W POLSCE. Łukasz Gołębiewski Paweł Waszczyk. Patronat medialny ISBN

Edukacja

w najlepszej formie

Publikacje szkolne

Ponad 70 lat doświadczenia na rynku wydawniczym. Kompletna oferta edukacyjna w formie papierowej i elektronicznej.

Ksztacenie zawodowe

Bogata oferta wydawnicza ułatwiająca przygotowanie do egzaminów zawodowych, zgodnie z wytycznymi MEN i Unii Europejskiej.

Doskonalenie nauczycieli Ośrodek Rozwoju Kompetencji Edukacyjnych to najwyższej klasy szkolenia dla nauczycieli i dyrektorów. Ponad 200 szkoleń!

Edukacja pozaszkolna

Różnorodne kursy językowe i skuteczne przygotowanie do matury z matematyki w szkołach sieci Profi-Lingua.

2

Aktion Deutsch

Język niemiecki DlAlAl GimnAzJUm PODRęcznik

ZGODNY Z WYMAGANIAMIod 2015

wsip.pl sklep.wsip.pl infolinia: 801 220 555

INFORMACJA O WYDAWCY Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, czyli WSiP, to najstarsze i najbardziej znane wydawnictwo edukacyjne w Polsce. Od 70 lat przygotowujemy podręczniki i pomoce edukacyjne dla tysięcy nauczycieli i uczniów.

W całym kraju trudno byłoby znaleźć osobę, która nie uczyła się z naszych książek!

W stale rozwijanej ofercie mamy także najnowocześniejsze materiały: e-podręczniki, ćwiczenia elektroniczne, testy online, aplikacje i wiele innych produktów i usług. Znak WSiP, umieszczony na okładce, jest gwarancją najwyższego poziomu merytorycznego wszelkich publikacji dla uczniów w każdym wieku: od wychowania przedszkolnego po maturę i egzaminy zawodowe.

Pełną ofertę wydawnictwa publikujemy na stronie internetowej www.wsip.pl.

ZGODNY Z WYMAGANIAMIod 2015

D

ZGODNY Z WYMAGANIAMI od 2015

2

2

• LICZY SIĘ_MATEMATYKA

Podręcznik

gimnazjum

gimnazjum

ZGODNY Z WYMAGANIAMI2015od

5 MATEMATYKA

MATEMATYKA |

5 ZGODNYZ WYMAGANIAMI

od 2015

EUROPA

Nasza historia

1

1

•gimnazjum

PRZYRODO, WITAJ!

ZESZYT ĆWICZEŃ DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ

5

PRZYRODO, WITAJ! |

5

3

3

• LICZY SIĘ

MATEMATYKA_Podręcznik

gimnazjum

ZGODNY Z WYMAGANIAMI2015od

BĄDŹ BEZPIECZNY

PODRĘCZNIK DO ZAJAJA ĘĆ TECHNICZNYCYCY H DLA SZKOŁY ŁY Ł PODSTATAT WAWA OWEJEJE

NA DRODZE Karta rowerowa

ZGODNY 4-6

Z WYMAGANIAMI od 2015

Piszę

Ćwiczenia dodatkowe ^klasa2 ^E

f

MATEMATYKA

ZGODNY ZGODNY

Z WYMAGANIAMI2015od PODRĘCZNIK DO SZKOŁY PODSTAWOWEJ

MATEMATYKA 555555

ZGODNY Z WYMAGANIAMI od 2015

EUROPA

Nasza historia Nasza historia

1

PRZYRODO, WITAJ!

ZESZYT ĆWICZEŃ DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ

WITAJ!

WITAJ!

5555

ZGODNY ZGODNY Z WYMAGANIAMI2015od

Piszę

Ćwiczenia dodatkowe ^klasa2

LICZY SIĘ LICZY SIĘ LICZY SIĘ

MATEMATYKA MATEMATYKA

LICZY SIĘ

MATEMATYKA

LICZY SIĘ

55 55

LICZY SIĘ LICZY SIĘ

MATEMATYKA MATEMATYKA

LICZY SIĘ

MATEMATYKA

LICZY SIĘ

2016

9 788363 879754

ISBN 978-83-63879-75-4

D Y S T R Y B U C J A

W POLSCE

RY N EK K SIĄ ŻK I W P O LS CE 20 16 D Y STR Y BUC JA

Łukasz Gołębiewski Paweł Waszczyk

Patronat medialny

plr.copyrightpolska.com.pl

D Y S T R Y B U C J A

RYNEK KSIĄŻKI W POLSCE

2016

Warszawa 2016

D Y S T R Y B U C J A

RYNEK KSIĄŻKI W POLSCE

2016

Łukasz Gołębiewski

Paweł Waszczyk

© Copyright by Łukasz Gołębiewski, Paweł Waszczyk, 2016

© Copyright by Biblioteka Analiz Sp. z o.o., 2016

Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie lub reprodukcja

jakiegokolwiek fragmentu tej książki wymaga pisemnej zgody wydawcy.

