Wojciech Necel
Nowe uregulowania w
polskojęzycznym duszpasterstwie w
Niemczech
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 47/1-2, 111-127
P ra w o K a n o n icz n e 47 (2004) n r 1-2
KS. W O J C IE C H N E C E L T C H R W yższe S e m in a riu m D u c h o w n e
T ow arzystw a C h ry stu so w eg o d la P olonii Z a g ra n ic z n e j w P o zn an iu
NOWE UREGULOWANIA W POLSKOJĘZYCZNYM DUSZPASTERSTWIE W NIEMCZECH
Treść: W stęp ; 1. C e le d o k u m e n tu p o d p is a n e g o p rz e z p rz ew o d n ic zący ch K o n fe re n cji E p is k o p a tó w P olski i N ie m ie c w d n iu 17 w rz eśn ia 2001 r.; 2. P ro ces in te g ra cji sp o te cz n o -relig ijn e j m ig ra n ta p o d sta w ą p o lsk o języ czn eg o d u sz p a sterstw a w N ie m c ze c h ; 3. F u n k cja „ D e le g a ta dla d u sz p a ste rstw a w języku p olskim w N ie m c z e c h ” ; 4. P ro b o szczo w ie i w ik a riu sze p olskojęzycznych o śro d k ó w d u s z p a s te r skich; 5. Św ieccy w p o lskojęzycznych m isjach w N iem c ze ch ; 6. S tru k tu ry p o lsk o ję zycznego d u sz p a ste rstw a w N ie m czech ; W n io sk i k ońcow e.
Wstęp
P roces globalizacji, charakteryzujący p rzeło m X X i X X I w. w yra żający się łączeniem rynków, polityką pracy, w yzw oleniem p ie n ią dza w raz z otw arciem granic o raz sw obodnym przepływ em k apitału i myśli technologicznej na kon ty nencie europ ejsk im do datkow o zintensyfikow any je st dynam izującą się integracją państw i sp o łe czeństw. S tosunkow o łatw o m ożna „obliczyć” pozytywne skutki globalizacji m o n etarn ej czy ekonom icznej. Trudniej nato m iast przew idzieć ich psychologiczne, społeczne, polityczne czy w reszcie p a sto ra ln e skutki. N iepokój o p ostrzeg an iu człow ieka tylko w wy m iarze eko nom icznym i o zatrace n iu go w m echanizm ach an o n i m ow ości u w ielu sam o ro d n ie budzi p o trze b ę kulturow ego i religij n ego za k o rze n ie n ia się najpierw w najbliższym otoczeniu, a później w dziedzictw ie duchow ym 1. Tego ro d zaju tęsknoty zn ajd ują swoje
1 Por. B. G e m b a 1 a, Ojczyzna. Próba zbliżenia się do pojęcia, Z bliżenia - A n n ä h e rung, 34 (1992), s. 29-30.
112 KS. W. NEC EIL [2] re p erk u sje w ożyw ieniu się życia tow arzyskiego, w udziale w d zia łalności różnych klubów i stow arzyszeń, n ierzad ko o profilach i te n dencjach nacjonalistycznych.
G lobalizacja i integ racja w p ołączeniu z obserw ow anym i w ę drów kam i m igracyjnym i ze w schodu na zachód i z p o łu d n ia na p ó ł noc2 stają się rów nież w yzw aniem dla duszpasterstw a etnicznego w poszczególnych K ościołach lokalnych. N ak reślon e procesy e k o nom iczno-sp ołeczne w yrażające się w narastającym zróżnicow aniu narodo w o -k u ltu raln y m w iernych diecezji3 i w spólnot p arafialnych4 sobie właściw ą re p erk u sję winny znaleźć w stylu posługi d u szp a sterskiej. R uchy m igracyjne ja k o je d n e z podstaw ow ych czynników zróżnicow ania społecznego pow odują, że wciąż ak tu aln e jest p rz e słanie soborow ego D e k re tu o p asterskich zadan iach biskupów w K ościele Christus D o m in u s zobow iązujące krajow e K o nferen cje E pisk o p ató w do ciągłego i s ta ra n n e g o b ad a n ia procesów m igracji n a swoim te re n ie i poszukiw ania adekw atnych sposobów i m eto d d u szpastersk ich m ających na celu za rad z en iu potrzeb o m religijnym „ludzi w d ro d z e ”5. W K ościele diecezjalnym , obejm ującym wszyst kich w iernych m ieszkających n a danym tery to riu m 6, obserw ow ane zjaw iska rod zą ko nieczność organizow ania czy reorgan izo w ania ośrodkó w d u szp asterstw a obcojęzycznego.
W nurcie troski Kościoła o adekw atną opiekę duszpasterską sp ra w ow aną w języku polskim n a teren ie N iem iec K onferencja E p isk op a tu Polski w raz z K onferencją E p isk opatu N iem iec postanowiły przej rzeć obow iązujące unorm ow ania regulujące działalność Polskich M i sji Katolickich w N iem czech. N ow elizujące prace op arto o Instrukcję Kongregacji Biskupów D e pastorali migratorym cura7 z 1969 r., K o
2 Por. L. D e P a o 1 i s, P erspektywy du szpasterstw a w śród em igrantów u progu n ow ego tysiąclecia,G tos Sem inarium Z agranicznego, R: 2002 nr 1, s. 4-12.
3 K PK kan. 369. 4 Tamże, kan. 515 p ar. 1.
5 Por. S o b ó r W a t y k a ń s k i II, D ek ret o pasterskich zadaniach biskupów w K o ściele Christus D o m in u s,n r 18 i 42; S o b ó r W a t y k a ń s k i II, D ek ret o działalności misyjnej K ościoła A d gentes divin itus,nr 28; P a w e I V I , M otu p ro p rio E cclesiaes sa n c tae - List apostolski: N orm y i przepisy wykonawcze do D ekretów S oboru W atykańskie
go II, AAS 58 (1966), s. 757-787; tekst polski: B. H y l l a , Ż ycie konsekrow ane w d o k u m en tach K o ścio ła ,K raków 1998, s. 51-59, n r 9.
6 Por. KPK kan. 372 p ar. 1; kan. 383 p ar. 1.
7 K o n g r e g a c j a B i s k u p ó w , Instrukcja D e p a sto ra li m igratorum cura (skrót D P M C ), AA S 61 (1969), s. 614-643; tekst polski: Studia P olonijne T. 4: 1981, s. 61-86.
deks Praw a K anonicznego Ja n a Pawia II z 1983 r. oraz dwa duszpa sterskie dokum enty K onferencji E piskopatu Niemiec: Pastorale und.
rechtliche Richtlinien fü r die Ausländerseelsorges i Richtlinien fü r die A m tsausübung der Delegaten fü r die Missionare4. N a bazie długoletnie
go dośw iadczenia polskojęzycznego duszpasterstw a na terenie N ie miec w ypracow ano „W skazania dla duszpasterstw a polskojęzycznego w N iem czech - Vereinbarung zur Regelung der Seelsorge fü r polnisch
sprachige Gläubige in D eutschland”10 podpisane dnia 17.09.2001 przez
kard. Józefa G lem pa i kard. K arla L ehm enna, przewodniczących za interesow anych K onferencji E piskopatu, w Warszawie.
