E. Małachowicz, M. Przyłęcki
Prace badawcze na obszarze
Ostrowia Tumskiego we Wrocławiu
Ochrona Zabytków 8/3 (30), 209-211
pierwotnej z XVII w. — trzy m edaliony owalne z kom pozycjam i figuralnym i.
Do tego sam ego kościoła rew indykow a no o ł t a r z głów ny z kościoła paraf, z Sypniew a (woj. koszalińskie), pochodzący z kościoła Klarysek. Ołtarz głów ny fundo wany był w r. 1636 przez Annę M odlibogo- w ą z Kruszyna jako legat. Przy likw idacji kościoła w 1836 r. przez rząd pruski, ołtarz ten na podstaw ie uchwały K om isji lik w i dacyjnej został przydzielony do Sypniewa (ryc. 177). Ołtarz drew niany polichrom o w any jest dziełem snycerstwa polskiego z przełomu renesansu i baroku.
W k o ś c i e l e p a r a f . p. w. św. M i kołaja (Fara) dokonano konserw acji o b r a z u z ołtarza głów nego pt. „M. Boska z D zieciątkiem i różą“. Obraz pochodzi z XVI w. — jest to dzieło jeszcze gotyckie, lecz z elem entam i renesansowymi.
О к o n i n, pow. Grudziądz. W kościele parafialnym znajdują się m a l o w i d ł a ścienne pochodzące z trzech epok: gotyckie, późnorenesansowe i barokowe. Stan ich zachowania jest także różny. W roku 1954 w czasie badań ściany odkryto na ścianie płd. dwa duże fragm enty oraz parę drob nych m alow ideł gotyckich, jak i fragm enty m alow ideł z XVII i XVIII w. Stw ierdzo no również istn ien ie polichrom ii na ścia n ie północnej.
C h e ł m n o — R a t u s z . Przeprowadzo no konserw ację m a l o w i d e ł z sali są dowej w ratuszu poch. z 1743 r. (sygn. Jan Roszkowski). M alowidła pokrywają ściany i sklepienie sali, wyobrażają sceny b iblij ne związane z funkcją sądową (ryc. 178).
O r l e , pow. aleksandrowski — k o ś c i ó ł p a r a f i a l n y . Oddano do konser wacji dw ie r z e ź b y g o t y c k i e Ma donny z Dzieciątkiem , pochodzące z końca XIV i 1 poł. XV w., znalezione na strychu podczas objazdu powiatu w r. 1952.
R u n o w o K r a i ń s k i e , pow. sępo- leński — k o ś c i ó ł p a r a f i a l n y . Prze prowadzono konserw ację p o r t r e t ó w Orzelskich z pocz. XVII w., fundatorów kościoła.
W latach sprawozdawczych poddano kon serwacji większą ilość o b r a z ó w sztalu gowych i ołtarzowych z k o ś c i o ł a p a r a f i a l n e g o w Mokrem, pow. grudziądz ki, z kościoła paraf. w L i p n i e i kościoła fil. w M ł у ń с u pow. Lipno.
S k ę p e , pow. Lipno. W k o ś c i e l e OO. Bernardynów przeprowadzono w ka plicy bocznej konserwację barokowych m a l o w i d e ł ściennych Żebrowskiego oraz 4 stacji.
]. K o za n ecki
RÓŻNE
PRACE BADAWCZE NA OBSZARZE OSTROWIA TUMSKIEGO
WE WROCŁAWIU
Bogaty materiał naukowy przyniosło opracowanie studium historyczno-urbani- stycznego Ostrowia Tumskiego w e Wro cławiu przeprowadzone w ubiegłym roku przez Komórkę Badań Studiów W rocław skiego Zakładu P.K.Z,. przy współpracy spe
cjalistów różnych dziedzin nauki.
Między innym i stwierdzono istnienie licz nych partii murów średniowiecznych, co w konfrontacji z m ateriałami ikonograficz nymi wskazuje na zasięg zabudowy gotyc kiej Ostrowa (ryc. 181).
Natrafiono na dalsze fragm enty m urów średniowiecznych w piwnicach zburzonych budynków na terenie dawnego zamku le żącego w płn.-zach. części wyspy. Dokładne zbadanie murów średniowiecznych na tym terenie pozwala na sprawdzenie znanego z ikonografii (plany i szkice Weinera, Wernera, Meriana, Geislera i innych) częściowego zarysu zespołu budynków zw a nego na starych planach i sztychach zam kiem (ryc. 180).
Interesujące jest zestawienie istniejących resztek m urów średniowiecznych z planem obwarowań grodu i podgrodzia opracow a nym przez dr W. Koćkę ’) w w yniku badań archeologicznych prowadzonych w latach 1948— 1951. Okazuje się bowiem, że na roz m ieszczenie zabudowy gotyckiej w płynął w ał w czesno-średniowieczny, który okreś lił zasięg wcześniejszej zabudowy w e wnętrznej istniejącej w momencie przy stępowania do prac oraz zapew nił dobre podłoże pod fundamenty.
