Katarzyna Kącka, Katarzyna
Minczykowska
"Elżbieta Zawacka : "Zelma", "Sulica",
"Zo", Katarzyna Minczykowska,
Toruń 2007 : [recenzja]
Rocznik Toruński 35, 226-230
t a j n ą d z i a ł a l n o ś ć e d u k a c y jn ą . N i e o z n a c z a to j e d n a k , ż e j e j n ie b y ło . M i a ł a in n y c h a r a k t e r n iż n a p r z y k ł a d w G e n e r a l n y m G u b e r n a to r s tw ie , a l e i p o li ty k a o k u p a n t a w o b e c „ z ie m w c ie lo n y c h ” b y ła ta k ż e z u p e łn ie in n a . D o s y ć s z y b k o j e d n a k te r e n P o m o r z a o b j ę ł a s w o i m z a s i ę g i e m T a j n a O r g a n i z a c j a N a u c z y c i e l s k a . P r z y D e l e g a t u r z e R z ą d u n a K r a j p o w o ła n o D e p a r t a m e n t O ś w ia ty i K u ltu r y ( D O i K ) , k tó r y o r g a n i z o w a ł w te r e n i e O k r ę g o w e B i u r a O ś w ia ty i K u ltu r y . N a P o m o r z u ta k ie B i u r o p o w s t a ł o d o p i e r o n a p r z e ł o m i e 1 9 4 2 i 1 9 4 3 r. Z r a m i e n ia D O i K w m i e ś c ie i p o w i e c i e to r u ń s k im o r g a n i z a c j ę ta jn e g o n a u c z a n ia n a d z o r o w a ł a J a n i n a R e k o w s k a . J a k s u g e r u je a u t o r k a , z e w z g lę d ó w k a d r o w y c h t a jn e n a u c z a n ie w T o r u n i u m i a ło w d u ż y m s to p n iu c h a r a k t e r s p o n ta n i c z n y . I n ic ja t o r a m i b y li g łó w n ie r o d z i c e , a l e i s ta r s z a m ł o d z i e ż b a r d z i e j ś w i a d o m a s w o j e j p o l s k o ś c i . P o d s t a w o w ą f o r m ą n a u k i b y ły s p o t k a n i a n a tz w . k o m p l e ta c h . Z e w z g lę d u n a b r a k m a te r i a łó w tr u d n o o c e n ić , n a w e t s z a c u n k o w o , l i c z b ę d o m ó w , w k tó r y c h s ię o d b y w a ły . N ie w ia d o m o ta k ż e , j a k i e p r z e d m io t y i w j a k i m w y m ia r z e b y ły w y k ła d a n e . A u t o r k a u s ta l iła , ż e g łó w n y n a c is k k ła d z i o n o n a n a u k ę j ę z y k a p o ls k ie g o , c o z w a ż y w s z y n a o k o li c z n o ś c i w y d a je s i ę o c z y w i s t e . R o z d z i a ł p o ś w i ę c o n y ta jn e m u n a u c z a n iu p o z o s t a w i a n i e s t e t y n ie d o s y t . B r a k m a te r i a łu b a d a w c z e g o n ie p o z w o li ł j e j n a p e ł n i e j s z e u j ę c i e z a g a d n ie n i a . B y ć m o ż e b ę d z ie to i n s p i r a c j a d o z e b r a n i a n o w e j d o k u m e n t a c j i , n a p r z y k ł a d w f o r m ie a n k ie t, d o p ó k i j e s z c z e ż y j ą o s o b y , k tó r e ta k ie r e l a c je b ę d ą m o g ły p r z e k a z a ć . K s i ą ż k a S y lw ii G r o c h o