STA N ISŁA W ZĄBEK
D Y N A M IK A IN F IL T R A C JI W O D Y W GLEBĘ P IA S Z C Z Y S T Ą I G L IN IA S T Ą W U G O R ZE C ZA R N Y M ,
POD LU C E R N Ą I R O ŚL IN A M I JE D N O R O C ZN Y M I W ŚW IETLE 4-LE TN IC H B A D A N P O L O W Y C H
Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, Oddział Sląs'ki we Wrocławiu
Od dawna istnieje problem zwiększenia in filtracji w od y w glebę, aby ułatw ić je j przem ieszczanie się w głąb profilu, co zm niejszy spływ p o w ierzch n iow y działający destruktyw nie na glebę. Przenikanie w ody w glebę w praktyce jest w znacznym stopniu uzależnione od sposobu użytkow ania gleby: pod roślinnością drzewiastą działanie opadów na glebę jest znacznie złagodzone, a in filtracja zwiększona [10]. Natomiast w przypadku gleb upraw nych o in filtracji decydu ją nie tylk o struktura, skład m echaniczny gleby, je j położenie i stosunki w odogru n tow e, lecz ponadto płodozm ian i podporządkow ane mu następstw o roślin, agrotech - nika, fauna glebow a, w ilgotność gleb oraz w łaściw ości fizykochem iczne roztw orów glebow ych , na które w p ły w ma nawożenie.
Geneza gleb y ma rów nież w p ły w na panujące w niej stosunki w odne, a to z k olei d ecy d u je o w y b orze m etody badania in filtra cji w polu. W y stępujące w zm ianowaniu rośliny różnią się budow ą system u korzenio
w ego oraz je g o masą i zasięgiem [6], co ma istotny w p ły w na szybkość
in filtracji i m agazynow anie w ody g leb ow ej. Zróżnicow anie agrotechniki dla poszczególnych upraw zn ajdu je sw e odzw ierciedlen ie w in filtracji
[3, 1 0]. Fizykochem iczne w łaściw ości roztw orów glebow ych , a szczegól
nie lepkość i skład kationow y, w sposób istotny w pływ a ją na in filtrację. Można rów nież o in filtra cji w od y w glebę w nioskow ać pośrednio, śle dząc zasięg je j zwilżania po opadach pod różnym i uprawam i [7], badając
w profilu g leb ow y m rozkład w ilgoci [2] lub oznaczając ilościow o w odę
wolną [8].
P u blik acje z tego zakresu m ają najczęściej charakter w ycin k ow y,
np. w p ły w głębokości upraw y g leb y na in filtrację [1 0], w p ły w struktury
w ym [11], skład m echaniczny i budow a profilu g leb ow ego [12]. W nie k tórych z tych prac poruszono zagadnienia m etodyczne.
W w iększości przypadków badania te ograniczone są do jed n ej g leb y i jedn ora zow ego pom iaru in filtracji w polu. Brak jednak publikacji in form u ją cy ch o dynam izm ie in filtracji w poszczególnych latach w w arun kach określon ej upraw y. Takie badania b y ły b y podstawą do w yjaśnienia szeregu praktycznych p roblem ów pod w arunkiem jednak, że będą one w m iarę kom pleksow e.
W A R U N K I I ZAKRES B ADAŃ
W latach 1973-76 w Laskow icach O ław skich podjęto cy k l badań na
dw u glebach upraw nych: piaszczystej luźnej i gliniastej lekkiej (tab. 1)
w czarnym ugorze, obsianych lucerną lub innym i roślinam i w płodozm ia- nie. G leba gliniasta zajm u je położenie rów ninne, zaś gleba piaszczysta w ystępu je na zboczu, które w oln o opada ku potokow i Laskow icka Woęła.
