KRYSTYNA KONECKA-BETLEY, HALINA KRÓLOWA . JANINA KOBYLIŃSKA
BADANIA PALEOPEDOLOGICZNE NA MAZOWSZU Polskie Towarzystwo Gleboznawcze
W nawiązaniu do badań archeologicznych środowiska i w arunków bytow ania ludzi na Mazowszu na przełomie naszej ery 1 przeprowadzono również badania gleboznawcze w celu scharakteryzow ania, w m iarę możliwości, ówczesnych gleb. Obiektem badań były dwie osady: Kołoząb i Poświętne, powstałe na przełomie naszej ery.
OSADA KOŁOZĄB
Badania gleboznawcze przeprowadzono na terenie grodu leżącego w widłach rzek Płonki i Wkry, którego największe zaludnienie przypa dało przypuszczalnie na okres 150 lat p.n.e. i 100 lat n.e.
W okresie stagnowania lodowca na wysokości moren dobrzyńskich wody roztopowe lodowca spływały po tym obszarze do Wisły zabagnioną doliną Raciążnicy, zapełnioną wydmami. Po stopieniu się lodowca zm niej szyła się ilość wody i dolina zamarła, a wody jej górnej części skierowały się do Skrwy. Obecnie Raciążnica jest małą rzeczką, która wpada do Działdówki. Obie te rzeczki po połączeniu się tworzą Wkrę.
Dolina W kry stanowi właściwe przedłużenie pradoliny Raciążnicy. W dolinie Wkry, leżącej poniżej w arstw icy 100 m, odsłania się kilka sta rych tarasów akum ulacyjnych (5 w okolicach Kołozębia), co świadczy o tym, że wody rzeki płynęły o wiele żywiej niż obecnie. Po obu stronach pradoliny W kry rozciąga się morena denna zlodowacenia środkowo-pol- skiego miejscami dość silnie zdenudowana. Dolina Wkry, zwłaszcza przy ujściu Płonki, gdzie leży gród Kołoząb, uległa zabagnieniu w w yniku
1 Jerzy Pyrgała: Badania rekonstrukcji środowiska na przełom ie naszej ery na
448 K. K onecka-B etley i in.
rozlewisk wiosennych tych dwóch rzek. W dolinie samej rzeki w ystępują mady piaszczyste i piaski rzeczne holoceńskie. Powyżej nich na niewiel kiej skarpie znajdują się piaski starych tarasów akum ulacyjnych, piaski w arstw owane między morenowe i piaski akum ulacji lodowcowej z głazami na glinie zwałowej pleistoceńskiej.
Osada Kołoząb leży częściowo na piaskach starych tarasów akum ula cyjnych i na piaskach akum ulacji lodowcowej z głazami. Stąd też duże ilości szkieletu w analizach mechanicznych gleb, pobranych z tego terenu, dochodzące do 7%. Dopiero na głębokości 70—80 cm w ystępuje piasek luźny z 2—3% części spławialnych (tab. 1).
Obecny klim at tej części Mazowsza odznacza się średnią roczną opa dów do 450— 500 mm i średnią roczną tem peraturą w granicach 7,0—8,5°C.
Na podstawie literatu ry można stwierdzić, że klim at okresu, w którym powstała osada w Kołozębiu, był inny od dzisiejszego. Gród powstał w okresie subatlantyckim (700 lat p.n.e.). K lim at w tym okresie oziębił się i stał się bardziej wilgotny z obfitymi długotrw ałym i opadami. Ozię bienie to trw ało do ok. 350 lat n.e. Opierając się na danych klim atycznych można wnioskować, że osada leżała na niedostępnym terenie w widłach W kry i Płonki, w których obfite wody zabagniając teren dawały dobre schronienie przed wrogiem.
Gleby piaskowe tego terenu w okresie dawnym były glebami silnie oglejonymi, z dużą ilością próchnicy nagromadzonej w w yniku działal ności roślinności łąkowej, a naw et może w niektórych przypadkach mogły się przekształcić w gleby mułowo-bagienne.
