Aneta Klementowska
Orientacja i poradnictwo zawodowe
realizowane przez poradnie
psychologiczno-pedagogiczne : (na
przykładzie PPP w Nowej Soli)
Problemy Profesjologii nr 1, 141-150
2010
UNIWERSYTET ZIELONOGORSKI • POLSKIE TOWARZYSTWO PROFESJOLOGICZNE
Problem y Profesjologii 1/2010
A neta K lem en to w sk a
ORIENTACJA I PORADNICTWO ZAWODOWE
REALIZOWANE PRZEZ PORADNIE
PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNE
(n a p rz y k ła d z ie P P P w Nowej Soli)
Streszczenie
Artykuł zawiera po pierwsze - informacje teoretyczne na temat sposobu, w jaki poradnie psychologiczno-pedagogiczne powinny przygotowywać uczniów szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych do podejmowania decyzji edukacyjno-zawodowych, jak rów nież wspierać w omawianym zakresie zarówno rodziców, jak i pracowników szkół; po drugie - analizę wyników badań przeprowadzonych w Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w Nowej Soli; po trzecie - wnioski końcowe (na podstawie zgromadzone go i przeanalizowanego materiału badawczego) dotyczące wsparcia, jakie uczniowie, ich rodzice oraz pracownicy szkół otrzymują od pracowników Poradni w zakresie przygoto wania do wyboru szkoły, zawodu.
Słowa kluczowe: orientacja zawodowa, poradnictwo zawodowe.
OCCUPATIONAL ORIENTATION AND GUIDANCE EXECUTED BY PSY CH O LO GICAL-PEDAGOGICAL ADVICE CENTRES
(on the example of the PPAC in Nowa Sol) A bstract
This article contains firstly - theoretical information on the way in which psychological- pedagogical centres should prepare middle and high school students for making educa tional and occupational decisions, as well as support both parents and school employees therein; secondly - an analysis o f the results o f a study conducted in the Psychological- Pedagogical Advice Centre in Nowa Sol; thirdly - final conclusions (based on research material, as collected and analysed) concerning the support students, their parents and school employees receive from the personnel of the Advice Centre pertaining to prepara tion for educational and occupational choices.
W zrost zainteresow ania tem atyką zw iązaną z orientacją i poradnictwem zaw odow ym przypa da w Polsce na lata 1989/1990, czyli m om ent przejścia od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej. Rozm iary i dynam ika wprowadzanych w owym okresie zm ian, a szczególnie pojaw iające się na naszym rynku pracy jaw n e bezrobocie spraw iły, że ludzie dotknięci tym zjaw iskiem (i nie tylko oni) zm uszeni zostali do zainteresow ania się w łasną sytuacją zaw odową, ja k rów nież przyszłą sytuacją zaw odow ą swoich dzieci. Efektem tego było chociażby organizow anie przez urzędy pracy aktywnych form przeciw działania bezro bociu w postaci m.in. poradnictw a i doradztw a zaw odowego, z których osoby zainteresow ane mogły korzystać, bądź też w zrost zainteresow ania placów ek ośw iatow ych kw estią zw iązaną
142 A NETA K LEM EN TO W SK A
z podejm ow aniem decyzji edukacyjno-zaw odow ej przez m łodzież szczególnie w w ieku gim nazjalnym oraz ponadgim nazjalnym .
W literaturze przedm iotu m ożna spotkać niejednoznaczność w sposobie definiow ania kluczow ych dla niniejszego opracow ania pojęć m. in. orientacja i poradnictw o zaw odowe. N a potrzeby pracy przyjęto definicje zaproponow ane przez E. Podoską-Filipow icz zdaniem któ rej „orientacja zaw odow a i poradnictw o zaw odow e rozum iane są ja k o pom oc w rozw oju za w odowym jednostek lub grup, w której osoby pom ocy tej udzielające (doradcy) odw ołują się przede wszystkim do sfery poznaw czej (orientacja zaw odow a), em ocjonalnej i m otywacyjnej (poradnictw o zaw odow e) osobow ości. Pod pojęciam i tymi rozum ie się nie tylko udzielanie jednostkom i grupom pom ocy w podejm ow aniu decyzji zaw odow ych dotyczących w yboru kierunków kształcenia, zaw odu czy pracy, ale pom oc w szerzej rozum ianych kw estiach zw ią zanych z rozwojem zaw odow ym ( ...). O rientacja zaw odow a obejm uje w szystkie działania, których celem je s t rozpow szechnianie inform acji o zaw odach i rynku pracy oraz pom oc w poznaniu sam ego siebie i skojarzenie tych dwóch zakresów ; odnosi się głów nie do po znawczej i intelektualnej sfery osobow ości człowieka. Działania z zakresu orientacji zaw o dowej utożsam ia się niekiedy z udzielaniem i rozpow szechnianiem inform acji i nie zaw sze w ynikają one z woli i chęci osób do których są kierow ane. N atom iast pojęcie poradnictw o zaw odowe odnosi się przede wszystkim do w pływu na em ocjonalną i m otyw acyjną sferę oso bowości człow ieka. D ziałania zaliczone do poradnictw a zaw odowego są najczęściej podej m ow ane przez osoby udzielające tego typu pom ocy w rozwoju zaw odowym z inicjatywy tych, którzy takiej pom ocy potrzebują i oczekują. O ba te zakresy działań pedagogicznych m ają na celu szeroko rozum ianą pom oc i w sparcie w rozw oju zaw odowym i obejm ują okres całego życia człow ieka” '.