Redakcja: Łukasz Gołębiewski Korekta: Joanna Ożóg

Projekt okładki: Grzegorz Zychowicz | Tatsu Opracowanie graficzne: Grzegorz Zychowicz | Tatsu Łamanie: TYPO 2

Wydrukowano na papierze IBook White 70 gram vol 1,6 dystrybuowanym przez Igepa Polska

Okładkę wydrukowano na materiale Surbalin Seda diamantweiß 8111, 115 g/m² firmy Peyer Graphic Publikację zamknięto do druku 30.11.2016 ISBN 978-83-63879-75-4

Wydanie I Warszawa 2016

Tom LXXXII w serii „Raporty”

Biblioteka Analiz Sp. z o.o.

00-048 Warszawa

ul. Mazowiecka 6/8 pok. 416 tel./fax (+48 22) 828 36 31 www.biblioteka-analiz.pl

Firma jest członkiem Polskiej Izby Książki

Spis treści

CZĘŚĆ DRUGA DYSTRYBUCJA Rozdział pierwszy

Księgarstwo hurtowe ... 9

Rozdział drugi Księgarstwo detaliczne ... 45

Rozdział trzeci Sprzedaż bezpośrednia ... 127

Rozdział czwarty Import i eksport książek ... 207

Wykaz tekstów źródłowych ... 227

Oferta Biblioteki Analiz ... 231

Indeks firm omawianych w książce ... 241

CZĘŚĆ DRUGA

DYSTRYBUCJA

Rozdział pierwszy

Księgarstwo hurtowe

11

KS iĘG AR ST wo h UR Tow e

Sytuacja na rynku dystrybucji w latach 2014-2015 uległa znacznemu pogor- szeniu. Na kondycję ekonomiczną znacznej części sektora hurtowego wy- raźny negatywny wpływ wywarły zmiany na rynku podręczników szkol- nych, zapoczątkowane w 2014 roku, a związane z wprowadzeniem przez Ministerstwo Edukacji Narodowej bezpłatnego podręcznika do klas I-III szkoły podstawowej oraz programu dotacji państwowych na zakup pod- ręczników i materiałów ćwiczeniowych dla pozostałych klas szkoły pod- stawowej.

Zmiany te, wywołane przez działania władz państwowych, skutkowały m.in. niemal całkowitym wyłączeniem z obiegu podręcznikowego księ- garń indywidualnych, a w znacznym stopniu także internetowych. Ozna- czały także wymierne straty dla sektora hurtowego, zwłaszcza podmiotów tradycyjnie aktywnych przede wszystkim w obszarze sprzedaży publikacji szkolnych. Część podmiotów szczególnie dotkniętych galopującymi zmia- nami, zdecydowała się na naturalne rozwiązanie, charakterystyczne dla firm funkcjonujących w tzw. malejących branżach, czyli konsolidację ka- pitałowo-operacyjną. Innym kierunkiem rozwoju, przyjętym przez niemal wszystkich, była dywersyfikacja przychodów poprzez rozwój własnej sprze- daży detalicznej, zarówno w kanale internetowym, jak i stacjonarnym.

Kolejnym sposobem na dostosowanie się do rynkowych realiów było zwiększanie kompetencji i oferty, przede wszystkim poprzez rozszerzanie asortymentu zarówno produktów, jak i usług świadczonych na rzecz do- stawców i odbiorców, przede wszystkim w zakresie logistyki. Te ostatnie stanowić mogą ciekawą alternatywę dla mniejszych firm wydawniczych, oszczędzając im kosztownych inwestycji we własne działy handlu i mar- ketingu.

Mimo zmian technologicznych, digitalizacji treści, rozwoju usług mo- bilnych, a od niedawna także zmian o charakterze ustrojowym, rynek hur- towy w Polsce z roku na rok ma coraz większe znaczenie dla obrazu całej branży książkowej.

Sektor hurtowy w największym stopniu zależny jest od bieżącej kondycji segmentu detalicznego. Politykę handlową firm dystrybucyjnych determinu- ją czynniki takie jak: bezpieczeństwo obrotu handlowego, dynamika rotacji

12

RY NE K K SI ĄŻ KI W P OL SC E 20 16

kacjach o najwyższym potencjale sprzedażowym. Jednak największy wpływ na rynek mają stale rosnące oczekiwania rabatowe segmentu detalicznego, których spełnianie pozwala finansować agresywną politykę wysokich raba- tów dla klientów ostatecznych. Ze zjawiskiem tym nierozerwalnie związane jest z kolei oczekiwanie dalszego wydłużenia terminów płatności. Wszystko to powoduje, że firmy hurtowe coraz intensywniej ograniczają ofertę, nie po- przez redukcję wolumenu tytułów przyjmowanych do sprzedaży, ale poprzez zwiększanie liczby odrzuconych propozycji wydawców.