Po osuszeniu w okresie atlantyckim , kiedy klim at ponownie się ociep lił, przekształciły się w czarne ziemie, które ulegając metamorfozie prze szły w czarne ziemie zdegradowane (szare ziemie). W niektórych przy padkach widać w nich poziom B, który w ytw orzył się wcześniej albo w skutek podsiąkania wody gruntow ej (rdzawe żelaziste smugi i plamy), albo w w yniku nakładającego się procesu brunatnienia dzięki roślinności leśnej.
W Kołozębiu szczegółowo zbadano 2 profile: 1 i 2. P r o f i l 1
0 — 2 0 cm — poziom próchniczny aktualnie uprawiany, szary piasek gliniasty
lekki, pH 4, próchnicy 1,74%,
2 0 — 4 5 cm — w arstw a „kulturowa” z polepą ciemnoszarą, piasek gliniasty lekki, pH 4,7, próchnicy 1,62%>,
4 5 — 5 5 cm — piasek gliniasty lekki żółty z zaciekam i próchnicy, pH 5,3, próch nicy 0,84°/o,
poniżej 55 cm — piasek luźny jasnożółty, pH 5,2, próchnicy 0,02°/o, w ęglan y nie
w ystępują.
S k ła d m e c h a n ic z n y , pH i z a w a r to ś ć CaCO^ M e c h a n ic a l c o m p o s it io n o f s o i l , i s t pH and CaCO^ c o n t e n t M ie js c o w o ś ć L o c a l i t y G łę b o k o ść p o b r a n ia p r ó b k i w cm S a m p lin g d e p th i n cm pH CaCO^ % Z a w a r to ść p r o c e n to w a c z ę ś c i z i e m is t y c h w mm P e r c e n t a g e o f e a r t h y p a r t i c l e s w it h d ia m e t e r i n mm Ogółem - T o t a l 1^0 KCl > 1 < 1 1 - 0 , 5 0 , 5 -0 , 2 5 0 , 2 5 -0 , 1 0 , 1 -0 , -0 5 0 , 0 5 -0 , -0 2 0 , 0 2 -0 , -0 -0 6 0 , 0 0 6 -0 ,-0 -0 2 < 0 ,0 0 2 1 - 0 , 1 0 , 1 -0 , -0 2 < 0 , 0 2 K o ło zą b 1 0 - 2 0 4 , 6 4 , 0 0 , 0 4 , 0 9 6 , 0 20 3 8 2 2 2 7 4 2 5 80 9 1 1 2 0 - 4 0 5 , 2 4 , 8 0 , 0 5 , 0 9 5 , 0 17 3 1 28 6 5 4 2 7 7 6 11 13 4 5 - 5 5 6 , 1 5 , 5 0 , 0 6 , 0 9 4 , 0 18 3 1 29 7 4 5 2 4 78 1 1 1 1 7 0 - 8 0 6 , 0 5 , 2 0 , 0 1 . 4 9 8 , 6 9 63 2 4 1 1 0 1 1 96 2 2 K o ło zą b 2 0 - 2 0 4 , 4 3 , 5 0 , 0 5 , 0 9 5 , 0 18 3 0 3 5 8 4 1 1 3 83 12 5 2 0 - 4 8 4 , 9 3 , 9 0 , 0 3 , 7 9 6 ,3 24 31 3 2 5 3 2 1 2 87 8 5 7 0 - 8 0 5 , 2 4 , 3 0 , 0 7 , 0 9 3 , 0 37 41 17 1 1 0 1 2 9 5 2 3 P o ś w ię t n e 3 0 - 1 5 6 , 5 6 , 0 0 , 2 1 6 , 7 9 3 ,3 7 19 3 0 9 9 9 7 10 56 18 2 6 1 5 - 3 0 6 , 8 6 , 3 0 , 2 6 1 2 , 0 8 8 , 0 8 2 0 28 9 9 9 3 1 4 56 18 2 6 3 5 - 4 5 7 , 2 6 , 7 0 , 2 6 6 , 2 9 3 ,8 9 30 31 JO 5 6 3 6 7 0 1 5 1 5 7 0 - 8 0 7 , 3 6 , 8 0 , 0 8 7 , 5 9 2 , 5 15 41 3 0 7 1 1 1 4 86 8 6 8 0 - 9 0 7 , 2 6 , 6 0 , 0 8 2 , 8 9 7 , 2 13 2 1 12 4 1 9 9 3 1 4 6 5 4 9 B a d a n ia p a le o p e d o lo g ic z n e na M a z o w sz u 4 49