Poradnie psychologiczno-pedagogiczne stanow iące głów ny przedm iot zainteresow a nia niniejszej pracy działają na podstaw ie trzech kluczowych aktów prawnych m.in. Ustawy o system ie oświaty z dnia 7 w rześnia 1991 roku, Rozporządzenia M inistra Edukacji N arodo wej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w spraw ie szczegółow ych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych oraz R ozporzą dzenia z dnia 11 grudnia 2002 r. dotyczącego ram ow ego statutu publicznej poradni psycholo giczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej (Dz. U. z 2002 r. N r 223, poz. 1869).
W art. 2 Ustawy z dnia 7 w rześnia 1991 roku o system ie ośw iaty m ożna doszukać się następującego zapisu: system ośw iaty obejm uje ( ...) poradnie psychologiczno-pedagogiczne w tym poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom , m łodzieży, rodzicom i nauczycielom pom ocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pom ocy uczniom w w yborze kierunku kształcenia i zaw odu ( ...). Ponadto art. 71.1. niniejszej U stawy w skazuje iż m inister właściw y do spraw oświaty i w ychow ania określa, w drodze rozporządzenia m. in. szczegółow e zasady działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycz nych ( ...) 2.
1 E. Podoska-Filipowicz, Zarys zawodoznawstwa, orientacji i poradnictwa zawodowego, Częstochowa 2008, s. 63.
Orientacja i poradnictwo zawodowe..
143
Zgodnie z R ozporządzeniem w spraw ie szczegółow ych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych w śród w ielu reali zow anych zadań w yróżnia się m.in. udzielanie uczniom pom ocy w dokonyw aniu w yboru kie runku kształcenia, zaw odu i planowaniu kariery zaw odowej3. Zarówno w spom niany akt prawny, ja k i rozporządzenie dotyczące ram ow ego statutu publicznej poradni psychologicz no-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej w prow adziły jednolite w szkole i w porad ni zadania pedagoga, psychologa i doradcy zaw odowego w obszarze orientacji i poradnictw a zaw odow ego, tak w sensie ogólnym , ja k i w form ach pracy. Poradnie, św iadcząc pom oc psy chologiczno-pedagogiczną, także w obszarze doradztw a zaw odowego realizują sw oje zadania na rzecz uczniów, rodziców i nauczycieli poprzez: diagnozę, konsultację, psychoedukację, doradztw o, działalność profilaktyczną i inform acyjną4.Poradnie psychologiczno-pedagogiczne, zarówno publiczne, ja k i niepubliczne pełnią dla doradców funkcje najbliższego zaplecza m etodycznego i instruktażowego. Funkcja m eto dyczna rozum iana je s t ja k o konsultacje dla doradców, pom oc psychologów poradni w opra cow yw aniu program ów orientacji i poradnictw a zaw odowego lub konsultacje szkolnych pro gram ów w ychow aw czych; funkcja instruktażow a natom iast obejm uje tw orzenie grup w spar cia dla nauczycieli, prowadzących w arsztaty dotyczące: um iejętności pracy z grupą, samodia- gnozy predyspozycji i planow ania przez uczniów kariery zawodowej ścieżki edukacyjnej. Ponadto poradnie zajm ują się diagnozow aniem i poradnictwem dla uczniów z problem am i indyw idualnym i (w tym zdrow otnym i)5.
„Poradnia realizuje działania zw iązane z inform acją, orientacją i poradnictw em zaw o dowym dla szkół i placów ek sw ojego rejonu - w spółpracuje z gim nazjam i i szkołam i ponad- gim nazjalnym i oraz innymi placów kam i edukacyjnym i, a także udziela inform acji i porad zgłaszającym się uczniom i rodzicom . O dbiorcam i usług poradni są zatem uczniow ie, rodzice i nauczyciele. K ażda z tych grup podlega oddziaływ aniom placówki, z którą je s t zw iązana, a w ięc doradca z poradni działa na rzecz tejże placówki”6.