1. Cele dokumentu podpisanego przez Przewodniczących Konferencji Episkopatów Polski i Niemiec w dniu 17 września 2001 r.
„W skazania dla du szp asterstw a polskojęzycznego w N iem czech ” zd ają się być na te re n ie K ościołów lokalnych N iem iec jedn ym z w ielu d o k u m en tó w p orządkujących u p o czątku trzeciego tysiącle cia duszp asterstw o m niejszości narodow ych, etnicznych i językow y ch". O tw iera go w pro w adzająca w regulow an e zag ad n ien ia p re a m buła. P o d ję te i u n o rm o w a n e na now o problem y polskojęzycznego du szpasterstw a w N iem czech przed staw io n e są w pięciu częściach dotyczących kolejno: roli duszp asterstw a polskojęzycznego w K o ściele w N iem czech, instytucji „D eleg ata dla d uszpasterstw a w języ ku po lskim ”, zad ań proboszczów i w ikariuszy polskojęzycznych M i sji K atolickich o ra z roli św ieckich w polskojęzycznych ośrodkach du szpastersk ich w N iem czech. C ałość kończy się postanow ieniam i końcow ym i, w których obie K onferen cje duszpasterstw o po lsk o ję zyczne w N iem czech p o strzeg ają ja k o w ażną i in teg ra ln ą część „m ostu do p o ro z u m ie n ia i przyjaźni pom iędzy (...) n aro d am i w z ra stającej się E u ro p ie ” 12 o ra z ja k o je d e n z elem en tó w w ielopłaszczy znowych sp o tk ań m iędzy w iernym i z N iem iec i P olski13.
[3] N O W E U R E G U L O W A N IA ] | 3
" K o n f e r e n c j a E p i s k o p a t u N i e m i e c , Pastorale u n d rechtliche Richtlinien fü r
die Ausländerseelsorge, 1986.
’ T e n ż e , Richtlinien für die A m tsausübung der Delegaten für die Missionare z 22.09.1994 r.
10 W skazania dla duszpasterstwa polskojęzycznego w N iem czech (skrót W D PN ), Biu letyn Stow arzyszenia „W spólnota Polska”, 10 (2001) n r 109, s. 17-19.
" Por. W D P N n r 3. 12 Tamże, n r 21. 13 Tamże.
1 1 4 KS. W. N E C E L
Analizując cel „W skazań dla duszpasterstw a polskojęzycznego w N iem czech” z 17 września 2001 roku trzeba zauważyć, że K onfe rencje Biskupów zainteresow anych Kościołów w pream bule sygnali zują znajom ość dziejów duszpasterstw a Polaków i polskojęzycznego apostolatu w N iem czech14. Biskupom obu krajów nie obca jest wiedza dotycząca specyfiki poszczególnych fal em igrantów łącznie z „em igra cją solidarnościow ą” oraz znana jest problem atyka wypływająca z hi storycznych procesów łączenia rodzin i pow rotam i z Polski do N ie m iec ze względu „na pochodzenie”15. Z godnie z deklarow anym dusz pasterskim ch arak terem „W skazań...” autorzy do kum entu unikają roztrząsania tak socjograficznych, historycznych czy wreszcie politycz nych aspektów po djętego problem u akcentując apostolski cel wspól nie wypracowanych n a nowo regulacji proponując, na m iarę obserw o wanych zjawisk migracyjnych, adekw atne rozwiązania organizacyjne polskojęzycznego duszpasterstw a w N iem czech na początku X X I w.
Przyjęty przez obie K onferencje dok u m en t w inien „służyć tem u, by utrw alić op iekę duszpasterską w języku polskim , a rów nocześnie zapew nić wym agany stopień w spółpracy m iędzy duszpasterstw em (polskojęzycznym ) i diecezjam i w N iem czech”16. Jak o pu n k t o d n ie sienia Sygnatariusze przyjęli unorm ow ania posoborow ej Instrukcji
D e pastorali migratorum cura, k tó ra w myśl nauczania S oboru W aty
kańskiego I I 17 przypom niała, że troska o zorganizow anie d u szpaster stwa n ad m igrantam i przebywającymi na tere n ie K ościoła lokalnego jest integ ralną częścią posługi duszpasterskiej jego ordy nariu sza18,
14 Por. Tamże, n r 1: „Gdy chodzi o katolików polskojęzycznych istnieje aktualne dusz pasterstw o prow adzone w ich macierzystym języku. Rozwinęło się ono z opieki duszpa sterskiej nad polska emigracją zarobkową, zwłaszcza w Westfalii i Saksonii, a jego począt ki sięgają drugiej połowy X IX wieku. Po drugiej wojnie światowej istniało specjalne dusz pasterstw o polskojęzyczne zarów no w Republice Federalnej Niemiec, jak i w N R D . Dusz pasterstw o w języku polskim w Niemczech m a więc za sobą cale dziesięciolecia owocnego działania i m oże się tym samym powoływać na szczególną tradycję historyczną”.
15 Por. II Polski Synod Plenarny (1991-1999), Duszpasterstwo polskie za granicą,
A n e k s n r 3 , P allottinum 2001.
16 Tamże, n r 2.
17 D B 18; 23; por. Ecclesiae sanctae ..., I n r 14 p ar. 2.
18 Por. D P M C 29-34; K PK kan. 383 p ar 1: „W ypełniając swoją p asterską posługę, b i skup diecezjalny w inien troszczyć się o wszystkich wiernych pow ierzonych jego pieczy, bez w zględu na ich wiek, pozycję czy narodow ość, zarów no o stałych m ieszkańców, jak i o tych, którzy czasowo przebyw ają n a jego terytorium , okazując apostolska troskę tak że w obec tych, którzy z racji w arunków swego życia nie m ogą w ystarczająco korzystać ze zwyczajnej form y p asterzow ania (...)”.
a sytuacja społeczna i religijna przybyszów „stawia przed d uszp aste rzami szczególne wyzwanie” '1'. Stąd duszpasterstw o polskojęzyczne w diecezjach K ościoła w N iem czech nie pow inno zastępow ać dusz pasterstw a parafialnego, ale jak o jego integraln a część uzupełniać je 2" obejm ując opieką religijną tak Polaków, którzy czasowo lub na stałe zam ieszkują na tere n ie N iem iec, jak rów nież osoby innych n a rodowości przebyw ające w N iem czech i posługujące się językiem polskim , którzy z racji form acji kulturow o-religijnej, wyrażającej się między innymi w używanym na co dzień języku „nie m ogą do statecz nie korzystać z ogólnej zwykłej opieki duszpasterskiej probo sz czów”21 w ram ach duszpasterstw a zwyczajnego.