450 K. K onecka-B etley i in.
P r o f i l 2
0—2 0 cm — poziom próchniczny aktualnie uprawiany, szary piasek słabo g li
niasty na pograniczu z luźnym, pH 3,5, próchnicy 1,69%,
2 0—48 cm — w arstw a „kulturowa” ciem noszara z odcieniem brązowym, p ia
sek słabogliniasty na pograniczu z luźnym, pH 3,9, próchnicy l,59°/o,
48—70 cm — w arstw a piasku słabo gliniastego na pograniczu z luźnym, ko
loru brunatnego z zaciekami próchnicy, pH 4,3, próchnicy 0,67°/o, powyżej 70 cm — piasek luźny jasnożółty.
Czarne ziem ie zdegradowane w ytw orzone z piasku (szare ziemie).
Na podstawie wykonanych analiz chemicznych (tab. 2 i 3) można 0 tych glebach ogólnie powiedzieć, że są mało zasobne w składniki pokar mowe roślin. Odznaczają się brakiem przemieszczenia glinu i żelaza, których większe ilości w ystępują tylko w profilu 2 na głębokości 70—80 cm, co świadczy o podsiąkaniu żelaza z wód gruntowych.
Większa ilość fosforu w w arstw ie wierzchniej profilu 1 w porównaniu z profilem 2 świadczy o działalności człowieka w tym pierwszym przy padku. Potw ierdza to tezę archeologa, że profil 2 to tzw. „m iędzyjam ie”, a profil 1 — to jam a służąca prawdopodobnie jako mieszkanie ówczesnego człowieka.
Wydzielona frakcja koloidalna w profilu 2 (tab. 3) ma bardzo ciekawe w yniki odnośnie fosforu. We frakcji tej otrzymano na głębokości 20 cm 1 20—48 cm bardzo duże ilości fosforu, dochodzące do 1%. Na tej
pod-T a b e l a
Z a w a rto ść s k ła d n ik ó w w c z ą s t k a c h < 1 ш O o n ten t o f com pounds i n p a r t i c l e s < C 1 шт
M ie js c o w o ś ć L o c a l i t y G łęb o k o ść p o b r a n ia p r ó b k i w cm S a m p lin g d e p th i n cm A n a l iz a c a ł k o w it a z Na^CO, w % C o m p lete a n a l y s i s w it h Ыа^Си^, i n % S i 0 2 ^ 2 ^ 3 + F e2 0 5 A i2 0 5 * e 2 ° 3
CaO MgO k2o P2 ° 5 K o ło zą b 1 0 - 2 0 8 8 , 5 5 , 5 5 , 4 4 0 , 7 5 1 ,2 6 0 , 0 6 1 ,5 7 0 , 1 9 8 2 0 - 4 0 8 8 , 1 8 , 7 8 , 2 0 0 , 5 0 0 , 8 4 0 , 0 2 1 ,0 9 0 ,0 2 6 4 5 - 5 5 9 0 , 8 5 Л 4 , 3 0 l , l o 1 ,8 2 0 , 0 6 1 ,6 9 0 ,1 5 3 7 0 - 8 0 9 0 , 0 6 , 5 5 ,7 0 0 , 6 0 1 ,7 1 0 , 0 3 1 ,5 7 0 ,1 7 5 K o ło zą b 2 0 - 2 0 9 2 , 7 2 , 5 2 , 1 1 0 , 3 9 1 ,1 9 0 , 0 3 1 ,5 3 0 , 0 5 8 2 0 - 4 8 8 7 , 1 8 , 9 8 , 2 8 0 , 6 2 1 ,3 3 0 , 0 5 1 , 8 1 0 ,0 4 3 7 0 - 8 0 7 9 , 6 1 5 , 6 1 1 ,6 0 2 , 0 0 2 , 2 4 0 , 0 5 2 , 7 8 0 ,1 2 0 P o ś w ię t n e 5 0 - 1 5 8 0 , 4 9 , 2 7 , 9 2 1 , 2 8 2 , 2 4 0 , 1 2 2 , 0 6 0 , 4 4 4 1 5 - 5 0 8 2 , 0 5 , 7 4 , 1 0 1 , 6 0 3 , 0 1 0 , 5 5 2 , 0 6 0 ,4 4 4 5 5 - 4 5 9 0 , 5 5 , 6 2 , 9 6 0 , 6 4 2 ,0 3 0 , 1 3 1 ,8 1 0 , 1 9 1 7 0 - 8 0 9 0 , 2 2 , 1 1 ,6 1 0 , 4 9 1 ,6 1 0 , 0 3 1 , 4 5 0 ,1 0 0 8 0 - 9 0 8 0 , 5 9 , 2 7 , 8 6 1 , 3 4 1 , 5 4 0 , 2 0 2 , 0 6 0 ,2 2 7