„W spółpracujące placówki - szkoła zatrudniająca doradcę zaw odow ego i poradnia psychologiczno-pedagogiczna - m ogą przeanalizow ać działania poradni św iadczone na rzecz szkoły oraz działalność szkolnego doradcy zaw odow ego, program w ew nątrzszkolnego syste mu doradztw a i wspólnie określić zadania do:
- sam odzielnej realizacji przez szkołę, - realizacji w e w spółpracy z poradnią,
- realizacji przez pracow nika poradni na terenie szkoły, - realizacji na rzecz szkoły na terenie poradni” 7.
3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie szczegóło wych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych, [w:] http://www.wolontariat.pI/doc/2.doc [08.08.2008].
E. Podoska-Filipowicz, Zaryszawodoznawstwa..., s. 124.
5 S. Karolak, Instytucje wspierające działania szkolnego doradcy zawodowego, [w:] http://www. kowe- ziu.edu.pl/edukator/index.php?module=News&catid=&topic=I 2&a!lstories= 1 [ 11.12.2009].
6 A. Łukaszewicz, Współpraca poradni psychologiczno-pedagogicznej ze szkolnym doradcą zawodowym, [w:] W. Kreft, S. Pakulniewicz-Blońska (red.), Podręcznik Szkolnego Doradcy Zawodu, Warszawa 2005, s. 228.
144 ANETA K LEM EN TO W SK A
W spieranie rozw oju zaw odow ego dzieci i m łodzieży to je d n o z ustawowych zadań do radców pracujących w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Powinno być realizow a ne przez udostępnianie i upow szechnianie inform acji zaw odowych, udzielanie porad uczniom i rodzicom w zakresie kształcenia zaw odowego, planow ania kariery zaw odowej, zdobyw ania i utrzym ania pracy. Skuteczność tych działań uzależniona je st w dużej m ierze od spełnienia podstaw owych w arunków dotyczących organizacji pracy pracowników poradni. N ajw ażniej sze z nich to:
- w yposażenie poradni w urządzenia techniczne oraz odpow iednie m ateriały infor macyjne,
- praw ne uregulow anie system owej w ym iany inform acji z urzędami pracy, kurato rami, szkołam i, zakładam i pracy, CIZ itd.,
- stałe doskonalenie w arsztatu pracy doradcy zaw odow ego8.
„D oradcy zaw odu pracujący w poradniach uczestniczą najczęściej w ostatnim etapie orientacji i poradnictw a zaw odow ego; zajm ują się głów nie indyw idualnym poradnictwem zawodowym , prow adzą diagnostyczne badanie przydatności zawodowej i szkolnej uczniów najczęściej tych z przeciw w skazaniam i do wyboru zawodu. Z ajm ują się także grupowym po radnictw em prow adząc w ykłady, odczyty oraz warsztaty wyboru drogi życiowej w szkołach. Przekazują także inform acje o rynku pracy, zawodach, sżkołach, egzam inach w stępnych
9
uczniom , nauczycielom i rodzicom ” .
„W przydziałach czynności psychologów , pedagogów , doradców zaw odow ych czy naw et socjologów (z w yłączeniem diagnozy uczniów), zatrudnionych w poradniach psycho logiczno-pedagogicznych, gdzie w yodrębniono „dział poradnictw a i orientacji zaw odow ej” znaleźć m ożem y następujące zadania:
1. Prow adzenie badań diagnostycznych (indyw idualnych lub grupow ych), pozwalających określić predyspozycje i preferencje zaw odowe uczniów i podejm ow anie czynności post- diagnostycznych (poradnictw o, opiniow anie, orzekanie),
2. Prow adzenie zajęć grupow ych na terenie poradni oraz w placówkach oświatowych Obję tych opieką poradni,
3. Szerzenie w iedzy w śród uczniów , rodziców i nauczycieli z zakresu inform acji i orientacji szkolno-zaw odow ej,
4. W spieranie um iejętności w ychow aw czych nauczycieli, rodziców, poprzez organizow anie w arsztatów , grup w sparcia oraz innych zajęć edukacyjnych,
5. U trzym yw anie ścisłej w spółpracy z nauczycielam i szkół i placówek, będących pod opieką poradni, w zakresie pogłębiania diagnozy potrzeb i doradztw a m etodycznego,
6. Opracow yw anie i popularyzow anie m ateriałów m etodycznych na użytek uczniów, rodzi ców, nauczycieli, pracow ników poradnictwa,
7. K om pletow anie m etod do zajęć grupowych z uczniami z zakresu doradztw a zaw odowego,
* D. Michalska, Rola doradców zawodowych w reformowanym systemie edukacji, „Problemy opiekuńczo- wychowawcze” 2002, nr 10, s. 46.
