Początki narciarstwa w "Sokole" w Polsce

Małgorzata Wiecheć, Aleksander

Wiecheć

Początki narciarstwa w "Sokole" w

Polsce

Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 5, 59-68

P R A C E N A U K O W E W y ż s z e j S z k o ł y P e d a g o g i c z n e j w C z ę s t o c h o w i e

Seria: K U L T U R A F I Z Y C Z N A z. V, 200 3

M a łg o rza ta Wiecheć, A leksa n d er Wiecheć

P O C Z Ą T K I N A R C I A R S T W A W „ S O K O L E ” W P O L S C E

Słowa kluczowe: narciarstwo, początki, „Sokół”, Polska

A B S T R A C T

T he O rigin s O f S k iin g in T he G ym n astic A ssociation „ F a lc o n ” in P olan d

K ey w ords: sk iin g , origin s, „F a lc o n ”, Poland

A lth o u g h sk iin g as an o rg a n ized form appeared in „ F a lc o n ” ( „ S o k ó ł” ) o n ly in 1 9 2 3 , y e t, the a ss o c ia tio n m e m b e r s’ in terest in th is n o v e lty a ro se in the en d o f 19th cen tu ry. T h u s, sk iin g w a s p ra cticed at first as an e le m e n t o f tourism , and later as a sport. „ F a lc o n ” ( o f Z a k o p a n e ) c o u ld p rid e it s e lf on the first P o lis h sk iin g team , but s o o n o th e r team s w ere o r g a n iz e d . T h e d e e p en g a g e m e n t o f th e a sso c ia tio n m em b ers so o n b rou gh t th e first s u c c e s s e s in n ation al and in ter­ n a tio n a l sk iin g c o m p e titio n s. T h e role o f the a s s o c ia tio n , and e s p e c ia lly the sk iin g tea m s in the d e v e lo p m e n t o f P o lis h sk iin g ca n n o t be o v e r e stim a te d , y et sin c e the en d o f W orld W ar II it has h ard ly e v e r b een m e n tio n e d and has n ot b een the su b ject o f any research .

1. W p ro w a d zen ie

Zanim narty stały się w Polsce powszechne (w cześniejsza nazwa „ski” , „łyże” lub „ły żw ic e” ; ostatecznie utrwaliła się nazwa — narty), propagowano j e w różnego rodzaju periodykach. Polskie Towarzystwo G im nastyczne „ S o ­

kół” , będąc organizacją ogólnopolską (od lat osiem dziesiątych XIX stulecia), j a k o pierw sze upowszechniało wiele różnego rodzaju sportów oraz rozwijało

praktyczną działalność w dziedzinie szeroko rozumianej kultury fiz y c z n e j1. C hociaż sokoli nartami posługiwali się j u ż od samego początku „białego szaleństw a”, to jed n ak dopiero w roku 1923 założono oddział narciarski w łonie „S o k o ła ” (był nim oddział zakopiański). Pełnił on rolę bazy dla nar­ ciarstw a w „S o k o le” polskim. W bardzo krótkim czasie oddział ten zamienił się w klub narciarski, a sokoli zakopiańscy odgrywali j e d n ą z najważniejszych ról w Polsce w tym sporcie.

60 M a ł g o r z a t a W i e c h e ć , A l e k s a n d e r W i e c h e ć

W pierw szym okresie działalności (do 1918 r.) uprawiano narciarstwo w odniesieniu do turystyki zimowej oraz organizowano kursy narciarskie. Były to prekursorskie działania popularyzujące narciarstwo. Dopiero w o k re­ sie m iędzywojennym , kiedy to nastąpiły istotne zmiany w idei sokolej, ro z w i­ ną! się aspekt sportowy tej dyscypliny, który wkrótce zdom inował pozostałe.

2. P o p u la ry za cja n a rciarstw a przez PT G „ S o k ó ł”

Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „S okół” w wydawanych przez siebie pismach sukcesywnie poruszało tematy związane ze sportami zimowymi.