T a b e l a 3 Z a w a rto ść s k ła d n ik ó w w c z ą s t k a c h < 0 ,0 0 2 mm C o n te n t o f com pounds i n p e r t i c l e s < Г 0 ,0 0 2 mm M ie js c o w o ś ć L o c a l i t y G łęb o k o ść p o b r a n ia p r ó b k i w cm S a m p lin g . d e p t h i n cm F r a k c j a i l a s t a - a n a l i z a c a ł k o w i t a z Na2 C0 5 w % C la y e y f r a c t i o n - C o m p lete a n a l y s i s w it h N a ^ O ^ , i n % S i 0 2 A L A , ♦ ? e 2 ° J a i2o5 P e 2 ° 3 CaO MgO ^ 0 P2 ° 5 K o ło z ą b 2 0 - 2 0 2 0 - 4 8 3 7 , 4 5 3 8 , 5 0 2 6 ,9 0 3 2 , 4 0 1 8 ,4 2 2 5 , 6 8 8 , 4 8 6 , 7 2 2 , 3 1 3 , 7 8 0 , 6 6 0 , 5 8 3 , 2 7 3 , 0 3 1 , 0 0 5 0 ,9 8 0
stawie można wnioskować, że działalność człowieka na obszarze osady była intensyw na i długotrwała, w zrost ilości fosforu bowiem ma n a j prawdopodobniej swoje źródło w rozkładzie kości zwierząt i ludzi.
Analiza próchnicy (tab. 4) aktualnego profilu glebowego pozwala wnioskować, że poziom akum ulacyjny jest w tych glebach naw et po zde gradow aniu dość miąższy, bo dochodzący do 50 cm głębokości, a z za ciekami naw et do 70 cm. Potw ierdza to, że gleby tej osady były kiedyś glebami bagiennymi, a w dalszej kolejności glebami glejowo-próchnicz- nymi, przechodzącymi obecnie w czarne ziemie.
Stosunek kwasów huminowych do fulwowych w poszczególnych po ziomach genetycznych tych gleb w skazuje na większe nagromadzenie kwasów fulwowych w wierzchnich w arstw ach i brak przemieszczania tych kwasów w głąb profilu glebowego. Może się to wiązać z próchnicą kwaśną, w pewnych przypadkach naw et lekko storfiałą i słabo związaną z m ateriałem m ineralnym .
Na podstawie przeprowadzonych badań gleboznawczych na terenie wykopalisk archeologicznych w Kołozębiu nasuw ają się następujące spo strzeżenia:
— Gleby tego terenu były w przeszłości glebami bagiennymi, które po obniżeniu poziomu wody gruntow ej przekształciły się w czarne ziemie lekkie, ulegające obecnie degradacji.
W w yniku tych nakładających się procesów glebotwórczych można je obecnie zaliczyć do szarych ziem.
— Ewolucję gleb potwierdza także niski stosunek kwasów hum ino wych do fulwowych w wierzchnich w arstw ach glebowych, co świadczy o słabym związku próchnicy z częścią m ineralną gleby, a tym samym pozwala wnioskować o jej bagiennym pochodzeniu.
— Duże ilości fosforu, zwłaszcza we frakcji koloidalnej, pozwalają przypuszczać o intensyw nej i długotrwałej działalności człowieka na tym terenie.