Orientacja i poradnictwo zawodowe. 145 8. O pracow yw anie i w drażanie (sam odzielnie lub w e w spółpracy) program ów dotyczących
działań edukacyjnych, w ychow aw czych lub innych związanych z ośw iatą, pom ocą spo łeczną itp.,
9. O rganizow anie narad szkoleniowych dla nauczycieli, pedagogów, psychologów , szkol nych doradców zaw odow ych, pracow ników poradni, a w ynikających z Planu R ozw oju Poradni,
10. D oskonalenie w łasnego w arsztatu pracy poprzez dokształcanie się w ram ach szkoleń w e w nętrznych i zew nętrznych,
11. W spółdziałanie z instytucjam i i organizacjam i społecznym i, zw łaszcza lokalnym i, na rzecz pom ocy dziecku, rodzinie i szkole” 10.
„Poradnia realizuje sw oje zadania przez: diagnozow anie, konsultacje, terapię, psycho edukację, rehabilitację, doradztw o, m ediacje, działalność w środow isku ucznia, działalność profilaktyczną, inform acyjną, opiniow anie, orzecznictw o (...).
Szczegółowo zakres działalności poszczególnych specjalistów określa dyrektor porad ni przydzielający pracow nikow i zakres obow iązków , z uw zględnieniem oczekiw ań odbior ców. Pracow nicy poradni realizują sw oje zadania częściow o na terenie poradni, udzielając porad indyw idualnych i konsultacji, a częściow o na terenie placówek, z którym i w spółpracu ją. Zasady i zakres w spółpracy dla poszczególnych zadań na ogół są ustalane w spólnie przez
szkołę i poradnię, czasam i m ają postać pisem nych porozum ień” 11.
W celu dokładnego zapoznania się ze sposobem realizacji zadań zw iązanych z orien tacją i poradnictw em zaw odowym przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne na początku 2010 roku przeprow adzono badania z w ykorzystaniem techniki w yw iadu w Poradni w Nowej Soli. W ybór w łaśnie tej placówki był celow y, ze względu na to, iż badaczowi zależało na zbadaniu Poradni, która usytuow ana je s t w pow iecie o wysokim poziom ie bezrobocia (w spar cie zatem w om awianym zakresie byłoby niezw ykle w skazane). Sytuacja na lubuskim rynku pracy (a szczególnie w interesującym badacza pow iecie) nie była i nie je st najlepsza. W IV kwartale 2008 roku stopa bezrobocia w w ojew ództw ie w ynosiła 12,5%, natom iast w pow iecie now osolskim 21,3% 12, w marcu 2010 roku sytuacja uległa dodatkowo pogorszeniu, stopa bezrobocia w w ojew ództw ie lubuskim w ynosiła 16,9 %, w pow iecie now osolskim — 27,2% . Powiat now osolski, na terenie którego usytuow ana je st Poradnia objęta badaniam i m a aktual nie najw yższą stopę bezrobocia w całym w ojew ództw ie lubuskim.
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Nowej Soli od niedaw na mieści się w no wym, w yrem ontow anym budynku - warunki pracy zdaniem zarówno badacza, ja k i pracow ników Poradni są bardzo dobre.
W Poradni zatrudnionych je s t trzech doradców zaw odowych, którzy jednocześnie są: dyrektorem PPP (osoba, która ukończyła studia podyplom ow e: D oradztwo zaw odow e - fi
10 A. Wierzchowska-Szymanek, Rola poradni psychologiczno-pedagogicznej w okresie transformacji do radztwa zawodowego, [w:] H. Bednarczyk, J. Figurski, M. Żurek (red.), Pedagogika pracy. Doradztwo zagrodo we, Radom 2004, s. 215.
" A. Łukaszewicz, Współpraca poradni..., s. 227-228.
12 Urząd Statystyczny, .Województwo lubuskie 2009 - podregiony, powiaty, gminy, Zielona Góra 2009, s. 114.
146 A N ETA K LEM EN TO W SK A
nansow ane ze środków unijnych); psychologiem (osoba, która ukończyła studia na kierunku: psychologia pracy, w PPP pracuje od 1986 roku) oraz pedagogiem (osoba, która ukończyła studia pedagogiczne oraz studia podyplom ow e na kierunku: Doradztwo zaw odow e - finan sow ane ze środków unijnych. Po ukończeniu studiów m agisterskich odbyw ała staż w PPP, następnie została zatrudniona, w PPP pracuje od 3 lat). W praktyce doradztw em zaw odowym , głów nie indyw idualnym i grupow ym na terenie placówki zajm ują się Psycholog i Pedagog, natom iast D yrektor w spiera ich w realizacji poradnictw a zaw odowego poza ternem Poradni (w szelkie w yjazdy do szkół). D oradcy zawodowi dysponują dw om a dobrze wyposażonym i gabinetam i (jeden przeznaczony do spotkań indywidualnych, drugi do spotkań grupowych). W gabinecie znajdują się stanow iska kom puterowe w ykorzystyw ane do przeprow adzania grupow o testów , z dostępem do Internetu. Doradcy dysponują rów nież laptopem , który w yko rzystują do przeprow adzania prezentacji w trakcie wyjazdów.
