Widok Obowiązek Innego. Trzeci

Pełen tekst

(1)Wojc i ech Kalaga. ObowiEltZek Innego. Trzeci W żadnym obszarze humanistyki myślenie binarne nie pozostawiło chyba tak wyraźnego śladu, jak w obszarze Inności . Cała wieloletnia już debata wokół Innego (obcego, drugiego, etc.) przebiega wedle dychotomicznego wzorca ja - inny, tożsamy - inny, swój - obcy itp. Ta znaturalizowana binarność największe spustoszenie wydaje się czynić w sferze rozważru1 etycznych, bowiem ich przełoże nie na kategorie praktyczne najdotkliwiej nas dotyczy. Celem tego szkicu jest podważenie owej dwoistości, zakłócenie binarnego modelu. Zadanie to wymaga postawienia kilku pomocniczych, acz kluczowych pytań. Po pierwsze, jaka jest najbardziej podstawowa relacja Tożsamego i Innego. Jest to pytanie wkraczające w ten obszar kultury, który nie może pominąć inspiracji Emanuela Levinasa, inspiracji tyleż pozytywnej, co w przypadku tego szkicu także polemicznej. \V przekładzie na język teorii oznacza to pytanie o prymat ontologii lub etyki: co bardziej pierwotne w określeniu moralnego imperatywu? Jaź11 styka się z innością u samego swego iródła - wtrącenie, jak chce Heidegger, w świat oznacza wtrącenie w świat mniej lub bardziej świadomie, mniej lub bardziej chętnie przygotowany dla nas przez Innych. Narodzinom jaźni towarzyszy zatem od samego początku dług, zobowiązanie wobec Innego - obowią zek tyleż pierwotny, ~o dwuznaczny. Owo zobowiązanie Innego stanowić będzie trzeci, centralny problem naszych rozważań uzupełniony uwagami natury, ogólnie mówiąc, politycznej.. Przyimek Nie przypadkiem przywołałem na wstępie Martina Heideggera. Wprawdzie na pytanie, czym jest ontologia, Levinas odpowiada ogólnie: ,,Jest to właśnie rozumienie słowa «być»"1, ale w swych rozważaniach pojmuje ją najczęściej w rozumieniu Heideggerowskim opartym na ontyczno-ontologicznej różnicy między Byciem i bytami (das Sein i die Seiende). Tak rozumiana ontologia ustanawia prymat relacji Dasein do Bycia nad jego relacją do Innego. Obojętność odpowiedzi Kaina na pytanie Boga „Gdzie twój brat?", Levinas uzasadnia faktem, iż Kain mówi z „pozycji ontologicznej" pozbawionej sensu etycznego: ,,Jajestemja, a on jest on. Jesteśmy odrębnymi bytami"2 • Z perspektywy ontologicznej, możemy jedynie być ze sobą, współbyć (Heideggerowskie Jv!itsein czy Miteineindersein), ale bycie-z, wsp6łbycie oznacza bycie osobno, jedynie mimo siebje, osobno (moż~ na by powiedzieć, iż osobność to właśnie „ontologiczne" pojmowanie osoby). W takim rozumieniu ontologia jest, jak ujmuje to Zygmunt Bauman, ,,terenem bez moralności [ ... ] Moralność może być tylko przed ontologią; aby moralność była, «dla>). musi być przed «z»"3 . Filozofia pierwsza zatem nie zawiera się [dla. 81.

(2) 4Q=E-M.,\S\ITO.E=P\G\$!%*.B5\S\MOS=5K2V5E=P\/T1=.\

(3) *+\\,\DGK.BEGN0\ D.\VE-1V5E=5\E=5V.B5WE5\=\SMOUIE5

(4) \=BGVG8.\I=5KSMV.\?5MO\5OTAJ\ (IKVTS=B5?GS-E=5\

(5) *=\IGMO.S=5E=5\;G\E.\1V5B5\K5B.1?=\D=U2VTIG2D=GOGST1<\ D.\MS5\>K2CG\S\E.2.E=P\2G/KP\?.A\V.PS.W.\\V57\'=M1<E5K\1<.K.AO5KP\2GMCGSX E=5\D5O-7=VT1VE5;G\E.\PMTOPGS.E=P\;G\IGV.\8VTAJ\NS=.O.\S\MOGIE=P\GMO.O51VX ETD\G\/KG\?5MO \STWMV5\G2\/TOP S\O.A=D\M5EM=5\W5\VE.?2P?5\M=U\IGV.\/TO5D =\E=5/TO5D 5=25;;5KGSMA=5\ "!* ?5MO\2B.\ 4R=E.M.\E=5\ 2G\IKVT?U1=.\?.AG\ MIGM/\E.MV5;G\=MOE=5E=.\S\NS=51=5\V.AC.2.\GEG\/GS=5D\E=5\OTBAG\=MOE=5E=5\* 1VT\ *EE5;G\.B5\O5W\PMO.E.S=.\D=U2VT\.\.\EETD\K5B-1?U\MTD5OKT1VE5?\KSX EGKVU3EGN1=\O.\V.N\E=5\IGVS.B.\E.\.PO5EOT1VE5\1VTB=\G2\IG1VJOAP\5OT1VE5\MIGX OA.E=5\ ?5;G\'S-KVT\ K5B-1?.\V\OS.KVJ\?5MO\G2\K.VP\5OT1VE. 'G\?52TE=5\E.MV5\ =MOE=5E=5\

(6) * EE5;G\OS=5K2V=\ 4R=E.M\1VTE=\O.A=5\MIGOA.E=5\DGWB=STD\5OT1VX EGN0\V-O5D\E=5\STE=A.\V5\MIGMG/P\DG?5;G\=MOE=5E=.\?.AG\=MOGOT\BP2VA=5?\-\V\

(7) ( $'

(8) * G2IGS=52V=.BEGN+1=,\V.\2KP;=5;G\AOK.\S\MSG=D\

(9) $'#*"&') &*?5MO\E=5PMPS.BE. (MO-EGS=5E=5\IK=GKTO5OP\ * =\V.MOJI=5E=5\E=D\)\ IGMO.S=5E=5\5OTA=\IKV52\ GEOGBG;=J\ E=5\PMPS.\?52E.A\KGVPD=5E=.\?.>E=\?-AG\/TOP\V\=MOGOT\MS5?\G2F/E5;G\ =\GMG/E5;G\ *\IPEAOP\S=2V5E=.\O5;G\V.CGW5E=.\KV51VTS=N1=5\E=5VKGVPD=.C5\?5MO\ W5\OG\1G\ '$'*'

(10) * OG\VE.1VT\EET\VCGS=5A\DGW5\DE=5\G/1<GX 2V=0

(11) \#S.\E=5VKGVPD=.CGN0\?5MO\K5VPBO.O5D\PIKV52E=5;G\\GEOGBG;=1VE5;G\V.CGY W5E=-\=W\EET\?5MO\1VTDN\1G\

(12) !#"* E=5\?5MO\DEJ\?5MO\

(13) !#"*'

(14) * *. \=B5\?5MO5D \?5MO5D\DGE.2J\5MO5D\/5V\2KVS=\=\/5V\GA=5E\SC.NE=5\IKV5V\=MOE=5Y E=5\+\\, &OJ2\STICTS.\IGOKV5/.\;5MOP\5OT1VE5;G\V2GBE5;G\VE=S5BGS.0\GSG\ '

(15) *".S5O\?52E.A\S\ P?DP?J15?\D5O.7HKV5\MIGOA.E=.\'S.KVT\ E=5\E.V/TO\DGW5\ E.O-K1VTS=5\.B5\?52E-A\;2V=5N\S\OB5\ PS=2-1VE=.\M=U\IKV5AGE.E=5\G\DGE.2T1VX EGN1=\GMG/T\/T1=5\K.V5D\OG\E=5\IKV5E=A.E=5\.\AGE:GEO.1?.\ 5DI.OT1VE-\SIK-SZ 2V=5\ .B5\S1=JW\AGE:GEO.1?.\ MIGOTA.DT\M=U\IKV51=5W\OS.KVJ\S\OS.KV\ +\

(16)

(17) \,\ S\K5B.1?=\D=U2VTGMG/GS5?\E=5\1<G2V=\G\OG\/T\DTNB50\K.V5D\DE=5\=\=EE5;G\B51V\ /T\/T6\OS-KVJ\S\OS.KV

(18) \$K-S2V=S.\?52EGN0\BP/\IK.S2V=S5\K.V5D\E=5\?5MO\K.V5D\ MTEO5VT\B51V\K.V5D\OS.KVJ\S\OS.KV $KVT1VTET\STG2KU/E=5E=.\=\G2;KG2V5E=.\IG2D=GOP\?.AG\DGE.2T\DGWE.\2GI-X OKTS.0\M=U\S\E=5P9TD\OK.AOGS.E=P\S=52VT\S\IGMOKV5;.E=P\IGVE.E=.\?.AG\MIGMGX /P\PVTMA.E=-\2GD=E.1?=\=\IKVTSC.MV1V5E=.\O5;G\1G\IGVE-S.E5\%5B-1?5\V\=EEGY N1=J\G21=E.?J\M=U\G2\K5B.1?=\S\AOKT1<\'5E\&.D\2GD=EP?5\IG1<C.E=.\BP/\G/5?DP?5\ EE5;G\.\AOKT1<\DG25B5D\?5MO\S=52V. !.DT\OP\2G\1VTE=5E=.\V\AGEO5MO.1?J\ APBOPKT\=DD.E5E1?= 2J5E=.\2G\V.SC.MV1V5E=-\IKV5V\KGVPD\.\S\AGEM5AS5E1?=\ MOGO.B=VGS-E=.\IKV5V\?5;G\A-O5;GK=5\SMVTMOA=5;G\1G\IG22.?5\M=U\IGVE.E=P