Pierwszy artykuł na temat nart był zamieszczony w „Przeglądzie G im n a ­ stycznym «Sokół»” z 1892 r. i poruszał on aspekty zdrowotne oraz patriotycz­ ne narciarstwa. W 1897 r. dr Stanisław Rówieński w artykule Zabaw y i sp o rt w zim ie w dwóch kolejnych numerach w spom nianego pisma (z marca i k w iet­ nia) opisał sprzęt narciarza: „Do przebywania natomiast głębokich zasp śn ie­ gu, spuszczania się z kilkumetrowej wysokości śniegiem pokrytych stoków górskich, a więc w komunikacji i przebywania miejsc, z powodu śniegu, w których stopa ludzka grzęźnie, niedostępnych, używ ane byw ają „ski” , u nas „łyże” albo narty zwane. Przybór ten składa się z wąskich na 2 m lub więcej długich, u przodu w górę zakrzywionych pojedynczych dwóch płosów, m a ją ­ cych kształt wąskich deszczułek, które ja d ą c y za p om ocą rzem yków podobnie ja k łyżwy do nóg sobie przym ocowuje [...]”2. Powyższy opis wskazuje na utylitarne zastosow anie sprzętu narciarskiego przez ludność okolic p o d g ó r­ skich.

W innym artykule zatytułowanym: K ilka w skazów ek do ja z d y na lyża ch (z tegoż samego roku) autor o inicjałach M. D. dokładnie opisał tak same narty, j a k i technikę poruszania się na nich. Opisał technikę w ykonyw ania zw rotów na nartach oraz inne ew olucje narciarskie. Wyróżniał cztery m etody zjeżdżania z góry na „łyżach” , mianowicie: „1) co j e s t najmniej szybkie i przyjemne, siada się na drążku jak na koniu i w tej postawie zjeżdża się na dół, hamując ciągle rosnącą szybkość, 2) albo też zjeżdża się z góry w postawie kucznej, lub 3) klęcznej, lub wreszcie 4) w postawie stojąc [...]” . Te wskazówki można uznać za praktyczny trening narciarstwa zjazdowego. Był to pierwszy poradnik narciarski w dzisiejszym znaczeniu.

W 1908 r. T. Dręgiewicz pisał w „Przewodniku Gim nastycznym « S o ­ kół»”, w kolumnie — Narciarstwo: „Gniazda Sokole m ają idealne warunki dla uprawiania tego sportu (budynki, szatnie itp.), należy tylko odważyć się za­ cząć z wolna zaopatrywać się w sprzęt narciarski (obecnie niestety j e sz c z e dość drogi), mam na myśli szczególnie gniazda podgórskie [...], które dzięki

P o c z ą tk i n a r c ia r s tw a w „ S o k o l e ” w P o l s c e ₆₁

swemu położeniu powinny stać się ośrodkami narciarskimi, grupując w swoich szeregach wszystkich zw olenników tego królewskiego sportu W dalszej części tego artykułu autor ubolewał, iż „[...] niestety, tylko nielicz­ ne gniazda (i to bardzo nieliczne) upraw iają ten sport, [...] powinniśm y zająć miejsce pierw sze i dom inujące w narciarstwie [...]” . Był to okres, w którym narciarstwo w „S okole” było uprawiane — i to w nielicznych gniazdach, przeważnie w celach turystyczno-rekreacyjnych.

W spólnie z innymi organizacjami zachęcano do uprawiania narciarstwa poprzez odczyty z zakresu turystyki narciarskiej, wieczorki projekcyjne ze wspólnie odbytych wycieczek, organizację bezpłatnych kursów narciarskich itd.: „I u nas zn a jd ą się fundusze, zna jdą się jednostki, które obecnym brakom zaradzą, lecz wpierw trzeba stworzyć zastępy tych, dla których schroniska, urządzenia, podręczniki będą potrzebne, a to zadanie je s t p ow innością nie tylko tow arzystw a tatrzańskiego i j e g o oddziałów, nie jed y n ie tow arzystw narciarskich lecz nade wszystko licznie po kraju rozsiadłych tow arzystw so­ kolich.” A dalej: „Trudności w zorganizowaniu narciarstwa nie istnieją. — Tak karpackie Towarzystwo narciarzy we Lwowie, ja k o też zakopiański O d ­ dział lub Sekcya Towarzystwa Tatrzańskiego w Zakopanem nie uchyli się od udzielenia koleżeńskiej pomocy przy zawiązyw aniu oddziałów, służyć Wam będzie swem doświadczeniem. — K..T.N. ogłosiło ju ż nawet w dziennikach, iż urządza zaraz z początkiem sezonu we Lwowie bezpłatny kurs narciarski a w ze­ szłym roku wysyłało na żądanie swych instruktorów ” . Te wypowiedzi stano­ wiły w yraźną zachętę pod adresem działaczy sokolich do popularyzacji nar­ ciarstw a, przynajmniej w górskich miejscowościach.