Najważniejsze inwestycje finansowane są z bieżących przychodów, te z kolei zależą od czynników takich jak: wysokość marży hurtowej i do- datkowych opłat związanych z dystrybucją i logistyką tego procesu, także warunki płatności wobec wydawców (terminy i przewidywalność działań partnerów handlowych), poziom oferty wprowadzanej na rynek, wreszcie efektywność dystrybucji i samej sprzedaży. W znacznym stopniu koszty te finansują jednak wydawcy.

W 2013 roku wartość polskiego rynku książki w cenach zbytu wydaw- ców wyniosła 2,68 mld zł, notując wzrost o zaledwie 0,4 proc. w stosunku do wyniku z 2012 roku (2,67 mld zł). W kolejnym roku przychody spadły o 7,5 proc., osiągając wartość 2,48 mld zł. Rok 2015 zakończył się spadkiem przychodów ze sprzedaży o 2,8 proc., do poziomu 2,41 mld zł. W latach 2014-2015 tylko nieliczne z największych podmiotów w hurcie książkowym zanotowały wzrosty sprzedaży: FK Olesiejuk, Ateneum, Edu-książka, Pla- ton. Większości dotknęły jednak spadki sprzedaży, choć różni je stopień i przyczyny takiego stanu rzeczy. Spadki zaliczyli: Azymut, Super Siódem- ka, Wikr czy Dictum.

Wyraźnie widać, że z dużych graczy spadki dotknęły przede wszystkim podmioty wyspecjalizowane w sprzedaży podręczników, w tym firmę Wikr, która zanotowała potężny spadek przychodów, na poziomie aż 30 proc., zaś sprzedaż niższą o blisko 20 proc. zrealizowała poznańska Super Siódem- ka. W 2015 roku niższą sprzedaż miał także Azymut, choć tu utrata przy- chodów pochodzących z obrotu ofertą podręcznikową nie okazała się tak dotkliwa i wyniosła 3,5 proc.

Prognozy dla firm zajmujących się sprzedażą podręczników na kolej- ne lata są fatalne, przede wszystkim w związku z wprowadzeniem przez rząd w 2014 roku darmowego podręcznika do I klasy szkoły, także za- powiedzi rozciągnięcia tego projektu na cały segment nauczania zinte- growanego. Także druga z tych radykalnych zmian, czyli wprowadze- nie dotacyjnego systemu na zakup książek szkolnych dla kolejnych klas szkoły podstawowej oraz gimnazjum, a także przyjęcia dla podręczni- ków kryterium wieloletności, diametralnie zmieniły sytuację na rynku

13

KS iĘG AR ST wo h UR Tow e

i perspektywy działalności handlowej. Przypomnijmy, że wprowadzenie finansowania zakupu podręczników i pomocy szkolnych do pozostałych etapów nauczania ogólnego ze środków publicznych, odbywa się za cenę co najmniej o 1/3 niższą od wcześniej ustalonych cen przez wydawców komercyjnych.

Zapowiadane przez obecny rząd zmiany w systemie edukacji, opierające się na planie likwidacji gimnazjów i powołania ośmioletniej szkoły podsta- wowej, z założeniem utrzymania finansowania systemu dotacyjnego na obec- nym poziomie, nie dają specjalnych nadziei na poprawę koniunktury.

Co więcej, to właśnie działania największych hurtowników z sektora podręcznikowego, z założenia przeciwdziałające negatywnym skutkom „re- formy” MEN, w wymierny, a przede wszystkim negatywny sposób, wpły- nęły na obraz i sytuację finansową całego sektora. To właśnie podmioty specjalizujące się przez lata w sprzedaży oferty szkolnej oskarża się o zin- tensyfikowanie w tym okresie wojny cenowej, która ogarnęła niemal cały rynek dystrybucyjny. Czołowe hurtownie podręcznikowe zaczęły rozpy- chać się bowiem na rynku książki ogólnoasortymentowej, stawiając przede wszystkim na jej sprzedaż do punktów detalicznych ze znacznie wyższy- mi niż praktykowane wcześniej rabatami. To z kolei wywołało łańcucho- wą reakcję i kolejne obniżki cen, w tym także wzrost rabatów oferowanych klientom ostatecznym bezpośrednio przez wydawców. Zjawisko to, o ile nie zostanie samoistnie ograniczone lub ustabilizowane na pewnym nie- przekraczalnym poziomie przez samych graczy segmentu hurtowego, może w stosunkowo krótkim czasie przyczynić się do zdecydowanego pogorsze- nia rentowności i zagrozić wiarygodności firm.