w in y j e s t p r a c ą n o w a t o r s k ą i w c i e k a w y s p o s ó b p o s z e r z a j ą c ą w ie d z ę o o k r e s i e o k u p a c ji n ie m ie c k ie j w T o r u n i u . C e l e b a d a w c z e , k tó r e s o b i e p o s t a w i ł a , w p e ł n i z r e a liz o w a ła . P r z y j ę t a p r z e z n i ą f o r m u ł a j e s t p o p r a w n a i z g o d n a z z a ło ż e n i a m i p u b li k a c j i. J e s t to w ię c k s i ą ż k a g o d n a p o le c e n ia n ie ty lk o h is to r y k o m , a le w s z y s tk im , k tó r y m b lis k ie s ą d z i e je T o r u n i a . K a t a r z y n a K ą c k a ( T o r u ń )
Elżbieta Zawacka. „Zelm a", „ Sulica”, „Zo", tekst i redakcja
K. M inczykowska, B iblioteka Fundacji „A rchiw um Pom orskie
A K ” , t. 50, T oruń 2007, ss. 51
K a ż d y n a r ó d m a s w o i c h b o h a t e r ó w . S ą to l u d z ie p o w s z e c h n i e z n a n i i s z a n o w a n i. S ta w i a s ię im p o m n i k i, m i a n u je p a t r o n a m i u li c i s z k ó ł. K im b y li b y o n i, g d y b y n i e g r u p a „ c ic h y c h ” b o h a t e r ó w , k tó r z y w z n a c z n y m s to p n iu b y li w s p ó ł a u to r a m i ic h s u k c e s ó w . P r o f . E l ż b i e t a Z a w a c k a - „ Z e lm a ” , „ S u li c a ” ,
„ Z o ” j e s t w ła ś n ie t a k ą o s o b ą . K o b ie t a - g e n e r a ł W o j s k a P o ls k ie g o , „ c ic h o c i e m n a ” , n a u k o w ie c , w y k ła d o w c a a k a d e m ic k i, K u s t o s z P a m i ę c i N a r o d o w e j, r e p r e s j o n o w a n a , w ię ź n ia r k a , p o s t a ć „ d r u g i e g o p la n u ” , k tó r e j p r a c a , p a t r i o ty z m , o d w a g a i p o ś w i ę c e n i e s ą n ie d o p r z e c e n i e n i a i z a s ł u g u j ą n a n a j w y ż s z e u z n a n i e i s z a c u n e k . B a r d z o tr u d n o p i s z e s i ę b io g r a f i e b o h a t e r ó w . Ł a tw o tu b o w i e m o h a g i o g r a - f i c z n y s ty l, k tó r y c z ę s t o o d b i e r a im „ l u d z k ą tw a r z ” . F u n d a c j a ,A r c h i w u m i M u z e u m P o m o r s k i e A r m ii K r a jo w e j o r a z W o j s k o w e j S ł u ż b y P o l e k” 1 w T o r u n iu o d w ie l u la t z a j m u j e s ię p r o m o w a n i e m w ie d z y o z a s ł u ż o n y c h lu d z ia c h r e g i o n u g łó w n ie c z a s u d r u g ie j w o jn y ś w i a to w e j . B o h a t e r k ą p i ę ć d z i e s i ą t e g o t o m u B ib l io te k i F u n d a c j i „ A r c h iw u m P o m o r s k ie A K ” j e s t w ła ś n ie z a ł o ż y c i e l k a F u n d a c j i p r o f . E l ż b i e t a Z a w a c k a , k t ó r a w c i ą ż d u c h o w o i k o n c e p c y j n i e w s p i e r a j e j d z i a ła l n o ś ć . D