T a b e l a 4
Z a w a rto śó zw iązków p r ó c h n ic z n y c h C o n te n t o f hum ic com pounds
M ie jsc o w o ść L o c a l i t y G łęb o k o ść p o b r a n ia p r ó b k i w cm S a m p lin g d e p th i n cm M etoda 1 .7 /. T iu r i n a A c c o r d in g t o m eth od o f IeW .T y u rin E k s t r a k c j a zw iązków humusowych p ir o f o s f o r a n e m so d u wg L .N . A le k sa n d r o w e j S to s u n e k kwasów hum inowych do kwasów fu lw o w y c h Humic a c i d : f u l v i c a c i d r a t i o С o gółem fo t o t a l C, % humus % hum us, % w 100 g g le b y С w y c ią g u % i n 1 00 g o f s o i l , 7o o f С i n e x t r a c t W % С o g ó ln . % o f t o t a l С w 1 00 g g l e b y С k w as. h u n in . % i n 10 0 g o f s o i l , % o f С i n hum ic a c i d s W c/o С o g ó ln . % o f t o t a l С w 1 0 0 g g l e b y С k w a s. fu lw o w y c h % i n 1 00 g o f s o i l , % o f С i n f u l v i c a c i d s w % С o g ó ln . % o f t o t a l С K o ło zą b 1 0-20 1,01 1 , 7 4 0 , 4 1 4 4 0 , 9 0 ,0 7 3 7 , 2 0 ,3 4 1 3 3 , 8 0,21 2 0 - 4 0 0 ,9 4 1 , 6 2 0 ,3 9 1 4 1 , 6 0 ,0 8 9 9 , 5 0 , 3 0 2 3 2 , 1 0 ,2 9 4 5 - 5 5 0 ,4 9 0 , 8 4 0 ,1 0 3 21,0 0 , 0 6 4 1 3 ,1 0 ,0 3 9 8,0 1 , 6 4 70-60 0,01 0,02 0 ,0 0 9 9 0 , 0 0 ,0 0 6 6 0 , 0 0 ,0 0 3 30,0 2,00 K o ło zą b 2 0-20 0 ,9 8 1 , 6 9 0 ,4 2 5 4 3 ,3 0 ,0 6 4 6 , 5 0,361 3 7 , 0 0 , 1 8 2 0 - 4 3 0 ,9 2 1 ,5 9 0 ,3 4 5 3 7 , 5 0 ,0 5 5 6,0 0 , 2 9 0 3 1 , 5 0 , 1 9 70-80 0 ,3 9 0 , 6 7 0 , 2 3 0 5 8 ,9 0 ,0 1 6 4 , 1 0 ,2 1 4 5 3 ,8 0 , 0 8 P o ś w ię t n e 3 0 - 1 5 1 ,9 2 3 , 3 1 0 ,5 8 7 3 0 , 5 0 ,2 8 8 1 5 , 0 0 ,2 9 9 1 5 ,0 0 , 9 6 1 5 - 3 0 1 ,7 1 2 , 9 9 0,690 4 0 , 3 0 , 2 5 0 1 4 , 6 0 ,4 4 0 2 5 ,7 0 , 5 6 3 5 - 4 5 0 ,4 0 0,68 0 ,2 0 7 5 1 ,7 0 ,0 6 3 1 5 ,7 0 , 1 4 4 36,0 0 ,4 3 70-80 0 ,0 9 0 , 1 5 0 ,0 6 3 70,0 0 ,0 4 2 4 6 , 6 0,021 2 3 , 4 2,00 8 0 - 9 0 0 ,0 7 0,12 0 ,0 5 1 7 2 , 8 0 , 0 3 2 4 5 ,7 0 ,0 1 9 2 7 ,1 1,68 * P r z y t o c z o n e a n a l i z y w yk o n a ł mgr J .S y t e k
The r e s p e c t i v e a n a ly s e s w ere c a r r ie d o u t b y J . S y t e k , Li.A,
45 2 K - K o n e c k a -B e tl e y i in .
— Biorąc pod uwagę położenie osady (w w idłach dwóch rzek, na terenach dawniej zabagnionych), budowę morfologiczną profilów i w y niki analiz chemicznych można wnioskować, że ówczesny człowiek zaj mował się głównie pasterstw em .