Poradnia w Nowej Soli obsługuje 82 placówki opiekuńczo-w ychow aw cze, do których aktualnie uczęszcza około 18 tysięcy uczniów. Do niedaw na placówki tego typu skupiały się w głównej m ierze na rozw iązyw aniu problem ów w ychow aw czych, jed n ak w m om encie du żych przeobrażeń na rynku pracy, rynku edukacyjnym (czyli po 1989 roku) nastąpił w zrost zainteresow ania zagadnieniam i zw iązanym i z doradztwem zaw odowym .
Zdaniem doradców zaw odow ych (z którymi przeprow adzano w yw iad) pom im o, iż Po radnie P sychologiczno-P edagogiczną zalicza się do instytucji edukacyjnych, to jednak M ini sterstw o Edukacji nie zaw sze dostarczało pracownikom niezbędnych narzędzi, m ateriałów metodycznych, czy też dydaktycznych. Dopiero wejście Polski do Unii Europejskiej, a co się z tym w iąże w zrost zainteresow ania sprawam i edukacji i zatrudnienia ja k również w sparcie ze strony M inisterstw a Pracy polepszyło istniejącą sytuację. To w łaśnie dzięki Krajowem u Ośrodkowi W spierania Edukacji Zaw odow ej i Ustawicznej Poradnia w Nowej Soli dysponuje niezbędnym i do w ykonyw ania pracy doradczej m ateriałam i (m ateriały są bezpłatne, często przysyłane naw et bez w iedzy doradców). W sparcie z zakresu szkoleń, czy też m ateriałów dydaktycznych pracownicy Poradni otrzym ują również od Lubuskiej Kom endy OH P (szcze gólnie MCIZ), z którą utrzym ują sta łą współpracę.
Doradcy zaw odow i w swojej pracy w ykorzystują zarówno ankiety, ja k i kw estionariu sze zainteresow ań zaw odow ych. N ajczęściej posługują się gotowym i ju ż testam i, które w razie konieczności sam i m odyfikują, dostosow ując je do zaistniałych potrzeb (od 4 lat nie m ogą w ykorzystyw ać testu H ollanda - chociaż nim dysponują, ze względu na to, że Polska nie w ykupiła licencji). P osiadają ponadto testy w wersji kom puterowej, które w ykorzystyw a ne są w badaniach grupow ych odbyw ających się na terenie placówki.
Pracow nicy Poradni zanim podejm ą jakiekolw iek działania pom ocowe w stosunku do uczniów zobow iązani są do uzyskania pisemnej zgody od rodziców lub prawnych opiekunów. W przypadku pom ocy z zakresu doradztw a zaw odowego rodzice m uszą w ypełnić „W niosek o przeprow adzenie w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Nowej Soli badań pod kątem wyboru zaw odu i kierunku kształcenia” . W e wniosku znajdują się dane form alne o uczniu (im ię i nazw isko; data i m iejsce urodzenia; nazw a placówki, szkoły; klasa; im iona i nazw iska rodziców lub opiekunów ; adres dom ow y; telefon), uwagi na tem at stanu zdrow ia (czy uczeń
Orientacja i poradnictwo zawodowe.. 147 nosi okulary; aparat słuchowy; posiada inne schorzenia), m iejscow ość, data i podpisy rodzi ców, opiekunów - najczęściej takie wnioski przekazują uczniom szkolni doradcy zawodowi lub pedagodzy szkolni. U zyskanie pisemnej zgody od rodziców lub praw nych opiekunów ucznia um ożliw ia dopiero rozpoczęcie pracy z uczniem z zakresu orientacji i poradnictw a zaw odowego.
W Poradni w N owej Soli każdy dzień tygodnia przeznaczony je s t na udzielanie wsparcia uczniom z innej szkoły gim nazjalnej (zauw ażyć należy, że są to szkoły w yłącznie z terenu m iasta N ow a Sól), w e w torek odbyw ają się spotkania indyw idualne, w czw artek spo tkania z m aturzystam i. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna oferuje pom oc w form ie spo tkań:
• indyw idualnych - organizow ane są w ów czas gdy uczeń w ym aga z różnych przyczyn specjalnego zdiagnozow ania i w sparcia lub też na specjalną prośbę rodziców . Czas oczekiw ania nie je st długi, w razie konieczności m ożna go przyspieszyć, przełożyć. Spotkania z zakresu doradztw a zaw odow ego najczęściej zaplanow ane są na marzec, kwiecień (doradcy w ychodzą z założenia, że im później tym lepiej, gdyż udzielane w sparcie będzie aktualne). Spotkania indyw idualne organizow ane są rów nież dla ro dziców (jeżeli chcą oni porozm aw iać najczęściej o wynikach testów, które były prze prow adzane ich dziecku lub też uzyskać konkretną poradę dotyczącą w yboru zawodu, szkoły). N iestety spotkań indyw idualnych z rodzicam i je st bardzo m ało (rodzice naj częściej nie w ykazują zainteresow ania, chyba, że zostaną wezwani przez pracow ni ków PPP).