Przez wiele lat rynek hurtowy charakteryzowała spora różnorodność przyjętych strategii prowadzenia biznesu w zakresie dystrybucji. Po 2014 ro- ku dla wielu podmiotów ratunkiem przed spodziewaną, w ciągu kilku lat, upadłością okazuje się konsolidacja lub inwestycje zmierzające do dywer- syfikacji przychodów. Tej ostatniej hołdowały firmy takie jak FK Olesiejuk, Azymut, Wikr czy Platon, każda na swój sposób.

Azymut od początku bieżącej dekady konsekwentnie rozwijała sprzedaż oferty podręcznikowej, jednocześnie budując pozycję czołowego partnera handlowego dla bibliotek, zwłaszcza publicznych. Spółka nie rezygnowa- ła także z kolejnych inwestycji w rozwój infrastruktury magazynowej, ba- zy logistycznej, również nowych usług oferowanych wydawcom, jak druk cyfrowy. Firma mogła liczyć także na rozwój nowych rynków zbytu w po- staci podmiotów e-commerce z Grupy PWN (Ravelo, Lideria). Ponadto firma, identycznie jak jej czołowi konkurenci, konsekwentnie stawia na poszerzanie własnego asortymentu, czego dowodem jest wprowadzenie do oferty zabawek i produktów papierniczych.

14

RY NE K K SI ĄŻ KI W P OL SC E 20 16

dowania nowych kanałów sprzedaży, dodała własne zaplecze produktowe (Wydawnictwo Olesiejuk, które pod względem realizowanych przychodów przewyższa wydawniczą część Grupy PWN) i stworzyła najbardziej efek- tywny system naczyń połączonych. Jednak także firma z Ożarowa Mazo- wieckiego nie jest w stanie w nieskończoność dawać odpór rynkowej rze- czywistości, i po kilku latach utrzymywania wyniku netto na poziomie kilkunastu procent generowanych przychodów, lata 2014-2015 kończy- ła z ok. 10 proc. rentownością, co i tak pozwala jej zostawiać rynkowych konkurentów daleko w tyle. Model dywersyfikacji przychodów realizowa- ny przez FK Olesiejuk przejawia się m.in. w coraz aktywniejszym rozwija- niu sieci księgarń stacjonarnych (Księgarnie Świata Książki) i internetowej sprzedaży oferty drukowanej i cyfrowej (Swiatksiazki.pl).

Warto jednocześnie pamiętać, że to właśnie właściciele FK Olesiejuk od- powiadają operacyjnie za jeden z większych w ostatnich latach projektów konsolidacyjnych na rodzimym rynku książki, który objął m.in. podmioty z segmentu wydawniczego: Bukowy Las, Kluszczyński, Bellona, Świat Książ- ki, Fabryka Słów czy detalicznego, jak przejęcie przez spółkę Dressler deta- licznej części Weltbild Polska (Księgarnie Świata Książki), rozbudowanej już np. o placówki dotychczas działające pod marką Notabene lub zupełnie nowe lokalizacje, skoncentrowane przede wszystkim w galeriach handlowych. Do tego dodać należy bliską, czy też niemal wyłączną, współpracę z firmą Fa- bryka Słów (wydawnictwo oraz księgarnia internetowa Fabryka.pl, która od lipca 2014 roku działa pod adresem Swiatksiazki.pl), czy wyspecjalizowanego w sprzedaży publikacji cyfrowych sklepu Ksiazki.pl, a także wielu wydawców, których Firma Księgarska jest wyłącznym dystrybutorem.

Kolejny dynamicznie rozwijający się podmiot tego segmentu, to krakow- skie Ateneum, przez konkurencję od lat oskarżane o budowanie rynkowej pozycji opartej o „walkę rabatami”, choć trzeba przyznać, że przynajmniej od początku dekady niemałe „zasługi” w tym zakresie miała również po- znańska Super Siódemka, która stała się m.in. jednym z głównych, obok Azymutu, beneficjentów upadku hurtowni Wkra. Przez lata przylepiła się do nas taka łatka. Największy nacisk w budowaniu naszej przewagi konku- rencyjnej kładziemy na jakość, szybkość dystrybucji oraz indywidualne po- dejście do potrzeb naszych klientów. Inni dystrybutorzy, nie mogąc konku- rować na tych polach stosują najprostsze pod słońcem metody polegające na zwiększaniu rabatów – tłumacząc takie podejście odpowiedzią na sytuację na rynku – przekonuje Adam Zegiel, współtwórca Ateneum¹. Opierając się

[

[ 1. Rozmowa z Adamem Zegielem, współwłaścicielem i wiceprezesem zarządu firmy dystrybucyjnej Ateneum, „Biblioteka Analiz” nr 12/2015.

