Janusz Mackiewicz
Tradycyjne budownictwo ludowe
województwa suwalskiego - wystawa
w Suwałkach
Ochrona Zabytków 34/1-2 (132-133), 109-110
W SPÓ ŁPR A C A P O L SK O -W IE T N A M SK A W Z A K R ESIE O C H R O N Y D Ó B R K ULTURY
W ramach um ow y podpisanej przez M inis terstwo K ultury i Informacji w Socjalis tycznej R epublice W ietnamu oraz M inis terstwo Kultury i Sztuki w P olsce, a okreś lającej m .in. warunki współpracy w za kresie ochrony dóbr kultury, przebywała we wrześniu 1980 r. w W ietnam ie trzyoso bow a grupa specjalistów z PP Pracownie K onserwacji Zabytków: mgr inż. Jerzy Jarzębowski, mgr inż. arch. Kazimierz K w iatkowski i mgr inż. Andrzej Wawrzeń- czak. Zapoznali się oni z kulturą plem ie nia Czarnów, które pozostaw iło na terenie obecnego środkow ego W ietnam u niezwykle interesujące budow le, pow stałe w okresie od VIII d o X V w.
Budow li tych, zwanych — ze względu na charakterystyczny układ — w ieżam i,
jesz-1. W ietnamskie wieże z X I I w.
2. P o rta l kamienny wieży z X II w.
cze na początku wieku było trzysta, dzisiaj pozostało ich tylko około trzydziestu; z o stały w większości zniszczone w wyniku działań wojennych. W ieże, o w ysokości dochodzącej nawet do 28 m, znajdują się najczęściej na terenach górzystych, a wy konane zostały w nieokreślonej do dnia dzisiejszego technologii łączenia cegieł. Brak jest tradycyjnego wątku ceglanego łączonego zaprawą wapienną; hipoteza zakłada stosowanie specjalnego (nie ziden tyfikow anego) kleju. M im o wieloletnich badań prowadzonych przez uczonych fran cuskich zagadka ta nie została wyjaśniona. M oże wyjaśnią ją Polacy, którzy skłaniają się raczej d o innej hipotezy: że obiekty staw iano z surowej cegły, a następnie je wypalano.
3. Fragm ent dekoracji rzeźbiarskiej w ieży z X I V w. (zd ję cia : A . W aw rzeńczak)
P olscy specjaliści w ykonali wstępną inwen taryzację wież, zaproponow ali sposoby natychm iastow ych zabezpieczeń konstruk cyjnych oraz opracowali pięcioletni, w spól ny ze specjalistami wietnam skim i, program prac. P olacy mają wykonać inwentaryzację fotogram etryczną, która jest niezbędna z uw agi na bogaty wystrój wież. Prze widuje się również w ykonanie ekspertyz konstrukcyjnych, technologicznych oraz opracowanie programu konserw atorskiego, obejmującego również aranżację otoczenia dla celów turystycznych. Program ten realizować będą specjaliści wietnam scy, przeszkoleni uprzednio przez konserw a torów polskich.
A ndrzej W aw rzeńczak
TR A D Y C Y JN E B U D O W N IC T W O L U D O W E W O JE W Ó D Z T W A SU W A LSK IEG O — W YSTAW A W SU W AŁK ACH
Wystawa została zorganizowana we wrześ niu 1980 r. przez Biuro Dokum entacji Za bytków w Suwałkach. Organizatorzy, m a jąc d o dyspozycji jedną salę w Biurze W y staw Artystycznych, postarali się w sposób zwięzły i czytelny przedstawić dzieje i kie runki osadnictwa, historię zabudowy wiej skiej, charakterystyczne typy w si, budyn ków m ieszkalnych i gospodarczych oraz znaczenie tego budow nictw a w całokształ cie substancji zabytkowej województwa suwalskiego. Poniew aż teren województwa obejmuje dwa różne, historycznie ukształ towane regiony kulturowe (M azury — część zachodnia i centralna województwa; Pojezierze Suwalsko-Augustowskie — część wschodnia), ekspozycja podkreśliła ich spe cyficzne cechy i ukazała istniejące różnice. Treści i założenia wystawy przedstawiono za pom ocą plansz, na których znalazły się
liczne fotografie, plany obiektów , m apy itp.
