Halina Orlińska
"A Critical Bibliography of Building
Conservation. Historic Towns,
Buildings, their Furnishings and
Fittings", pod red. Johna F. Smitha,
London 1978 : [recenzja]
Ochrona Zabytków 32/3 (126), 260
P I Ś M I E N N I C T W O
R E C E N Z JE
A C ritical Bibliography o f Building Conservation. H istoric Towns, Buildings, their Furnishings and Fittings [Krytyczna bibliografia budownictwa konserwatorskiego. Z abytkow e miasta, budynki, ich
wyposażenie i instalacje]. Opracowana w Instytucie Architektury na uniwersytecie w Y ork pod redakcją Johna F. S m i t h a . W ydawca: M ansell Inform ation/Publishing Limited, wyd. I, L on don 1978, 207 ss.
Opracowanie zawiera selektywny wybór publikacji, tematycznie p o wiązanych z zagadnieniami konserwacji budynków. U kazanie się tego typu bibliografii jest następstwem nasilenia się w ostatnim dziesięcioleciu w W ielkiej Brytanii wielkiej liczby prac na temat kon serwacji zabytków . Niezależnie od tradycyjnego zainteresowania ochroną dziedzictw a narodow ego w tym kraju, dodatkow ym bodź cem w tym w zględzie stało się ogłoszenie przez Europejską Radę ds. Ochrony Z abytków roku 1975 jako R oku Europejskiego D zied zic twa Architektonicznego, zwanego w skrócie „R okiem Zabytków ” . Aktywne włączenie się do propagowania ochrony zabytków — za rów no w sensie społecznym , jak i poszerzeniu zasięgu i zakresu efektywnej konserwacji — spow odow ało pojawienie się licznych publikacji teoretycznych i historycznych w ysoko wyspecjalizowa nych oraz publikacji popularnych, adresowanych do szerokiego kręgu społeczeństwa. Wydawnictwa pierwszego typu, niekiedy przeznaczone dla określonej grupy odbiorców lub wydawane w m a łych nakładach, były niedostępne dla szerszego ogółu zainteresowa nych tą tematyką. Intencją zespołu wydawniczego pod kierunkiem Johna F. Sm itha z Uniwersytetu w Y ork było „dokonanie wyboru
z nawału różnych źródeł i uszeregowanie p o zyc ji według określonych działów, tw orząc w ten sposób przew odnik bibliograficzny dla w szyst kich zainteresowanych konserwacją”.
Zakres m erytoryczny bibliografii obejmuje środow isko ukształto wane (the built environment), ale głównie w odniesieniu do zabudo wy. Stąd w iele uwagi poświęca się miastom , mniej natom iast o g ro dom i krajobrazowi z wyłączeniem zagadnień przyrodniczych*. P o dobnie zresztą wyłączono pozycje dotyczące konserwacji malarstwa, nie traktow anego jako „urządzenie czy wyposażenie” .
Zamierzeniem autorów było uwzględnienie w bibliografii w szyst kich publikacji wydanych do 1976 r., ale po dokonaniu krytycznej oceny i wyboru pozycji najistotniejszych; każdą pozycję zaopatrzo no w krótką charakterystykę i odsyłacze, ułatwiając w ten sposób wybór zgodnie z zainteresowaniami czytelnika.
N a podkreślenie zasługuje przejrzyste ujęcie m etodyczne, cechujące na o g ó ł wydawnictwa brytyjskie. D la ułatwienia dostępu do niektó rych publikacji podano również bibliotekę lub instytucję, w k tó rych zbiorach pozycje te znajdują się. Z całości opracowania w y dzielić m ożna następujące części:
Część wstępna obejm uje informacje dotyczące posługiwania się bibliografią, wykaz periodyków uwzględnionych w bibliografii — w w iększości brytyjskich, ale z włączeniem najważniejszych z innych krajów świata (te ostatnie obejmują 234 pozycje), wykaz skrótów użytych w opracowaniu.