(19) \".\S5O\ MIG?KV5E=5\S\'S.KV\EE5;G\S=EEG\VGMO.0\IGV/.S=GE5\DGD5EOP\G;.L=.?J15?\=\AS.X B=8AP?J15?\IG?[1=-D=\I5K15I1?=\/GS=5D\?PW\M.DG\OG\MO.?5\M=U\IKV5?.S5D\=\7HKDJ\ V-SC.MV1V5E=.\ "-?B5IMVT\MIGM/\IGVE.E=.\2KP;=5;G\OG\ O.A=\S\AOKTD\E=5\ V.Y PS-WTDT\E-S5O\AGBGKP\ ?5;G\G1VP B.O5;G\ 4R=E.M\K.1V5?\E=W\G\MIG?KV5E=P\ S\MOKGEU\OS-KVT\@5MO\GEG\IKV51=5W\IGVE-E=5D\I5K15I1?J\SGB=\DS=0\G\2GMOUX I=5\2G\OS.KVT\2GMOUI\2G\OS.KVT\?5MO\G2\K.VP\5OT1VET . 82.

(20) (I2AF92F92_ 912,AQ_ -2UKHUQCHR2=_ .US_-2UIH=T.9HR2=_R921US_ IHURHB9AH-S_ LIHNS@,/_9FFS.8_-2U_F,K,V,F9,_9.8_F,_U,RA,LU.U2F92_IHUF,F92C _IHUHLN,R9,=J._ 9.8_NHVL,CHM/_F92N@F9TNJ_@,N27HK9,C9_IK,7F92F92_N,@92_RLI92K,_L9T_=21F,@_H@LSY CHKHF2C_9_L@,U,F2_=2LN_.8S-,_F,_IHUHLN,F92_R_L53KU2_QNHI99_$2V2B9-S_F,R2N_IHZ 7H1U9/_L9T_U_K2NHKS@J_8272CHF99 _NH_NKU2-,_-S_IH7H1U9/_L9T_ N,@V2_U_4,@N2C _9V_ R_MR92NB2_ N2=_K2NHKS@9_ 1HC9F,.=,_9_RA,1U,_ LJ_9FN27K,BFJ_.UTM.9J_IH1D9HOQ _ -H_ IKU2.92V_ =,_NH_F92_NSB@H_.9,AH _,B2_9_R921U,_ ,QNHMR9,1HCHM/_9_MR9,1HCHM/_U2[ RFTNKU,_*S1,=2_L9T_=21F,@ _V2_I2LSC9UC_N,@927H_LNR92K1U2F9,_B2VS_F92_R_IKUSI9Y L,F9Q_ IH1C9HNHR9_ F92QLQR,BF2=_ IKU2CH.S_ 9_1JV2F9,_ 1H_ 1HC9F,.=9 _ ,_K,.U2=_ R_=21FHLNKHFFSC_NK,@NHR,F9Q_R921US_=,@H_U,RA,LU.U,F9, _RA,MF92_R_HR2=_ .8RSY NB9R2=_R_1H-92_KVFHK,@9.8_2@LI9,.=9_ K2NHKS.2_8272CHF99_LNHLHR,F2=_IKUS_H@,U=9_ CR92F9,_H_R921US_ 8.9,AH-S_L9T_NQN,=_IKUSNH.US/_IH7BJ1S_ _(_'29K.2_, _6BHUH\ 4,_K2IK2U2FNQ=J.27H_NK,1S.=T_CF92=_1HN@F9TNJ_1HMR9,1.U2F92C_2QKHI2=L@9C_!B,_ '29K.2_, _IHUF,F92_NHVL,C2_=2LN_F92C,B_U_9LNF92F92C_ XIHUF,R,BFHM/^_R_F,=LU2KY LUSC_L2FL92_9_X-SN^_LJ_F92_NSB@H_C2N,6US.UF92_NSC_L,CSC _,B2_)J_N2V_N2KC9F,C9_ LSFHF9C9.UFSC9 #1J._NSC_NKHI2C _LNR92K1U,CS _9V_F92_NSB@H_IHUF,F92_=2LN_UF,\ @92C _,B2_UF,@92C_N,@V2_=2LN_.UAHR92@ *_@HFL2@R2F.=9_@,V1,_LIHA2.UFHM/_=2LN_ U,K,U2C_UF,@92C _CSMBJ_9_IHUF,F92C_'2KLI2@NSR,_CHF,1S_F,KUQ.,_=21F,@_9FFS_ NH@_KHUQCHR,F9,_ 'HUF,F92_=2LN_U,RLU2_H1IHR921F9HM.9J_C9T1US_CSMBJ_9_NSC _ .H_HF,_CSMB9_ *_IHUF,F9Q_F92CHVB9R2_=2LN_HLN,N2.UF2_RS=M.92_U_L92-92_ 1B,N27H_ LIHA2.UFHM/_F92_CHV2_C92/_N2=_L,C2=_LNKQ@NQKS _.H_IHUF,F92 $2LN_NH_@HF@BQU=,_ K,1S@,BF92_H1C<2FF,_H1_N2= _@NKJ_LQ72KQ>2_ 2CI,NS.UF,_2I9LN2CHBH79,_RSR92\ 1U9HF,_U2_UF,@Q_NK9,1S.UF27H_UR,VSRLUS_LNKQ@NQKT_UF,@Q =,@H_F,KUT1U9,_IH] UF,F9, _=2LN_HFH_=,@_U,RLU2_NK,FL.2F12F.=J_ RA,MF92_RS=M.92C_IHU,_L92-92 _

(21) ,_F92_U,RA,LU0U2F92C *91U9CS_R9T. _9V_H1KT-FHM/_9_CHF,1S.UFHM/_=,:F9_R_V,12F_H.USR9LNS_LIHY L[email protected]_RSF9@,=J.J_U_IKSI,1AHM.9_.US_F,@,UR_HFNHBH79.U\ FS.8 _,_-92KU2_L9T_K,.U2=_U_2L2F.=,B9LNS.UF27H_KHUQC92F9,_IH1C9HNQ_R_I2KLI2@NSY R92_ &[email protected]_ "2LN_ 2NS.UFS_ LN,=2_ L9T _ IHMK21F9H _ RSUF,F92C_ R9,KS_9_F,_ NSC _E<T1US_9FFSE9 _IHB27,_N,@W2_=27H_IKU2=CQ=J.2_I9T@FH_%H9C_.2B2C =2LN =21[ F,@_RAJ.U2F92_ R_@KJ7_ 2NS.UFS_ ,7FHLNS@,_ 9_,N29LNS_ +_I2KLI2@NSRS _IHR921UCS_ H7BF92 _ @QBNQKHUF,R.U2= _ IH=CHR,F92_ =,:F9_ =,@H_ @HFLNKQ@NQ_ 1SL@QKLSRF27H _ ,_IKUSF,=CF92=_=,@H_NHVL,CHM.9_R_UF,.UFSC_LNHIF9Q_IKU2U_1SL@QKL_RLIA@K2HR,\ FJ [email protected], =2=_CHF,1S.UFJ_HLH-FHM/_&,LU,_UF,@HRHM/N2@LPHRHM/_IHRH1Q=2 _ 9V_LIHLH-2C_F,LU27H_9LNF92F9,_=2LN_R_.UTM.9_=2=_9FN2KIK2N,.=,_U_U2RFJNKU _HK,U

(22) _.H_ NQN,=_LU.U27BF92_ 9LNHNF2 _ F92QLN,FF,_,QNH9FN2KIK2N,.=,_ IHUR,B,=J.,_ @LUN,ANHR,/_ NHVL,CHM/_9_QNKUSCSR,/_=2=_9LNF92F92_$,@_LN,K,A2C_L9T_NH_LU.U27AHRH_RS@,U,/_ R_9FFSC_ C92=L.Q _ 9FN2KIK2N,.=,_ =2LN_IH=T.92C_ F92_ NSB@H_ 2I9LN2CHBH79.UFSC_ HUF,.U,=J.SC_I2R92F_KH1U,=_HI2K,.=9_IHUF,R.U2=_ 1H@HFSR,F2=_IKU2U_IH1C9HN_ F,_IKU21C<H.92_ ,B2_=2LN_N,@V2_IH=T.92C_HFNHBH79.UFSC_H1FHLUJ.SC_L9T_1H_LIH[ LH-Q_9LNF92F9,_.UAHR92@,?,@HUF,@Q_,@H_F92QLN,FF27H_ IKH.2LQ_,QNH9FN2KIK2N,Y .=9_ $,:G_U,R1U9T.U,_LR2_9LNF92F92_.9J7AHM.9_,QNH9FN2KIK2N,.=9_@,;1S_CHC2FN_ 9FN2KIK2N,.=9_H1FHL9_L9T_R_=,@9M_LIHL-_1H_CHC2FNR_IHIKU21F9.8 _R.8H1U9_U_F9. .

