Norma postępowania jako
wyrażenie języka
Role semiotyczne wypowiedzi
Semiotyka– ogólna teoria znaków językowych.
Dzieli się na trzy subdyscypliny:
1. Semantykę – zajmującą się stosunkiem znaków językowych do tego, co one oznaczają;
2. Syntaktykę – zajmującą się sposobami wiązania znaków prostszych w sensowne wypowiedzi
złożone;
3. Pragmatykę – zajmującą się stosunkami, jakie zachodzą między znakami a ludźmi, którzy te
znaki wytwarzają lub odbierają ze zrozumieniem.
Funkcja opisowa wypowiedzi
• Pełnią ją zdania w sensie logicznym, tzn.
wypowiedzi oznajmujące, które mają
wartość logiczną prawdy lub fałszu.
Funkcja ekspresyjna wypowiedzi
• Polega na wyrażaniu naszych przeżyć,
przeświadczeń za pomocą wypowiedzi językowych.
• Funkcję tę spełniają wypowiedzi, które wyrażają stany emocjonalne, życzenia, akty woli.
• Najbardziej funkcja ta widoczna jest w przypadku ocen, tzn. wypowiedzi, które wyrażają przeżycia polegające na emocjonalnym ustosunkowaniu się do jakichś faktycznie występujących lub
wyobrażanych stanów rzeczy, czyli wypowiedzi
wyrażających ich aprobatę lub dezaprobatę.
Oceny
1) Zasadnicze (samoistne)
„x ma wartość w”
2) Zrelatywizowane:
a) Systemowo
„x ma wartość w w systemie wartości s”
b) Instrumentalnie
„x ma wartość w jako środek do celu c”
c) Kontekstowo
„x ma wartość w w zależności od sytuacji s”
Wypowiedzi optatywne
• Oceny mogą zarazem wyrażać życzenie, aby dany stan trwał nadal lub powstał w przyszłości, co
jest cechą wypowiedzi optatywnych.
• Można je uznać za wzmocnioną postać wypowiedzi oceniających, dla których
podstawową funkcją jest funkcja ekspresyjna. W tym przypadku pragnienie, aby pewien stan
rzeczy zaistniał, nie jest skierowane wolicjonalnie na zachowanie danej osoby, które miałoby
doprowadzić do osiągnięcia danego stanu rzeczy.
• Jest to akt bez adresata, wyrażający wyłącznie
chęć, żeby coś się stało (zaistniało).
Funkcja sugestywna wypowiedzi
• Polega na wpływaniu na zachowanie jakiegoś podmiotu.
• Spełniają ją wypowiedzi dyrektywalne, tzn.
takie, które wskazują komuś określony sposób postępowania w określonych okolicznościach.
• Wyrażają wolicjonalny stosunek do
rzeczywistości, tzn. wolę wypowiadającego dyrektywę, aby zachował się w wyznaczony sposób w określonych okolicznościach.
• Podstawowym typem wypowiedzi
dyrektywalnych są normy postępowania.
Funkcja performatywna wypowiedzi
• To inaczej funkcja dokonawcza, w której języka używamy wówczas, gdy mówienie jest czynieniem, tzn. przez
sformułowanie wypowiedzi językowej kreujemy nową rzeczywistość.
• Wiąże się z pojęciem czynności konwencjonalnych.
• Czynność konwencjonalna polega na tym, że na podstawie wyraźnie ustanowionych lub zwyczajowo ukształtowanych reguł pewnym czynnościom psychofizycznym werbalnym (aktom mowy) lub niewerbalnym (gestom) nadaje się nowy społeczny sens kulturowy.
• Funkcja performatywna polega na tym, że przez
wygłoszenie czy też napisanie pewnej wypowiedzi dokonuje się określonej czynności konwencjonalnej (kulturowej), tzn.
takiej, która będąc zachowaniem werbalnym, uzyskuje nowy społeczny sens kulturowy na mocy swoistych reguł
przyjmowanych w danym środowisku.