OSADA POŚWIĘTNE
Drugim obiektem archeologicznym, na terenie którego przeprowadzo no badania gleboznawcze, była osada powstała na przełomie naszej ery pod Płońskiem.
Osada ta leży nad małą rzeczką Płonką, dopływem Wkry. Pow stała ona na zabagnionych terenach Płonki, która płynąc leniwie zabierała dopływy niewielkich rzeczek tworząc rozlewiska i bagna. W dolinie samej rzeki w ystępują mady piaszczyste i piaski rzeczne (holoceńskie). Dalej od rzeki leżą piaski rzeczne tarasów akum ulacyjnych, które graniczą z piaskiem na iłach warwowych, a w niektórych przypadkach z glinami zwałowymi i iłami warwowymi, wychodzącymi na powierzchnię (pleisto- ceńskie). W okolicach tych w ystępują też na powierzchni iły pstre trze ciorzędowe (plioceńskie). Zabagnienie więc doliny Płonki można wyjaśnić występowaniem iłów warwow ych i pstrych, wychodzących na powierzch nię i zalegających w podłożu.
Zarówno obecny klim at Płońska, jak i klim at w dawnych czasach jest podobny do klim atu Kołozębia. Należy jednak podkreślić, że gleby Płońska były znacznie żyźniejsze, a mieszkańcy osady zajmowali się nie tylko pasterstw em , ale także upraw ą roli.
Gleby tego terenu w początkowym stadium w ytw orzyły się w w yniku działania roślinności bagiennej, a w dalszej kolejności po osuszeniu ba g ie n — roślinności łąkowej. Na tworzące się gleby wylewała corocznie Płonka. Dlatego też gleby tam tejsze m ają mniejszą w arstw ę próchnicz- ną, dochodzącą do 70 cm głębokości. Poziom akum ulacyjny ,,kulturow y”, w ystępujący obecnie na głębokości 15—30 cm, jest ciemny, z resztkam i polepy świadczącej o działalności człowieka na tym terenie.
Do badań laboratoryjnych w ytypowano 1 profil glebowy (nr 3) z te renu wykopaliska:
Ai 0—15 cm — poziom akum ulacyjny szary, glina lekka, pH 6,0, próchnicy
3,31°/o,
Aj 15—39 cm — stary poziom akum ulacyjny czarnobrązowy,
Aj/C 30—70 cm — poziom przejściow y z zaciekami próchnicy, piasek gliniasty lekki
na pograniczu z m ocnym, pH 6,7, próchnicy 0,68%,
Dx 70— 80 cm — piasek słabo gliniasty, jasnożółty, pH 6,8, próchnicy 0,15%,
D2 80— 90 cm — glina średnia barwy brązowej, pH 6,6, próchnicy 0,12%.
W całym profilu w ystępuje C aC 03 w niew ielkich ilościach.
Czarna ziemia w łaściw a w ytw orzona z gliny w odnego pochodzenia na piasku, podścielona gliną zwałową.
454 K . K o n e c k a - B e t le y i in .
Skład mechaniczny tego profilu wskazuje na wodne pochodzenie m a teriału mimo dużej ilości szkieletu, który został prawdopodobnie przy wleczony z m ateriału zwałowego i polepy starej osady. Wyniki analiz chemicznych w skazują także na to, że najbardziej zasobne w składniki pokarmowe roślin są w arstw y wierzchnie, a ubytek składników w ystę puje w poziomach spiaszczonych. W glinie podścielającej następuje znów wzrost składników, z których mogą korzystać rośliny głęboko korzenią ce się.
Duże ilości fosforu w glebie świadczą o długotrwałej i bardzo inten sywnej działalności człowieka na tym terenie. Można więc wnioskować, że osada była dość licznie zaludniona, a ludność obok pasterstw a zajmo wała się może także garbowaniem skór zwierzęcych. Do tego wniosku przyczyniły się znalezione na terenie osady wsady z pięciu pieców, w k tó rych wypalano wapno. Wsady te zaw ierały od 23 do 52% C aC 03.