z i e ł o P a n i P r o f e s o r k o n t y n u u j e d z i ś w ie l e o s ó b , a w ś r ó d n ic h d w i e n a j w a ż n ie j s z e : D o r o t a Z a w a c k a - W a k a r e c y o r a z K a ta r z y n a M in c z y k o w s k a , a u t o r k a t e k s t u p u b li k a c j i. J e s t to w ię c f o r m a p o d z i ę k o w a n i a z a w i e l o l e t n i ą p r a c ę i p o ś w i ę c e n i e d l a F u n d a c j i o r a z p r e z e n t z o k a z ji m i j a j ą c y c h 1 9 m a r c a 2 0 0 8 r. j e j d z i e w i ę ć d z i e s i ą t y c h d z i e w ią ty c h u r o d z in . K s i ą ż k a E l ż b i e t a Z a w a c k a . „ Z e l m a ”, „ S u l i c a " , „ Z o " s k ł a d a s i ę z s ie d m iu c z ę ś c i, w k t ó r y c h z a p r e z e n t o w a n e z o s ta ły p o s z c z e g ó l n e e t a p y ż y c ia P a n i P r o f e s o r : D o m , s z k o ła , s tu d ia ', N a u c z y c i e l k a i i n s t r u k t o r k a ; Ż o ł n i e r z ; P i e r w s z e la t a p o w o je n n e - , W ię z ie ń p o l i t y c z n y , N a u c z y c i e l a k a d e m ic k i', K u s to s z P a m i ę c i N a r o d o w e j . M a o n a c h a r a k t e r p o p u l a r n o n a u k o w y i j e s t s k i e r o w a n a d o s z e r o k ie g o o d b io r c y , c o w is to t n y s p o s ó b w p ły n ę ł o n a j e j s ty l, s p o s ó b p r e z e n t a c j i , f o r m ę o r a z s z a t ę g r a f i c z n ą . L i c z n e z a m i e s z c z o n e w n ie j z d j ę c i a i m a te r i a ły a r c h i w a l n e p o d n o s z ą w a r to ś ć i w p ł y w a j ą n a a t r a k c y j n o ś ć p u b l i k a c j i . M a to n a c e lu r ó w n i e ż z a c h ę c e n i a m ł o d s z e g o p o k o l e n i a to r u n i a n d o s i ę g n i ę c i a p o tę k s ią ż k ę . S t ą d p o m y s ł n a a k c j ę F u n d a c j i , k t ó r a p o s t a n o w i ł a p r z e k a z a ć d a r m o w y e g z e m p l a r z w s z y s t k im b ib l i o t e k o m s z k o ln y m , k tó r e b ę d ą c h c i a ł y m i e ć g o w s w o i c h z b i o r a c h . P r a c ę p o n a d t o u z u p e ł n i a j ą s t r e s z c z e n i a w j ę z y k u a n g i e l s k im i n i e m ie c k im . P o d s t a w ę ź r ó d ł o w ą s ta n o w ił y m a te r i a ły z e b r a n e w A r c h i w u m U n iw e r s y te t u M i k o ł a j a K o p e r n i k a w T o r u n i u , a r c h i w u m r o d z i n n y m b r a t a n i c y E l ż b i e t y Z a w a c k ie j D o r o t y Z a w a c k i e j - W a k a r c c y , z b i o r ó w f u n d a c j i o r a z n a j w a ż n i e j s z y c h p u b l i k a c j i o p i s u j ą c y c h ż y c ie P a n i P r o f e s o r " . 1 D o 2 0 0 2 r. F u n d a c ja „ A rch iw u m P o m o rs k ie A rm ii K ra jo w e j” .