Podczas opracowywania studium stw ier dzono również istnienie bardzo ciekawych reliktów świeckiego budownictwa średnio wiecznego na płn.-w sch. skraju terenu zam kowego. M ianowicie w kilkakrotnie przebu dowanym budynku przy ul. św. Marcina, użytkowanym obecnie przez s. s. de Notre Dame, natrafiono obok licznych fragm en tów murów średniowiecznych na dwa w n ę trza gotyckie, z których jedno zasługuje na szczególną uwagę. Sala ta ograniczona czterema ścianam i o wątku gotyckim po siada od strony płn. dwuprzęsłowy w ykusz przykryty dwoma sklepieniam i krzyżowymi. Wymiary wnętrza wynoszą ok. 8 X 4 m. wymiary w ykuszu ok. 4,60X2,30 m.
Ostro-1 Z u p e łn ie p e w n y je s t u k ła d w a łu w części z a c h o d n ie j, n a to m ia s t w p o z o s ta ły c h p rz e b ie g s tw ie rd z o n y f r a g m e n ta r y c z n y m i s o n d a ż a m i m o ż e u le c p e w n y m p rz e su n ię c io m w w y n ik u b a d a ń sz c z e g ó ło w y c h , a c z k o lw ie k o g ó ln y z a r y s n a le ż y u w a ż a ć za p e w n y . 209
Ryc. 180. W roclaw -O strów T um ski. F ra g m en t p la n u W einera z r. 156‘2.
lu k i sklepień od strony w n ętrz a w sp ie ra ją się na trzech k am iennych k o lu m n ach n ie ste ty m ocno zniszczonych. Dolne p a rtie ko lum n niedostępne.
W sta n ie fra g m en tary cz n y m zachow ałc się k am ien n e że b ro w an ie sklepień. Stroi; ja k rów nież ze w n ętrzn a elew acja został} przebudow ane. Poziom te re n u n ie w ą tp li 210
pt£t-\yobny obszar ûô^Owia
шз
budynie" i muvc) go(-ycki'e z.a>y$ wolu *vc n.e s> n c 6 ire c lru o w 'e o in e g ° X b u d y n e k г w y k u s z e mRyc. 181. W rocław-Ostrów Tumski. Zachowane fragm enty murów średniowiecznych i zarys wału z X w.
w ie podniesiony podchodzi pod dolne kon sole wykusza.
Dokładny pomiar wnętrza i detali kam ie- niarki jest chw ilow o niem ożliw y do prze prowadzenia.
Na podkreślenie zasługuje znaczna skala obiektu (jak na wnętrze m ieszkalne go tyckie) i wysoka jakość kamieniarki. Skła dają się one na fakt, że z jego rozpoznaniem przybywa jeden z ciekawszych zabytków średniowiecznego budownictwa m ieszkal nego na ziemiach polskich.
Studium historyczno-urbanistyczne oprócz opracowania nowych m ateriałów badaw czych podsumowało dotychczasowe rezul taty badań prowadzonych uprzednio. Je dnak Ostrów Tumski w e Wrocławiu, a zw łaszcza teren dawnego zamku jako obiekt n iezw ykle wartościowy pod w zględem h i storycznym i zabytkowym w ym aga pogłę bienia badań.
Ostatnio zespół pod kierownictw em inż. arch. T. Kozaczewskiego rozpoczął prace badawcze na terenie obecnej kaplicy św. Marcina i w jej sąsiedztwie.
E. Małachowicz, M. Przyłęcki
ODKRYCIE W GNIEŹNIE
Jednym z najcenniejszych zabytków dzieł sztuki w Polsce są bezsprzecznie drzwi rom ańskie katedry gnieźnieńskiej. Znane każdemu historykow i sztuki, jej m i łośnikowi, krajoznawcy i turyście, posia dają bardzo już bogatą literaturę, której pozycją wprowadzającą jest publikacja znanego historyka i demokraty ubiegłego stulecia, Joachima Lelewela.
Aczkolw iek w iele poświęcono już uwagi wartościom technicznym, artystycznym i historycznym tego dzielą, jednak po dzień dzisiejszy nie w yjaśniona jest spra wa jego genezy i autorstwa. Ostatnio pro wadzone prace konserwatorskie w yjaśnia ją sporo faktów, choć jeszcze nie ostatecz nie. Prasa codzienna podawała do w iado m ości szereg informacji, nie zaw sze w y czerpujących i właściw ych.
Sprawą drzwi gnieźnieńskich — śpiżo- w ego zabytku w czesnego średniowiecza — służba konserwatorska zainteresowana by ła od lat kilku. W ym agały i wym agają one przecież generalnego zabezpieczenia.