Tak nakreślony cel „W skazań dla d u szpasterstw a polskojęzycz nego w N iem czech” pow odu je, że są o n e kierow ane nie tylko do duszpasterzy odpow iedzialnych ta k w Polsce, ja k i w N iem czech za specjalistyczne d u szpasterstw o na rzecz „ludzi w d ro d z e ” czy w śród m niejszości etnicznych i językow ych, a w ięc biskupów diecezjal nych, wyższych p rzełożonych instytutów życia konsekrow anego, proboszczów czy duszpasterzy polskojęzycznych w N iem czech, ale rów nież do w iernych tak tubylców ja k i przybyszów.
2. Proces integracji społeczno-religijnej migranta podstawą polskojęzycznego duszpasterstwa w Niemczech
Jak ju ż zazn aczono om aw iany d o k u m en t przyjm ując za p u n k t wyjścia złożoności stru k tu ry fe n o m e n u gru p polskojęzycznych w N iem czech nie p o d ejm u je się ich opisu czy klasyfikacji. P ro p o n o w ane w skazania i u n o rm o w a n ia sytuuje on na gruncie, w ypracow a nej p rzez S o b ó r W atykański II i precyzow anej w posoborow ym n a uczaniu i praw odaw stw ie K ościoła pow szechnego, doktryny k a to lickich n a u k społecznych o integracji społeczno-religijnej m ig ran ta 22. W ten sposób „W sk azan ia...” zdecydow anie odcięły się od p ró b stero w an ia p ro cesam i integracji przybyszów w nowym m iejscu zam ieszkan ia choćby p rzez o k reślan ie ich czasowych granic czy za
[ 5 ] N O W E U R E G U L O W A N IA 1 1 5
19 W D PN n r 2; por. K PK kan. 529 par. 1; por. Richtlinien....
20 W D P N n r 4: „(...) nie zastępuje, ale uzupełnia p arafialne duszpasterstw o zwyczaj
ne (...)”.
:l D B 18; por. K PK kan. 213-214; kan. 383 par. 1; kan. 529 p ar. 1.
” Por. J. B a k a l a r z , Integracja m igran tów w św ietle p ra w o d a w stw a kościelnego, S tu dia Polonijne, T. 6: 1979, s. 59-71; G. D a n e s i, Per una teologia delle m igrazioni,O n the M ove 9 (1979) n r 27, s. 2-84.
11 6 KS. W. N H C E L [6]
stęp o w an ie przym usow ą asym ilacją p o łączo n ą z zatracen iem b o gactw a du chow ego m igrantów właściw ego ich form acji religijno- k u ltu ro w ej23.
Przyjm ując do k try n ę integracji społeczno-religijnej przybysza ja ko obow iązującą w polskojęzycznym duszpasterstw ie w N iem czech o pierającym się o Polskie M isje K atolickie kard. J. G lem p a i kard. K. L eh m a n n a p ro p o n u ję nie p o d n o szen ie kwestii „ p o c h o d zen ia” w iernych korzystających z posługi religijnej w om aw ianych M isjach. A utorzy ja k o p u n k t wyjścia przyjęli zało żenie, ze nie m a obcych w K ościele, a zróżnicow anie kulturow o-językow e w przęgnęli w służbę K rólestw a B ożego. System atyzacją problem ów przeszłości niech zajm ą się bad acze. D u szp asterze w inni je znać i d oceniać, a w obec w spółczesnych pro blem ów zw iązanych z globalizacją i in teg racją w inni p rz e d e wszystkim w słuchiw ać się w re aln e z a p o trz e bow anie duch ow e w iernych i na nie adekw atnie odpow iadać. D usz pastersk i c h a ra k te r om aw ianego d o k u m e n tu jest, ja k zad ek laro w a li jeg o autorzy, „w yrazem w spólnej troski o nasz K ościół w obu k ra jach o ra z w spólnej woli w spółpracy”24. O bie K on feren cje E p isk o p a tów „p rag n ą (...) u m acn iać Kościoły lokaln e w ich wysiłku staw ania się co raz b ardziej „dom em i szkolą kom unii (N M I 4 3 )”.25
P roponow any „W skazaniam i...” pluralizm kulturow y i duchowy, jak o konsekw encja doktryny o integracji społeczno-religijnej m igran
ta wyrastającej z n atu raln eg o zróżnicow ania L udu B ożego26 niesie ze sobą nastaw ienie na kultywowanie w artości przywiezionych przez przybyszów do N iem iec. Je d n a k w artości kulturow o-językow e, w spierane i kultyw ow ane w polskojęzycznym duszpasterstw ie prow a dzonym przez M isje K atolickie, nie m ogą prow adzić do atom izacji
23 A symilacje rozum ie się jak o proces przetransform ow ania im igrantów w członków danej społeczności, bez możliwości zachow ania własnej odrębności kulturow ej, religij nej czy narodow ej.
24 W D P N 21. 25 Tamże.
26 Por. D M 21: „W ierni (...) bowiem należą w całej pełni rów nocześnie i do L udu B o żego, i do społeczności cywilnej: należą do swego narodu, w którym się urodzili, w k tó re go bogactw ach kulturalnych zaczęli uczestniczyć przez wychowanie, z którego życiem są połączeni różnorodnym i więzami społecznymi, do którego rozwoju przyczyniają się w ła snym wysiłkiem w swych zawodach, którego problem y uważają za w łasne i starają się je rozwiązać; należą rów nież do Chrystusa, gdyż odrodzili się w Kościele przez wiarę i przez chrzest, aby przez nowość życia i działania byli Chrystusowymi, aby w Chrystusie wszystko p o d d an e było Bogu i by wreszcie Bóg byl wszystkim we wszystkim” .
i rozbijania społeczności kościelnej. „Jeśli więc z jed nej strony należy unikać tendencji do asymilacji, z drugiej podkreślać trzeba widzialne znaki w spółprzynależności: podstawowym i w arunkam i tego, by K o ściół lokalny żył jak o część Kościoła Pow szechnego są otw artość i go towość wierzących katolików niem ieckiego, polskiego czy innego jeszcze pochodzenia i języka, by w zależności od lokalnych w aru n ków uczestniczyć nie tylko w regularnie spraw ow anej liturgii w języ ku ojczystym, lecz także we wspólnej liturgii, gdzie obecne byłyby istotne elem enty językow e wszystkich uczestniczących grup. O tw ar tość i gotow ość w ychodzenia naprzeciw innym w ym agane są rów nież od miejscowych w spólnot parafialnych, gdy kierow ana jest do nich prośba, by dla potrzeb polskojęzycznego duszpasterstw a udostępnić pom ieszczenia lub w esprzeć je w inny sposób”27.