' W śró d liczn y ch p u b lik a c ji o p isu ją c y c h ży c ie i d z ia ła ln o ś ć E lż b ie ty Z a w ac k ie j m o ż n a w y ró ż n ić m .in .: E. Z a w a c k a , C ze k a ją c n a r o zk a z, L u b lin 1992; te jż e , S zkic e
z d z ie jó w W o jsk o w e j S łu ż b y P o lek, T o ru ń 2 0 0 1 ; E lżb ie ta Z a w a c k a „ Z o " , T o ru ń 1995;
l-T r e ś ć m e r y t o r y c z n ą k s ią ż k i p o d z i e l i ć m o ż n a n a tr z y z a s a d n i c z e c z ę ś c i. P i e r w s z a o p i s u j e d z i a ł a l n o ś ć E l ż b ie ty Z a w a c k ie j j a k o in s tr u k t o r k i O r g a n iz a c ji P r z y s p o s o b i e n i a W o j s k o w e g o K o b i e t ( P W K) 3 o r a z ż o ł n i e r z a w c z a s i e w o jn y , d r u g a d o t y c z y j e j a k t y w n o ś c i n a u k o w e j o r a z d y d a k t y c z n e j , o s t a t n i a z a ś d o t y c z y p r a c y n a r z e c z z a c h o w a n ia p a m ię c i o ty c h , k tó r z y w a lc z y li z a P o ls k ę . S z e r o k o p o ję te j d z i a ł a l n o ś c i w o js k o w e j s i ł ą r z e c z y p o ś w i ę c o n o w k s ią ż c e n a j w i ę c e j u w a g i, p o c z ą w s z y o d p ie r w s z e g o z e b r a n i a P W K , n a k t ó r e z a b r a ł a j ą k o le ż a n k a z e s t u d i ó w n a p o z n a ń s k i m u n iw e r s y te c ie , p r z e z o k r e s d r u g ie j w o jn y ś w i a to w e j , s k o ń c z y w s z y n a c z te r e c h la ta c h ( 1 9 5 1 - 1 9 5 5 ) s p ę d z o n y c h w w ię z i e n iu z a tz w . „ d z ia ła ln o ś ć s z p i e g o w s k ą n a r z e c z o b c e g o w y w i a d u ” . J e s t to c z a s , k ie d y p r a c y d l a O jc z y z n y E l ż b i e t a Z a w a c k a p o ś w i ę c i ł a s i ę b e z r e s z ty . O b e j m u j e o n tr z y is t o t n e d l a P o ls k i o k r e s y : d w u d z i e s t o l e c i a m i ę d z y w o j e n n e g o , n ie m ie c k ie j o k u p a c ji o r a z p ie r w s z e l a t a p o w o je n n e . W k a ż d y m z n ic h z r ó w n y m z a a n g a ż o w a n i e m r e a l i z o w a ł a p o s t a w i o n e s o b ie c e le : p r z e s z k o l e n i e o k o ł o m i l i o n a4 P o l e k n a w y p a d e k w o jn y , w a lk a z w r o g ie m o r a z p r ó b a n i e d o p u s z c z e n i a d o z a p o m n i e n i a o b o h a t e r a c h ta m ty c h c z a s ó w . J a k p o d k r e ś l a a u t o r k a b io g r a f ii, c z a s d r u g ie j w o jn y ś w i a to w e j b y ł n a j w i ę k s z y m s p r a w d z ia n e m d l a E l ż b i e t y Z a w a c k ie j . B y ł a o s o b ą s t w o r z o n ą d o d z i a ł a l n o ś c i k o n s p i r a c y j n e j . J a k o i n s tr u k t o r k a P W K m i a ł a z n a k o m it e p r z y g o t o w a n i e w o j s k o w e 5; d z i ę k i s w o i m r o d z i c o m M a r i a n n i e i Ł a d y s ł a w o w i Z a w a c k im6 z n a ł a p e r f e k c y j n i e j ę z y k n ie m ie c k i, a j e j u r o d a : n ie b ie s k ie o c z y i b lo n d w ło s y n i e b u d z i ły p o d e j r z e ń w ś r ó d N ie m c ó w , z w ł a s z c z a w c z a s i e p r z e k r a c z a n i a g r a n i c . W s z y s t k i e te a t u ty s p r a w iły , ż e s t a ł a s i ę j e d n y m z n a j le p s z y c h p o ls k ic h k u r i e r ó w c z a s u d r u g ie j w o jn y ś w i a to w e j . W 1 9 4 3 r. p o b e z m a ła d w u m ie s i ę c z n e j p o d r ó ż y d o t a r ł a d o S z ta b u N a c z e l n e g o W o d z a w L o n d y n i e , b y p r z e k a z a ć g e n e r a ło w i W ł a d y s ła w o w i S ik o r s k ie m u in f o r m a c j e n a te m a t o k u p o w a n e g o k r a j u . S ł a w ę „ c i c h o c i e m n e j ” - j e d y n e j k o b ie ty - z d o b y ł a p o b r a w u r o w y m7 s k o k u z e s p a d o
n ie rzy A r m ii K ra jo w ej, R o czn ik T o ru ń sk i, 27: 2 0 0 0 , s. 1 3 7 -1 4 5 ; T. C h in c iń sk i, „ N a sza s łu ż b a tr w a " , B iu lety n IP N , 6: 2 0 0 3 , s. 4 9 - 5 3 .