T a b e l a 1
Sk ład mechaniczny g le b y w dośw iad czeniach z polowym badaniem i n f i l t r a c j i w Laskowicach Oławskich
M echanical co m p o sitio n o f s o i l i n tho experim ent on f i e l d i n f i l t r a t i o n a t Laskowice Oławskie 86 S- Ząbek Rodzaj g leb y S o i l kind Poziobi od - do w cm H orizon, fr o m -to , cm ś r e d n ic a c z ą s te k z ie m is ty c h w mm D eterm in ation o f e a rth y p a r t i c l e s i n mm 1 , 0 - 0 , 1 0 , 1 - 0 , 0 2 0 , 0 2 - 0 , 0 0 2 > 0 ,0 0 2 P ia o z c z y sta luźna 0 - 1 9 8 1 , 0 1 2 ,0 2 , 0 5 , 0 Loo33 sandy s o i l 20 - 55 8 6 , 0 9 ,0 1 , 0 4 , 0 56 - 150 8 2 , 0 9 , 0 * 0 , 0 4 , 0 G lin i a s t a lekka 0 - 3 0 5 7 ,0 1 o ,0 8 , 0 1 9 ,0 L igh t lo aoy s o l i 31 - 65 6 2 ,0 1 4 ,0 9 ,0 1 5 ,0 66 - 105 2 5 ,0 2 0 ,0 2 2 ,0 3 3 ,0 106 - 130 4 4 ,0 2 5 ,0 1 8 ,0 1 3 ,0
Obie g le b y sąsiadują z sobą, lecz pola, gdzie zlokalizow ano 4-letnie ba dania, są odległe od siebie o ok oło 600 m. W oda gruntow a pod obu g le
bami zalegała dość nisko: w p ia szczy ste j— na głębokości ok oło 1 , 8 m
[13], w glebie gliniastej lekkiej — poniżej 2 m. Oba kom pleksy glebow e
użytkow ane są rolniczo przez m iejscow y zakład dośw iadczalny IUNG. Gleba piaszczysta luźna stanow i kom pleks żytni słaby w klasie bonita- cy jn ej V /V I, natomiast gleba gliniasta lekka — kom pleks pszenno-żytni w klasie bon itacyjn ej IIIb/IV .
Schem at dośw iadczeń polow y ch na obu glebach obejm ow a ł te same obiekty:
— ugór czarny,
— lucerna na zielonkę w ciągu 4 lat,
— w płodozm ianie: ow ies (1973 r.), rzepak ozim y (1974 r.), żyto (1975 r.), łubin gorzki (1976 r.).
Poszczególne obiekty (poletka) m iały po 54 m2 (18,0X 3,0 m), rozloso
wano je w 3 pow tórzeniach, co wraz z drogam i dojazdow ym i czyniło ogólną pow ierzchnię doświadczenia 84,0X19,5 = 1626 m 2. W iosną 1972 r.
zasiano lucernę w rządki w rozstaw ie 1 2 cm, a jesienią skoszono ją wraz
z chwastami. W następnych latach wczesną w iosną lucernę bronow ano, a później chw asty w m iędzyrzędziach w ycinano ręcznie. Poletka pozosta
w ione w czarnym ugorze wczesną wiosną k u ltyw atorow ano i bron ow a no; pow tarzano to latem i jesienią. P oletka z roślinam i płodozm iennym i
uprawiano norm alnym trybem : orka do 2 0 cm, siew rzędow y, chem iczna
w alka z chwastami. L ucernę koszono 2 -3 razy do roku. P lon y zielonki na glebie piaszczystej w ahały się od 250 do 290 q/ha, co pokryw ało się z plonam i w dośw iadczeniu obok [13], natomiast na glebie gliniastej lek kiej — w granicach 400-500 q/ha.
T e r m i n y p o m i a r ó w i n f i l t r a c j i w o d y . Celem wykazania zm ienności in filtra cji skutkiem rozw oju roślin, a w szczególności ich system u korzen iow ego (rys. 2, 3), dokonano po 2 pom iary in filtracji na każdym z obiektów : na początku w egetacji i w okresie kwitnienia, to jest w tedy, gdy w iększość roślin upraw nych zysku je m aksim um masy nadziem nej i korzen iow ej. B ył to w ięc m om ent, w którym m ożna uw a żać, że działania korzeni roślin i świata zw ierzęcego na fazę stałą gleby osiągają sw oje m aksimum. W naszych badaniach pierw szy term in po
m iarów przypadał w III dekadzie kwietnia, a drugi — w czerw cu (rys. 1).