W łaściwa bibliografia została uszeregowana według następują cego podziału:
I — H istoria, filo zo fia i poglądy na temat konserwacji; II ■— U staw odaw stw o;
III — M iasta i wsie (A — Historia i analizy, В — Zakres i proble matyka konserw acji, С — Przykłady realizacji konserwatorskich); IV — Budynki (A — Historia konstrukcji budynków, В — Typy budynków , С — Problemy ogólne reperacji i konserwacji, D — Analiza substancji budowlanej i czynniki powodujące jej niszczenie, E — Elem enty konstrukcji — historia i konserwacja, F — W yposa żenie i urządzenia — historia i konserwacje, G — Instalacje — h i storia i konserw acja, H — M ateriały — historia ich stosow ania i konserwacja, I — W ymagania specjalne, środki zaradcze i proble my zw iązane z konserwacją budynków historycznych i ich zaw ar tością) ;
V — H istoryczne ogrody i krajobrazy (A — Uwagi ogólne, В — Obejścia kościelne);
VI — Turystyka;
VII — Archeologia a konserwacja (A — A rcheologia, В — Arche ologia przemysłu);
VIII — Organizacja konserwacji (A — Uw agi ogólne, В — Szko lenie fachow ców , С — Badania, ekspertyzy i zapis, D — Fotografia i fotogram etria, E — Ekonom ika i finansow anie konserwacji, F — W spółpraca ze społeczeństwem , organizacje społeczne i inne grupy w spółdziałające);
IX — Konserwacja za granicą (A — Prace ogólne, В — Z p od zia łem na kraje);
X — Bibliografie, przewodniki, słowniki konserwacji, informatory dotyczące instytucji nadzorujących i finansujących (A — Bibliogra fie i informacje o periodykach, В — Przewodniki instytucji dorad czych i udzielających subsydiów, С — Słowniki).
Część końcow a — zawiera alfabetyczny wykaz m iejscowości obję tych bibliografią na obszarze W ielkiej Brytanii (z podziałem na A nglię, Szkocję i W alię) oraz Irlandii (z podziałem na Irlandię P ół nocną i Republikę Irlandzką). W wypadku Londynu wprow adzono podział na jednostki dzielnicowe, tj. poszczególne miasta historyczne wchodzące obecnie w skład m etropolii Londynu. O gółem objęto bibliografią 309 m iejscowości w A nglii, 30 m iejscowości w Szkocji, 18 miejscowości w Walii oraz 68 miejscowości w Irlandii Północnej i Republice Irlandzkiej. Poza tym w ym ieniono 45 krajów (z 126 miastami).
W śród opracowań o tematyce pozabrytyjskiej znajdują się także opracowania dotyczące problem ów konserwacji w P olsce, do k tó rych należą:
S. L o r e n t z , Restauracja starych śródmieść w Polsce ( Restora
tion o f old town centres in Poland), [w:] H istoric Preservation Today,
materiały z seminarium na temat ochrony i restauracji, 8— 11.IX. 1966, W illiam sburg (U S A );
E. A. G u t к i n d , [w:] Internationul H istory o f C ity Development, vol. VII — dotyczący Europy Środkowo-W schodniej (Polska, Cze chosłow acja, W ęgry), 1972;
H. J ę d r z e j e w s k a , S tare zapraw y w Polsce. Nowa m etoda ba
dań (O ld m ortars in P olan d; A new m ethod o f investigation) ; „Studies
o f Conservation” , vol. 5 (4), 1960.
P. B i e g a ń s k i , Jak Warszawa pow stała z popiołów (H ow W ar
saw arose out o f ashes), „B uilt Environm ent” , vol. 1 (5), 1972;
M. H e n d e r s o n , Rekonstrukcja starej W arszaw y (Reconstruc
ting o ld W arsaw), „C ountry Life” , vol. 152, 1972;
A . C i b o r o w s k i , W arszawa : m iasto zniszczone i odbudowane
(W arsaw : A c ity destroyed and rebuild), W arszawa 1962;
W. A . S i n g l e t o n e , Rekonstrukcja Starego M iasta w W arsza
wie w Polsce (The reconstruction o f Warsaw O ld Town. P oland),
„A ncient M onum ent Society” , vol. 7, 1959.
Ogółem bibliografia zawiera 2238 pozycji, a indeks nazwisk auto rów ponad 1500 nazwisk i instytucji.
Halina Orlińska
* N a te tem aty ukazało się wiele publikacji specjalistycznych, n p .: G . E. C h e r r y , Environmental Planning, vol. II, National Parks and Recreation in the Countryside,
1975 ; J . D a v i d s o n and G. W i b b e r l e y , Planning and the Rural Environ
ment, 1977; A. W. G i 1 g , Countryside Planning, 1978.