(23) mi w relacje i poddaje się syntezie. Można powiedzieć, iż Ja to moje ciało plus synteza interpretacyjnych relacji sięgających chronologicznie do momentu narodzin. Fakt jednak, iż owe akty interpretacji i autointerpretacji zachodzić muszą w jakimś uniwersum interpretacyjnym, wiąże naszą tożsamość z zamieszkującymi to uniwersum (i współlqeującymi je) innymi tożsamościami. Interpretując to, co na zewnątrz i siebie samą, jaźń w podobnej mierze samoksztaltuje się dzięki skierowanym na siebie aktom interpretacji, jak kształtowana jest przez dyskursy działa jące w interpretacyjnym uniwersum. To pierwszy czynnik przełamujący monadyczną osobność Ja. Decydujące znaczenie ma jednak ten aspekt autointerpretacji, który polega na samookreślaniu się i kształtowaniu własnej jaźni przez różnicę od Innego i Innych. Ja określa siebie i definiuje swą tożsamość między innymi dzię ki podobieństwu i różnicy od tego, co nie jest Ja, co jest inne - to prawda ogólnie już znana. Odwołując się do metafory Gestalltystów, można by powiedzieć, że Inność staje się tłem, dzięki któremu może ujawnić się figura jaźni. Metafora ta jednak pozornie jedynie oddaje istotę relacji tożsamości do Innego. Konstruowanie tożsamości przez różnicę od Innego polega nie tylko na negatywności różnicy, ale także na internalizacji Innego: w procesie interpretacyjnego samookreślania jakaś część Innego z konieczności zostaje wchłonięta w wyłaniającą się tożsa mość. Mówiąc przewrotnie nieco, źródło tożsamości tkwi w Innym - w zinternalizowanej różnicy od Innego oraz różnicy Innego (tej różnicy, która wyróżnia Innego). Tę nieuniknioną relację między jaźnią a innością- kształtowanie mego świa ta przez świat Innego - podejmuje z perspektywy epistemologicznej Gilles Deleuze. ,,Inni", pisze Deleuze, ,,wprowadzają znamię [sign] niewidzianego w to, co ja widzę, powodując, iż odbieram to, czego nie widzę, jako coś, co jest dostrzegalne dla Innego [ .. . ]. Inny jest najpierw strukturą pola percepcji, bez którego całe to pole nie mogłoby funkcjonować w sposób, w jaki to czyni"21 • Dla Deleuza, Inny jest przejawem możliwego świata; świata, do którego dostęp uzyskuję właśnie dzięki obcowaniu z Innym - dzięki interpretacji Innego: Kiedy z kolei ja ze swej strony odbieram rzeczywisto§ć tego, co wyrażał Inny, nie czynię nic poza tym, że eksplikuję Innego, tak jak rozwijam i realizuję odpowiadający mu możliwy świat. [ ... } Inny jest istnieniem ogarniętej możliwości. Język jest rzeczywistością możliwego jako takiego. Jaźń jest rozwinięciem i eksplikacją tego, co możliwe, procesem jego realizacji w aktualności 22 •. Opisane przez Deleuza zjawiska percepcji stają się- w interpretacji - ontologicznym fundamentem jaźni. JA internalizuje nie tylko różnicę od Innego i różni cę już w Innym tkwiącą, ale też wchłania pozytywną możliwość Innego. W rezultacie tego uwewnętrznienia rodzi się nieodwołalnie zobowiązanie wobec Innego: jestem jaki jestem w znacznej mierze dzięki niemu, dzięki jego istnieniu. Owo zobowiązanie nie jest jednak wolne od ambiwalencji: z jednej strony zyskuję przecież budulec swej jaźni, ale z dmgiej zostaje mi narzucony - w postaci języka. 84.

(24) i innych systemów znaczeniowych - symboliczny porządek Innego właściwy uniwersum, które dla mnie zgotowano (lub, językiem Heideggera, w które zostałem wtrącony, gewoifen). Co więcej, owo zobowiązanie ontologiczne odsłania nam jeszcze jedną wła ściwość relacji z Innym: ponieważ Inny, jako uwewnętrzniona różnica lub moż liwość, zawsze już jest w nas, upaść musi koncepcja jaźni jako osobnej i odgraniczonej monady skazanej z góry na samotność przez swe ukształtowanie egzystencjalne. Trudno zatem zgodzić się ze stwierdzeniem, że ,,[ ... ]moje istnienie stanowi element absolutnie nieprzechodni, coś bez intencjonalności, bez odniesień. Wszystko można między bytami wymieniać oprócz istnienia,,23. Takie ujęcie pomija semantyczność, znakowość, refleksyjność, kulturowość ludzkiej istoty od samego jej zarania. Jaźń postrzegać musimy nie jako pierwotnie wyizolowaną monadę bez okien i drzwi, a jako nebularną strukturę o ukształto wanej i rozpoznawalnej tożsamości, ale pozbawioną klarownie zarysowanych granic oddzielających to, co jest nią od tego, co Inne24• JA w znacznej mierze (w swym sposobie istnienia) wynika z Innego. Nebulamość osoby jest właśnie dzieleniem się istnieniem - sednem Tożsamego i Innego jest nieuchronne wzajemne przenikanie. To zakorzenienie jaźni w inności każe nam ponownie zastanowić się nad przyimkiem najdoskonalej odzwierciedlającym pierwotną relację Ja do Innego. Ani Z podkreślające wspólbycie w świecie, ani DLA podkreślające etyczność istnienia nie wydają się trafnie oddawać pierwszej przyczyny wzajemnych uwikłań toż samości i inności. Jeżeli nie zgodzimy się z monadycznym charakterem jaźni, je~ ś1i uznamy poznanie za integralny moment istnienia ludzkiego, to w konsekwencji musimy dojść do przekonania, iż żadna z tych „struktur bycia' ' nie jest pierwotna. Nasuwa się nieodparcie trzecie rozwiązanie: to, co poprzedza bycie z jako współ bycie i bycie dla jako możliwość moralną, to bycie PRZEZ Innego, w sposób konieczny wynikające z ontologii jaźni i wyłamujące się z okowów monadyczności i osobności. Nie jest pierwotną struktura bycia razem - jest ona już pochodną rzeczywiście pierwotnej struktury bycia-przez: heterogenezy, swoistego kanibalizmu ontologicznego jaźni. W sposób nieunikniony Inny jest ambiwalentną czę ścią mnie; stąd też pierwotne u mnie wobec niego zobowiązanie. Z tych samych względów pierwotnym źródłem gestu dla jest nie etyka a ontologia, z której wynika dopiero - być może nieświadomy swego ontologicznego źródła - nakaz etyczny. Zgoda więc na to, że ,,[ ... ] jaźni przed jaźnią moralną nie ma [ .. .]"25 , ale dzieje się tak nie w rezultacie arbitralnie ustanowionego dogmatu czy przyjętej teologii dobra, a na skutek ontologicznego zobowiązania wobec Innego, od którego nikt - z przyczyn najbardziej podstawowych - nie jest wolny. Zobowiązanie.. Drugi, Trzeci. Bycie przez, otwartość i nebulamość Ja pozostaje oczywiście w niezgodzie z teoriami zakładającymi ontologiczną immanencję indywiduum. Dla Levinasa ,,To, co społeczne jest poza ontologią" 26 . Bycie Ja jest dla filozofa sprawą pry-. 86.

(25) y=rbNy{Se]ey=bheGC{DS=/bb{DP$9iHD{ySqrepDSL=ZrC{DS=WHqrr{_De b=WC=jGSHWfi{y=rbH%SqrbSHbSHWHqrWHG{bhiHDhZr#iHWbSH_eO|[e_ubSZe y=E+ _eO|ebSHW efeySHGSHF =]HbSH_eO|feGSH]SEqS| _eS_SqrbSHbSH_ 7=èrbepEW=ySqS|yS|Drur=WW=Zey{Se]ey=bSHZr#iHb=b=D=q=_ey{G= iHbSHC{ru 9uW|DSu2IxSb=q=GefSHiep_SHiE=-iuOSHOe Zi=bSHDHO{ qrHbDWS yfH^bSfez=]=y{C{FqS|_eb=G{DbepDSei=fe^hD{Eqyhreq= _epF-iuOS_ 0b=DHW_=qS|iHDWHH]Sub=_{SqrbSHbSH /bbHOe= K>ZrfSHiyerb{SbSHubSZbSeb{&req=_epEeqr=WHb=b=Deb=qr{O_=rH_0bbe pDSGiuOSHOeZi=cD=HO{qrHbDWSeGfeDhrZuSyqfeq#CCHy=iubZey{5e ^hDHdHqS}/bb{_bSHWHqryrHG{eyeDH_b=qHW ye]S =ZebSHDb{_ y{bSZSH_qfeqeCub=qHOeC{DS=1= bSHr{]Ze_eTH

