Zygmunt Perz
"Mystik und Geschichte : das
„ghemeyne leven” in der Lehre des
Jan von Ruusbroec", Bernhard
Fraling, Regensburg 1974 : [recenzja]
Collectanea Theologica 45/3, 225-226
R E C E N Z J E
225
N astaw ienie praktyczne słow nika podkreśla także fakt zam ieszczenia przez jego autorów siedem dziesięciu tytułów śpiew ników religijnych, które mogą
być przydatne w katechizacji lub w życiu liturgicznym katechizowanych. Tak w ięc słow nik ten w ręku katechety-praktyka ukazuje mu w jakiś sposób całokształt współczesnej w iedzy pedagogiczno-religijnej i katechetycz nej. Sw oją treścią inspiruje go także do nowych przem yśleń i ujęć tych w szystkich elem entów, które stosuje on w konkretnym procesie katechetycz nym.
ks. Z ygm un t K. K acprzak OFM, K atow ice
Bernhard FRALING, M ystik und Geschichte. Das „ghemeyne leven>y in der
Lehre des Jan van Ruusbroec, Regensburg 1974, Verlag Friedrich Pustet,
s. 510.
W spółczesny człow iek nie zadowala się teoretycznym poznaniem, szuka w eryfikacji sw oich przekonań w doświadczeniu. Z doświadczeniem w zakresie przeżycia religii w iąże się sprawa mistyki. N iekiedy może się wydawać, że życie m istyczne jest przeciw ieństw em życia w iary, ponieważ przekaz w iary ustępuje bezpośredniemu indyw idualnem u doświadczeniu przeżycia zjednocze nia z Bogiem. W takim ujęciu m istyczne doświadczenie religijne n iew iele m iałoby wspólnego z życiem w iary szerszych kręgów chrześcijan. Do odm ien nych poglądów na tę sprawę dochodzi jednak B. F r a l i n g , autor naukowej m onografii na temat w spółzależności m istyki i wym iaru historycznego chrze ścijaństw a w twórczości Jana v a n R u u s b r o e c a.
Sw oje naukowe studium, które stało się przedm iotem pracy habilitacyjnej na uniw ersytecie w Monachium w roku 1968, pośw ięcił autor gruntownej analizie określenia ghemeyne leven w nauce R u u s b r o e c a, która ozna
cza — najogólniej — „wspólnotę życia”. Opublikowane studium składa się z dwóch części. W pierwszej autor zajm uje się sprawam i term inologii R u u s - b r o e c a , w drugiej zaś przechodzi do analizy jego poglądów koncentrujących się wokół pojęcia ghemeyne leven. Jak się okazuje w toku rozważań, pra- wzorem „wspólnoty życia” jest sam Bóg, jeden w trzech Osobach. Autor mo nografii poświęca w łaśnie pierwszy rozdział drugiej części dzieła „wspólnocie życia” w Trójosobowym Bogu, a następnie w dziele stworzenia i w cielenia Syna Bożego. Z kolei w rozdziale drugim przechodzi do przedstaw ienia po glądów R u u s b r o e c a odnośnie do historii zbawienia oraz jej aktualizacji
w życiu religijnym jednostek. „Wspólnota życia” polega na udzieleniu się B o ga człow iekow i i odpowiedzi życia tego ostatniego w stosunku do Boga. „Po ruszającą siłą ” tego procesu umacniania „wspólnoty” jest Duch Św ięty. Pro ces narastania w spólnoty cechuje polaryzacja w ew nętrznego przeżycia m i stycznego oraz jego sakram entalnego ujawniania przez zaangażowanie w h i storię zbawienia (ekskurs pierwszy). „Wspólnota życia” człowieka z Bogiem na płaszczyźnie nadprzyrodzonej staw ia jednak zarazem zagadnienie wolności ludzkiej, którym autor zajm uje się dodatkowo w ramach ekskursu drugiego.
W w yniku swoich badań autor dochodzi do wniosku, że ghemeyne leven w ujęciu R u u s b r o e c a ujawnia, jak głębia m istycznego zjednoczenia z Bo
giem nie zmierza bynajmniej do izolowania człowieka od innych ludzi i za sklepienia go w sobie, lecz wprost przeciwnie do otwarcia na w ym iar sakra m entalny i historyczny zbawienia w Chrystusie i w K ościele. To w łaśnie jest kryterium autentyczności zjednoczenia m istycznego. Dlatego też życie m istyczne nie sprzeciwia się życiu wiary, ani nie stawia m istyka na m argi nesie życia w iary Ludu Bożego, lecz przyczynia się do pogłębienia „wspólnoty życia” z Bogiem w społeczności ludzkiej.