• grupowych - m ogą się odbyw ać na terenie danej szkoły - w ów czas je st to najczęściej je d n o spotkanie, którego term in na początku roku szkolnego ustala pedagog lub szkol ny doradca zaw odowy. G rupy są liczne i obejm ują np. całe ostatnie klasy (nieraz zda rzają się spotkania grupow e na terenie szkoły organizow ane w czasie ferii zim ow ych). W trakcie takich spotkań organizow ane są wykłady dotyczące sytuacji na rynku edu- kacyjno-zawodow ym oraz jednogodzinne testy zainteresow ań, które w ypełniają i ob liczają sami uczniowie, natom iast doradcy zaw odow i czytają klucz do konkretnych te stów (odpowiedzi). W razie potrzeby i możliw ości w yjaśniają i udzielają dodatko wych inform acji. Spotkania takie organizow ane są na terenie całego pow iatu nowosol- skiego, pod w arunkiem , że pedagog lub szkolny doradca zawody zgłosi takie zapo trzebow anie (należy dodać, że nie w szystkie szkoły się zgłaszają, w ów czas je s t to in terpretow ane przez pracow ników Poradni, „że dana szkoła sam a radzi sobie z realiza cją poradnictw a zaw odow ego”). W przypadku szkół wiejskich je s t to najczęściej j e dyna form a w sparcia z zakresu doradztw a zaw odow ego ja k ą uczniow ie otrzym ują. Spotkania grupow e odbyw ają się również na terenie PPP - grupy w ów czas m ogą składać się m aksym alnie z 7 osób (dla takiej ilości są przygotow ane stanow iska kom puterowe), są to uczniow ie z tej samej szkoły, często ju ż wstępnie zdiagnozowani i umówieni na konkretne spotkanie w PPP przez pedagoga lub szkolnego doradcę za wodow ego. N ależy zauw ażyć, iż z tej formy pom ocy korzystają głów nie uczniow ie z terenu N owej Soli.
148 A N ETA K LEM EN TO W SK A
G rupow e spotkania m o g ą być organizow ane nie tylko dla uczniów ale również dla rodziców i opiekunów . K ilka lat temu doradcy zawodowi z PPP byli zapraszani do szkół na zebrania z rodzicam i (były to najczęściej spotkania z bardzo dużym i grupam i, nieraz z całej szkoły, które odbyw ały się w św ietlicach, salach gim nastycznych), w trakcie których om aw iali głów nie sytuację na rynku edukacyjno-zaw odow ym , zachęcali do „inw estow ania” w edukację dziecka oraz diagnozow ania zainteresowań w celu podejm ow ania trafnych decyzji. Od kilku lat doradcy nie byli zapraszani na tego typu spotkania (z czego są zadowoleni). W yw iadówki tego typu źle w spom inają ze względu chociażby na w ypow iedzi niektórych rodziców , które były bardzo roszcze niowe, pretensjonalne.
Doradcy zaw odowi p row adzą pełną dokum entację (w postaci teczek uczniów ) doty czącą przeprow adzanych badań diagnostycznych, w ykorzystanych narzędzi oraz udzielonego w sparcia (zarów no w form ie indyw idualnej, ja k i grupowej).
W Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej odbyw ają się rów nież narady szkoleniow e dla pracow ników szkół. D la szkół podstaw owych organizow ane są one raz w roku szkolnym , natom iast dla szkół gim nazjalnych i ponadgim nazjalnych dw a razy w roku. N arady takie są głów nie nakierow ane na om aw ianie zm ian prawnych w O św iacie a biorą w nich udział przed stawiciele dyrekcji szkoły, pedagodzy, psycholodzy, szkolni doradcy zaw odowi (w zależności od tem atyki). N ie zdarzyły się do tej pory sytuacje, by po poradę, czy też pom oc z zakresu poradnictw a zaw odow ego zgłaszali się wychowaw cy, czy też nauczyciele przedm iotowi ze szkół gim nazjalnych, bądź też ponadgim nazjalnych (doradcy z Poradni tłum aczą to tym, iż w idocznie osoby te sam e radzą sobie z tymi problem am i).