(26) =]H_uqSGSH]SFqS|qyeS_ SqrbSHbSH_/bb{mfiHK=Zryqf#]b{DPGepyS=GDH*Suy=iubZey=cZu]ruie y{DP=y_=Ziey{_S=iHb=yHrOHbHr{Db{DP r=[ W=Zq=meWHqriHu]r=rH_ SqrbSHbS=Sbb{DP3SHeb=D=reC{bAabSHW^=OeGHbS=HO{qrHbDW=]b{DQDSHi fSHl'q=merbepEypi#Gr{DPZr#i{_=yGS|D=_SqrbSHbSH WHp]SWuWHW=b=_ _eW=q=_erbepEW=ZeC{ruQHrHieOHbSDbHOe W=yS się C=iGSHWri=OSDbSHbST q=_erbepEmeb=G{ 7rySHiGHbSH=rH_ :e GfeySHGS=]bepFbSH_=; <KvbG=_Hbru bSH _=fi{D{b{DH]u

(27) D{W=ZSHOeZe]ySHZD{bbSZ=GHrHi_SbuWhDHOe riuGbe ub=E=yfH^bSu=q=GbSebH5iHDSybSH

(28) eGfeySHGS=]bepE_=Ui#Gêy^=pbSH yey{_eCeySh=bSu HO{qrHbDW=]b{_ y{bSZ=WhD{_ =ure iHK]HZq{WbepDS SqrbSHbS=,{J_eHriuGbeb=y=FreUi#GêKwbG=_HbrH_yry=iG{_qHbqSHrHOe qêy= y={yq{_O^=ySDeyepFfeDhrZuW=bS WHqrreWHGb=[fHybepDSh fi{D{b=y{fiHG=WhD=Su=q=GbS=XhD=Hr{Z|CHferiHC{eGye^{y=bS=qS|Ge 4SHqZecDebHOe8efi=yG=HeGfeySHGS=]bepF=/bbHOebSHb=WGuWHuqfi= ySHG]SySHbS=yqfe^HDbSH

(29)

(30) ZebrHZpDSH =]HrHbSHy{fiHG= eb=q=_HWZebqriuZDWSW=bSZr#iHWSqrerhWHqrPHrHieOHbH= =CqeiCey=bSH0bbH Oe S[r#iHWre[ebqriwZDWSy^=pbSH eyefi{_BHeCeySh=bSH 6eu _S=b=bSHW=Ze_eb=G{Db~ =i=DHWW=ZerHZqr

(31) =ureiH MHZq{Wb= W=Uc Gy#DQDeb=W_bSHW fi{D{b W=yS qS| W=Ze rHZqr Hr{Db{( fe fSHiyqH]e[=]bSH GS|ZSSbrHkgiHr=DWSbSHuDQiebbSHuyS[^=bHWyQSHi=iDPSHy=ire pDSSbrHifiHr=D{WbHOeubSyHiqu_SZebrHZqruZu]ruieyHOefeyr#iHOHbHi=]bSH i=DWS HO{qrHbDW=]bHOeeCeySh=bS= yeCHD/bbHOeZr#iH_u=yGS|D=qyH SqrbSHbSHyZqr=\SHyW=ZS_SqrbSHWH .^#yb{mb=qrfqryH_K?ZruSW=Ucy{^=bS=qS|SbbepDSWHqrf=i=GeZq=] bH =r=iDSHZ]=ieyb{DQOi=bSDn|G{8eq=m{_=/bb{_fiHGqr=ySebHrur=W aHr@eihbHCu]BepDSfeGneru!/qrbSHbSHfiH/bbHOebSHqSH=qeChYHGb=Z WHq DH Deb=W_bSHW ri{ SqrerbH qZurZS 5SHiyq{_ bSDP yqfe_Sb=b{_ Wu WHqr fSHiyerbHeCeyRs=bSH GûOy{bSZ=WhD{H qfeqeCu SqrbSHbS= W=UbS =yqHi q{_ieuoHbSu Z=GHWreq=_epDS' D{reSbG{ySGu=]bHWD{qfe^HDbHW D{ b=ieGeyHW )req=_epFZebqriuuWHqS|fiHi#bSD|eG/bbHOeSfiHuyHyb|t bSHbSHi#bSD{S_e]SyepDS 0bbHOe" 8eebre]eOSDbHeCeySh=bSHy{fiHG= PVHi=iDPSH y=irepDSSWHqreGbSDPbSH=]HbH 9r{_ qHbqSH ebre]eOS=bSHr{][e. .

(32) kjknLKCLs}Z2C\LrsCgj{SK\CLs}ZSkxgZs{}WqHSj{}ALr{LWSrsjs}WLrsLq_} CK]xLgSx8ggLPjSgSLrSL_}sjjGj{SlCgSLjKgCW{HLqgSLWrLPj `j_Lgsx SrsgSLgSCgCrLWWCgS$C3u{}]CgSCrS~TZm>mu =jKaPSL5k7G>UXm>m&RR>ASugSLL{C\CgCkn}W"HSLnL\CHWSGSgFLWWCZj kjKrsC|j{LWnL\CHWSLs}HgLW6t}ZC;MySgCrC xHSL\LqgSjgC{jKkj{SLKSC\ hjqHS{jGLH?{Cn} kjknLKCjgsj\jPS#{rkjr$GxrsCgj{Sjg}CnGSsnC\gSL WLWknLrsnLiCZnLq\CrS~{jZ$!?jrC_LPjS5nxPSLPjWCZG}CgSZ]}{rL^ZSL kjjrsC]L {SlZS {Zs$nLZCK} gSHQWLrsx{SZ]Cg} >kjsZCgSL?{Cn} gSL x{PR+KgSCCCgPCj{CgSC s}HQ Zs$n}GSjnl{gS` xKSC]{SggL Cn${gj knC{gLSZjRD>u{CgLnL\CHWLAjrsCWLsxgCr{$Wrkjr$G{}Z\xHjgC_j\S {jqIsnCPLKSSWLL\Ss~jrsCsgSlnjx_SLIWCZjgSLnjrsn}PC\g}ZjgOSZsn${gj {Cg}HQ{EsjqHS =jsnLHSL 5k7H>TZm>m'RR>ASu SgCHLWmz Ls}ZC;MySgCrj{rZC _xrSC Z]CKCIr}_Lsn}HgjqIS{CWL`gjqInL\CHWS9C 8gg}5\C;MzSgCrCnL\CHWC?{C nlWLrsC]jLgSCCr}_Lsn}HgC @nCNgSLxW_xWLsj{r{}_Zj_LgsCnx A}P bxgs4Cx_Cg& u/u_eS_hRKhu=Su-j3ZmkuhbjD>Z=m3u_DYu3_kP>cZD3"uRD>uI>_euR3uTS7mWeKhuD_dSbR>u KDPuMRRkuI>_euju_eS_hRKhu=SuPRD>u eSu1>ASu_TZ3j3uu.Sum=3RD>u*?iDR3_3uS=7mkq c38uPSER3 I3KSu=>@DRD7I#u-j3Zmk uMRRkuI>_eu=N3uPRD>u3ZmWuI>`NDuNDuelNKSuI>`NDu PIu_eS_hR>Lu=Su+D>ASuI>_euT]A[4PSjSuRD>_kP>e^7mRku eSumR37mkuRD>um3N>Eku S=uo>ASu6kO>AS u S6>7R>AS u TZm>jD=kj3R>ASu7mku_TS=mD>j3R>ASuS=jm3J>PRD>r RD3u_Dg0uu2u,S_e3j3uPS\NR3ujkej3Zm3u_eS_hR>Kum3_3=RD7mSuRD>ZjRk!uf3uRF>s ZjRS`9 u RD>ZjRSj3nRSa: u eSuRD>Tke3RD>Sjm3J>PRS`;u0uupu3um3e>QuDuRD>S=t jZ373NRku7B3Z3Ke>Zu _keh3<IDu I3 ju_eS_hRKhu =Su(RR>ASu R3=3I>u _VScK3RDhu mu%ZhADP

(33) u mu%ZhADPuI3KSu-j3ZmW u _>R_uPSZ3NRku. =jrsx\CsCr}_LsnSSSkSLn{jsgLWGSgCcjqHS nL\CHWS:C 8gg}_j\S{}WLrsWL K}gSLkjdSgSuHSL_jgsj\jPSSrs.KCr}_Lsn}Hg}{jnLHsnjrZSj8ggLPj 8h gLPjWCZj jGj{SlCgSL GL{CnxgZj{L SGLkn}H}gj{L _xrS {}knLKCI jgsj\jPS# AZj\LSkjrsx\j{CgL sxsCW CZjs{SHLgSLLs}ZS{jgsj\jPSS{}_xrC n${gjbSLpLnj]jLgSLjGj{S/CiSK]xP${<gsj\jPSHgSL r}_LvSC{kSrCgC WLrs{SggjqI'ZCK}gCrWLrs8gg}_,K\CrSLGSLWLrsL_WCUgSl

(34) K\CSgg}HQInnym. =n}{j]xW0HWCZjCgC\jPS W~}ZjgC{HlCgC\S~CS_ZC XCKjZjgCgVknL 7_S\L4LgyLgSrsLC_jgCG}kjZxrSIrS"jrs{SLnKLgSLS WCZjnLHj{gS[ jKgjr/H}rS~KjjrjG} Sgg}_C{SrsjHSLHQCnCZsLnCS_ZC(WLrsr}bLsn}H gSL{}_SLgg}{ZCK}_K}rZxnrSLKSC\jPSHg}e?jWLKgCZHj{}gSZC pier{jsgLWr}sxCHWSjgsj\jPSHgLW sjgSLs}\ZjK}rZxnr}{gC D\LsLLs}HgCr}_LsnSC jkCnsCgC{CWL_gjqHSjGj{SlCgSCBkLnrkLZs}{}jgsj\jPSHgLWCsLb8ggjqI WLrsGL{P\"KgC)gSLKCWLTCKg}HQkn}{S\LW${ ZjgHLrWS {}]lHLoCgSSbexgS sLs${-{}nCLgSLjGj{SlLZ8ggLPjknLZ]CKCrSuCn${gjgCf%YjGj{SJLZ {jGLH8ggLPjSgCjGj{S0LZ)RR>ASu WCZj8ggLPj <S\LSrsgSLgSL SggLPjWLrss}\Zjkjrsx\CsL_sjSrsgSLgSL SggLPjjest ZjgSLHgjqHSljgsj\jPSHg1_CW3mr{jWLrZxt[SK\CrwxZsxn}WC*hS8gg}Lr{LW.