Pluralizm kulturowo-językowy polskojęzycznego duszpasterstw a w N iem czech winien być otw arty nie tylko na społeczności innego p o chodzenia czy języka, ale dążyć do scalania wszystkich wierzących w je d n ą W spólnotę wiary, nadziei i miłości. Świadom ość odrębności cechująca tak poszczególne grupy narodow ościow e czy językowe w Kościele lokalnym jest zarów no podstaw ą jak i punk tem wyjścia do pełnej szacunku tolerancji oraz dynam icznego otw ierania się na inne grupy, n a kultywowane przez nie wartości duchow e i na w spółuczest nictwo w nich. Pielęgnow anie własnej tożsamości kulturowo-religijnej w polskojęzycznym duszpasterstw ie w N iem czech w inno iść w parze z uwrażliwieniem n a inne w spólnoty etniczne i wreszcie n a dobro ca łej wielokulturow ej i wielojęzykowej społeczności parafialnej. Porzą dek życia społecznego, przy pełnej trosce o dobro partykularne, wy m aga jed n ak podporządkow ania dobru ogólnem u, które ostatecznie służy tak dobru poszczególnych w spólnot jak tworzących je osób. In tegracja społeczno-religijna jako dynamiczny proces dąży do scalania różnorodnych elem entów w harm onijną całość przy zachow aniu oso bistej wolności jed n o stek i przestrzeganiu istniejącego porządku. P ro ces ten wymaga od wszystkich w yrobienia i pielęgnow ania wartości ludzkich w duchu jedności rozum ianej nie jako tendencja do u jedno licenia, ale jako zasada rozwoju poszczególnych grup w organiczną całość. W procesie integracji spoleczno-religijnej m igranta pielęgno w anie rodzim ych tradycji i formacji religijnej wymaga szczególnie
|7 ] N O W E U R E G U L O W A N IA 1 1 7
otw artej postawy i zmysłu poszanow ania dobra społeczności przyjm u jącej. Proces ten w inien cechow ać się stopniowym wzajemnym przeni kaniem się i ubogacaniem wartości właściwych m igrantowi z w arto ściami właściwymi gościnnej wspólnocie. Stąd w działalności apostol skiej polskojęzycznych Misji Katolickich w Niem czech w myśl o m a w ianego d o ku m en tu wysiłek integracyjny wiernych winien iść w parze z poszanow aniem praw a do zachow ania i pielęgnow ania odrębności nie tylko językowych, ale i religijno-kulturowych tak innych w spólnot etnicznych jak i miejscowego Kościoła lokalnego.
Cel staw iany p rz ed polskojęzycznym duszpasterstw em w N iem czech p rzez au to ró w „W sk azań...” wym aga od duszpasterzy n ie ustan n eg o dostosow yw ania m e to d d ziałania apostolskiego. Z a k o rz en io n e w rodzim ej duchow ości m ig ran ta winny być o n e d o sto so wywane do jeg o aktualnych p o trze b i m odyfikow ane sto p n iem z a aw ansow ania p ro cesu integracji. Styl posługi religijnej p o lsk o ję zycznych M isji K atolickich w żadnym w ypadku nie pow inien „do- gm atyzow ać” rodzim ej duchow ości przybyszów. T rudność teg o wy m ag an ia szczególnie aktu alizu je się w stylu pracy duszpastersk iej zważywszy, że środow iska polskojęzyczne w N iem czech są sy stem a tycznie zasilane nowymi osobam i czy to narodow ości niem ieckiej p osługującej się językiem polskim , czy P olakam i przybywającym i do N iem iec z za m iarem czasow ego lub stałego zam ieszkania. S tąd w p lan ie pracy d u szp a ste rza polskojęzycznej M isji K atolickiej w N iem czech istotnym i ele m e n ta m i w ym agającym i uw zględnienia są u w arun kow ania korzystających z jeg o posługiw ania, w tym m ię dzy innym i: okres zam ieszk an ia n a te re n ie N iem iec, m iejsce p o c h o d zen ia z Polski, rodzaj i przyczyny m igracji, ró ż n o ro d n o ść d u c h o wości i języka, w zrost liczebny czy ew en tu aln e zm niejszanie się d a nej grupy itd. T roska d u szp a ste rza w inna bow iem iść w k ieru n k u przygotow ania do życia w nowej rzeczywistości i do p e łn eg o w łą czenia w życie lokalnej w spólnoty p arafialnej.
Posługa duszpasterska polskojęzycznych Misji Katolickich w N iem czech skierow ana jest do tych wszystkich, którzy z racji kulturow o-re- ligijnych w sposób niedostateczny korzystają z posługi duszpasterstw a zwyczajnego, ja k i tych, którzy „chcą zachować swoje specyficzne dziedzictwo religijne i kulturow e”28. W ierni ci, swoje dziedzictwo reli
1 1 8 KS. W. N E C E L [8 ]
[9] N O W E U R E G U L O W A N IA 1 1 9
gijne, jak o autentyczne bogactwo, winni wnieść w życie Kościoła lo kalnego w N iem czech po to, by „mogli doświadczyć obok właściwej dozy niezależności rów nież przynależności do jedynego Kościoła ka tolickiego”29.
W kontekście procesu integracji m igranta oraz konieczności p o szanow aniu praw a przybysza do zachow ania rodzim ej mowy i sp u ścizny ku lturalno-religijnej, cel stawiany przez w ypracow ane „W ska zania dla duszpasterstw a polskojęzycznego w N iem czech” p o d k re śla, że cezura czasowości polskojęzycznych misji duszpasterskich w yznaczona jest, zgodnie z De pastorali migratorum cura realnym i p otrzeb am i w iernych korzystających z posługi misji: „(...) dopóki ist nieje re a ln a p o trze b a (...)”3°.
3. Funkcja „Delegata dla duszpasterstwa w języku polskim w Niemczech”
W kilk u n astu kolejnych p u n k tach „W skazan ia...” om aw iają funkcję „D eleg ata dla d u szpasterstw a w języku polskim ”31 ze strony polskiej zw anego „ R e k to re m ”32 o ra z ro lę i za d an ia duszpasterzy polskojęzycznych M isji K atolickich w N iem czech33.