Od pięciu lat (każdego roku) Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Nowej Soli je s t organizatorem tzw. „D nia Pom ocy Psychologiczno-Pedagogiczno-Logopedycznej” (w tym również doradczej z zakresu doradztw a zawodowego). D zień taki organizow any je st na zaproszenie ze strony zainteresow anej szkoły, zaw sze w sobotę (dzień wolny od pracy). Inform acje zam ieszczane są w lokalnych m ediach, ponadto zorganizow ane są dojazdy gim bu- sem (dla dzieci i ich rodziców ) z m ałych m iejscowości do szkoły. O rganizow anie tego typu spotkań odgryw a du żą rolę głów nie na terenach wiejskich (znacznie oddalonych od miasta, w którym mieści się PPP), gdyż często stanowi je d y n ą m ożliw ość kontaktu dzieci, młodzieży, rodziców z pedagogiem , psychologiem , logopedą, doradcą zaw odowym .
Doradcy zaw odow i z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Nowej Soli w spółpra cują z Powiatow ym U rzędem Pracy (głów nie w zakresie uzyskania inform acji na tem at rynku pracy, poszukiw anych zaw odów ) i Lubuską K om endą OHP. W spółpraca ze szkołam i gim na zjalnym i i ponadgim nazjalnym i szczególnie z terenu m iasta N ow a Sól (w ocenie doradców zaw odowych) układa się bardzo dobrze. Rzadkie są niestety kontakty ze szkołam i z innych m iast, a szczególnie z terenów w iejskich. Tam najczęściej organizow ane są raz w roku szkol nym spotkania grupow e dla uczniów - pomoc, przybiera zatem charakter jednorazow y, ak cyjny. Doradcy z PPP najczęściej ju ż od daw na znają się z pedagogam i, szkolnymi doradcam i zaw odowym i z poszczególnych placów ek ośw iatow ych, co niew ątpliw ie ułatw ia im w spół
Orientacja i poradnictwo zawodowe. 149 pracę, um aw ianie term inów spotkań, czy też konsultacji w konkretnych przypadkach. N ieste ty niekorzystnie przedstaw ia się w spółpraca z rodzicam i i opiekunam i, którzy najczęściej nie są zainteresow ani korzystaniem z pom ocy doradców zaw odowych (większym zainteresow a niem cieszy się pom oc pedagoga, psychologa w zakresie rozw iązyw ania problem ów w ycho wawczych, aniżeli zaw odowych).
Z obserw acji osoby przeprow adzającej badania wynika, że doradcy zaw odowi w Po radni Psychologiczno-Pedagogicznej m ają zapew nione bardzo dobre warunki pracy. W ygląd i w yposażenie gabinetów na pewno sprzyja realizacji zadań z orientacji i poradnictw a zaw o dowego. Z inform acji uzyskanych od doradców zaw odowych w ynika, że czas ich pracy je st w ystarczający do właściw ej realizacji w spom nianych zadań. Z jednej strony korzystne (ze względu na obszerną w iedzę z zakresu problem atyki w ychowawczej ja k ą posiadają pedago dzy i psycholodzy), z drugiej strony niekorzystne w przekonaniu badacza w ydaje się łączenie roli doradcy z pedagogiem , czy psychologiem , albowiem współcześnie staw iając na szali pro blemy w ychow aw cze z jakim i boryka się m łodzież i problem y zaw odow e zaw sze te pierw sze odgryw ają istotniejszą rolę.
O bserw ując działania doradców zauw ażyć m ożna duże zainteresow anie w śród uczniów doradztw em grupow ym realizow anym na terenie Poradni (w trakcie przeprow adze nia badań w idziano kilka grup, którym przeprow adzano testy), niestety ubolew ać m ożna j e dynie nad faktem , że m łodzież z m iejscowości oddalonych od Nowej Soli nie korzysta z tego typu wsparcia. N iekorzystne w ydaje się skoncentrow anie usług poradnictw a głów nie na tere nie m iasta (podczas gdy uczniom z pozostałych m iejscowości - gdzie często w ystępuje duży poziom bezrobocia - pozostają jedynie jednorazow e, akcyjne spotkania z doradcam i zaw o dowymi z Poradni, w trakcie których o pełnej wnikliwej diagnozie, ocenie i poradzie nie m o że być mowy). Doradcy oczyw iście chętnie w sparliby m łodzież w iejską organizując im spotkania na terenie Poradni ale wiąże się to z pewnymi utrudnieniam i np. organizacyjnym i, gdyż w ym agałoby to dojazdu ucznia (ów) do Nowej Soli (a to w iąże się z dużą ilością po trzebnego czasu np. cały dzień i środkam i finansow ym i, których niestety ciągle brakuje).