(35) S3bjZnxXU:U6SC=xD3GxD3x SC=xD=`bxAUJU@=SC9qSnJx6nb=JxC`bSC=D=x6UlC=JxlxZ=u I37DCx:VxBxXZq=qxCSSn7Ax0xZ=qjIb37C=xlxìjGbjZq=xG3r:=@Ux&SS=@UxD=`bxDjrxD=@Ux &SSnx3x:I3xJSC=x -Zq=7Cx-UxXUl`q=7AS=x:qC3H3SC=xA=b=ZU@=S=qnxSC=xJUr=xXUqUu `b38x6=qxlXHnljxb3Gr=xCxS3xJUD"xbUs`3JUa8x+6=7Snxlx&SSnJx-Zq=7CxqxGUSC=7qu SUa7Cx6C=Zq=xj:qC3HxlxXC=ZlUbS=DxZ=I37DCx'3x &SSnx&Sb=^3ICqjDY7x&SS=@Uxjl=lu QbZqSC3KxD=:SU7q=aSC=xDo@Ux&SS=@Ux -Zq=7C=@U 0xb=Sx`XU`6x-Zq=7CxqS3D:jD=x :ZU@px;UxJUD=DxbUs`3JUa7CxlH3aSC=xD3GUx-Zq=7Cx7qnICxSC=x6g:7nxNTx&SSn Inne@Ux*j`CxbUxR=8xC`bUbS=x`GjbGCx<3xJ=DxXU`b3lnx=bn7qS=Dx6UlC=JxXU:l3s3xXZ3u lUJU7SWa8xU@Z3SC7qUS=Dx:Ux:lUD@3xX3ZeS=Zlx=bn7qS=DxZ=I37DCx6CS3L=Dx7qnSCY7 qx.Zq=7C=@UxZlSUZqp:S=@UxX3ZbS=Z3xb=DxZ=I37DCx,lSUXZ3lSUa8x-Zq=7C=@UxlnSCu G3xqxb=@Ux CrxD=@UxU6=7SUa8x CxlGH3:xlx`bMGbjZpxJ=DxbUr`3JUa7C x 3xlCd 7x CxJUD= lq@Ip:=Nx SC=@Ux qU6UlCYq3SC=x SC=x`YxXZqn@U:S=x7qnxCS7n:=Sb3IS=x3xlx`XU`6 GUSC=7qSnxlnSCG3D#xq=x`XUÙ6jxJ=@4xC`bSC=SC3 1xXZq=7ClC=h`blC=x:Ux=bnGCx3XZCUZn7qS=D x`GjXCUS=DxS3xXU:`b3lUl=Ex Z=I37DCx :lUD@3 x =bnG3x lnZ3`b3DY73xqxUSbUIU@CCx Jj`CxXZq=:=xl`qn`bGCJxjlq@Ip:SC38x lC=IUa8xCxXIjZ3ICqJx 2U6UlCYq3SC=xq3l`q=xlnGZ37q3xXUq3xD=:S=@UxbnIGUx&SS=@Ux lxD=DxAUZnqUS7C=xq3l`q=xXUqU`b3D=x-Zq=7Cx b=SxGbZnxD=`bxCSSnJxCx:I3x&SS=@UxCx:I3x -Ur`3J=@Ux -=ZJCSxb=Sx-Zq=7CxJ3xq3xq3:3SC=xU:ZrSC8xJSU@Ua8xCxlC=IUZ3GUa8x &SSUa7CxXZq=D3lC3DY?Yx`CpxD=:S3Gxq3l`q=xlxXU`b37CxqCS:nlC:j3ICqUl3S=DxU:xb=@U x 7Ux (>kCS3`x S3qnl3x 2"M D,":"M bZq=7CUa8xlxZUqjJC=SCjx Xj6IC7qSnJx l`XISUbnx `XUH=7qS=D xCS`bnbj7DCxX3]`bl3

(36) x`XZ3lC=:IClUa7CxS3Zqj7US=DxXZq=qx`n`b=Jx`XUH=7qv SC=xj`b3SUlCUSnx)>kCS3`xU7qnlCa7C=xalC3:UJxD=`bxU6=7SUa7Cx-Zq=7C=@Ux3I=xlCYu r=xDwxqxXZ3l=OxCx`XZ3lC=:IClUa7C!x7qnICx czymś q=lSbZqSnPxCxlb_nJxlU6=7x XC=ZlUbS=DxZ=I37DCx=bn7qS=Dxqx%Zj@CJx M01,M=76= M!6 +6!I,M!6MB"*6M-"M0"=BM>7:G,"!2,G6?M!76G,!4M."MG,"K 26@M2F!I,M6" 56?MB:I" ,"*6M661M!:F*,"*6MG:F51F0"M7:GM,MF>C5G,M>7:K G,"!2,G6@M !HM0">BM"4M=4MIM!:F*,4M0">B"4M4FMG>IH>B16MG,5,"5M 0"=BM0"!51M B"5MB:I" ,M IHMG,"4M 1,4M 0"=BM4 0M 2,/5,MGM>B6=F51FM6MB:I" ,"*6M IHMG,"4M IHMB:I" ,M0"=BMIM5,4MGMI*6!I,"M IHMB"-M0"=BM0"*6M6):9M ,4M0">BM 4 0M 2,/5,M M165="1G"5 0,MB:I"MG,;#M<IG-M4H

(37) 2"&M6 "5,M76: G5F09 M5,"76: GL 5HG25" M "2 J;M4,;!IH6=66G9M 019M 5G,9IFJ;MIM!:F*,4M 4F>I;M: G5,"-M 5G,9IMIM,55H4,M2F!/4,M,=B5,"0"MG,;$M165," I56'MI3*6!I"5,MB"*6M7:IHG,K 2"0FM!:F*,"*6M=B9!M A8:G,"!2,G6? M M:"2 0M1B :M!6165F0"M=,;M767:I"IM5,"K F5,15,65"M ,5=CHBF 0"M 4F=,M H%MIG=I"M 165B:626G5M7:I"IM 7,":G6B59M:"2 0;M 4,(!IH6>66G9. 2x X=Z`X=Gbnlnx 3XZCUZn7qS=Dx=bnGC x 2"M B,":"M lXZUl3:q3x`XZ3lC=:IClUa8x 3I=x j`jl3xXC=ZlUbSC=x=cn7qSnx`bU`jS=Gx:UxCSS=@U 0xC`bU7C=xJUD=xqU6UlCYq3SC=x q3èYXCUS=xqU`b3D=x`n`b=JUlnJxS3G3q=JxIUG3ISC=xj`b5UlCUSwxGUSl=S7Dwx'=:u S3GxjbUr`3R=SC=x/[f=7C=@Uxqx2"ME"M:"M6nHU6nxDpqnGUlnJxS3:jrn7C=J xGbZ=xlxU`b3u b=7qSnJxZUqZ37AjSGjxXZq=GH3:3x`CpxS3xS3:jsn7C=x=bn7qS=xCxj`jSCp7C=xlx7C=\x S3x :3I`qnx XI3Sx JUD=Dx jl3@Cx CxbZU`GCx -Zq=7C=@Ux lU6=7x GbZ=@Ux J=x USbUIU@C7qS=x qU6Umt3SC=xSC=xJSC=F`q=xD=`bxXZq=7C=rxU:xqU6UlCYq3SC3xlU6=7x%Zj@C=@Ux$ZJ3. .