S p o s ó b w y k o n y w a n i a p o m i a r ó w . Do badań zastosowano in filtrom etr p ołow y z dw om a pierścieniam i o jedn akow ej w ysokości (35 cm ) i różnej średnicy (cylin der zew nętrzny 0 45 cm, w ew nętrzny 0 25 cm ). P o ścięciu roślin kosą oba pierścienie w ciskano w spółśrodko- w o do g leb y na głębokość 5 cm, a następnie napełniano w odą d o jed n a k ow ego poziom u (h cm), uzupełniając je j ubytek stosow nie do poziom u odp ow ied n io ustaw ionego w odow skazu pływ akow ego. Stały poziom w ody w infiltrom etrze z zasady niem al jest przestrzegany w e w szystkich m e todach laboratoryjn ych . W w arunkach polo w y ch uzupełnianie w od y do stałego poziom u z biurety zastosował M ugsgraw e (cytow ane za [11]). Szybkość in filtracji obliczano jako sumę ilości dolanej do w yrów nania poziom u w o d y w czasie 5 godzin trw ającego pomiaru. W naszych bada niach na każdym obiekcie zastosowano 3 infiltrom etry różniące się w y sokością słupa w ody: 5, 10 i 20 cm.
W a r u n k i w i l g o t n o ś c i o w e . Na wiosnę 22.IV.1974 r. na g le bie piaszczystej nie b y ło zasadniczych różnic w w ilgotności g le b y m iędzy
ugorem czarnym , lucerną i rzepakiem (tab. 2). Stan ten b y ł od zw iercie
8 8 S. Ząbek
Rys. 1. Okres pomiarów infiltracji na tle dobowych opadów i średnich temperatur dobowych w Laskowicach Oławskich w latach 1973-1976
a — termin pomiarów, b — opady, с — temperatura
Infiltration measurement periods against the background of daily rainfalls and mean daily air temperatures at Laskowice Oławsikie in 1973-1976
Rys. 2. System korzeniowy żyta do głębokości 30 cm w okresie strzelania w źdźbło a i początkach kwitnienia b, na glebie piaszczystej luźnej 1 i gliniastej lekkiej 2
w doświadczeniu z polowym badaniem infiltracji
Roots system of rye to the depth of 30 cm at the shootforming stage a and at the flowering start b, on loose sandy soil 1 and light loamy soil 2 in the experi
ment on field infiltration
Rys. 3. System 'korzeniowy lucerny podczas pierwszego odrostu na glebie piaszczy stej 1 i gliniastej lekkiej 2
Root system of alfalfa during the first regrowth, on loose sandy soil 1 and light. loamy soil 2
T a b e l a 2 W ilg o tn o ść w procentach wag. w p r o f i l u g le b y p i a s z c z y s t e j i g l i n i a s t e j l e k k ie j w Laskowicaoh Oławskich
w dośw iadczeniu nad dynamiką polo773j i n f i l t r a c j i
M oisture i n weight % in the p r o f i l e s o f sandy and l i g h t loamy s o i l a t Laskowico Oławskie i n the experim ent on f i e l d i n f i l t r a t i o n dynamics
Głębokość pobrania
p róbki
G leba p ia s z o z y s ta Sandy s o i l G leba g l i n i a s t a lekka L ig h t loamy s o i l