W prasie sokolej znajdujemy również recenzje lub krótkie om ów ienie podręczników narciarskich wydawanych w Polsce, takich j a k N arty i ich u ży­ cie R. K ordysa lub P o dręcznik narciarstw a w edług z a sa d a lp ejskiej szko ły ja z d y na nartach H. Bobkowskiego i M. Zaruskiego.

N iew ątpliw y wpływ na rozwój narciarstwa miało gniazdo „S okoła” zako­ piańskiego, które było współzałożycielem (wraz z Tow arzystw em T atrzań­ skim) jednej z pierwszych organizacji narciarskich w Polsce - Zakopiańskiego Oddziału Narciarzy (ZON). Stało się to 28 lutego 1907 r. Pierwszym prezesem ZON-u został nestor narciarstwa, dyrektor Szkoły Przemysłu Drzewnego, wiceprezes zakopiańskiego „S okoła” Stanisław Barabasz. Działacze ZON zorganizowali pierwszy na terenach dzisiejszej Polski kurs narciarski, na

3 PG S 1908, nr I, s. 11. 4 P G S 1908, nr 11, s. 8 6 - 8 7 .

62 M a ł g o r z a t a W i e c h e ć , A l e k s a n d e r W i e c h e ć

przełomie 1907/1908 r., dając początek corocznym takim kursom 5. Zaś pierw ­ szy kurs zorganizowany w spólnie przez sokołów i PTT miał m iejsce w roku

19136.

Zakopiańscy sokoli publikowali w prasie lokalnej artykuły o nartach i narciarstwie („Przegląd Z akop ia ń sk i” )7. Te lokalne publikacje i polemiki również przyczyniały się do popularyzacji narciarstwa.

Pisano: „W szystkie nasze gniazda sokole rozrzucone wzdłuż Podkarpacia lub w głębi gór mając tak zachęcające warunki i tereny, popełniłyby ciężki grzech wobec własnego rozwoju, ^ d y b y nie zajęły się gorąco zaprow adzeniem u siebie nauki jazdy na nartach” . W ówczesnych warunkach przed 1 w ojn ą św iatow ą „S okół” galicyjski (krakowski i lwowski) oraz gniazda zw iązane z tymi ośrodkami dysponow ały najlepszymi warunkami do rozwoju n arciar­ stwa.

Działacze sokoli sami jeździli na nartach, sankach lub innych „sprzętach śnieżnych”, organizując pokazy ich używania. N a łamach prasy sokolej i lo­ kalnej zamieszczano reklamy firm produkujących narty oraz sprzęt zim ow y .

Wszystkie te działania popularyzujące narciarstwo przynosiły w ym ierne efekty. Zaczęto uprawiać narciarstw o (w sensie turystki narciarskiej i pieszej, gdyż ja k w spom niałem we w stępie nie istniała jeszc ze rywalizacja sportow a w tym zakresie) najpierw w Zakopanem i Karpatach W schodnich, a następnie w innych gniazdach sokolich.

3. T u ry sty k a n arciarsk a

Rozwój narciarstwa zw iązany był bezpośrednio z postępującym za g o sp o ­ darow ania gór: tj. z pow staniem schronisk oraz szlaków turystycznych, co w polskich Karpatach było głów nie do m en ą TT oraz Beskidenverein.

Członkom „S okoła” narty służyły wpierw ja k o sprzęt pom ocny w poru­ szaniu się po śniegu, zarówno w podejściu pod górę i w zjazdach z góry, ja k i w pokonywaniu płaskiego terenu. Dostrzeżono przydatność nart do celów wojskowych, szczególnie w wywiadzie, dlatego też pierwsze kursy narciarskie organizowano właśnie dla wojska. Początek takim kursom dał w 1910 r. inż. Aleksander Bobkowski. C yw ile używali nart w czasie zimowych wycieczek

5 M . Pinkwart, Z a k o p ia ń sk im sz la k ie m M ie c z y s ła w a K a r ło w ic z a , W arszaw a - K raków 1985, s. 1 1 6 -1 1 7 .

6 Patrz aneks nr I.

7 M. Pinkw art, Z a k o p ia ń sk im sz la k ie m M a r iu sz a Z a ru sk ie g o , W arszaw a - K raków 1983, s. 4 2 . 8 PG S 1908, nr l l , s . 87.

