nadliczbowych przytrzonowych.

OPIS PRZYPADKÓW Przypadek 1

Ryc. 1. Zdjęcie pantomograficzne. Widoczny niewyraźny cień pomiędzy koronami zębów 16 i 17.

Ryc. 2. Rekonstrukcja pseudotrójwymiarowa w badaniu CBCT. Widoczny ząb przytrzonowy położony policzkowo względem zębów 16 i 17.

(3)

Stomatologia praktyczna

Ryc. 3. Badanie tomografii stożkowej CBCT, przekrój czołowy.

Ryc. 4. Badanie tomografii stożkowej CBCT, przekrój osiowy.

Pacjent, lat 15, zgłosił się na badanie CBCT w celu poszerzenia dia- gnostyki w trakcie leczenia orto- dontycznego. Wykonane badanie tomografii stożkowej CBCT o małym polu obrazowania (FOV – średnica 5 cm, wysokość 5 cm, grubość warstwy 0,09 mm) uwidoczniło zawią- zek zęba przytrzonowego w okolicy zębów 26 i 27 (ryc. 5). Ząb ma wy- kształconą koronę i fragment ko-

rzenia, jednak jego rozwój jest nie- zakończony (ryc. 6). Położony jest przedsionkowo od korzeni policz- kowych zęba 26, a jego korona po- woduje rozdęcie obrysu policzkowe- go wyrostka zębodołowego szczęki ze ścieńczeniem blaszki zbitej ze- wnętrznej (ryc. 7, 8). Oś zęba prze- biega skośnie od dołu i strony przedsionkowej wierzchołkiem ku górze i na stronę podniebienną. Minimal-

na odległość między zębem przytrzonowym a korzeniami policzko- wymi nie przekracza 0,1 mm, ale nie stwierdzono cech resorpcji ze- wnętrznej tych korzeni. Zawiązek ten znajduje się też w odległości oko- ło 0,1 mm od korzenia policzkowe- go bliższego zęba 27, co może być przyczyną opóźnienia w jego wyrzy- naniu się.

Przypadek 2

(4)

Ryc. 7. Badanie tomografii stożkowej CBCT, przekrój czołowy.

Ryc. 8. Badanie tomografii stożkowej CBCT, przekrój osiowy.

(5)

Stomatologia praktyczna

Omówienie

Zęby nadliczbowe mogą pozostać zatrzymane w kości, wyrzynać się pra- widłowo (jedynie 13 34%) lub w po- zycji ektopowej (1, 6). Jeśli nie dają ob- jawów klinicznych, często są przypadkowo wykrywane na zdjęciach rentgenowskich wykonywanych w związku z prowadzonym leczeniem stomatolo- gicznym. W celu lokalizacji nieprawi- dłowości zębowych najczęściej zleca- nym badaniem jest zdjęcie pantomograficzne. Zdarza się jednak, iż umiej- scowienie zębów nadliczbowych, ich wielkość i budowa uniemożliwiają ich ocenę na zdjęciach dwuwymiarowych (12). W ocenie zębów przytrzonowych zdjęcie pantomograficzne często jest niewystarczającą metodą diagnostycz-

ną, zwłaszcza gdy jest konieczne lecze- nie chirurgiczne, wymagające określe- nia ich dokładnego położenia w sto- sunku do okolicznych tkanek (4). Zęby przytrzonowe mogą mieć wspólny ko- rzeń z prawidłowym zębem trzonowym, co wymaga dokładnej diagnosty- ki ze względu na trudności lecznicze (11, 13). W diagnostyce zębów nadliczbowych jest zalecane wykonanie badania tomografii stożkowej CBCT. Dzię- ki uzyskanym obrazom wielopłaszczy- znowym jest możliwa dokładna ocena anatomii zębów i ich położenia w sto- sunku do zębów sąsiednich oraz struktur kostnych, jak dno jamy nosowej, kanał nosowo podniebienny, blaszka zbita zewnętrzna wyrostka zębodoło- wego szczęki (14).

Zęby nadliczbowe, w tym zęby przytrzonowe, mogą prowadzić do wystąpienia zaburzeń w łu- kach zębowych.

Mogą być przy- czyną opóźnienia wyrzynania się zębów lub ich nie- prawidłowej erup

cji, co w uzębie- niu stałym obserwuje się w 30

60% przypad- ków (7, 8). Ponad- to mogą powodo- wać: przemiesz- czenia zębów, stło

czenia, zniekształ

cenia lub resorp- cję korzeni zębów sąsiednich, pro- blemy periodon- tologiczne w po

staci zapalenia dziąseł i ropni przyzębnych wy- wołanych groma- dzeniem się płyt-

ki nazębnej, rozwój próchnicy spowo- dowany utrudnionym dostępem dla zabiegów higienicznych, niepowo- dzenia w leczeniu ortodontycznym w postaci trudności przy zamykaniu luk międzyzębowych (1, 2, 3, 7). Opi- sywane są także przypadki nieprawi- dłowego wzrostu szczęk, torbieli za- wiązkowych od zatrzymanych zę- bów nadliczbowych oraz bólów neu- ralgicznych ze strony nerwu trójdziel- nego (6, 9).

Sposób leczenia zębów nadliczbowych jest uzależniony od ich położe- nia i występowania lub braku objawów klinicznych. W celu podjęcia decyzji o ich ekstrakcji, ekstrakcji połączonej z leczeniem ortodontycznym lub okre- sowej kontroli radiologicznej koniecz- na jest dokładna diagnostyka. Takie postępowanie ma na celu uniknięcie możliwych komplikacji (7, 8, 10).

Wnioski

Zęby przytrzonowe są rzadkim przy- padkiem nadliczbowości o nieznanej etiologii. Mogą one pozostać zatrzymane w obrębie wyrostka zębodoło- wego lub wyrzynać się. Gdy nie znaj- dują się w łuku, mogą być zdiagno- zowane jako przypadkowe znalezisko na zdjęciach rentgenowskich. Badania dwuwymiarowe, także zdjęcie pantomograficzne, które najczęściej jest wy- korzystywane w diagnostyce zębów nadliczbowych, nie zawsze są wystar- czające. W celu uzyskania kompletnej wiedzy na temat morfologii oraz poło- żenia zęba zasadne jest wykonanie badania tomografii stożkowej CBCT.

n

Piśmiennictwo – www.magazyn ‑stomatologiczny.pl (zakładka SPiStreści)