3 D o 1938 r. O rg a n iz a c ja P rz y s p o so b ie n ia K o b ie t d o O b ro n y K raju .
4 D a n e n a p o d s ta w ie w sp o m n ień E lżb ie ty Z aw ack iej.
5 D zięki E lż b ie c ie Z a w a c k iej u re g u lo w a n a z o s ta ła p ra w n ie k w e stia w alc ząc y c h P o lek . 27 X 1943 r. w y d a n y zo sta ł d e k re t p re z y d e n ta R z e c z y p o sp o lite j P o lsk iej o o ch o tn icze j w o jsk o w e j s łu żb ie k o b ie t, k tó ry m .in . p rzy zn a w a ł im m o ż liw o ść aw an su o ra z p raw a d y sc y p lin a rn e w o b ec p o d w ład n y c h .
6 R o d z ic e E lż b ie ty Z a w ac k iej w c z asie z a b o ró w zw racali s ię d o s w o ich d zieci w ję z y k u n ie m ie ck im , k tó re g o zn a jo m o ś ć m iała u ła tw ić im w p rzy szło ści ed u k a c ję w n ie m ie c k iej szk o le .
c h r o n e m w c z a s i e p o w r o tu d o P o ls k i w e w r z e ś n iu 1 9 4 3 r. L o s y E l ż b ie ty Z a - w a c k i e j s p l o t ł y s i ę t a k ż e z in n y m z n a n y m k u r ie r e m c z a s u w o jn y Z d z is ła w e m J e z i o r a ń s k i m - ,J a n e m N o w a k i e m ” , k tó r e m u p r z y g o t o w a ł a i o s o b i ś c i e s p r a w d z i ł a m o ż liw o ś ć p r z e r z u t u d o S z w a jc a r ii. Z c z a s ó w P W K o r a z d r u g ie j w o jn y ś w i a to w e j p o c h o d z ą te ż z a w a r t e w ty t u le p u b l i k a c j i p s e u d o n im y : „ Z e lm a ” , „ S u li c a ” , „ Z o ” . Z a s w o j ą d z i a ł a l n o ś ć z o s t a ł a d w u k r o t n i e w 1 9 4 4 r. o d z n a c z o n a O r d e r e m W o j e n n y m V ir tu t i M ili ta r i , w 1 9 9 5 r. z r ą k p r e z y d e n t a R z e c z y p o s p o lit e j P o ls k ie j L e c h a W a łę s y p r z y j ę ł a O r d e r O r ł a B ia łe g o , a w 2 0 0 6 r. p r e z y d e n t L e c h K a c z y ń s k i w r ę c z y ł j e j n o m i n a c j ę g e n e r a ls k ą . O p is y p r a c y n a u k o w e j o r a z a k t y w n o ś c i d y d a k t y c z n e j E l ż b i e t y Z a w a c k ie j s t a n o w i ą k o le jn y is to t n y w ą te k b io g r a f ii. A u t o r k a p r z y k a ż d e j o k a z ji p o d k r e ś l a t a l e n t p e d a g o g i c z n y p r z y s z ł e j p r o f e s o r n a u k h u m a n is ty c z n y c h . D o w i a d u j e m y s ię tu o j e j tr z e c h p a s ja c h . P i e r w s z ą b y ł a m a te m a ty k a , k t ó r ą s t u d i o w a ł a w P o z n a n iu . Z t e g o p r z e d m i o t u ta k ż e u d z i e l a ł a k o r e p e t y c ji , b y z d o b y ć ś r o d k i n a d a l s z ą e d u k a c j ę . P o s tu d ia c h u c z y ł a m a te m a ty k i t a k ż e w k il k u s z k o ła c h . W ó w c z a s o d k r y ł a s w o j ą d r u g ą p a s ję : d z i a ł a l n o ś ć i n s tr u k t o r s k ą , k t ó r ą w y k o r z y s t a ł a w e w s p o m in a n e j j u ż p r a c y w P W K . T r z e c i ą o k a z a ł a s i ę a k t y w n