2 2 .I V 1 2 .V I 22 .IV 1 2 . VI Sampling depth cm 1 9 '7 4 ugór baro f a llo w lu cern a a l f a l f a rzepak rape ugór bare fa llo w lu cern a a l f a l f a rzopak rape ugór bare fa llo w lu cern a a l f a l f a rsopalc rape ugór bare f a llo w luce m a a l f a l f a rzepak rape 10 1 .8 1 .7 2 ,5 6 , 4 4 , 5 3 , 2 2 ,8 2 , 9 2 ,8 1 5 ,1 1 1 ,8 -25 6 . 4 5 ,8 3 .3 6 ,6 5 , 2 8 , 6 1 1 ,6 4 ,6 4 ,3 16, 0 5 , 7 -50 5 ,8 4 ,3 4 .3 8 , 0 6 ,1 5 ,8 1 2 ,3 - - 1 2 ,7 6 , 6 -75 5 ,6 3 , 7 4 .3 1 2 ,9 5 ,6 4 , 7 - - - 1 4 ,6 3 ,6 -100 7 , 5 3 , 6 5 .5 1 0 ,8 5 , 2 9 , 2 - - - 16,1 5 ,6 -1 9 '7 5 ugór bare fa llo w lu cern a a l f a l f a żyto rye ugór bare f a llo w lu cern a a l f a l f a ży to rye ugór bare fa l lo w lu cern a a l f a l f a ż y to rye ugór bare f a llo w luce rna a l f a l f a ż y to rye 10 6 , 0 7 , 5 5 ,0 6 , 9 2 ,8 3 , 7 1 2 ,6 1 2 ,2 1 1 ,3 8 , 0 4 ,1 3 , 3 25 6 , 5 6 , 0 6 . 9 7 ,3 3 , 0 2 ,3 1 0 ,5 1 0 ,3 1 1 ,0 6 , 7 4 , 2 3 , 6 50 5 ,6 8 , 3 6 , 7 6 , 6 3 , 8 7 ,1 1 0 ,4 1 1 ,4 1 1 ,7 7 , 3 3 , 9 4 ,1 100 5 ,9 5 , 4 5 ,5 1 3 ,8 4 , 4 3 , 9 1 0 ,7 1 0 ,9 1 1 ,5 1 0 ,2 3 , 5 4 ,1
że b ył to okres suszy w czesnow iosennej. W drugim term inie (10-15.V I) opadu b y ło 17,9 mm. W zrosła w ilgotność w e w szystkich poletkach oraz różnice pod tym w zględem m iędzy ugorem i poletkam i z roślinnością. W 1975 r. w kw ietniu stosunki w ilgotn ościow e w glebie piaszczystej i gliniastej lekkiej b y ły analogiczne jak w roku ubiegłym , m im o że kształtow ały się na w yższym poziom ie.
W Y N IK I BAD AŃ
Jak w ynika z przeprow adzonych pom iarów na ugorze czarnym (rys. 4), po 5 godzinach średnie szybkości in filtra cji w o d y dla trzech rów n ole głych pom iarów są zgodne jed yn ie w trzech przypadkach na glebie pia szczystej oraz w dw u przypadkach na glebie gliniastej lekkiej. P rop or cjon a ln y w zrost in filtra cji ze w zrostem w ysokości słupa w o d y w in fil- trom etrze w obrębie term inu pom iaru m ożna stw ierdzić jed yn ie w dw u przypadkach. Na uwagę zasługuje jednak fakt, że na glebie piaszczystej w ugorze czarnym średnia szybkość in filtra cji w określon ym term inie stopniow o m aleje od 5,55 m m /m in słupa w od y w 1973 r. do 3,38 m m /m in w 1976 r., gdy tym czasem na glebie gliniastej lekkiej nie stw ierdzono w tym sam ym okresie tak jed n olitego spadku infiltracji. Średnio za cały okres pom iarów szybkość in filtra cji w glebie piaszczystej luźnej w ugo rze czarnym w ynosiła 3,64 m m /m in, a w przypadku gleby gliniastej lek kiej 1,34 m m /m in słupa w ody.
Na poletkach z lucerną (rys. 5) zgodność trzech rów n oległy ch pom ia rów została osiągnięta w trzech przypadkach na glebie piaszczystej i w trzech przypadkach na gleb ie gliniastej. Średnia z pom iarów w p o szczególnych term inach wahała się w przypadku g leb y piaszczystej m ię dzy 7,13 i 4,61 m m /m in słupa w ody. Średnia dla całego okresu lat 1973- -1976 w ynosiła 5,9 m m /m in. W przypadku gleb y gliniastej pod lucerną najw yższa średnia w ynosiła 4,2 m m /m in, a najniższa — 1,63 m m /m in. Za lata 1973-1976 średnia in filtracja w ynosiła 2,47 m m /m in słupa w ody.
W ob u term inach na lu cernie średnie w artości in filtracji różnią się m iędzy sobą na przestrzeni roku. Na glebie piaszczystej in filtracja w dru gim term inie 1975 i 1976 r. była niższa niż w pierw szym , w 1974 r. obie średnie b y ły zbliżone (6,76 i 6,53 m m /m in) i nie różn iły się zbytnio od średniej z 1973 r. (6,48 m m /m in). Na glebie gliniastej najw iększą różnicę stw ierdzono w 1974 r. W pozostałych latach różnice te leżały w pobliżu średniej w ieloletn iej.