P o c z ą tk i n a r c ia r s tw a w „ S o k o l e ” w P o l s c e ₆₃

turystycznych. W Polsce nastąpiło to pod koniec XIX wieku, kiedy to zaczęła rozwijać się zim ow a turystyka narciarska. Tak oto pisał autor artykułu So kó ł a sport narciarski: działalność Oddziału objęła zim o w ą turystykę górską, czego wyrazem byl szereg poważnych wycieczek, j a k przejście Czerw onych Wierchów, Kasprowego itd. przy wielkiej ilości uczestników [...]. Wartość podobnych wycieczek, przyczyniających się znakomicie do rozwoju fizyczne­ go, rozumie każdy, a wrażenia, które przeżyw a narciarz w tym, ja k b y zacza­ rowanym świecie blasków i słońca nie m ają chyba równych sobie, [...] bo kto raz przeżył takie chwile, dla tego owe proste «deski» staną się cennym i ulu­ bionym tow arzyszem ” 10.

Sokoli organizowali zbiorowe wycieczki górskie w zimie, dając początek turystyce narciarskiej, j a k byśmy dzisiaj powiedzieli; narciarskiej turystyce kwalifikowanej. Przykładem może być pierwsza w ycieczka zim o w a na Ł o m ­ nicę w roku 1900. Poza tymi oficjalnymi, organizowali oni rów nież wycieczki indywidualnie w mniejszym lub większym gronie. Na takie wycieczki um a­ wiali się oni ze znanymi narciarzami lub przewodnikam i górskimi, nie infor­ mując władz sokolich. Począwszy od 1907 r., każdy kurs narciarski kończył się w ycieczką narciarską, w czasie której świeży adepci narciarstw a mogli wykorzystać nabyte umiejętności.

M ów iono wówczas o narciarstwie wycieczkow ym , które cieszyło się po­ parciem i uznaniem centralnych władz „S o k o ła” . N aw et w okresie m iędzy­ w ojennym ta forma uprawiania narciarstwa uznaw ana była za priorytetową. „Tę przede wszystkiem formę powinno pielęgnować Sokolstwo. Zresztą, jak to wykazała praktyka, dopiero bujny rozwój narciarstwa w ycieczkow ego w danej okolicy, daje podstawy pod rozwój narciarstwa sportowego. K lasycz­ nym przykładem je st u nas Zakopane, polska stolica sportów zim o w y c h ” 11. Już w ów czas zdawano sobie sprawę z tego, że masowe upraw ianie określonej dyscypliny sportowej je s t podw aliną rozwoju tejże dyscypliny na poziomie wyczynowym.

4. P róby ujęcia w ram y organ iza cyjn e n a rciarstw a w „ S o k o le ”

R ozwijający się turystyczny ruch narciarski chciano (podobnie j a k to czyniono w krajach alpejskich) ująć w ramy organizacyjne, w celu szerszego jeg o rozpropagow ania i nadania mu odpowiedniej formy i rangi. Pierwsze próby podjął W ładysław Rudnicki — działacz zakopiańskiego gniazda, który od 1898 r. zachęcał swoich kolegów do założenia tow arzystw a łyżwistów w tym mieście. Jak relacjonowano: „N iestety poczynania te, ani wśród d ru­

10 PG S 1924, nr 12. s. 139. 11 PG S 1926, nr 24, s. 2 7 9 .

64 M a ł g o r z a t a W i e c h e ć , A l e k s a n d e r W i e c h e ć

hów, ani szerszego ogółu nie znalazły zrozum ienia i sprawa ucichła na długie lata” 12.

Sokoli z Zakopanego nie ustawali w swych zamiarach i ju ż w 1900 r. usiłowali założyć klub narciarski pod Tatrami. Szczególnie aktywnym i w tych działaniach byli dr Eugeniusz Piasecki (syn Wenantego P iaseckiego) i W oj­ ciech Szukiewicz, którzy czynnie uprawiali narciarstwo. Jednakże klub ten nie został utworzony, z braku dostatecznej liczby c h ę tn y c h 13. W 1904 r. za sp ra w ą Stanisława Barabasza w „ S okole” zakopiańskim w prow adzono narciarstwo do programu ćwiczeń. W ten sposób „S okół” stał się pierwszym większym sto ­ warzyszeniem patronującym narciarstw u14.