„D eleg atem dla d u szpasterstw a w języku polsk im ”, który we wciąż o bow iązującej34 Instrukcji K ongregacji B iskupów z 1968 r. D e
pastorali m igratorum cura nazw any je st „D eleg atem dla d u szp a ste
rzy m igrantów ”35, m oże być m ianow any k ap łan o dostatecznym d o św iadczeniu d u szpasterskim tak w K ościele w Polsce, ja k i w K o ściele w N iem czech, o b ard zo do brej znajom ości języka n iem iec kiego i polskiego o ra z posiadający biegłość w znajom ości wytycz nych dotyczących duszp asterstw a w niem ieckich diecezjach36. Swój
29 Tamże.
30 Tamże; por. D P M C 11: „(...) potw ierdza się postu lat podejm ow ania duszpaster stwa (...) gdy tego wymaga pożytek” .
31 Tamże, nr. 5-10 32 Tamże, n r 5. 33Tamże, nr. 11-18.
34 Por. K PK kan. 6 p ar. 1 n r 2; K PK kan. 20: „(...) ustaw a pow szechna nie zm ienia praw a (...) specjalnego (...)”; V. D e P a o 1 i s,A s p e tti can on ici d e l m agistero della S. S e d e sulla m obilita u m a n a ,w: C hiesa e m o b ilita um ana. D o cu m en ti della Santa S ede d a l 1883 a l 1983,R om a 1983, s. 101-102; G. H o l k e n b r i n k , D ie Rechtlichen Strukturen fü r eine M igrantenpastoral,V atikan 1995.
35 D P M C 44. 36 W D P N 7.
urząd na p ięcio letn ią k a d e n c ję ’7 obejm uje on poprzez n om inację ze strony K onferencji E p isk o p atu N iem iec w p oro zu m ien iu z K on fe rencją E p isk o p atu P olski18.
D eleg at „na m ocy sw ego u rzęd u nie p o siad a żadnej władzy ju ry s dykcyjnej czy tery to ria ln e j, czy p e rso n a ln e j”39. O bow iązki jeg o, jak o „m ęża za u fan ia”4", o p isan e w „W skazaniach...”41 pokryw ają się z u n orm ow an iam i D e pastorali m igratorum cura*1. W inien on utrzy mywać k o n tak t z o b iem a K o nferencjam i E piskop atów 43 p rz ed k tó rymi raz w ro k u sk ład a sp raw ozdanie „na te m a t postęp ów i p ro b le m ów pracy d u szp a ste rsk iej”44. M a obow iązek w sposób szczególny pod jąć w sp ółpracę z właściwymi kom isjam i zainteresow anych K o n ferencji o ra z z „D y rek to re m krajow ym duszpasterstw a o b cok rajow ców ” przy K onferencji E p isk o p atu N iem iec45. O m ów ione wcześniej kontak ty m iedzy obydw iem a K o nferencjam i E p isk o p atu , właściwy mi K om isjam i K onferencji i z D y re k to rem krajow ym pow inny być w sp ieran e b ez p o śred n im i k o n tak tam i z duszp asterzam i p ro w a d zą cymi polskojęzyczne M isje K atolickie w N iem czech. W sposób szczególny zabiega o poziom duszpasterstw a, o znajom ość przez duszpasterzy zasad d u szp asterstw a obcojęzycznego w N iem czech oraz o ich ud ział w organizow anych specjalnie rekolekcjach i sp o tkan iach d u szpasterskich, ja k i w k o n ferencjach lokalnego d u c h o wieństw a.
Szczególna ro la przypada D elegatow i w przypadku nom inacji n o w ego du szpasterza. N ajpierw w kontak tach z biskupam i w Polsce i z przełożonym i zakonnym i w inien „pozyskiwać dla duszpasterstw a w N iem czech stosow nych i przygotow anych w myśl postan ow ień D P M C 36.4 k apłanó w - zarów no diecezjalnych jak i zak onnych”46,
120 KS.W.NECEL [10] 37 Tamże, n r 5. “ Tamże. 39 D P M C 45; W D P N 5. 40 W D P N 6. 41 Tamże, n r 8-10. 42 D P M C 44-51. 43 W D PN 6.
44 Tamże; por. D P M C 51: „ D elegat w inien przynajm niej raz w roku złożyć spraw oz d an ie miejscowej K onferencji Biskupiej o raz K onferencji swego kraju - za p o śred n ic twem krajow ego D y rek to ra - dotyczące apostolstw a w śród m igrantów , zaznaczając o osiągnięciach i przeszkodach” .
45 Por. D P M C 22 p ar. 1. “ W D PN 6; por. Richtlinien...
N O W E U R E G U L O W A N IA 121 których następ nie, w porozum ieniu z D y rektorem krajowym dusz pasterstw a obcokrajow ców przy konferencji E p isko patu N iem iec, przedstaw ia biskupom diecezjalnym w N iem czech do m ianow ania na duszpasterzy polskojęzycznych Misji K atolickich47.
O pisany we „W skazaniach...” obow iązek D elegata kierow ania n o wych duszpasterzy do polskojęzycznej Misji Katolickiej w N iem czech, poprzedzony pozyskaniem i m ianow aniem , w edług om aw ia nego d o k u m en tu m a jednakow ą p ro c ed u rę dla tak kapłanów diece zjalnych jak i zakonnych48. Tak unorm ow any proces, poszerzony o przeprow adzanie zm ian personalnych na polskojęzycznych p la cówkach duszpasterskich zdaje się nie zauw ażać art. 46 p. 2 oraz art. 53 Instrukcji D e pastorali migratorum cura*9. Być m oże życie, a przede wszystkim troska o duszpasterstw o polskojęzyczne w Niem czech, d o pisze w tym w zględzie praktyczny kom entarz.
4. Proboszczowie i wikariusze polskojęzycznych ośrodków duszpasterskich
„W skazania dla duszpasterstw a polskojęzycznego w N iem czech” stojąc n a gruncie integracji społeczno-religijnej i określając rolę duszpasterstw a obcojęzycznego na te re n ie K onferencji E p isk o p atu N iem iec w ielokro tnie podkreślają praw o m ig ran ta do zachow ania sobie w łaściw ego p atrim o n iu m duchow ego w yrażającego się m iędzy innymi w używanym n a co dzień języku. Stąd, idąc śladem D e pasto
rali migratorum cura, w procesie pozyskiwania, m ianow ania i k iero
w ania kapłanów do duszpasterstw a polskojęzycznego w N iem czech idzie nie tylko o kierow anie się znajom ością przez nich języka p o l skiego, ale w rów nym stopniu, o ile nie ważniejszym , o znajom ość m entalności, kultury i duchow ości rodzim ej wiernych
korzystają-47 W D P N 6.
48 Tamże, n r 11-12; por. J. В a к a 1 a r z, Dobór, przygotow an ie i n om in acja m isjonarza m igrantów ,S tudia P olonijne, T. 4: 1981, s. 91-111.