Z bliżony, lecz nie iden tyczn y obraz dynam iki in filtra cji stw ierdzono
na obiektach z roślinam i w płodozm ianie (rys. 6). Zgodność rów n ole
głych pow tórzeń została osiągnięta w pięciu przypadkach na glebie pia szczystej oraz w dw u przypadkach na glebie gliniastej lekkiej.
ia-Rys. 4. Średnia szybkość infiltracji ustalona po 5 godzinach pomiaru z trzech obiektów przy różnej wysokości (5, 10, 20 cm) słupa wody w infiltrometrze w ugo rze czarnym na glebie piaszczystej i gliniastej lekkiej w okresie lat 1973-1976’
w Lasikowicach Oławskich
2, 3, 4 — powtórzenia; wysokość słupa wody w infiltrometrze: a — 5 cm, b — 10 cm, с — 20 cm
Mean infiltration rate determined after 5 hours of measurement for 3 treatments at different water layers (5, 10, 20 cm) in 'the infiltrometer in the bare fallow on
sandy and light loamy soil in 1973-1976 at Laskowice Oławskie
1, 2, 3, 4 — replications; water column height in the infiltrometer: a — 5 cm, b — 10 cm, c — 20 cm
obiektów iprzy różnej wysokości (5, 10, 20 om) słupa wody w infiltrometrze 'pod lucerną na glebie piaszczystej i gliniastej lekkiej w okresie lat 1973-1976 w Lasko
wicach Oławskich objaśnienia jak w rys. 4
Mean infiltration rate determined after 5 hours of measurement for 3 treatments under alfalfa on sandy and light loamy soil in 1973-1976 at Laskowice Oławskie
Rys. 6. Średnia szybkość infiltracji ustalona po 5 godzinach pomiaru z trzech obiektów przy różnej wysokości słupa wody w infiltrometrze pod owsem, rzepa kiem ozimym, żytem i łubinem na glebie piaszczystej i gliniastej lekkiej w okresie
' lat 1973-1976 w Las'kowicach Oławskich objaśnienia jak w rys. 4
Mean infiltration rate determined after 5 hours of measurement for 3 treatments under oats, winter rape, rye and lupine on sandy and light loamy soil in 1973-1976
at Laskowice Oławskie explanations — see Fig. 4
ru w ysokości słupa w ody w infiltrom etrze zaznaczył się w czterech przypadkach tylko na glebie piaszczystej.
N ajw yższa średnia in filtracji stosow anych poziom ów w ody w in filtro
m etrze (5, 1 0 i 2 0 cm) w term inie pom iarów dla gleb y piaszczystej przy
pada dla żyta* 7,9 i 7,4 m m /m in, dla owsa 6,72 m m /m in, dla łubinu 6,22 i 5,20 m m /m in i najniższa dla rzepaku ozim ego 5,91 i 5,31 m m /m in słupa w ody. Na glebie gliniastej lekkiej najw yższa i najniższa średnia w ystą- i 5,20 m m /m in i najniższa dla rzepaku ozim ego 5,91 i 5,31 m m /m in słupa w ody. Pozostałe średnie, szczególnie na łubinie i ow sie, a w m niejszym stopniu na życie, zbliżają się do średniej z okresu czterech lat, w y n o szącej 2,09 m m /m in.
W N IO SKI
Z czteroletnich badań polo w y ch in filtra cji w o d y w glebę w ynikają następujące w nioski:
1. W glebie piaszczystej luźnej pozostającej przez 4 lata w stanie ugoru czarnego stw ierdzono spadek szybkości in filtracji w o d y z 5,55 m m / /m in w 1973 r. do 3,28 m m /m in w 1976 r., czyli o ok oło 40% . Takich zmian nie stw ierdzono ani pod lucerną, ani pod roślinam i w płodozm ia- nie w obu badanych glebach.
2 . R oślinność w okresie w egetacji zwiększa szybkość in filtracji: na
glebie piaszczystej lucerna o 62% , rośliny w płodozm ianie średnio o 7 3% ;
na glebie gliniastej le k k ie j— lucerna zwiększała szybkość in filtracji 0 84% , rośliny w płodozm ianie o 56% .