(38) n j»a±sns|»j»n»±»»?»ª°s»sj»ªso»B»a°js|» Us|» »a±sns|»pjj»js»s»Bm¦ ns »o»kj±»|7»\» Zt¨j» r¥±s|j» ±sm¢»m»a±sns|»±sp»V(R¦|» js» nie ±j NC» jn»j»mjo»sjn »Xj»* aªj±»±jn±j»ª±®ns»ª»jªj»»¦¦³ ¢ns»j»szs»s»°ªn}»{Bª»°n}»rBm»ª»m®ms»Vn´ yBª»B°n}»aªj±»ªB» s»ªmsn»Bn}»s» ±mª±js» s» Bªªjs»»Bªjªs» srjª»mq°s»»sª»

(39) ¹» e»ns»rsj±ªjs»prªp¦j±ªjs»a±sns|»»±ss±n±s³ s»|»ª»yw®»sBª»sn±n}»|m»so»mjª»f|¦j»!i<'»=»:!";%&µ j»»ªjp±u»p»#ªsjj» g»012»h»js » j» ±s±»ps»sn±s R±jxm»@»j» spj»ªsp»|pm»±ªj°jj»»a±sn»sj»się »ªB³ »ªmsn» j²»s»sn±)¦n j»s»ªj»±j»* j»³ ¦º»¦j »+ ±»jj±»sª¤s »¦¦» j0» Tj±j,¦j»

(40) Bs »j»n}jjs»m¦p±»¦»ª¶ ªn»±jjj»±°o»|n±n}»pjª»sjn »sn±s 3»ej³ j»±s±»Qj¦jj»jj»pªsp±jn»»mnj»pj»Vs|»ms±s»¢»mu» °s» Ep» że Vs|» j¦ s» ¢» j» js|¡L» srD» mjj» sjn j» Xj» U»»sjn j»rªBn}»jp»±m°n}»|ss»sn±4» an±js» jn» aªj±» Vs|» s» » ªss» so» ªjpu» mn» n}»bªj±»±»s s»mu»°s»n±s¦ nn}»szBª»s|»jj5» ^j±>n» ª»aªj±» Vs|» ªss» j°s»r±sn» ¦°» ª»s »rmns» cªj±» a±sns|6» e» sjn »mls » ª»ª±ªjs »¦jn »j»j» j»±»R¦|» mogę ±s±|ªjo»±»ª±j sn»»±»|»p±¦njo»°ªo»ª±ss|»±mª· ±jj»n±»r¦|¦»±» s|»0»e»ªsns»pª |j»|?»s» ¢nj»ªso»±s» ªs|»ªj»»so» sps»pj»R¦|s|7»e»sns»jrs nj»a±sns³ |» * ±»n}ªF»jªs» jªsj»®»»°ªn» s|»msnn»- s» ±mª±js»¦»±jo»p±ssH»ª»±snª»j±s» j»sªj»ks» sj»j»»R¦|s|»mBn»¢»ª»m ¢¤o»ªmsn»a±sns|» °s»jo» O»rªjs»¢j»n}smj»p»¦ s»ªn}» spj» k»mu»j»j»p» ¦»a±sns|4» ]p»n±G¦»ª®n»* ª»¦jn »jpn±s »m±¦ Pns »¦»¦j±»* Yj» ¦»±mjªo»¢»±ªs¦»sssªn»»±s±|ªjo»±»»dla p³ mj»a±sns|2» Jest »±jrjs»±jn±s»¦ps ±s»°»± ®ns»p|j¯n±s» ¦s|s »pªsr±jn»«j|j ns » sps»s±|jn »±»ss¦»ªjs|8» ^±j»£»§jn j»a}jj»Qsnsj»±» ¬» T. `9»Sj» ª»Bs »m}js»mjªj» I»ª¢nu»sms»m»±m»jª»s»¦sn»¦s»®¸ n±sªj0»_s±|jn j»±»mjs »js»s» s» spj»°jj»±»±jss» s »pj|n±»js»n|s»mjM»Bªn»Q¦msªs|»Yj.d» W» Qlo»Zv©jj»¦nsªj»B »ªj»s|±J»mjo»Q¦msj»s|n ¦ s» ®r±» s|±s» » »Vs| » ale °jpj» ±»n}» ª»Bm»pjsn±»s» ¦ª±|~Kpj»|n±s|»±mªAjj»ªmsn»a±sns|»* ±mªM±jj»płyns|»±»js »jn}s» j[»a»ªjs»s»$p¦|»|n±»ªr¦/. .

(41) \MWVvr~`,n@bMrG\,HDM;vMIWMSr@g~@ggtW~@H@\MhnrHr GrWe@nW@~@g,WLMWnnrIW 5WM n@bM\MLn@` ulegać v@MnWWrGvGWMvr~dM] rnrbrSWWM`W Wgrv@bnrIWg@g Lr czynienia `rnv@`Mg @\Mgn, gW@wqf L@v% Za~v'/M#&Mo M@aWMtrvMGnM\M~WMbM@S>Sgn@ 0@g@n@LrI, IIU różnicy mL?`rn@`Mg @grv@bnrIWu 8%nWI@@ \@` @@@0@ g@n trcMS@n@gMtMdnWMnWMrGrW.@nW@nW`@\uIMSr`rnv@`@ leży rLtMdnWMnW@rLtrWMLnWMSrrGrWu@nW@ tvMt@vnMv@) grv@bnrH `bI@tego vrL@\@vn`\uIu@\MgnrH 9d~n@@M@LW@d@ \MLn@` tMdnWb`rWrbr@nM\vMb@I\WGWn@iM\Lr\S@t@v nMv%*MLW~rIWM grn@vMIW @\MgnrH\M~IMIU- `%vM\grv@bnrHnWMtr~W@L@ 5WM@ `WM \MLnD vrgWMnWM @\MlnrIWtvrtrnr@nM\M~ ys~`WI =@\Mg nrHrGrWu@nW@nWMrLnr~W~WLrgnWM\@`rIM~nW`@GWn@|M\vMb@I\W=@ \MgnrH@`@rLnr~W~WLr3nnrIWrS%!MW\M~3nnrIWd@IW@ \M~tW~@n@ 3nnMSr^@`r~`v#%!&%&! %!+Gtr~dH~WR@u1MbMM@=@ / / zobowiązania $%

(42) +XxgrWgrGrWu@nWMg SL\@A_QXLb@ kogoś \Mz{"nr~I 1vSWMSrW;vMIWMSr3nng=MLMI@bM me @IUrLWvMb@I\@`rnv@`r@ r `%vM\tW~M0@j@n 4MbWLG@gWvr~I~Wr3nnMSr @aMr3nnMSr któv\M~<vMIWg g~rn\M~MgLrg@S@H~WLG@drIWWvr~`W

(43) + 3nnMSrW \MMbWgr\@vr~`@g@GNtMdn@W~MIUrSFW@\uI@ + 3nnMSr6IM`W@nWM IMSrvr~aWrL`rTrrIM`W@nWMrLrS%bM

(44) \M~@`WgvrgZMnWnWM b`r@~@LnWrnM @bM~@\Msię grv@bngn@`@Mg rGrWu`WMg4@' +3n nego W (*+ +.

(45)

(46) 9WMvLMnWM@`WMtvMIW~@Y@~W[rIWIWM~@nrW~`n@\uIMgrIM `W@nWMrL\B`rn@v[LWMtvMgrIWrtvM~\W`rn~v\uIMWn@vI@\uIM3nnMg rGIM~@nL@vLWgW@v;v@`r@nWMrIM`W@nW@rL\@`rtvMgrI ~trtb@v r@nMtvMn@LgZMkWMIbrnMn@ trbWInutrtv@nrHvMnLG@L@ nW@IU`bvrn@IIU rLrd\M~WIr\M~t@v@Lr`~MgLrM~MnI\@bW~InM\ @n`rn~v`W~InM\`rnIMtI\WtrLmrnWMSb[LnW@\uIM\td\MSr `~@dMpvnMSr`rnM`~;gI@~MgrIM`W@nW@ trLrGnWM\@`tvM`r nEW@ `rn~vr@nM:J W`~@dr@nM`bvrrW~@nrWuIHWtvrL` GWrvrM\t@gW[IW@WMv@\JIM\tvMIWMnWMb`rn@vv@I\MOC`WL@vMnW@ @bMM`vMr@nMtvM~trdMInrH@vrIWWUWMv@vIUWMIU@vrIW6IM `W@nW@~@nrWu~`d@LnW``@naWnWMv~gWnMvtvM@I\nMSrW`rn~M`MnI\W t@vIt\u~v`vMWnLWL@bnIUtrLgWrrrIWPnÌ\rn\uIIUg nWMv~g 3nngW~dr rIM`W@nW@rnWMn@vIrnMMnuv~GWM` nM vMtvM~\nMrSv@nWIMnW@+tvMIWnWM rIM`W@nW@r rGWM`nWMW~nWM\uIM `bvrMrvvr~dMWnM}vM@I\nMnWMv~L@nM\~trdMInrIW7vM ~$LIbMtWM\!*# )+ !&"%+trng~Mn~WMn@L@ngWgtvM 2@L@gMv@ d@IWM:K~tr~%GnWMnW`nWrn`@LM\br`@bnM\`bvM ~u M~trd@gZ tvM`rn@( WWMvM GWrvuIIULW@d gW[L`bvrgLW@brS. .