W styczniu 1907 r. powstało we Lwowie pierwsze towarzystwo narciarskie, przyjmując nazwę Karpackie Towarzystwo Narciarzy — KTN, a w grudniu tegoż roku w Zakopanym powstaje wspom niany wyżej ZON. W 1909 r. zorganizo­ wano w Krakowie koło KTN, które usamodzielniło się j u ż w następnym roku. W towarzystwach tych niektórzy członkowie byli co praw da sokołami, lecz nie są to organizacje w yw odzące się z „S okoła” .

Taki stan organizacyjny narciarstwa przetrwał do w ybuchu I w ojny św ia ­ towej. Bezpośrednio po wojnie, w okresie żyw iołow ego rozwoju „białego sportu” projektowane było utworzenie Związku N arciarskiego w łonie Z w ią z ­ ku Towarzystw G im nastycznych „S okół” . Jednak ten projekt nie znalazł o d ­ dźwięku wśród sfer m iaro d a jn y c h 15. K ierow nictw o narciarstwa polskiego przypadło Związkowi Polskiemu Narciarskiemu, utworzonem u w Z akopanem pod koniec 1919 r.16

5. P ow stanie oddziału n a rciarsk ieg o w g n ieźd zie za k o p ia ń sk im

Dopiero w roku 1923 powstała w Zakopanym sekcja narciarska T ow a rzy­ stwa G im nastycznego „S okół”, która j u ż tego samego roku przeobraziła się w Oddział Narciarski. Inicjatorami powstania tego oddziału — j a k p o dają źródła — byli: długoletni prezes „S okoła” prof. Wilhelm Stopowy, dalej druh Tytus Hałasowski, anim ator „S okoła” , bez którego żadna impreza nie o d n io ­ słaby pełnego sukcesu, oraz druhowie: Wł. Rudnicki i J. Hajec, którzy nie żałowali trudów dla podniesienia narciarstwa w gnieździe i zapew nienia mu jak najlepszych warunków istnienia17.

12 PG S 1925. nr 2 3 . s. 2 6 7 - 2 6 8 . 13 M. Pinkw art, o p. cit., s. 4 2 - 4 3 . 14 Ib id em , s. 4 3 .

15 PG S 1927 nr 2 3 , s. 2 6 8 .

16 Zob.: B. W oltm an n , J. G aj, S p o r t iv P o ls c e 1 9 1 9 - 1 9 3 9 , G o rzó w W ie lk o p o lsk i 1 9 9 7 , s. 83. 17 Ib id em , s. 2 6 9 .

P o c z ą tk i n a r c ia r s tw a w „ S o k o l e ” w P o l s c e ₆₅

W początkach swego istnienia sekcja m usiała zm agać się z trudnościam i materialnymi oraz nieprzychylnością ze strony sekcji narciarskich innych klubów. O potrzebie założenia takowej świadczy je j liczebność j u ż w pierw ­ szym roku — 100 członków, przy czym połow a z nich miała na tyle duże umiejętności narciarskie, iż była gotowa wziąć udział w zawodach. Jeden z nich — Józe f Krzeptowski 1 zdobył dw ukrotnie mistrza Polski w narciar­ stwie i był uczestnikiem Olim piady Zimowej w Cham onix. O bok niego po sukcesy sięgało bardzo wielu sokołów i sokolic, ale je s t to temat na osobne opracowanie. Ich zaangażowanie było tak duże, że od razu założyli w ypoży­ czalnię sprzętu narciarskiego do w ypożyczenia członkom 15 par nart p ierw ­ szorzędnej jakości. Już w następnym roku sam odzielnie zorganizowali z a w o ­ dy narciarskie, w których wzięło udział 162 zawodników, z dwóch ośrodków narciarskich: Zakopanego i Krakowa. Nie ograniczała wszakże swej działal­ ności tylko do sezonu zimowego. W sezonie letnim 1925 r. sekcja urządziła: je d e n wyścig cyklistów na 48 km i jed en bieg na dystansie 4 km; bieg roz­ stawny do M orskiego Oka - i z powrotem (62 km); bieg rozstawny na Halę G ą sie n ic o w ą oraz bieg rozstawny do N ow ego Targu. Poza tym był urządzony „chód tatrzański” na trasie 25 km (g ó rsk ie j)18. G niazdo zakopiańskie było pierwszym i najważniejszym ośrodkiem narciarskim w sokolstw ie polskim.