15

KS iĘG AR ST wo h UR Tow e

jednak na analizie rynkowych faktów, trudno oprzeć się wrażeniu, że to właśnie Ateneum było jednym z „pionierów” strategii poszerzania grupy odbiorców dzięki przyjaznej im polityce handlowej, a wszystko zaczęło się od tak wspieranej marketingowo dystrybucji podręczników. Według mnie problem branży polega na tym, że każda firma ma własny, autorski sposób na rozwój. Będę się jednak upierał przy przekonaniu, że w przypadku Ate- neum nie jest to rabat, i że od lat konsekwentnie stawiamy na logistykę i sta- ły rozwój oferowanego asortymentu. (…) Podam inny przykład, jeżeli otrzy- mamy zamówienie do godz. 17 – nawet w ścisłym sezonie podręcznikowym – to gwarantujemy, że dostawa zostanie zrealizowana na następny dzień.

W praktyce realizujemy większość zamówień spedycyjnych przyjętych po 17 do momentu odjazdu „liniówki” spedycyjnej w danym kierunku. Dlatego uważam, że jeżeli klient otrzyma książkę, zabawkę czy długopis następnego dnia po zamówieniu, to z powodzeniem uda mu się nadrobić 1 proc. różnicę w rabacie – deklaruje Adam Zegiel². Rok 2015 firma zakończyła wzrostem przychodów o blisko 10 proc. Wnikliwa obserwacja działań Ateneum po- twierdza jednak opinię, że firma znacznie lepiej niż w kreowaniu nowych kanałów dystrybucji, radzi sobie w zwiększaniu przychodów i sprzedaży oferty swoich dostawców, kosztem rynkowych konkurentów.

W grupie hurtowni edukacyjnych od lat funkcjonują te same firmy:

Wikr, Super Siódemka, Rema, FK Serwis, Milo, Cegielski, a także biało- stocki Emar, były udziałowiec Wikr Konsorcjum, który w ostatnich latach nie tylko umacniał pozycję w regionie, ale również podejmował ekspansję w innych obszarach, czego efektem było powstanie filii firmy w Olsztynie i Lublinie. Aktywnym graczem stał się także Azymut, którego obrót na podręcznikach szkolnych przekraczał w szczytowym momencie 60 mln zł, stawiając firmę w pierwszej piątce graczy tego segmentu.

Rok 2015 to kolejny pomyślny okres dla firmy Platon, której przychody wzrosły o 18 proc. i po raz pierwszy w historii firmy przekroczyły poziom 100 mln zł. Był to rezultat zwiększania liczby obsługiwanych klientów de- talicznych, jak również rozwoju oferty. W pierwszej połowie 2015 roku roz- poczęła działalność firma Platon Logistyka, która odpowiada za wsparcie logistyczne swoich partnerów biznesowych.

W analizach rynku hurtowego od dawna zwracaliśmy uwagę, że mniejsze podmioty coraz wyraźniej nie wytrzymują konkurencji z dużymi i bardziej dynamicznymi graczami, którzy dysponują znacznie większymi zasobami finansowymi z jednej strony, a z drugiej bardziej wydajnymi strukturami operacyjnymi, które w krótkim czasie są w stanie zorganizować sprzedaż w nowym kanale dystrybucji. W efekcie firmy te stopniowo oddawały pole

[ [ 2. Ibid.

16

RY NE K K SI ĄŻ KI W P OL SC E 20 16

westycyjnego zagarniali kolejne procenty udziałów w rynku.

Od 2014 roku sytuacja na rynku zaczęła przybierać coraz gorszy obrót, zwłaszcza dla średnich podmiotów hurtowych, ostatecznie doprowadzając do początku ruchów konsolidacyjnych. W lutym 2015 roku firma hurtowo- -księgarska Cegielski i S-ka została przejęta przez Platformę Dystrybucyjną Edu-książka, już wówczas krajowego lidera dystrybucji publikacji języko- wych, który umiejętnie łączy kompetencje hurtowe i detaliczne.

Platforma Dystrybucyjna Edu-książka Sp. z o.o., utworzona w 2006 roku przez spółki Bookland. net, Omnibus, International House, Integra, prowa- dząca sprzedaż hurtową materiałów językowych wiodących wydawnictw zagranicznych i polskich oraz podręczników edukacji ogólnej większości polskich wydawnictw edukacyjnych, rozpoczyna właśnie nowy etap swo- jej działalności. W pierwszym kwartale 2015 nastąpiło połączenie funk- cjonalne firm Edu-książka, Bookland.net, Omnibus, International House, Integra oraz Hurtowni Książek Cegielski i Spółka³.

Niemal rok później doszło do przejęcia przez hurtownię Wikr krakow- skiej firmy Milo, która stała się regionalnym oddziałem wieloletniego li- dera rynku edukacyjnego.