Om awiana praca została opublikowana w ramach znanej serii Studien
zur Geschichte der katholischen Moraltheologie i odznacza się w wybitnym
226
R E C E N Z J Estopniu zaletam i tej poważnej serii wydaw niczej, zarówno jeśli chodzi o na ukow y poziom m erytorycznych w yw odów , jak i aparaturę naukową. Została zaopatrzona w indeks osobowy i rzeczowy.
ks. Z ygm un t Perz S J, W arszawa
Naturrecht in der K r i t i k , wyd. Franz B ö c k 1 e i Ernst-W olf gang B ö c k e n -
f ö r d e , Mainz 1973, M atthias-G rünew ald-V erlag, s. 324.
Wśród głosów stale odżywającej dyskusji na tem at prawa naturalnego należy odnotować pracę zbiorową opublikowaną przez redaktorów w łaśnie z wyraźnym zamiarem posunięcia naprzód dyskusji w około tego pasjonują cego tem atu. Na publikację składają się oryginalne opracowania, zm ierza jące do m ożliw ie w szechstronnego naśw ietlenia zagadnienia prawa natural nego. W prowadzenie pióra A. H o l l e n b a c h a stanow i rzut historyczny na rozwój teorii prawa naturalnego. R. S p e c h t zajm uje się zagadnieniem filozoficznych i teologicznych przesłanek scholastycznej nauki na tem at prawa naturalnego. G. O t t e analizuje problem w pływ u ujęcia prawa naturalnego na praktykę życia. Jego zdaniem scholastyczna nauka prawa naturalnego przez eksponowanie pozycji prawodawcy przyczyniła się do pozytywizm u prawniczego. Zwraca uw agę na tendencje pedagogiczne prawa w tym ujęciu oraz akcentowanie jego uprawnień w stosunku do sumienia. Autor podkreśla również w pływ scholastycznej koncepcji na kształtowanie nauki o słusznej wojnie, na prawa m ałżeńskie oraz pogląd na w łasność prywatną. J. T. N o o- n a n pragnie ukazać, jak problem atyka prawa naturalnego zawsze ujaw nia się w określonej konw encji i strukturze poglądów, np. na tem at m ałżeństw a, rozwodów, lichw y itp. Problem stosunku prawa naturalnego w ujęciu „ko ścielnym ” do działalności politycznej opracował jeden z w ydawców, a m ia now icie E. W. B ö c k e n f ö r d e . Jego zdaniem zasady prawa naturalnego w odniesieniu do takich zagadnień w praktyce życia politycznego, jak za gadnienie w łasności lub wojny, w inny zasadniczo pełnić rolę wyznacznika minimum, poniżej którego znajdują się „katastrofalne sytuacje” dla ludzkości. Jest ono bowiem sw oistego rodzaju w skaźnikiem (Richtungsanzeiger), w któ ry konkretna sytuacja w nosi określoną treść norm atywną. F. X. K a u f m a n n om awia krytycznie renesans i upadek katolickiej nauki o praw ie naturalnym w X IX i X X w ieku jako funkcję pozycji Kościoła katolickiego w św iecie, co zw łaszcza ujaw niło się w Niem czech. Drugi z redaktorów, F. B ö c k l e podjął się ukazania nauki o praw ie naturalnym jako praw ie boskim w teo logii moralnej. W ostatnim opracowaniu pierwszej części om awianego tomu, części zatytułowanej Analiza i k r y ty k a S. H. P f ü r t n e r usiłuje wykazać zależność autorytetu urzędu nauczycielskiego od jego związania się z tra dycyjną interpretacją prawa naturalnego. Zdaniem tego autora można się spodziewać w yjścia z impasu jedynie przez postaw ę wspólnego poszukiwania rozwiązań na drodze dialogu w ew nątrz i pozachrześcijańskiego.
W drugiej części publikacji, znacznie skrom niejszych rozmiarów (niecała jedna trzecia tomu), zam ieszczono opracowania zm ierzające do naszkicow a nia aktualności prawa naturalnego z „rzutem oka” na jego przyszłość. Dwa pierwsze studia N. L u h m a n n a i S. A n d r e a e zostały pośw ięcone proble m atyce sum ienia w św ietle nauk doświadczalnych, zwłaszcza psychoanalizy. R. S p a e m a n n zajął się zagadnieniem aktualności prawa naturalnego. Zda niem tego autora prawo naturalne jest nadal aktualne, jednak nie jako ze staw konkretnych norm działania (Norm enkatalog), lecz jako podstawa ludz kiego działania (D en kw eise). W. O e l m ü l l e r zmierza w swoim studium do wskazania czynników, które służą w olności człowieka w zakresie uza sadnienia celów działania i kryteriów decyzji. Jest to swoistego rodzaju opracowanie na tem at wyznaczników i uwarunkowania postępowania ludz