W wierzchnich w arstw ach tych gleb zawartość próchnicy wynosi 3,31—2,99%, co świadczy o ich zasobności w składniki pokarmowe. Sto sunek kwasów huminowych do fulwowych wynosi ok. 1, co świadczy 0 nieprzemieszczaniu się kwasów fulwowych. Wiąże się to z obecnością małych ilości węglanów i odczynem całego profilu, zbliżonym do obojęt nego. W głębszych w arstw ach większy udział kwasów huminowych w sto sunku do С ogółem jest spowodowany małą zawartością kwasów fulw o wych w tych poziomach.
Na podstawie ekspertyzy terenowej w Poświętnem oraz wyników analiz nasuw ają się następujące spostrzeżenia:
— Biorąc pod uwagę wartość użytkową badanych gleb można stw ier dzić, że są one żyzne i mogły być w ykorzystyw ane w okresie istnienia osady jako gleby łąkowe lub jako gleby orne.
— Znaczna zawartość fosforu w wierzchnich w arstw ach pozwala wnioskować, że działalność człowieka na tym terenie była intensyw na 1 długotrwała.
— Duża ilość węglanu wapnia we wsadach pieców, znalezionych na terenie osady, świadczyć może także, że ówczesny człowiek zajmował się nie tylko rolnictwem, ale i hodowlą zwierząt (garbowanie skór).
LITERATURA
[1] M a r c i n e k J., W i ś l a ń s k i T.: Sprawozdanie ze w stępnych badań g le boznawczych na obiektach archeologicznych w Strzelcach i Głog’ówce w pow. Mogilno w 1956 r. Polem iki i dyskusje. Sprawozdanie Archeologiczne, VII nadbitka, 1959, s. 77—93.
[2] S t e f a n o v i t s P., R o z a v ö l g y j J.: Üjabb paleopedolog'iai adatok a paksi szelvenyröl. Agrokem ia es Talajtan, 1962, t. 11, nr 2.
[3] T i u l i n W. W., R o s s o c h i n a M. W.: Poczw y so w tóryn gum usow ych gori- zontom Czepiecko-K ilm eryskogo wodorozdieła. Poczwowiedien., 7, 1967, s. 28—37.
К . К О Н Е Ц К А -Б Е Т Л Е Й , Г. К Р У Л Ь , Я. К О Б Ы Л И Н Ь С К А ИЗУЧЕНИЕ ДРЕВНИХ ПОЧВ ИЗ ТЕРРИТОРИИ МАЗОВША П о л ь с к о е О б щ е ст в о П о ч в о в е д о в Р е з юм е В связи с археологическими исследованиями среды и условий ж изни людей на переломе нашей эры на территории Мазовше, проведены почвенные исследо вания целью характеризовать, по мере возможности, тогдяшние почвы. Объектом исследований были два поселка: Колозомб и Посвентне, основанные на переломе нашей эры. На основании ф изико-химических свойств почвы исследованных поселков намечаются меж ду прочими следующ ие наблюдения: — Большое количество ф осф ора в верхних слоях почвы дает основание полагать, что в период существования исследованных поселков, человеческая д е ятельность была интенсивная и продолжительная. — Учитывая морфологию профилей и результаты химических анализов можно сделать вывод, что жители этих поселков занимались скотоводством. K . K O N E C K A -B E T L E Y , Н. K R Ó L O W A , J. K O B Y L IŃ S K A
PALEOPEDOLOGICAL INVESTIGATIONS IN MAZOWSZE REGION
P o l is h S o il S c ie n c e S o c i e t y
S u m m a r y
W ith reference to the archeological study of environm ent and living conditions of peoples in the region of M azowsze at the beginning of our era, the pedological investigations w ere conducted, to characterize to som e extent if possible, the soils of that time. The investigations comprised two settlem ents, of Kołoząb and Po św iętne, established at the beginning of our era.
On the bases of physico-chem ical properties of soils in the settlem ents in vestig ated, the follow ing observations have been made:
— High phosphorus amount in upper soil layers perm it to suppose that in period of existence of investigated the human activity had been in tensive and of long duration.
— When taking into consideration the morphology of soil profiles and the results of chem ical analyses, the conclusion could be drawn that peoples of those settlem ents investigated occupied them selves w ith shepherding.
W płynęło do redakcji w grudniu 1968 r.