Spośród wszystkich ofiar zmian w systemie edukacji, to właśnie Wikr – firma Roberta Witona i Pawła Krysta – poniosła najdotkliwsze straty. Jak już wspomniano, w 2015 roku zanotowała potężny, blisko 30 proc. spadek przychodów, choć od wielu lat przychody ze sprzedaży oferty podręczniko- wej starano się uzupełniać stale rosnącymi udziałami oferty pozaszkolnej i pozaksiążkowej w obrotach, jak również dochodami pochodzącymi z wy- najmu powierzchni magazynowej oraz usług logistycznych. Mimo trudno- ści, Wikr nie rezygnuje jednak z rozbudowy własnej sieci detalicznej.

W działania o charakterze konsolidacyjnym, choć o innym nieco wy- miarze podjęła także poznańska Super Siódemka. Firma w 2015 roku zna- lazła się wśród udziałowców spółki Porozumienie Kultura, które przejęło kontrolę właścicielską nad siecią 70 księgarń, działających pod markami:

Dom Książki Białystok, Gdański Dom Książki oraz Akrybia. W ciągu ko- lejnych miesięcy sieć księgarń rozpoczęła działalność pod marką Book- Book. Poznańska hurtownia przejęła również na wyłączność obsługę tych placówek.

Wydaje się, że między innymi dzięki wskazanym działaniom konsoli- dacyjnym, trudno znaleźć na rynku hurtowym ogólnopolską firmę, któ- rej groziłaby nagła upadłość. Znacznie gorzej mają się hurtownie lokalne, w dodatku wyspecjalizowane w sprzedaży określonych publikacji.

[

[ 3. „Konsolidacja funkcjonalna”, Rynek-ksiazki.pl z dn. 11 maja 2015.

17

KS iĘG AR ST wo h UR Tow e

Rynek sprzedaży hurtowej rozwijał się dynamicznie od drugiej poło- wie minionej dekady. Za wzrostem przychodów szły potężne inwestycje w hale magazynowe i coraz nowocześniejsze, a przede wszystkim bardziej wydajne, systemy logistyczne. W wyniku ciągłych poszukiwań nowych źródeł przychodów rozbudowywane od kilku lat przez takie firmy jak:

FK Olesiejuk, Platon, Wikr czy Matras magazyny, od kilku lat są już za- pleczem sprzedaży oferty innej niż tylko książkowa. Oferta czołowych dystrybutorów to także: gry komputerowe i planszowe, filmy i muzyka na płytach CD i DVD, zabawki, artykuły papiernicze. Jest to jeden z waż- niejszych trendów w ewolucji oferty i biznesu czołowych dystrybutorów polskiego rynku książki.

Jeden z największych wysiłków inwestycyjnych w obszarze infrastruk- tury magazynowo-logistycznej na przestrzeni ostatniej dekady poniósł niewątpliwie Azymut. W 2006 roku firma dysponowała 10 tys. mkw.

powierzchni magazynowej, realizując dziennie 1200 linii zamówień i 13,5 tys. paczek.

W 2012 roku dostępna powierzchnia magazynowa wynosiła 12,5 tys. mkw.

Firma mogła realizować średnio dziennie 6500 paczek i 35 tys. linii zamó- wieniowych. Po kolejnej, zakończonej w pierwszej połowie 2014 roku roz- budowie, powierzchnia magazynu centralnego z platformami wynosiła 20,5 tys. mkw. Liczba miejsc paletowych w części zasobowej przekraczała 10,5 tys. Dziennie firma była w stanie zrealizować 12 tys. paczek, 70 tys.

linii zamówień. Właściciele firm dystrybucyjnych w większości wierzą, że w kolejnych latach na rynku nie zabraknie dobrej oferty publikacji druko- wanych i klientów na nią. Stąd nie tylko przekonanie o możliwości utrzy- mania dotychczas eksploatowanej infrastruktury magazynowo-logistycz- nej, ale także o sensowności kolejnych inwestycji. Przykładem jest Platon, który od 2010 roku może pochwalić się znacznie większym i nowocześniej- szym magazynem (wcześniej firma działała przy warszawskiej ul. Kolejo- wej). W 2012 roku firma rozpoczęła rozbudowę kompleksu biurowo-ma- gazynowego, który zwiększy pozostającą w dyspozycji firmy powierzchnię składowania książek do ok. 3000 mkw. Finał kolejnej inwestycji nastąpił jesienią 2013 roku.