(47) LM;E&(O&:(M>UCBO&U<B;&<@BG,U6(5UJ@6L-EHJ> U!-4BUEB+O&:JU+6&<B4U;J<IJE >6>BU EBO'6-P@BG(6U6U&;H:B<B46(O@M(5U&@IM@B>66U L6@6-@UJLO4<N+@6&,UB(O-;6L&@6&UEBQ OJ>6&@-U:&;BU;J<IJEBL-U;B@HIEJ;IMU6U56-E&E(56-UL&EIBG(6ULHOMHI;6(5U6(5U(O=B@R ;LU 6UJ(O-HI@6;LU LMIM(O&:(U LUI-@U HCBH'U LHC<@MUB'HO&EU 3O:6U CBL6DO&AU ;B@H-@HJHLU6U;B>CEB>6HL U $+&EO&:U H6NU:-+@&;UHO(O-4<@-UB;B<6(O@BG(6U ;6-+MUJO&H&+@6B@-ULM+&:-UH6NU O&;=(-@6-U-IM(O@-:UHM>-IE66 UO6-:-UH6NUI&;ULI-+MU4+MUHMIJ&(:&U@@-4BUJ<-4&UJCBQ G<-+O-@6JU(OMUIBULH;JI-;UCEO->6-HO(O-@6&ULM4@&@6&U->64E&(:6U(OMUI-PU@6-;BQ EOMHI@-4BUJHMIJBL&@6&U-;B@B>6(O@-4BU<J'UHCB=-(O@-4BU4+MU@@MU 'MUJPM,U->Q '<->&IJU 6+-B<B46(O@6-U CB<6IM(O@6-U E&HBLBU(OMU;J<IJEBLBUHI&:-UH6NU BEHOM>U @@M>ULUHMIJ&(:6U@6-EL@BL&46UH6=U6U;B@16;IJUL&EIBG(6 UOMULI-+MU>B:-UOB'BR L6DO&@6-UL6@@BUOEP@6(BL&,UH6NU6UCEOM'E&,U+LB6HIDU2E>NU+=J4JU6UJ<46U:-+@B(O-Q G@6-U<'BU6@@M>6UH=BLMU(OMUB(O-;6L&@6-ULB'-(U@@-4BUL6@@BUOBHI&,U&@J<BL&R @-U #U ;B@I-;G(6-U HIBHJ@;LU +B>6@&(:6U CMI&@6-U -IM(O@-U @&'6-E&U (5&E&;I-EJU CB<6IM(O@-4BU LUCEO-;=&+O6-U@&U;B@;E-I@-U HMIJ&(:-U HCB=-(O@BG(6U <J'U :-+@BHI-;U L6DP-UH6NUB@BU@6-B+=(O@6-UOUCMI&@6->UBUE&HBLDU;J<IJEBLDU(OMU-I@6(O@DUEP@6(KU OMU>BP@&UO&I->UO&HIDC6,UB(O-;6L&@6-UJ<4DU6UOLB<@6-@6->UO-UOB'BL6DO&U #MEBH=&UOUB@IB<B466U-IM;&U>JH6&=&'MUCEO-(6LHI&L6,UH6NUI-4BUEB+O&:JULM(6HO-@6JU B+CBL6-+O6&<@BG(6U @@-4B U HI@6-:UCBUI->JUIEOMUCBLB+MULM=&@6&:D(-UH6NUOU@&S HOM(5U+BIM(5(O&HBLM(5UEBOL&P&A U BUC6-ELHO-UO&;=(-@6-UEL@BL&46UOB'BL6/O&AUCB+L&P&UB@IB<B46(O@ULHC=Q O&<-P@BG,U:&9@6U6UO&;=(&UHIEJ;IJENU@@-4BUCBO'&L6&U4BUI-:U(ONG(6U:-4BUIBPH&>BQ G(6U;IE&U:-HIUE-OJ<I&I->U6@I-?&<6O&(:6U@@-4B

(48) U$&CB>@6-)UBUOB'BL6O&@6JUIBUO&Q CB>@6-,U BUL=&H@M>U O&@JEO-@6JU LU@@BG, U BU+EJ46-U JHJ@6N(6-U OB'BL6DO&@6&U CBLB+J:-UO&=&>&@6-UB+CBL6-+O6&<@BG(6ULB'-(U!EO-(6-4B U":N(6-U@@->JUOB'BQ L6DO&AU>BP-U H;EOML+O6,U!EO-(6-4BU ;IE-4BU+B'EBU&;JE&IUCBOBHI&:-U LU@6-O4BQ +O6-UOU+B'E->U@@-4BULUI-@UHCBH'ULM;<J(O&UH6NU>BP<6LBG)U>BE&<@-4BU;B>CEBR >6HJUJLO4<N+@6&:D(-4BU+B'EBULHOMHI;6(5U@@M(5U&U@6-UIM<;BU#M'E&@M(5 U BUIEO-(6-U 6U>BP-U@&:L&P@6-:HO-U

(49)

(50) 7U >JH6U 'M,UEL@BL&PB@&U

(51)

(52)

(53) 6&<B4U :-G<6U>&UCBOBHI&)U+6&<BQ 46->U >JH6U'M,UI&;P-U +6&<B46->U-IM;ULUC-=@6U HJL-E-@@M(5 U MG<NU IJU O&EL@BU LUB4@M(5U;&I-4BE6&(5UI-BE-IM(O@M(5U:&;U6U'&E+OBU;B@;E-I@M(5ULHC=(O-H@M(5U HMIJ&(:6UCB<6IM(O@M(5U LM4@&@6&U(OMU+B'EBLB<@-:U->64E&(:6U 4+MU@@->JUO&Q B.-EBL&@&U:-HIU4BG(6@@BG,U &UL6N(UO&E&O->UB'BL6DO-;UCEO-HIEO-4&@6&U:-:UCE&L U %LB<@6-@6-U@@-4BUOUI-4BUB'BL6DO;JUJLB<@6-@6-U@@-4BUB+UB+CBL6-+O6&<@BG(6U (O&HBL-UO&L6-HO-@6-UI-:UB+CBL6-+O6&<@BG(6UOUE&(:6UCB(OJ(6&UL6@MU(OMUOUE&(:6U56Q HIBEM(O@B HCB=-(O@M(5U -;B@B>6(O@M(5U<J'U6+-B<B46(O@M(5UJL&EJ@;BL&AU :-HIU LU6HIB(6-U J'-OL=&H@BLB<@6-@6->U @@-4BU CBO'&L6-@6->U 4BU EJ+M>-@I&F-4BU CE&L&U+BUB+CBL6-+O6&<@BG(6U+MH;L&<60;&(:DU:-4BU+-(MO:6U>BE&<@-:U(O*G(6BLDU &>CJI&(:DU:&9@6 U $&U+&E->U@6-EL@BG(6UOB'BL6DO&AULUO&(5L6&@6JUEL@BL&46U B+CBL6-+O6&<@BG(6U ;EM:-U H6NU @6-'-OC6-(O-AHILBU B+4?-4BU 6UC&IEB@6OJ:(-4BU J+O6-<&@6&UCEOML6<-:LU;B<B@68&(:&U LHC6-E&:D(&UH6NUO&=BP-@6->ULMT PHO-:UL=&H@-:UL6-+OMU6U'&E+O6-:UCEO-@6;<6L-4BUL=&H@-4BUHJ>6-@6& U. .

(54) _)DR:!+'_'KX2_+:'/_'KX0-_$U>/)_6>[:_U_>$$:+R_$3_::')>_Z4& !+ _HX7'QN_VZ/'6:X!*_D'3!/+ __)DR:!+'_>:K>3>)+!Z:'/_VH@5Z3'[:>I!+_V+'] 3R_/,;+_ V+'3>2'DR:0>U')>_ V@+H:')>_ V_>:K>3>)+L_ ::>I!+_+_@>3+3>)+!\:')>_ HK>HR;1S_ UZ/'6:>I!+_ 6+O$ZX_ /'$:>HK06+_ @>DZ$'0_ HX6'KDX!Z:X_ V+:+':_ $3_ $>D_::')>_Z>HK"_Z!*>U:X _D V:>_K':_0K>_$>6+:R/'_/0_+_\$>9.:>U:X_ :X_8/B_HU'_>!Z'2W:+_+!*_KD'I"_6>['_X(_D [:_3'_:+'_ZF':+_H+P_ZH$_ ::?J"_@>Z>HK/'_Z>>U+BZ:+'6 _>A+'D>_RIU+$>G':+'_K'/_ZH$X_@>ZV3 6XI3'#_ >_>H+B):+Y!+R_@>3+KX!Z:')>_ 0>:H':HRHR_UZ/'6:X!*_>!Z'0+U< _D>H0 > H5HZ')>_::')>_D!Z'/_=+[_X(_$XHA>:':$_R3)_U+::_@DZXD"_A>HM(_UX:+0^ /B!'/_Z_

(55) D U:>I!+_Z>>U+C\_0>DX)>U:'/_/'%X:+'_KE_)$Z+' K>_:+'T:+0:+>:'_@DZ'Z_AD)6KX0Y_6>[3+U>I!+_+!*_D'3+Z!/+

(56) & I{|b}kwSjo}b V>&b pE90P>H7)`HE\b kxGm}bWwvbQvvb Qbv _ ib}ofVbvkXbokvrksEvbik|oo^kwmof}ksRbvok ekibibbimo}b x@'><-

(57) -6 I{|b}kwSjo}b!89@HPHI890b=XPS9*0b0Tb&DHXKbeokESL0bEHXPbPP&9PbPXMb?0bI0Ea P0L.?b&XTK0bYboKbk'>>' '->Cfbam|}Gb|b} V>&bIHEH[H)_0PE&b_bb b Yb~k_ib}ofVbvk'>>6 >3 / am|}Gb|b} V>&bIHEH[H)_0PE&b _bbb

(58) Xb~k _ib}ofVbvk '>>6 >6>: 2Tjo}b U\>&bpE90P>H4;)_HE\b36 4P7klôfn}k#IHT>&E90b_bD\Q?Jb 1Y9E&P&bbik}okiU\>&b pE90P>H7)_HE\b"< 8ôfn}k #IHS>&E90b_bD\R?Jb 2Z9E&P& b'( 9Tjo}bV>&bpE90P>HF)_HE\ b =Sjo}bV>&b9bE90P>HF)_HE\ b 3<vb{tb ?I{|b}kwTjo}b BG&)_0=bE9:b(\3b?X(bIHE&/b9PSHSJ bkx$XoU7f~vo _dbb J}ibfsbFwknkob-%%%'>> I||b}kwTjo}b_&Pb9bTH