3. Na glebie piaszczystej luźnej rośliny zbożow e o korzeniu w iązko w ym (owies, żyto) zw iększyły in filtrację w od y o ponad 3 0 % w stosunku do roślin o korzeniu palow ym (rzepak, łubin). Takiej praw idłow ości nie
stw ierd2;ono na glebie gliniastej lekkiej.
4. R óżnice m iędzy średnią szybkością in filtracji w o d y w glebę w ter
m inach w iosennym i letnim utrzym ują się w ciągu 4 lat pod upraw ia
nym i roślinam i na obu badanych glebach. R óżnice te w ystępują rów nież na ugorze na glebie gliniastej lekkiej, natomiast na glebie piaszczystej luźnej różnic pod tym w zględem nie stw ierdzono.
5. P rop orcjon a ln y do trzech w ysokości (5, 10, 20 cm ) w arstw y w o d y w in filtrom etrze wzrost in filtracji w dośw iadczeniu p olow ym stw ierdzo no jed yn ie w sporadycznych przypadkach, dlatego jako w artość m iaro dajną dla danego obiektu i term inu p rzyjęto średnią z trzech głębokości 1 trzech rów n oległy ch pow tórzeń.
LITERATUR A
[1] C o c l k r o f t B., B a r l e y K. P., G r e a c e n E. L.: The pentration of clays by fine probes and root tips. Australian Journal of Soil Research, 1969.
S. Ząbek
[2] D o b r z a ń s k i В.: Gospodarka wodą w glebie lessowej. Ann. UMCS Lublin 1947, Sec. B, 111-150.
[3] E h l e r s W .: Strukturzustand und zeitliche Änderung der Wasser und Luft gehalte während einer Vegetationsperiode in ungearbeiteten Loess-Parabrauner- de. Z. Acker u. Pflanzenbau 1973, 137, 213-232.
[4] H a r t g e K. H.: Die Sackungsneigung der Aspect der Struikturstabilittat. Z. Acker u. Pflanzenernährung u. Bodenkunde 1969, 122, 250-259.
[5] H a r t g e K. H.: Beurteilung der Erfolgschauen von Untergrundmeliorationen. Z. Acker u. Pflanzenbau 1971, 134, 207-214.
[6] K o e h n l e i n J., V e t t e r H.: Ernteruckstande u. Wurzelbildung. Verlag Pul Parey, Berlin u. Hamburg 1953.
[7] M i e - c z y ń s k i T.: Gleboznawstwo terenowe. Biblioteka puł. nr 16, 1938. [8] M i t s c h e r l i c h E. A .: Zur Bestimmung der Wasserdurchlässigkeit beim
gewachsenen Boden. Plant u. Soil 8, 1956, 10-16.
[9] P e n n m a n H. L.: Vegetation and hydrology. Technical Communication No. 53, Commonwealth Bureau of Soil Harpenden 1963.
;[10] R a u h e H., K u n z e A .: Die Messung von Wasserdurchlässigkeit u. Feldkapa zität als Methoden zur Beurteillung verschiedener Bodenbearbeitungsmassnah
men. Z. f. Acker u. Pflanzenbau 106, 1958, 407-424.
[11] V a li-s S.: Poćatek povrchoveho odtoku. Kniżnice odbomych a vedeokych spisu, vysokeho uceni Technickeho v Brne. Roönik 1973, swazek В 36.
[12] Z ą b e k S.: Wpływ składu mechanicznego i budowy profilu czterech rodzajów gleby na wsiąkanie wody. Roczn. glebozn. 29, 1976, 21-32.
[13] Z ą b e k S.: Nawożenie i nawadnianie w zadarnianiu luźnych gleb piaszczy stych. Zesz. probl. Post. Nauk roi. z.