W wyniku rozbudowy hali magazynowej oraz przebudowy wielopozio- mowej konstrukcji regałów półkowych (kompletacyjnych), uzyskano czyn- ną powierzchnię magazynową wynoszącą 4500 mkw., na której zostało zorganizowanych 1950 lokalizacji paletowych oraz 36 tys. lokalizacji kom- pletacyjnych. Realizacja projektu umożliwiła uzyskanie wydajności proce- su wydania na poziomie 40 tys. linii tygodniowo. Strategia Platona nie jest jednakowoż odosobniona. Wcześniej w olbrzymie (30 tys. mkw.) hale ma- gazynowe w Pruszkowie pod Warszawą zainwestowała Firma Księgarska

18

RY NE K K SI ĄŻ KI W P OL SC E 20 16

w Ożarowie Mazowieckim, gdzie przedsiębiorstwo ma siedzibę, liczą już łącznie 7000 mkw. Jest to jednak o tyle zrozumiałe, że firma pragnie być pośrednikiem w sprzedaży nie tylko książek i od dawna zaopatruje nie tyl- ko księgarnie czy biblioteki, ale też wielkopowierzchniowe sklepy, dyskon- ty, stacje paliw. Dociera wszędzie tam, gdzie jest klient – na razie klient na szeroką ofertę kulturalną, ale ofertę zawsze można zmienić. Firma planuje działalność na rynku w ujęciu globalnym.

Inwestycje infrastrukturalne nie ominęły również czołowych podmio- tów z segmentu edukacyjnego. W ostatniej dekadzie Wikr wybudował no- woczesny kompleks magazynowo-biurowy z halą wysokiego składowania, o łącznej powierzchni 4000 mkw., w którym świadczono usługi magazy- nowe oraz logistyczne dla kilku wydawnictw, ale również dla firmy dys- trybucyjnej Dictum, a który w ostatnich latach stał się centralą firmy, na której opiera się jej bieżąca działalność handlowa.

W 2010 roku poznańska Super Siódemka za ponad 5 mln zł uruchomiła nowoczesny magazyn przy ul. Towarowej. Przez lata opierająca swój biz- nes na książce szkolnej firma dziś jedną trzecią sprzedaży osiąga na ofercie ogólnej, otwierając się niezwykle mocno na bliską współpracę z księgar- niami indywidualnymi.

Na przestrzeni ostatniej dekady, oprócz wymienionych, nowe zaplecze magazynowe pozyskały także firmy takie jak: gdańska L&L, łódzka FK Serwis czy wspomniane już krakowskie Milo.

W obszarze wykorzystywanych technologii, książkowy hurt może po- chwalić się standardami na światowym poziomie. Rozpoznawanie tytułów po kodach kreskowych, wysoka automatyzacja, a częściowo również robo- tyzacja procesów, weryfikacja paczek według wagi, komputerowo sterowa- na droga zamówienia od chwili złożenia przez klienta po przygotowanie przesyłki, to narzędzia służące jednemu podstawowemu celowi – jak naj- szybszemu dostarczeniu książki do klienta. To kolejne pole rywalizacji po- między poszczególnymi rynkowymi graczami. Walki o klienta – zarówno dostawcę, jak i odbiorcę.

Mimo wyraźnych oznak dynamicznego rozwoju firm hurtowych i wzro- stu jakości świadczonych przez nie usług, od lat niezmiennie powtarzają się postulaty wydawców, którzy wraz z rosnącymi oczekiwaniami rabatowy- mi dystrybutorów, ze swojej strony domagają się kreowania efektywnych narzędzi promocji i kanałów dystrybucji książek, co w praktyce oznacza wzięcie większej odpowiedzialności za sprzedaż.

To poważne wyzwanie – z roku na rok zmniejszają się jednostkowe za- mówienia nie tylko z dużych sieci księgarskich, ale generalnie z całego sek- tora detalicznego.

19

KS iĘG AR ST wo h UR Tow e

Mimo potężnego obciążenia kosztami usług logistycznych, rynek woli zamawiać mniej i ewentualnie uzupełniać braki lub na miejsce sprzedanych książek wstawiać nowości. Okres „rynkowego życia” tytułu jest coraz krót- szy, stąd i ryzyko zaangażowania kapitałowego w promocję rośnie.

Nadzieją dla hurtu wciąż pozostają sklepy internetowe, dla których hur- townie są głównymi dostawcami, jednak w dążeniu do maksymalizacji marży własnej sprzedawcy internetowi coraz chętniej zerkają w stronę wy- dawców, mamiąc ich obietnicą pozostawienia wyższej marży. Jednak i ten segment stopniowo zmierza w kierunku, który zdaniem wielu obserwato- rów rynku oznaczać może kolejne poważne kłopoty w przyszłości. Tu pro- blemami są: ogromna konkurencja, niskie marże i konieczność ciągłego in- westowania w technologie przy ograniczonych źródłach finansowania.