N astępny ośrodek narciarski powstał w B ukow inie (jako pododdział o d ­ działu narciarskiego „S okoła” zakopiańskiego), w roku 1926 liczący około 50 narciarzy.

Po trudnych początkach nastąpił przełom w stosunku szerszych sfer so­ kolich do tego „królewskiego sportu”, co natychm iast daje w ym ierne efekty. Powstały kolejne oddziały (sekcje) narciarskie: w Jaśle, Żywcu, Kalwarii Z e ­ brzydowskiej, Jordanowie, M akowie Podhalańskim , N o w ym Sączu, a nawet w odległym od gór Poznaniu i Warszawie.

Oddział narciarski gniazda „S okoła” w Z akopanym stał się punktem w y j­ ścia i centrum rozwoju całego ruchu narciarskiego w tym Towarzystwie.

6. W n iosk i

„S o k ó ł” prowadził szeroko zakrojoną akcję propagandow o-popularyza- torską narciarstwa. Czynił to poprzez wielorakie publikacje, urządzane o d ­ czyty i pogadanki, prowadzone kursy narciarskie i wypożyczalnie sprzętu, organizow ane pokazy, a w późniejszym okresie także zawody. N ależy uśw ia­ dom ić sobie, iż w czasach kiedy nie było tak w szechobecnych dzisiaj mediów, nie było to zadanie wcale łatwe.

66 M a ł g o r z a t a W ie c h e ć , A l e k s a n d e r W i e c h e ć

Działania te i otwartość sokołów na nowinki sportow e (od końca XIX wieku) doprow adziła do upraw iania narciarstwa najpierw w sensie turystyki, a w późniejszym etapie także w sensie sportowej rywalizacji.

W ślad za pierw szym oddziałem narciarskim w „S o k o le” (w Zakopanem ) szybko powstawały' następne, obejm ujące swym zasięgiem w łaściw ie cały kraj. Wytrwałość i zaangażowanie sokołów-narciarzy doprowadziła ich w krótkim 'czasie do sukcesów na skalę naro d o w ą i m iędzynarodową.

Wkład „S okoła”, a zw łaszcza oddziałów narciarskich w historię rozwoju polskiego narciarstwa, był niewątpliwie bardzo duży. Zupełnie pom ijano go po II wojnie światowej. Niestety, do tej pory — mimo historycznych zmian, ja k ie nastąpiły w naszym kraju — nie doczekał się je sz c z e historycznego opracowania.

A N E K SY

Aneks nr 1

Z okręgu

Kurs narciarski 1913 organizuje Gniazdo w Zakopanem . Myśl ta nad wyraz szczęśliwa i godna poparcia. Jazda na nartach j e s t nie tylko je d n y m z najpiękniejszych sportów, ale dla SDS czynnikiem wielkiego znaczenia, umożliwia im bowiem w czasie zimy szybki pochód na terenach śnieżnych, co szczególnie dla służby wywiadowczej je s t nieodzowne.

Kurs trwać będzie dni pięć, połączony zaś będzie z ćw iczeniem wywia- dowczem i z w ycieczką górską.

Program zasadniczy j e s t następujący:

25, 26 i 27 grudnia 1913 nauka jazdy na nartach. 28 grudnia 1913 ćw iczenia w patrolowaniu.

29 grudnia 1913 wycieczka na K asprowy Wierch 1989 m.

Co dzień w ym arsz o 8 rano, powrót o 3 pop., ostateczny termin zjazdu na kurs d. 14 grudnia 1913 o godz. 10 wieczór.

Przeciętny koszt utrzymania z mieszkaniem wyniesie do Kr. 6 dziennie. Podczas kursu obow iązuje strój połowy, przyczem każdy z uczestników

mieć powinien:

1) Plecak, lub tornister z m aszynką spirytusow ą g o to w ą w każdej chwili do użytku, oraz co dzień na je d e n posiłek prowiantów.

P o c z ą tk i n a r c ia r s tw a w „ S o k o l e ” w P o l s c e ₆₇

2) Rękawice o jednym palcu z szarej grubej w ełny nieodtłuszczanej, d łu­ gie po łokieć,

3) C iepłą bieliznę na zmiany, oraz sweter szary,

4) Buty (trzewiki sznurowane) mocne i nieprzepuszczalne oraz obszerne na grube z szarej wełny skarpetki,

5) Narty z kijkiem bam busowym i gurtem do dźwigania.