44 D P M C 46 p. 2: „D o delegatów kapelanów (...) po porozum ieniu się z zainteresow a nymi ordynariuszam i miejsca kierow anie kapelanam i, czyli duszpasterzam i migrantów z zachow anie jed n ak upraw nień ordynariuszów i przełożonych zakonnych”. A rt. 53: „Bardzo ważne w tej m aterii jest dzieło podejm ow ane przez instytuty, których członko wie, związani radam i ewangelicznymi, biorą sobie jako cel własny apostolstw o w śród m i grantów (...)” ; por. J. В а к a 1 a r z, M isjonarz migrantów...,s. 105-115; W. N e с e 1, II cari- sm a délia Società d i C ń sto p e r gli em igrati polacchi, Poznań-R om a, s. 114-126; T e n ż e ,
Prawny aspekt p o w o ła n ia chrystusowca. Vocatio D ivina czy necessitas pastoralis,Szczecin 2002, s. 228-229.
122 KS. W. N E C E L [12] cych z tej form y ap o sto latu 50. W ram ach bezpośredniego przygoto w ania do podjęcia aposto latu w polskojęzycznych Misjach K atolic kich w ym agane jest zapo znanie się rów nież „ze szczególnym i w a runkam i i w ym aganiam i swojej służby w N iem czech”5loraz zdobycie „odpow iedniego dośw iadczenie duszpasterskiego (...) w obydwu k rajach ”52.
D u szp asterzo m polskojęzycznych Misji K atolickich, zgodnie z d ek retem nom inacyjnym , przysługuje tytuł proboszcza lub w ika riusza53, a chociaż p o dlegają „nadzorow i i jurysdykcji m iejscow ego b iskupa d iecezjaln eg o ”54 p o zo stają je d n a k inkardynow ani do sw o ich m acierzystych diecezji lub p o zo stają członkam i in stytu tu życia k o n sek ro w an eg o 55. Po zak o ń czen iu posługi w polskojęzycznym d uszp asterstw ie w N iem czech p rzynależą im „wszelkie praw a, tak jakby sw oją św iętą posługę w ypełniali n a m iejscu”56.
5. Świeccy w polskojęzycznych misjach w Niemczech
O sta tn ia część „W skazań d la d u szp asterstw a polskojęzycznego w N iem czech ” w dw óch artyk u łach nie tyle a d o p tu je d o m iejsco wych w arunkó w u n o rm o w a n ia Instru k cji D e pastorali m igratorum
cura51, K od ek su Ja n a Paw ła II58 czy n auczania K ościoła, co raczej
sygnalizuje konieczność zw rócenia uwagi na u ru ch o m ien ie w p o l skojęzycznym d uszpasterstw ie w K ościołach lokalnych w N iem czech funkcji właściwych misji św ieckich egzem plifikatyw nie w ska zując, że m ogą oni n ależeć59 do R ad y D uszpasterskiej przy D e le g a cie dla d uszp asterstw a w języku polskim w N iem czech czy być członkam i ra d parafialnych w poszczególnych m isjach60. W p o lsk o języcznym d u szpasterstw ie w N iem czech zdaniem Sygnatariuszy
50 Por. D P M C 11. 51 Tamże. 52 W D P N 13. ” Tamże, n r 18.
54 Tamże, n r 16; por. R ichtlinien...cz. III, n r 6. 55 W D P N 17.
56 Tamże; por. D P M C 37.1. 57 D P M C 56-61.
Por. K PK kan. 208-231. Р. А. В o n n e t, D e o m n iu m christefidelium obligationibus et iuribus,w: Р. А. В o n n e t, G. G h i r 1 a n d a, D e christefidelibus. D e eorum iuribus, d e la ic is, d e con sociation ibu s,R om a 1983; tenże, Il diritto-dovere fo n d a m e n ta le d e l fed ele m igrante,O n the M ove 13 (1983) n r 39, s. 66-115.
” W D P N n r 20.
[1 3] N O W E U R E G U L O W A N IA 1 2 3
om aw ianego d o k u m e n tu w ierni świeccy m ają rów nież w ażną rolę do sp ełn ien ia w procesie w prow adzan ia nowoprzybyłych w życie misji czy w naw iązaniu k o n tak tu z tymi, którzy oddalili się od K o ścioła czy zerw ali z N im więź. „W skazania...” docen iają rów nież ro lę działalności świeckich w bliżej nie określonych organizacjach i stow arzyszeniach i raczej sym bolicznie ak c en tu ją „specyficzny w k ład ” jak i w życie społeczności polskojęzycznych Misji w noszą ko biety61. N a to m iast istotnym brak iem w ydaje się p om inięcie w tej części d o k u m en tu w zm ianki o roli rodziny w działalności d u szp a sterskiej n a rzecz „ludzi w d ro d z e ” polskojęzycznych Misji K atolic kich w N iem czech“ .
6. Struktury polskojęzycznego duszpasterstwa w Niemczech
Soborow y D e k re t o p asterskich za d an iach biskupów w K ościele
Christus D o m in u s zw racając uw agę na konieczność oto czen ia m i
grujących przystosow aną o p iek ą duszp astersk ą podkreślił, że trz e b a wypracowyw ać m eto d y a p o sto la tu właściw e dla kategorii osób tw orzących w spółczesny fen o m en m igracji63. W tym d uch u „W ska zania...” czyniąc bisk u p a diecezjalnego odpow iedzialnym za dusz p asterstw o polskojęzyczne na te re n ie diecezji64 p ro p o n u ją, by ce lem za rad z en ia tak specjalistycznym p o trzeb o m apostolskim erygo wał, o ile to m ożliw e, m iędzy innym i p arafię p e rso n a ln ą 65 lub p a ra fię tym czasow ą66. Z e w zględu na w arunki pracy duszpasterskiej z a intereso w any ord y n ariu sz diecezji m oże rów nież spraw ow anie opieki d u szpasterskiej w języku polskim n a te re n ie jed n ej lub kilku
61 Tamże, n r 19: „Oczywisty jest dzisiaj specyficzny w kład, wnoszony w życie społe czeństw a przez kobiety. M a więc n ieoceniona w artość „większe ich uczestnictw o także w różnych dziedzinach działalności apostolskiej K ościoła (D A 9 )”.
62 Por. J. В а к a 1 a r z, P od sta w o w e p ro b le m y duszpasterstw a rodzin m igrantów,
C ollectanea T heologica 51 (1981) fase. II, s. 163-172; K. M a j d a ń s k i , Probierni delle fam iglie, coin volte d a l fe n o m e n o délia m obilità um ana, O n the M ove 11 (1981) n r 32,
s. 130-135. 65 Por. D B 18.