Reasum ując m ożna stw ierdzić, iż doradcy zawodowi z Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w N owej Soli realizują zadania z orientacji i poradnictw a zaw odow ego zarów no na terenie placów ki, ja k i poza nią. K ierują pom oc zarówno do uczniów, rodziców , opie kunów, ja k rów nież pracow ników poszczególnych typów szkół (niestety jed n ak głów nie z terenu Nowej Soli). Pomoc je st udzielana poprawnie, jednak w pełnej form ie dociera je d y nie do niewielkiej grupy odbiorców . N iestety m łodzież z terenów najbardziej zagrożonych np. bezrobociem nie m oże liczyć na popraw ne wsparcie (często z przyczyn organizacyjnych, nie zaw inionych przez pracowników Poradni).
Pom im o, iż na podstaw ie przeprow adzenia badań w jednej placów ce nie m ożna je d n o znacznie stw ierdzić jak i je st aktualnie stopień realizacji zadań z zakresu orientacji i poradnic tw a zaw odow ego, to jed n ak zauw ażyć można, iż chociaż poradnie psychologiczno- pedagogiczne istnieją ju ż od w ielu lat a ich rola w podjęciu decyzji edukacyjno-zaw odow ej przez m łodego, niezorientow anego często w spraw ach zawodowych człow ieka m oże być ogromna, to jed n ak często ze względu na występujący w społeczeństwie stereotyp (iż z po
150 ANETA K LEM EN TO W SK A
mocy poradni korzystają tylko dzieci spraw iające problem y w ychow aw cze) rodzice odnoszą się z dystansem do tego typu placów ek. W ynika to z niedoinform ow ania rodziców przez pra cowników szkół różnego szczebla o szerokim zakresie działalności tychże poradni. N iestety w łaśnie po pierw sze: ze w zględu na m ylne rozum ienie charakteru pracy poradni, po drugie: d u żą ilość szkół obsługiw anych przez niewielu doradców zaw odowych, po trzecie: dosyć długi czas oczekiw ania na zdiagnozow anie danego przypadku (co je st następstwem zbyt m a łej liczby zatrudnianych w PPP doradców), po czwarte: udzielanie pom ocy jednorazow ej, niepełnej doprow adza do tego, że często do szkół zaw odowych trafiają dzieci o niew łaści w ych predyspozycjach psychofizycznych uniem ożliw iających im w przyszłości w ykonyw a nie pracy zaw odow ej, bądź też dzieci, których zdolności i zainteresow ania są całkiem inne aniżeli te, które w ym agane są w danej szkole zawodowej. Pom yłek takich m ożna uniknąć korzystając w łaśnie z pom ocy doradców zaw odow ych zatrudnionych w poradniach psycholo giczno-pedagogicznych, doradców którzy obecnie dysponują bogatą w iedzą zarów no teore tyczną, ja k i praktyczną (oczyw iście pod warunkiem w prow adzenia pewnych ulepszeń infor m acyjnych, czy też organizacyjnych).
Bibliografia
Karolak S., In stytu cje w sp ie ra ją ce d zia ła n ia szko ln eg o d o ra d cy za w o d o w eg o , [w:] http://www. kowe- ziu.edu.pl/edukator/index.php?module=News&catid=&topic=12&allstories=l [11.12.2009]. Łukaszewicz A., W spółpraca p o r a d n i p sych o lo g iczn o -p ed a g o g iczn ej ze szko ln ym d o ra d c ą za w o d o
w ym , [w:] W. Kreft. S. Pakulniewicz-Błońska (red.), P o d ręczn ik S zk o ln eg o D o ra d cy Z aw odu,
Warszawa 2005.
Michalska D., R ola d o ra d có w za w o d o w y c h w reform ow anym sy stem ie edukacji, „Problemy opiekuń czo-wychowawcze” 2002, nr 10.
Podoska-Filipowicz E., Z a rys zaw o d o zn a w stw a , orien ta cji i p o ra d n ic tw a za w o d o w e g o , Częstochowa 2008.
Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie szczegó łowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych,
[w:] http://www.wolontariat.pI/doc/2.doc [08.08.2008].
Urząd Statystyczny. Województwo lubuskie 2009 - podregiony, powiaty, gminy, Zielona Góra 2009. Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r., [w:]
http:/prawo.vulkan.pl/przegdok.asp?qdatprz=akt&qplikid=l-^t30k [08.08.2008].
Wierzchowska-Szymanek A.. R ola p o ra d n i p sych o lo g iczn o -p ed a g o g ic zn ej w okresie transfo rm a cji dora d ztw a za w o d o w eg o , [w:] H. Bednarczyk, J. Figurski, M. Żurek (red.), P edagogika pracy. D o radztw o za w o d o w e , Radom 2004.
Wojtasik B., Warsztat doradcy zawodu - aspekty psychologiczno-pedagogiczne. Warszawa 1997.