o ś ć n a u k o w a , k t ó r ą r o z p o c z ę ł a p o d r u g ie j w o jn ie ś w i a to w e j . T e m a t e m j e j b a d a ń b y ła p e d a g o g i k a s p o łe c z n a , c o s iln i e z w i ą z a n e b y ło z j e j d z i a ł a l n o ś c i ą p r z e d w o je n n ą . N ie s te ty , g o t o w ą d y s e r t a c j ę d o k t o r s k ą w r a z z w s z y s t k im i m a t e r i a ł a m i s k o n f is k o w a n o i z n i s z c z o n o , a E l ż b i e t a Z a w a c k a z a „ s z p i e g o s t w o ” z o s t a ł a o s a d z o n a w w ię z ie n iu . P o u w o ln ie n iu w 1 9 5 5 r. p r ó b o w a ł a w r ó c ić d o a k t y w n o ś c i n a u k o w e j , c o w ta m ty c h w a r u n k a c h n ie b y ło p r o s te . S t a r a n i a j e d n a k z o s t a ł y o s t a t e c z n i e d o c e n i o n e i w 1 9 7 2 r. w k r a k o w s k ie j W y ż s z e j S z k o l e P e d a g o g i c z n e j o d b y ł o s i ę j e j k o lo k w iu m h a b i lit a c y jn e . T y t u ł r o z p r a w y h a b i l i ta c y jn e j b r z m ia ł : P r z e s z k o d y i n ie p o w o d z e n i a w s tu d ia c h p r a c u j ą c y c h n a u c z y c i e /i . N ie s te ty ó w c z e s n e w ła d z e n i e m o g ą c p o g o d z i ć s i ę z s u k c e s a m i E l ż b i e t y Z a w a c k ie j c a ły c z a s b lo k o w a ł y p o d e j m o w a n e p r z e z n i ą in i c ja ty w y . Z m ę c z o n a w a l k ą z s y s t e m e m p r z e s z ł a w 1 9 7 8 r. n a e m e r y tu r ę . N i e j a k o w r a m a c h r e k o m p e n s a t y w la ta c h o s i e m d z i e s i ą t y c h X X w . U n iw e r s y t e t M i k o ł a j a K o p e r n i k a s tw o r z y ł d l a n ie j e t a t, b y m o g ł a k o n ty n u o w a ć p r a c ę n a u k o w ą 8. W 1 9 9 5 r. o t r z y m a ł a ty t u ł n a u k o w y p r o f e s o r a n a u k h u m a n is ty c z n y c h . O s t a t n i a c z ę ś ć k s ią ż k i tr a k t u j e o d z i a ła l n o ś c i E l ż b i e t y Z a w a c k ie j n a r z e c z z a c h o w a n i a p a m i ę c i c z a s ó w d r u g ie j w o jn y ś w i a to w e j i lu d z i, k tó r z y p o ś w i ę c i li s i ę d l a P o ls k i. J e s t to te m a t w p u b l i k a c j i p o t r a k t o w a n y s z c z e g ó l n i e . A u to r k a b i o g r a f ii j e s t p r z e c i e ż k o n t y n u a t o r k ą d z i e ł a P a n i P r o f e s o r . P o t r a f i n a j le p i e j d o c e n i ć p r a c ę , k t ó r ą w ł o ż y ł a o n a w b u d o w a n i e F u n d a c j i „ A r c h iw u m i M u