Pierwsza zbiórka dnia 25 grudnia 1913 o godzinie 745 rano w „S okole” w Zakopanem, następne podług zapowiedzi komendanta.

Głównym instruktorem kursu: Druh inżynier A. Bobkowski z Krakowa. Komendantem oddziału: Najstarszy stopniem Druh z uczestników.

Narty zamawiać należy w pracowni Druha Stanisława Zdyba i Ski Z ak o ­ pane - Krupówki, przyczem należy podać wysokość danego osobnika łącznie z ramionami w pion, chociaż lepiej byłoby zwrócić się w tej sprawie do Druha Naczelnika w Zakopanem (Karol Pawluś), który żądane przybory wybierze na miejscu i dopilnuje na czas dostawy.

Zgłoszenia uczestników prosimy przesyłać na adres Gniazda w Z akopa­ nem najpóźniej do 10 grudnia b. r.

Fakt, że w organizacji tego kursu współdziała Tatrzańskie Towarzystwo Narciarzy i że na czele kursu staje Druh tak dzielny i tej miary sportowiec jakim je st D. inż. A. Bobkowski, którego artykuł o narciarstwie obecny num er

zawiera, starczy ju ż sam za zachętę.

Okręgowa Komenda S.D.S. wzywa Wydziały Gniazd do zachęcenia swych Druhów celem ja k najliczniejszego obesłania kursu.

Ź r ó d ł o : „ P r z e g l ą d S o k o l i ”, K r a k ó w 1 9 1 3 , n r 1 1 , s. 9 1 - 9 2 .

A n ek s nr 2

Zakopane. Oddział Narciarski ’’Sokół” zwraca się do ogółu druhów z na­ stępującą sprawą: Towarzystwa Gimn. Sokół, których celem je s t przede wszystkiem wychowanie fizyczne obywateli, w stopniow ym rozwoju o b ej­ m ują coraz to szersze dziedziny sportu, do czego Tow. Gimn. „S okół”, j a k żadne inne, je s t powołane. Jed n ą z ważnych dziedzin sportu, dotychczas mało objętą organizacją sokoła, było narciarstwo, które z żyw io ło w ą siłą rozwinęło się na zachodzie i północy Europy, a u nas z braku oparcia się o silną organi­ zację, znajduje się dopiero w pierw szem stadjum. Inicjatywa objęcia sportu narciarskiego programem pracy Tow. „S okół” wyszła w roku ubiegłym z tut.

68 M a ł g o r z a t a W i e c h e ć , A l e k s a n d e r W i e c h e ć

gniazda i dzięki zrozum ieniu doniosłości sprawy przez władze sokole, uzy­ skała szerokie poparcie tak w Dzielnicy Krakowskiej, j a k i w Zarządzie G łównym w Warszawie. W ładze te zleciły sprawy organizacyjne, techniczne i propagandow e skupić i przekazać naszemu gniazdu, którą to za szcz ytną funkcję i związane z tern trudne obowiązki przyjęliśmy z całym zapałem. W gnieździe tutejszem istnieje j u ż od roku oddział narciarski, liczący 86 członków, przyjęty od roku na członka Polskiego Związku N a rciarskie go w Warszawie. Szybki i pom yślny rozwój oddziału i wyniki j e g o pracy u p ra w ­ niają nas do niepłonnej nadziei, że sport ten ma w Tow. Gimn. „S o k ó ł” w sz e l­ kie widoki pom yślnego rozwoju i wzbogaci dorobek naszej w ieloletniej pracy o jed en piękny i pożyteczny dział sportu.

Wobec tego w myśl dyrektyw, udzielonych nam przez w ładze sokole, zw racam y się do Szanownych D ruhów z gorącym apelem o szczere zajęcie się tą sprawą, przez tworzenie oddziałów narciarskich i podjęcie wspólnej akcji dla rozwoju narciarstwa wśród wszystkich gniazd.

Podając na razie sam ą myśl przewodnią, ośw iadczam y gotow ość służenia każdej chwili wszelkimi w skazówkam i lub czynną pomocą, j a k np. u rządza­ niem odczytów propagandow ych ilustrowanych przezroczami, przesyłaniem instruktorów w sezonie zim owym i t. p.

Czołem! Za Zarząd Oddziału:

Sekretarz P rzew odniczący

A. K rzeptow ski Prezes „ S o k o ła”

Sto pow y