64 Por. W D P N 2; KPK kan. 393 par. 1.
65 K PK kan. 518: „(...) G dzie je d n a k jest to wskazane, należy tworzyć parafie perso nalne, o kreślone z racji (...) języka, narodow ości wiernych jakiegoś terytorium , albo z innego jeszcze pow o d u ”.
“ Tamże, kan. 516 par. 1: „Jeśli czegoś innego w praw ie nie zastrzeżono, z parafią zrów nana jest p arafia tymczasowa, któ ra jest określoną w spólnotą wiernych w Kościele partykularnym , pow ierzoną kapłanow i jak o jej w łasnem u pasterzow i, ze względów na szczególne okoliczności jeszcze nie erygow ana jak o p arafia ”.
parafii powierzyć w ikariuszow i jed n ej lub kilku parafii te ry to ria l nych67. Jem u też ostatecznie „W skazania...” zostaw iają w ypracow a nie spo sob u zarad z en ia p otrzeb o m duszpasterskim m igrantów p rzypom inając u n o rm o w anie K odeksu Praw a K anonicznego, że tam „(...) gdzie jak ieś w spólnoty w iernych nie m ogą być erygow ane ja k o p arafie lub p arafie tym czasowe, biskup diecezjalny pow inien w inny sposób zapew nić im p astersk ą o p ie k ę ”68. W trosce o d o b ro duchow e przybyszów biskup diecezjalny m oże m iędzy innym i ko rzystać ze szczegółowych rozw iązań zap ropo now an ych w Instrukcji K ongregacji B iskupów z 1969 r. De pastorali m igratorum cura a d e kw atnych do k onkretnych sytuacji d u szpasterskich stru k tu r p a sto ralnych61'.
P om im o zakotw iczenia w obow iązujących d o k u m en tac h re g u lu jących posłu gę K ościoła w obec m igrantów „W skazania dla d u szp a sterstw a polskojęzycznego w N iem czech ” p osłu gu jąc się term in em „polskojęzyczna M isja K ato lick a” nie definiu ją bliżej jak ie rozw ią zan ie p ra w n o -p asto ra ln e m ają na uw adze. Przyjęcie tak ieg o s ta n o wiska przez Sygnatariuszy d o k u m en tu m oże sugerow ać, że chodzi nie tyle o p arafię p erso n aln ą co raczej o m isję cu m cura a n im a
rum''1. W ydaje się jed n ak , że przyjęcie tylko jed n ej form y o rg a n iz a
cyjnej polskojęzycznego ap o sto latu w N iem czech nie o d po w iada dynam ice zm ian zachodzących tak w sam ej społeczności w iernych, którzy korzystają z tej form y opieki d u szp asterskiej jak i w spółcze snym ru ch o m m igracyjnym , będących im plikacją procesów globali zacji i integracji. C h araktery styce g rup w iernych korzystających z posługi duszpastersk iej w języku polskim w N iem czech w w ielu p rzypadkach ad ekw atniej m oże o d pow iadać p rzecież d u sz p a ste r stwo o p a rte n a innych stru k tu rac h opisanych ta k w D e pastorali m i
gratorum cura czy w K odeksie J a n a Pawła II, a w ięc p o p rz ez misję sine cura a n im a ru m 71 z k ap elan em ja k o sam odzielnym d u szp a ste
rz em 72, czy k ap e la n em jak o w ikariuszem parafialn ym jed n ej lub kil ku p a ra fii73.
1 2 4 KS. W. NF.CHL [ 1 4 ]
67 Por. Tamże, kan. 545 par. 1-2. “ Tamże, kan. 516 par. 2. " Z ob. D P M C 33. 711 Tamże, n r 33 par. 2. 71 Tamże, n r 33 par. 3.
7: Tamże, n r 33 p ar. 4; KPK kan. 568. 75 D P M C 33 p ar. 5.
[1 5 ] N O W H U R E G U L O W A N IA 125
W nioski końcowe
„W skazan ia dla d u szp asterstw a polskojęzycznego w N iem czech ” stają w szeregu wielu zabiegów i u regulow ań d uszp aster- sko-praw nych K ościoła, k tó re m ają na celu d o b ro duchow e m ig ru jących74, a w tym w ypadku w sposób szczególny polskojęzycznych N iem ców , m igrantów z Polski czy Polaków przebyw ających na sta le lub czasow o na te re n ie N iem iec. W yrastają o n e z w ieloletniego ap o sto lsk ieg o tru d u duszp asterzy -k ap łan ó w zakonnych i diecezjal nych oraz biskupów - o d zielenie się d o b ram i duchow ym i K ościoła z tymi w iernym i, którzy z racji narodow ościow ych czy form acji re- ligijno-ku lturalnej nie w p ełn i m ogą uczestniczyć w życiu lokalnej W spólno ty wiary, nadziei i m iłości o raz d o statec zn ie korzystać z Jej d ó b r duchow ych. Je d n a k p re z e n to w a n a w om aw ianym d o k u m en cie „stab iln o ść” polskojęzycznych Misji K atolickich zdaje się nie idzie w p arze z nieodw racalnym i p rocesam i integracji społecz- no-religijnej polskojęzycznych środow isk n a te re n ie K ościołów lo kalnych w N iem czech 75.
Zasygnalizow ane w p re a m b u le „W skazań...” w ieloletnie d o św iadczenia a p o sto latu na rzecz Polaków przebyw ających n a te re nie N iem iec czy obecności polskojęzycznych gru p w iernych w K o ściele lokalnym w N iem czech nie są w prost p rzed m io tem z a in te re sow ania d o k u m en tu . S zkoda jed n ak , że tak charakterystyczna dy n am ik a d u szp astersk a zdaje się nie m ieć dość adekw atnych re p e r kusji w gotow ości do śledzenia, choćby w zw iązku z c h a rak tery stycznymi dla p o czątku X X I w ieku procesam i globalizacji i in te g ra cji, fe n o m e n u ruchliw ości grupy w iernych korzystających z posługi religijnej M isji K atolickich. O m aw iany d o k u m en t zdaje się nie d o strzegać rów nież wyzwań, ja k ie niesie z sobą p ro ces przystępow ania Polski do U nii E u ro p e jsk ie j76, a przecież w przew idyw alnej przy
" P i u s X II, K onstytucja apostolska E xsul Familia, AAS 44 (1952), s. 649-704; G . F e r r e 11 o, In Constituzionem apostolicam „Exsul Familia ” animadversionem, M oni tor Ecclesiasticus, 78 (1953), s. 363-375; t e n ż e , L a Costituzione apostołka „E xsulFami
lia ’’. Note storico-giuridiche circa 1’assistenza agli emigranti, Pom pei 1955; G. T e r r a g n i , L o straniero nella legislazione canonica, R om a 1971; t e n ż e , Magisterio pontificio da L e one X III a Paolo VI, Studi Em igrazioni, 16 (1979), s. 413-440; G. T e s s a r o l o , The Church’s „Magna Carta” fo r migrantes, New York 1962.
