ROCZN IK I G LEB O ZN A W C ZE TOM LIV NR 3 W A R SZA W A 2003: 121-123
A R TY K U Ł PRO BLEM O W Y
ZBIGNIEW PRUSINKIEWICZ
KLASYFIKACJA UZIARNIENIA GLEB A POLSKIE
NORMY
T H E SO IL T E X T U R E C L A SSIFIC A T IO N
V E R SU S T H E PO LISH STA N D A R D S
Pewną dezorientację wśród części polskich gleboznawców spowodowało opubli kowanie „Klasyfikacji gleb leśnych Polski” [Czępińska-Kamińska i in. 2000]. Między innymi nakazuje ona podział materiału glebowego na frakcje oraz grupy i podgrupy granulometryczne według Polskiej Normy [PN-R-04033:1997]. Niepokoi jednak fakt, że proponowane zmiany w stosunku do dotychczasowego, tradycyjnego podziału według PTGleb. przekreślają wszystkie wcześniejsze wyniki wieloletnich indywidu alnych i zespołowych [Prusinkiewicz, Konys, Kwiatkowska, 1994] prac polskich gleboznawców skupionych w PTGleb. wokół profesorów M usierowicza oraz Króli kowskiego i in. [1968]. Nie wskazano, jak uchronić setki i tysiące wykonanych dotychczas w Polsce dokumentacji, ekspertyz, analiz i map gleboznawczych przed całkowitą dezaktualizacją [Prusinkiewicz, 2002]. Niepokoi też i zadziwia fakt, że Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego nie zajął jeszcze oficjalne go stanowiska w tak ważnej przecież dla naszego gleboznawstwa sprawie klasyfikacji uziam ienia utworów glebowych.
W tej sytuacji warto przeanalizować, czy rzeczywiście wspomniana Polska Norma posiada moc wiążącą i jaki jest aktualny stan prawny w tej dziedzinie. W brew pozorom sprawa nie jest prosta, bo przepisy zmieniały się w tym względzie kilkakrotnie. W ydana jeszcze w czasach PRL-owskich W ielka Encyklopedia Powszechna PW N [1966] informuje, że [...] „ W większości krajów kapitalistycznych normy nie obowią
zują [...] W krajach socjalistycznych, m.in. w Polsce, normy są obowiązujące; prawny charakter norm polega na zakazie produkowania w sposób odmienny niż przewiduje
122 Z Prusinkiewicz
norma [w Polsce niestosowanie Polskich Norm i norm branżowych jest przestę pstwem, powodującym sankcje karno-administracyjne lub karne],ł. [...].
Ten rodzaj pojmowania Polskich Norm, mimo że już nieaktualny, zakorzenił się w pewnych kręgach dość głęboko [Drzymała 2000]. Tak też pojmują normy autorzy Klasyfikacji gleb leśnych Polski . Jednakże już Nowa Encyklopedia Powszechna PW N 2000 informuje: „Polska norma [PN], [...] ustanawiana przez Polski Komitet
Normalizacyjny; je s t normą d o b r o w o l n ą [...]. Zapytany w tej sprawie znakomity
znawca spraw normalizacyjnych, profesor A. Madeyski [2002] wyjaśnił: [...] „ Wszy
stkie polskie normy od paru lat nie stanowią dokumentu prawnego obowiązującego.
[...] Jedynie te normy polskie, które resortowy minister uznał za obowiązujące, winny
być stosowane. ” [...]. W związku z opinią profesora Madeyskiego zaistjiiała potrzeba
sięgnięcia do źródłowych aktów prawnych.
W poświęconej normalizacji Ustawie z dnia 3 kwietnia 1993 [Dz. U. z dnia 28 czerwca 1993] stwierdza się w rozdziale 5 (Stosowanie norm):
A rt. 19. Ust. 1. Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne, z zastrzeżeniem ust.
2 i 3.
Ust. 2. Ministrowie w sprawach należących do zakresu ich działania i po uzyskaniu
opinii lub na wniosek Komitetu mogą, w drodze rozporządzenia, wprowadzić obowią zek stosowania Polskiej Normy, gdy dotyczy ona w szczególności:
1 ) ochrony życia, zdrowia, mienia, bezpieczeństwa pracy i użytkowania, 2) ochrony środowiska,
3) wyrobów zamawianych przez organy państwowe.
Ust. 3. Stosowanie Polskich Norm je st również obowiązkowe, jeżeli normy te
zostaną powołane w ustawach
Do Rozporządzenia ministra gospodarki z dnia 14 września 1999 r. [Dz. U. z dnia 8 października 1999 r.] w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm dołączony jest W ykaz Polskich N orm do obowiązkowego stosow a nia. W ykaz obejmuje 231 norm. Nie ma wśród nich normy PN-R-04033:1997 dotyczącej klasyfikacji uziam ienia gleb. Nie ma jej też w Załączniku do rozporządze nia ministra gospodarki z dnia 5 lipca 2001 r. (poz. 792) ani w Załączniku z dnia 30 stycznia 2002 r. (poz. 133).
Przytoczone dokumenty i rozważania uzasadniają wniosek, że w klasyfikowaniu uziam ienia gleb nie ma chwilowo obowiązku stosowania zaleceń Polskiej Normy, lecz można posługiwać się nadal wcześniejszymi ustaleniami Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego.
LITERATURA
CZĘPIŃSKA -KA M IŃSK A D. i in. 2000: Klasyfikacja gleb leśnych Polski. Centrum Inform acyjne Lasów Państwowych, W arszawa: 127 ss.
D RZYM AŁA S. 2000: Com parison of soil texture classification according to the new Polish standard, PTG and international classifications (FAO and USDA). ActaAgrophysica 35 :4 9 -5 3 . Dz. U. 93. 55. 251. 1993 - Ustawa o normalizacji.
Dz. U. 99. 80. 911 1999 - Rozporządzenie M inistra Gospodarki w sprawie obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm. W ykaz Polskich Norm do obowiązkowego stosowania.
KRÓLIKOW SKI L. i in. 1968 : The physical and chemical properties o f separate grain size fractions of soil parent rocks. Rocz. Glebozn. 19, dodatek: 3-22.
Klasyfikacja uziarnienia gleb a polskie normy____________ 123
M ADEYSKI A. 2002: Informacja korespondencyjna. NOW A EN CYKLOPEDIA POW SZECHNA. PWN, 2000.
PlRUSINKIEWICZ Z. 2002: O modernizacji klasyfikacji gleb leśnych Polski. Rocz. Glebozn. 53, 1/2: 77-84.
PRU S IN KIE W ICZ Z., KONYS L., KW IATKOW SKA A. 1994: Klasyfikacja uziarnienia gleb i problem y z nią związane. Rocz. Glebozn. 45, 3/4: 5-20.
RO ZPORZĄD ZEN IE M INISTRA GOSPODARKI z dnia 5 lipca 2001 r. W IELK A EN CYKLOPEDIA POW SZECHNA. PWN [8] 1966.
ZA ŁĄ CZNIK DO ROZPORZĄDZENIA MINISTRA GOSPODARKI ż dnia 30 stycznia 2002 r. W ykaz polskich norm do obowiązkowego stosowania.
Praca wpłynęlą do redakcji w listopadzie 2002 r.
A d res a u to ra : prof, d r hab. Z b igniew P rusinkiew icz 8 7 -100 Toruń, ul. K raszew skiego 22 m. 18