с. ЗОМБЕК Д И Н АМ И К А ИНФИЛЬТРАЦИИ ВОДЫ В ПЕСЧАНУЮ И СУГЛИНИСТУЮ П ОЧВУ В СОСТОЯНИЕ ЧЕРНОГО П АР А ПОД ЛЮЦЕРНОЙ И ПОД ОДНОЛЕТНИМИ РАСТЕНИЯМИ В ПЕРИОДЕ 4-ГОДОВЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ Институт агротех/ники, удобрения и почвоведения, Силезский филиал во Вроцлаве Р е з ю м е В двух полевых опытах проведенных на рыхлой песчаной почве (частиц Ф < 0,02 мм — 5°/о) и на легкой суглинистой почве (частиц ф < 0,02 мм — 33%) изучали в течении 4-х лет 1973-1976 в Ляско-вицах Олавских влияние расти тельности на динамику впитывания воды в почву. В опытах учитывались оди наковые варианты: 1. черный пар (4 года), 2. люцерна (4 года), 3. однолетние растения в севообороте: овес (1973 г.), яровой рапс (1974 г.), рожь (1975 г.) и люпин (1976 г.). В полевых измерениях пользовались двухкольцевые инфиль- трометри в которых применялись три глубины столба воды: 5, 10 и 20 см; воду поддерживали на неизменном уровне в течение всего 5-часового ведения изме рений. Для каждого объекта в поле и каждой толщины слоя воды проводили измерения в 3-х повторностях. В сезоне вегетации были проведены две серии измерений: в начале вегетации растений и перед 'их цветением, когда корневая система достигает максимум развития. На песчаной почве скорость инфильтрации в среднем за 4 года составляла:
под черным паром 3,64 мм на мин ( = 100) водного столба, под люцерной 5,9 мм на мин ( = 162) и под растениями в севообороте 6,4 мм на мин ( = 172). С тече нием времени на почве содержанной под черным паром инфильтрация пони зилась с 5,55 мм на мин (1973 г.) до 3,28 мм на мин (1967 г.). На легком суглинке скорость инфильтрации в среднем за 4 года составля ла: под черным парсм 1,43 мм на мин ( = 100), под люцерной 2,47 мм на мин ( = 184), под растениями в севообороте 2,09 мм на мин ( = 156). Растения с мочко ватым корнем: овес, рожь — повысили инфильтрацию воды в песчаную почву па 30% более по сравнении с растениями со стержневым корнем: painc, люпин. S. ZĄBEK
D YN AM ICS OF W ATER INFILTRATION INTO SA N D Y AND L O A M Y SOIL IN BARE FALLOW , UNDER A LFA L FA AND A N U A L PLANTS IN THE LIGHT OF 4-Y E A R FIELD EXPERIMENTS
Institute of Soil Science and Cultivation of Plants, Silesian Branch Division in Wrocław
S u m m a r y
In two field experiments carried out at Lasikowice Oławskie in the 4-year period (1973-1976) on loose sandy soil (5% particles of < 0 .0 2 mm in dia) and on light loamy soil (30°/o particles as above) the effect of vegetation on the dynamics of water infiltration into soil was studied. In both experiments identical were the following treatments: 1 — bare fallow (4 years), 2 — alfalfa (4 years), 4 annual plans: oats (1973), winter rape (1974), rye (1975) and lupine (1976). In field measu rements a double rings iniiltrometers w ere'used. Three water layers: 5, 10 and 20 cm were maintained at a constant level in the infiltrometers during the 5-hour measurement. For every treatment in the field the measurement was carried out parallelly for each water layer in 3 replications. Two measurement series were carried out in the growing season: at the growth start and before flowering, when the root system reached its maximum of the development. On the sandy soil the 4-year mean infiltration rate amounted as follows: in the bare fallow to 3.64 mm/min (-1 0 0 ), under alfalfa to 5.9 mm/min ( = 162) and under crop rotation plants to 6.4 mm/min ( = 173). On the same soil in the bare fallow the infiltration decreased with the passage of years from 5.55 mm/min (1973) to 3.28 mm/min (1976).
On light loamy soil the 4-year mean infiltration rate amounted: in the bare fallow to 1.43 mm/min ( = 100), under alfalfa to 2.47 mm/min ( = 184) and under crop rotation plants to 2.09 mm/min ( = 156). Plants with the fibrous root (oats, rye) caused an increase of the water infiltration rate into sandy soil by 30% ac com pared to plants with the tap root (rape, lupine).
Doc. dr hab. Stanisław Ząbek Oddział Wrocławski IUNG Wrocław, Engelsa 5
