ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE T. X X X V I, N R 1, S. 137—140, W A BSZA W A 1985
ALINA KABATA-PEND IAS, PIOTR TARŁOWSKI, STANISŁAW DUDKA
OPAD PIERWIASTKÓW ŚLADOWYCH Z ATMOSFERY NA POWIERZHNIĘ GLEB
Laboratorium M ikroelem entów IUNG w Pulawacih
Nielicznie przeprowadzane dotychczas badania wykazały, że pyłowe zanieczyszczenia atmosfery mogą być przenoszone na dalekie odległości, a opad niektórych pierw iastków chemicznych na powierzchnię gleb i roś lin może wywierać istotny wpływ na bilans tych składników w glebie. W latach 1980— 1982 podjęto systematyczne (co miesiąc) pom iary opa du pierw iastków śladowych z atmosfery. P unkty pomiarowe zlokalizowa no w regionie rolniczym poza zasięgiem bezpośredniego oddziaływania przem ysłu (Grabów), w obrębie m iasta (Puławy) oraz w pobliżu Zakła dów Azotowych w Puławach. Całkowity opad atm osferyczny (w postaci deszczu i pyłów) zbierano co miesiąc do kilku pojemników umieszczo nych na różnych wysokościach (1, 1,5 i 2 metry) w każdym punkcie po miarowym.
Opad pierw iastków zarówno śladowych, jak i głównych jest najw ięk szy przy Zakładach Azotowych, przy czym najwyraźniejsze różnice za znaczyły się w ilościach m anganu, żelaza i glinu. Ilości pierwiastków opadających w Grabowie i Puław ach są na ogół zbliżone. Natomiast w y raźne różnice w ystąpiły między latam i i praw ie we wszystkich przypad kach stwierdzono najniższy opad w roku 1982. Miesięczny rozkład opa du pierw iastków był nieregularny, ale często zaznaczał się zwiększony opad w okresie miesięcy jesiennych i letnich. Ponieważ wahania te są znacznie mniejsze w rejonie Grabowa, zmienność tę należy wiązać z bez pośrednim oddziaływaniem zanieczyszczeń emitowanych przez Zakłady Azotowe.
Roczny opad pierw iastków śladowych w punkcie pomiarowym G ra bów kształtował się (w okresie trzech lat) w zakresie następujących w ar tości (g/ha/rok): Zn 358— 482, Mn 138— 169, Pb 77— 194, Cu 21— 32, В
19—60, Cd 2—3, As 1,7, Hg 0,3.
Zbliżone ilości pierw iastków śladowych opadają na powierzchnię gleb nie objętych bezpośrednim zanieczyszczeniem przem ysłowym w Danii
138 A. K abata-Pendias i in.
i NRF. Opad ten przewyższa natom iast wartości podawane dla krajów skandynawskich. W pobliżu Zakładów Azotowych opada przeciętnie od 1,5 do 2 razy więcej pierw iastków śladowych niż w rejonie Grabowa.
Wzrost zawartości pierw iastków śladowych w powierzchniowych po ziomach gleb wyliczony dla punktu pomiarowego Grabów, w oparciu o różnicę pomiędzy opadem a ilością pierw iastków przemieszczanych w głąb profilu glebowego, kształtuje się następująco: Zn — 0,18 ppm, Pb — 0,07 ppm, Cu — 0,01 ppm, Cd — 0,002 ppm. W odniesieniu do tych pierw iastków istnieje zatem prawdopodobieństwo stopniowej ich akum u lacji V/ powierzchniowych poziomach gleb w w yniku oddziaływania glo balnych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego.
Opinia o znacznym obciążeniu gleb europejskich opadem pyłów atmo sferycznych pochodzenia antropogenicznego znajduje zatem potwierdze nie w wynikach przeprowadzonych badań.
А. КАБАТА-ПЕНДИА С, П. ТАРЛОВСКИ, С. ДУДКА ОСАДОК СЛЕДОВЫХ ЭЛЕМЕНТОВ ИЗ АТМОСФЕРЫ НА ПОВЕРХНОСТИ ПОЧВ Лаборатория микроэлементов Института агротехники, удобрения и почвоведения в Пулавах Р е з ю м е Исследовань осадок следовых элементов с атмосферными пылями и дождевой водой в сельскохозяйственном районе, в городе и в близи химического завода на территории юго- восточной Польши. Количества следовых элементов осаждающиеся на поверхности почв являются, в общем, сходными с приводимыми для других европейских стран. Средний осадок за 3-летний период (1980-1982 гг.) составлял в сельскохозяйственном районе (в г на гектар в год): Zn — 430, Mn — 154, Po — 125, Cu — 28, Cd — 2,5, В — 34, As — 1,7, Hg — 0,3. Только осадок Mn, As, и Hg был гораздо выше вблизи завода в срав нении с количеством этих элементов осаждающимся в районе неподвергнутом непосред ственному воздействию промышленных загрязнений. Zn, Pb и Cd осаждались в сравнитель но высоких количествах на почвы во всех измерительных постах. A .K A B A T A -P E N D IA S , Р. TARŁO WSKtf, 6 . D U D K A
ATMOSPHERIC F ALLDOWN OF TRACE ELEMENTS ON SURFACE SOILS
Institute of Soil Science and C ultivation of Plants in P uław y S u m m a r y
Dry and w et deposition o f trace elem ents from the air w as in vestigated in a rural area, in a town, and in a proxim ity to the chem ical industry, in south- -e a ste m Poland. In general, am ounts of falldowm trace elem ents w ere sim ilar to those reported for other European countries.
Opad pierw iastków śladow ych z atm osfery 139
A verage trace elem ent deposition duniing three years (1980—1982) in the rural site w as as folow s (g. h a”b y r_1): Zn — 430, Mn — 154, Pb — 125, Cu — 28, Cd — 2.5, В — 34, As — 1.7, and Hg — 0.3,. The deposition of Mn, As and Hg w as sign ifican tly higher in industrial area than in the rural site located outside of a direct influence of industrial pollution'. On the other hand, airborne pollution w ith Z,n, Pb and Cd w as relatively high in all in vestigated sites.
r r o d . d r h a b . A lin a K a b a ta -P e n d ia s O sada P a ła c o w a — I U N G