z e u m P o m o r s k i e A r m ii K r a jo w e j o r a z W o j s k o w e j S łu ż b y P o l e k ” . J u ż o d la t s z e ś ć d z i e s ią t y c h X X w . E l ż b i e t a Z a w a c k a a n g a ż o w a ł a s i ę w t ę d z i a ła l n o ś ć . F a k t y c z n i e j e d n a k d o p i e r o p o p r z e j ś c i u n a e m e r y t u r ę m o g ł a c a ł k o w i c i e p o ś w i ę c i ć s i ę z b i e r a n iu m a te r i a łó w i p o p u la r y z o w a n iu w ie d z y z c z a s ó w w o jn y . N a j l e p s z y m m o m e n te m d l a r o z w o ju j e j d z i a ła l n o ś c i b y ł j e d n a k d o p i e r o o k r e s p o 1 9 8 9 r. O p r ó c z w i e l o k r o t n i e j u ż p r z y w o ły w a n e j F u n d a c j i d o n a j w i ę k s z y c h s u k c e s ó w P a n i P r o f e s o r m o ż n a z a lic z y ć m .in .: d z i a ł a l n o ś ć w K o m is ji H is to r ii K o b ie t ; k i e r o w a n i e K o m i s j ą H i s t o r y c z n ą K o m b a t a n t ó w p r z y N S Z Z „ S o l i d a r n o ś ć ” w G d a ń s k u ; u f u n d o w a n ie l i c z n y c h p o m n i k ó w , m .in . d o w ó d c z y n i i p r z y j a c i ó ł k i z o k r e s u w o jn y g e n . M a r ii W i t t e k 9. Z a s w o j ą p r a c ę z o s t a ł a u h o n o r o w a n a w ie l o m a o d z n a c z e n i a m i , w ty m t y t u łe m K u s t o s z a P a m i ę c i N a r o d o w e j. J e s t ta k ż e o d 1 9 9 3 r. H o n o r o w ą O b y w a t e l k ą M i a s t a T o r u n i a , w k tó r y m w 1 9 0 9 r. s i ę u r o d z i ł a i s p ę d z i ł a w ie l e la t s w o j e g o ż y c ia . E l ż b i e ta Z a w a c k a . „ Z e lm a " , „ S u l i c a ”, „ Z o " j e s t p u b li k a c j ą c i e k a w ą i g o d n ą p o l e c e n i a . U k a z u j e o n a ż y c ie to r u n i a n k i, k t ó r a m im o s w o j e g o b o h a t e r s k i e g o ż y c ia p o z o s t a ł a o s o b ą s k r o m n ą . J a k p i s z e a u t o r k a : „ K a ż d y k to m i a ł s z c z ę ś c i e s p o t k a ć J ą c h o ć r a z , z a w s z e b ę d z i e J ą p a m ię t a ł, J ą i J e j w i a r ę w s e n s p o d e j m o w a n y c h d z i a ł a ń d l a d o b r a O jc z y z n y ” . K s i ą ż k a p r z y g o t o w a n a p r z e z K a t a r z y n ę M i n c z y k o w s k ą z o s t a ł a j u ż z a u w a ż o n a i d o c e n i o n a w r e g i o n i e . N a j e j te m a t u k a z a ł a s i ę t a k ż e w z m i a n k a w lo k a ln e j p r a s i e 10. P u b l i k a c j a p o z o s t a w i a j e d n a k p e w ie n n ie d o s y t . W i e l e f a k t ó w z ż y c ia g e n . p r o f . E l ż b i e t y Z a w a c k ie j , n ie s t e ty z e w z g lę d u n a j e j p o p u la r y z a to r s k i i o k o l i c z n o ś c i o w y c h a r a k t e r , z o s t a ł o p o m i n ię t y c h . N a l e ż y w ię c j e d y n i e c z e k a ć n a u k a z a n i e s i ę z a p o w i e d z i a n e g o w k s ią ż c e , a p r z y g o t o w y w a n e g o w F u n d a c j i w y d a w n ic t w a o c h a r a k t e r z e n a u k o w y m p o ś w i ę c o n e g o ż y c iu P a n i P r o f e s o r . K a t a r z y n a K ą c k a ( T o r u ń )
9 P o m n ik zo sta ł o d s ło n ię ty 19 IV 2 0 0 7 r. n a d z ie d z iń c u M u z e u m W o jsk a P o ls k ie g o w W a rsza w ie.
10 A. C ic h o c k a , W yszk o liła ty sią c e P olek. K s ią ż k a o c ic h o cie m n e j. E lżb ie ta Z a