(59) b)Hb9EE0 bkxPbfkvUombo~vr`bbb _ib}of QZ'>>>-3 MN Sjo}b

(60) W>&b9bE90P>H7)_HE\b36 ).Tjo}bV>&bpE90P>HO)_HE\b0> ,1 ae Gbebb\vbmb

(61) DD&EX0?b $Y9E&Pb >X?SXK&b 9DD&E0E+=9b _A ^b|g qN:E9)&b P0=0bD0T&5<_\,È0 bQbv_ib}of a}bv'>>: >-''0 Sjo}bV>&b9bE90P>H4;)_'E\b !3>" *5Tjo}b V>&b9bE90P>HF)_'E\b 3> Hnbwk\b}ikXkofk C](LbI9PDbP0D9HU^)_E\)8bki"Lb}}bGf~vbKdkofkx" [biUokvoF}iksP"Vc_bbb %E&>bA6_\> "_0)_\[9PTHR-bXwvok^b \k|of}k'>>:#:% +;XB bdhobi|fo kwvokksbubov|wk]O}bvok|}ovbsy f }ovb}obD {xsk}bvrk|osbszf|omi}okbk|}ovb}ob. .

(62) Ó"-oU8NEN aÓÎ¨·Ê¦Ó¤ÂÄÓÎ³¦®Ó"-oU*NES /Ói¼©ÂÓy³¼ÂÓv¼Ó"ODD97\98o.4Q9RXoÄ=ÓE$WÓ ¼+Ói+Óo¼ÄÂ·¼³ÓÓw-Ó~ÂÂbÓÅ-ÓZ%[Ó¼,Ó-ÓgÈ¼¦ÂÓi®¼ÓsÂÂ.ÓE^NE$U[/Ó~ÓËÄÄÓÎÓ "ODk D97\98o-4Q9SYo Â¦¼XÅÓ"-o¹¼ÊÂÎÓ©ÎÓÎÊÌÎ¤·Ê·Ó·Î³ÎÓÄ·¯Ó¼ÈÓ³È®¼Ó¹¼¼È0Ó F\ÓrÉ³ÂÓ$]eC4o>oM>9YCOTI7iOMeoÂ1ÓN[2 G_Óp³Ä¼¹¼Å³ÄÓ Î³Î³ÓÎ³¦ÈÓ$ Â®ÓÄ¦Ó¤ÂÄÓÎ³¦®ÓÂÌÄÈÈ¤ÓÂÍÓÊÍÓ¹·Óczęści Ê& Ê³»Å¼ÎÓÎ³¦ÈÓ ¦ÄX¼·Ó¤ÂÅÓÎ³Î³®ÓªÓÄ Ó¹·ÎÓ³°Ó·Ê®ÓÈ®Ì¦Ó®ÈÓ¦ÈÓ¦·©¤³®ÈÓ ÂÊ·Ð ¤®È ÓÎ³Î³È3Ó u®XÊ¨®ÓÄ·ÓÎ´³ÓÂÎÎXH·Ê·ÓÊÓ¦Â½¡Ó*<J4b>79o8eXCÙXò-O8K>O\o[9CY\ o>Mlo \9UQU9]47B4 oq¼§¶ÊÓ|³É¼ÂÄÂÓKBBEÓ Ê¼Â¤Óª·¤ÎÌÎ³`Ó+96`D49oO;o#>Y7O`VX9oEM\9RQR9\4mo ^>OM o 09c\`4D>\f

(63) o4M8o\=9o/`6B97\om¼³§È¼ÄÓgÁÓtÊÓ·¼¦Óv¼ÂÓ~³ÓvÄ¼Ór³ÓE^^Z 4Ó n©©ÂÓk©ÈÎÓ 29o)O<>7oO;o/9MY9 o przeł. s¼¦ÓrÂÅ¼ÓÓi¼ªÂÓyÄÉ©cÓ¼5Ói·³ÂÅ³Å³Ó }A g·È³ÂÓr·³·³Ó{ÓfÅ©·³Óv¼ÂÂÓE^^BÓÂ6ÓNBW(NBZ+ 2l k©ÈÎÓ 1=9o)O<>7oO;o/9MY9o Â7ÓNBZ8Ó rÉ³ÂÓ "j4Yo>o\Oo 7Oo?MM9oÂ/ÓLS0Ó ·3ÓqªÓ*<F4b>79o8eXC`VXò ¼·ÎÎ9Ó &OLOo\9d\`4D>XoÂ8ÓLSN$K^L*Ó gÈ®³Ó %_C4oQOMObO7i9XM4o Â+ÓKL/Ó rÉ³ÂÓ %\eC4o>oM>9XCON7j5MeoÂ:ÓOW;Ó rÉ³ÂÓ$[eC4oÓM?9YCON7iOMeo Â<ÓNW*Ó M]ÓgÈ®³Ó %_C4oQOMObO7i9YM4o Â3ÓLK8 gÈ®³Ó%[eC4oQOMObO7i9XM4o Â-ÓLL=Ó PCÓgÈ®³Ó%]hC4oQOMObO7i9YM4o Â2ÓWW* fÂÌ®ÅÀÓ³ÓÈÂÈÊÓ³±·ÃÓÓ¤Ì³Ó³¥Ó¤¤Ó¼Î³·ÃcÓ³©Ó®®ÌÓ·ÓÎÌÑ ³³ÓÎÓÊX¤¦«Ó ÈÎÂÅ³¦XÊ/Ó|ÊÍÓÅÍÓ³ÂÈÊÓ®Ó¨·ÂÓvÊ¨Ós·Ã¦·ÓÊÓÌÂ¦ÈÂ¤Ó³ÓÄ²ÄÓ Å·ÓÄ¦ÂÅÈ>Ó . gÌÓ®·¢Ó·Î³Ê³ÓÎÂ®Ó¹·ÎÈÓÊÊ³ Ä¼Î³¤Ó··Ã $ ·³·ÃÓO679<Oob9oLM>9o$ ¤ÂÄÓÊÌ³¦®Ó takiej Å¼·³ÎÌ.Ó rÉ³ÂÓ$[eC4o ÓM?9YCON7iOMeo Â,ÓUE'UK,Ó lÊÓxÌÄ¼Ó3M/4e>M<o\=9o,\=9R o!DD9<OWgo4M8o'PMeo>Mo%L4M`9DoG9a?M4XXo$\=@74Ho)4Mno <`4<9 o ³¹È©¦·Ê³Ó¼·Î¹¼ÊÓ·¦Ä·¼Â¦Ó|³Ê¼ÂÌÄÄÓz©JÂ¦Óy·Â³·ÊÓKBBK*Ó QVÓ hÈ®³Ó%_C4oQOMObO7i9XM4o Â0ÓKN= RYÓrÉ³ÂÓ(M47j9BoM>Ao6e:ooo Â*ÓEKU gÈ®³Ó%_C4oQOMObO7i9XM4o Â?ÓZW([K/Ó gÈ®³Ó%_C4oQOMObO7i9XM4oÂ*ÓZZ@Ó. u·Ê#Î¦Ó¤³·Ó¹¾Å³¼Ó³Ó¤ÂÅÓÊÓÂÄ·ÂÈ³¦ÈÓ®·¼©³Ì®Ó¹¼Ê®Ó¼È·cÓµÓÄÏÓ··Ò ÊºÎ¦Ó ¤³·Ó¹¼Å³¼Ó³ÓÊÌ®Ó ÌÓ¼ÈÓ¹¼Å³¼Ó¹··³ÌÓ··ÊºÎ¦Ó¹¼ÎÌ¤»¨-ÓÌ®È³ÅÓ gÈ®³Ó$]hC4oQOMObO7j9YM4oZo ZZ1Ó TDÓo³Â)n·¼Ón®¼Ó -U4b84o L9\O84o ¹¿Î¨-Óg·³Óg¼µÓq¼¦¸ÊÓ³Ä¼ÓÂÂÓI^^N Â3ÓKUW$LÊ?Ó{¨È®ÎÓ¹·¹¼Ê³ÓÎ¼ÂÎÅ«Ó¹¼Î¦¨Ó}·¾È¾Ä©Ó¤¦·ÓÈ¹¼ÎÎ³Ó

(64) ©ÈÓ¹¿ÎÂ¬ d ¹¼ÎÂ«Ó ÍjÓ¼£ÓÂ¨·Ê³ÓÎÓ¹¼ÎÂº®Ó ÊÌ¤ÓÂÍÓ©¹¤Ó·ÊÓ·³ÌÓÊÓ!È¹¼ÎÎÐ ³ÈÓ®·®³ÄÓ o¼·ÊÂ¦¤Ó "¹¼ÂÄ¼È¦ÅÈ¼ÌÓ¼·ÎÈ®³eÓ ³Ó¹·ÇÓ¤³¦Ó·¦¾Ã©ÓÆ¼X¨ ÊÓ¦ÄX¼Ì®Ó³¹·Å¦®ÓÄ·ÓÂ¨·Ê·/. .

(65)

(66)