U
. i
U zupełniały je plansze tekstow e, m akiety budynków wiejskich oraz detale architek toniczne z chałup (np. nadokienniki), w kom ponow ane w całość ekspozycji. Szczególną uwagę pośw ięcono obiektom zabytkow ym . Liczba tego typu zespołów i pojedynczych budynków — jak w ynikało z wystawy — w ynosi kilkaset. W iększość z nich znajduje się w północno-w schodniej części wojew ództw a (gm. Sejny, Puńsk). R ów nocześnie zwracała uwagę znikom a liczba zachow anych obiektów mazurskich. Stan zabytkow ego budow nictw a ludow ego i sposób użytkow ania budzi w iele niepo koju, co w sposób dobitny dokum entow ały zdjęcia. W celu przeciwdziałania ich de wastacji organizatorzy w ystaw y zapropo now ali pow ołanie m uzeum typu skanse now skiego, jak też podjęcia działań na rzecz wykorzystania tych obiektów na cele w ypoczynku i kultury (np. izby
ne). Postulowali aktywizację zakładów pracy, administracji oraz organizacji sp o łecznych w celu nabywania i zagospodaro wywania zabytkowych chałup, spichrzy itd. Wiele uwagi pośw ięcono konieczności uzmysłowienia społeczeństwu, a zwłaszcza użytkownikom, znaczenia i roli zabytków ludowych w procesie historycznym i ich wartości w kulturze narodowej. Sugerow a no też, aby architekci projektujący w w o jewództwie suwalskim — jakże często — bezbarwne domy wiejskie czy osław ione
„dacze” w stylu zakopiańskim nawiązy wali do tradycji budownictwa tego terenu oraz urody m iejscowego krajobrazu. W ystawa ukazała całą złożoność spraw związanych z ochroną zabytkow ego bu dow nictw a tradycyjnego. Z przedstawio nych plansz i fotografii wyłonił się pesy m istyczny obraz obiektów zabytkow ych dla których los — w większości w ypad ków — jest nieprzychylny. Próby i przed sięwzięcia na rzecz ich ochrony, podejm o wane ze strony osam otnionej często służby
1. 2. 3. Fragm enty ekspozycji w ystaw y w Suwałkach (fot. J. M ackiew icz)
konserwatorskiej, nie przyniosły dotąd za dowalających wyników. Brak funduszy i odpowiednich przepisów prawnych, trud ności zaopatrzeniowe w materiały, kłopoty z wykonawcam i itp. powodują, że prace w tej dziedzinie nie nadążają za potrzeba mi, a każdy rok przynosi straty trudne do odrobienia.
Z okazji wystawy w ydano katalog ( Trady
cyjne budownictwo ludowe woj. suwalskiego,
Suwałki 1980), który dostępnie informuje 0 budownictwie ludowym w województwie 1 jeg o walorach zabytkowych.
W ystawa prezentowana była i w innych miastach województwa suwalskiego, służąc sprawie popularyzacji ochrony dóbr kul tury. N ależy mieć nadzieję, że w yw ołała ona u zwiedzających głębszą refleksję na temat w spólnego dziedzictwa kulturow ego i w ten sposób w niosła w kład w ratowanie do robku otrzym anego po przeszłych pokole niach.
Janusz M ackiew icz
BAD ANIA C H EM IC ZN E, F IZ Y C Z N E I B IO L O G IC Z N E D L A CELÓW K O N SER W A C JI D Ó B R K ULTURY — O G Ó L N O PO L SK A K O N FE R E N C JA W E W R O C ŁA W IU
W dniach 18— 20 września 1980 r. zorga nizowana została przez wrocławski Oddział PKZ konferencja, w której wzięli udział pracownicy PK Z: chemicy, konserwatorzy i fizycy. Obecni byli również pracownicy ASP z Krakowa i Warszawy, Instytutu Za- bytkoznawstwa i K onserwatorstwa U M K w Toruniu oraz Uniwersytetu i P olitech niki Wrocławskiej.
Temat konferencji dotyczył ścisłej w spół pracy głównie chem ików i konserwatorów, ale również fizyków, geologów i biologów .
Spotkanie było okazją do zaprezentowa nia dorobku laboratoriów PKZ oraz przed staw ienia kierunków prac now o pow stałe g o Zakładu Badaw czo-R ozw ojow ego PP PKZ.
Prezentację problem atyki Zakładu Badaw czo-R ozw ojow ego stanowiły dwa referaty: referat dra J. K eh la pt. K ierunki badań
chemicznych konserwacji zabytków na te
m at badań technologicznych, jakim i dyspo nuje Laboratorium , i m etod konserwacji, jakie będą obow iązywały przy realizacji
tematyki badawczej; oraz referat opraco wany przez mgr mgr J. Witrylaka, M . N a- steruka, J. Leszczyńskiego na tem at kon serwacji drewna archeologicznego metodą podwójnej impregnacji.
Program konferencji obejm ował zagadnie nia należące do następujących grup tema tycznych:
— m etody analityczne (identyfikacje), — sposoby konserwacji,
— opracowanie now ych m etod dla celów konserwacji obiektów zabytkowych.