7S Por. B. G e m b a 1 a, Ojczyzna. Próba zbliżenia....
7* Por. W. N e с e 1, Udział Polski w procesie integracji Europy wyzwaniem dla duszpa
126 KS. W. N E C E L [16]
szłości, jeśli o statec zn ie dojdzie do po szerzen ia U nii, w po lsk o ję zycznych o śro d k ach duszpasterskich w N iem czech pojawi się nowa jakościow o g ru p a Polaków - obyw ateli Polski korzystający z praw obyw ateli U nii E u ro p e jsk ie j77.
Sam d o k u m e n t w swojej treści nie tylko w ielo krotnie ujaw nia tru d n o ści ze sprecyzow aniem kim są w ierni korzystający z p olsk o ję zycznego d uszpasterstw a, ale też nie p o d ejm u je się o k reślen ia sp e cyfiki d u szpasterskich oczekiw ań poszczególnych gru p w iernych korzystających z ap o sto la tu Misji K atolickich. Tak jak nie m o żna zam ien n ie używać pojęć: m igranci, Polacy czasow o przebyw ający na te re n ie N iem iec w ram ach unijnych trak ta tó w czy N iem cy p o sługujący się n a co dzień językiem polskim , ta k i nie m o żn a unifiko w ać ich oczekiw ań duszpasterskich. Z asygnalizow ane problem y i ich p o c h o d n e w ym agają niew ątpliw ie osobnych studiów , tym nie m niej „W skazania...” nie przybliżają jeg o usystem atyzow ania, co niew ątpliw ie im plikuje rep erk u sjam i w stylu polskojęzycznego duszpasterstw a.
P o d p isan e p rzez kard. Jó ze fa G lem p a Prym asa Polski, P ro te k to ra E m igracji Polskiej, P rzew odniczącego K o nferencji E p isk o p atu Polski i kard. K a rla L eh m a n n a, P rzew odniczącego K onferencji E p isk o p a tu N iem iec „W skazania d la d u szp asterstw a polskojęzycz nego w N iem czech ” w dn iu 17 w rześnia 2001 w W arszawie san k cjo nują obecny status quo polskojęzycznego d u szp asterstw a etn icz n e
77 W poczuciu odpow iedzialności za kształtow anie więzi z cywilizacją europejska oraz w solidarności z m ieszkańcam i i narodam i E uropy wszystkim obyw atelom państw członkow skich U nii E uropejskiej na mocy art. 17 T raktatu o W spólnocie E uropejskiej z M aastricht przysługuje rów nież obywatelstwo Unii. K atalog praw obyw atelskich obej muje: a) a rt 18 T rak tatu - praw o poruszania się i przebyw ania n a obszarach państw członkow skich U nii; b) art. 19 - czynne i bierne praw o wyborcze w krajowych w yborach m unicypalnych i d o P arlam en tu E uropejskiego; c) art. 20 - p raw o korzystania z opieki dyplom atycznej i konsularnej państw członkowskich; d) art. 21 - praw o zw racania się i petycji do P arlam en tu E uropejskiego i Rzecznika Praw O byw atelskich.
Z agw arantow ana sw oboda oznacza między innymi praw o do: przyjęcia złożonych o fert w zakresie zatru d n ien ia, sw obodnego poruszania się w tym celu na terytorium państw a członkow skiego i przebyw anie w danym państw ie członkowskim w celu za tru d n ien ia zgodnie z regulacjam i prawnym i i adm inistracyjnym i dotyczącymi z atru d nienia obyw ateli danego państw a, a także pozostaw anie n a terytorium danego państw a członkow skiego po upływie zatru d n ien ia zgodnie z w arunkam i ustalonym i przez K om i sje w wydanych przez nią aktach wykonawczych. Praw o to przysługuje przy zachow aniu art. 39 T raktatu o W spólnocie E uropejskiej dającego możliwość ograniczenia praw a sw obodnego poru szan ia ze w zględu na p o rząd ek publiczny, bezpieczeństw o publiczne i zdrow ie publiczne. Por. Z. B r o d e c k i , Prawo europejskiej integracji, W arszawa 2001.
[1 7] N O W E U R E G U L O W A N IA 1 2 7
go w N iem czech i n ad ają m u bardziej sform alizow any ch arak ter. S ygnatariusze d o k u m en tu w yrażając w spólną trosk ę K onferencji E piskopató w Polski i N iem iec78 zdają się d o strzegać zarysow ane braki i złożoność p o d jęteg o p ro b lem u , stąd wybiegając naprzeciw ew entualnym trud nościom i n iep o ro zu m ien io m im ieniem z a in te re sowanych stro n zobow iązali się rozwiązywać je w duch u b raterstw a, zakład ając rów nocześnie w postanow ieniach końcow ych m ożliwość relek tu ry całości i dokonyw ania zm ian o raz p ro po no w ania, jak i w prow adzania nowych u n o rm o w ań 79.
Neue Regelungen der Seelsorge für poln isch sprechen de M enschen in D eutschland
D ie n e u e S itu a tio n d e r S eelso rg e fü r p o ln is c h s p re c h e n d e M e n sc h en in D e u ts c h la n d , die au s G lo b a lisie ru n g sp ro z e ss e n re s u ltie rt u n d d u rc h die E u ro p ä is c h e In te g ra tio n b e stim m t ist, b e n ö tig t sic h erlich n e u e R e g u lie ru n g en . D iese A u fg a b e w u rd e d u rc h die K o n fe re n z d e r D e u ts c h e n B ischöfe u n d d ie K o n fe re n z d e r P o ln isc h en B ischöfe ü b e rn o m m e n . D a ra u s e n ts ta n d ein D o k u m e n t „ V e re in b a ru n g (...) z u r R e g elu n g d e r S e e lso rg e fü r p o ln is ch s p rac h ig e G lä u b ig e in D e u ts c h la n d ”, d as sich a u f d ie lan g e T ra d itio n d e r p o ln isc h e n S eelso rg e in D e u ts c h la n d sow ie a u f die k o n z ilia re u n d n a c h k o n z ilia re K irc h e n le h re b e ru ft und die g e lte n d e n N o rm e n d e r M ig ra n te n se e lso rg e b e rü ck sic h tig t. D ieses D o k u m e n t w u rd e am 17. S e p te m b e r 2001 d u rc h die V o rs itz en d e n d e r b e id e n B isch o fsk o n fe re n z e n K ard . K. L e h m a n n u n d K a rd . J. G le m p in W arszaw u n te rs c h rie b e n (K . P u rrm a n n ).
78 Por. W D PN 21. 7,> Tamże.