Obroty na rynku hurtowym w latach 1999-2015

Lata Sprzedaż książek ogółem w mln zł (w cenach zbytu

wydawców)

Sprzedaż do hurtowni w mln zł (w cenach zbytu wydawców)

Sprzedaż w mln zł (w cenach

hurtowych) Marża Procentowy udział w rynku

1999 1730 900 1035 15,0% 2,0%

2000 1950 930 1070 15,1% 47,7%

2001 2100 990 1140 15,2% 47,1%

2002 2080 830 965 16,3% 39,9%

2003 2090 855 995 16,8% 40,9%

2004 2210 950 1130 18,9% 43,0%

2005 2460 1005 1200 19,4% 40,9%

2006 2380 1040 1265 21,6% 43,7%

2007 2600 1135 1385 22,0% 43,7%

2008 2910 1280 1565 22,3% 44,0%

2009 2860 1275 1590 24,7% 44,6%

2010 2940 1360 1700 25,0% 46,3%

2011 2710 1285 1610 25,3% 47,4%

2012 2670 1320 1660 25,6% 49,5%

2013 2680 1350 1710 26,4% 50,4%

2014 2470 1220 1555 26,5% 49,4%

2015 2410 1170 1470 25,6% 48,50%

Ostatnia dekada, to okres dużych inwestycji na rynku hurtowym, któ- ry w znacznym stopniu koncentruje się obecnie wokół Warszawy, skąd w 2014 roku realizowanych było ok. 43 proc. wartości zamówień (a z cen- tralnej Polski, obejmującej województwa mazowieckie, łódzkie i kujawsko- -pomorskie – ok. 60 proc.), choć ostatnie lata to również wzrost znaczenia ośrodków takich jak Kraków i Poznań.

Od 2004 roku hurt utrzymuje rentowność, choć jest ona coraz niższa.

O ile w 2014 roku zysk całego hurtu wyniósł ok. 36 mln zł, przy jednoczes- nym spadku wartości zrealizowanych przychodów, to w  2015  roku

20

RY NE K K SI ĄŻ KI W P OL SC E 20 16

na dynamika to głównie rezultat negatywnych wyników hurtu edukacyj- nego. W porównaniu z rekordowym rokiem 2010, kiedy zyski wyniosły 61 mln zł, obecny poziom dochodów jest ponad dwukrotnie niższy.

W wyniku coraz agresywniejszej polityki rabatowej hurtu, jaką obser- wujemy od przełomu lat 2013/2014, marża hurtu, mimo delikatnego wzro- stu w 2014 roku – do 26,5 proc., w kolejnych miesiącach zaczęła spadać, by na przełomie 2015 i 2016 roku osiągnąć poziom 25,6 proc. Za zwiększone rabaty w detalu płacą zatem głównie wydawcy, choć po stronie hurtow- ni są szybko rosnące koszty logistyki, a także częściowo zwrotów towaru i opóźnień w płatnościach, co powoduje, że pomimo podobnej marży ren- towność ich sprzedaży spada.

Zyski branży hurtowej za lata 2000-2015

Lata 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Zysk

w mln zł –33 –42 –30 –3 20 32 45 31 34 32 61 31 38 45 36 27

Od kilku lat uśredniony rabat udzielany podmiotom hurtowym utrzy- muje się w granicach 48-52 proc., choć począwszy od 2014 roku jego realny poziom przesunął się raczej w granicę 52-54 proc., co pozwala podmiotom dystrybucyjnym na znacznie większą elastyczność we współpracy z kontra- hentami detalicznymi. Jeżeli dodamy do tego coraz bardziej kosztochłon- ne opłaty związane z logistyką zamówień, a przede wszystkim promocją w punktach sprzedaży, finalny poziom rabatu dla odbiorców hurtowych coraz częściej sięga 55-57 proc. ceny detalicznej, a nawet sięga 60 proc.

Na takie warunki handlowe decyduje się jednak coraz większa liczba zwłaszcza mniejszych wydawnictw, które dysponują ofertą o znacznie niż- szym potencjale sprzedażowym, a sprzedaż z wysokim rabatem dla klienta końcowego staje się dla nich coraz częściej jedynym efektywnym narzę- dziem promocyjno-przychodowym.

Obecnie średni rabat dla klienta ostatecznego udzielany przez zdecydo- waną większość wydawców za pośrednictwem własnych e-księgarń, dzia- łających w ramach firmowej strony www, sięga 23-25 proc., podczas gdy jeszcze w 2012 roku był to zazwyczaj poziom nie przekraczający 15 proc.

Przy czym coraz częściej koszt wysyłki ponoszony jest przez wydawcę.

Wracając do tendencji na rynku hurtowym, należy podkreślić, że wyż- szy, wywalczony przez odbiorców hurtowych rabat od dostawców, to jedna z najważniejszych przemian na rynku książki. Zmienia to całko- wicie sposób kalkulowania zysków – zarówno wydawnictw, jak i dys- trybutorów.