Orzecznictwo Sądu Najwyższego

Stanisław Garlicki

Orzecznictwo Sądu Najwyższego

Palestra 15/12(168), 64-71

W zw iązku z w yrokiem T ry b u n a łu U bezpieczeń Społecznych z dnia 25.11.1971 r., w m yśl k tó reg o w ynagrodzenie p obierane przez członków organów a d w o k a tu ry w li- •cza się do pod staw y e m e ry tu ry (renty), P re zy d iu m NRA n a posiedzeniu w d n iu 23 w rz eśn ia 1971 r. postanow iło zw rócić się do ra d adw okackich, by poczynając od n a j­ bliższej w y p ła ty w ynagrodzeń w płacały do Z U S -u sk ła d k i i n a fundusz em e ry ta ln y w w ysokości 15,5% od pow yższych w ynagrodzeń.

*

N a posiedzeniu w d niu 30.IX. 1971 r. postanow iono w7y stąp ić o przyznanie odzna­ czeń pań stw o w y ch dla ośm iu ad w okatów z ty tu łu działalności zaw odow ej i społecz­ nej.

*

N a posiedzeniu w d niu 14.X.1971 r. postanow iono przyznać R adzie A dw okackiej w B iały m sto k u — z nadw yżek finansow ych CFSAA — kw otę 950 000 zł na pokrycie kosztów b u d o w y , lo k alu dla Zespołu A dw okackiego N r 1 w B iałym stoku. Z tych sam ych nadwTyżek przyznano R adzie A dw okackiej w O polu 20 000 zł n a przebudow ę i k a p ita ln y rem o n t lo k alu Zespołu A dw okackiego N r 2 w O polu oraz 40 000 zł R a ­ dzie A dw okackiej w W arszaw ie n a ogrodzenie p aw ilonu Zespołu A dw okackiego w Siedlcach.

*

N a posiedzeniu w d niu 21.X.1971 r. P rezes NRA adw. d r S tan isław G odlew ski po­ ddał do w iadom ości treść p ism a P rezesa Z ak ład u U bezpieczeń Społecznych z dnia

14 p aź d ziern ik a br., w k tó ry m to piśm ie P rezes ZUS p o stu lu je w prow adzenie u s ta ­ w ow ej g ran ic y w ieku em ery taln eg o dla adw okatów .

*

N a posiedzeniu w d niu 28.X.1971 r. przyznano z nadw yżek CFSA A R adzie A dw o­ k a c k ie j w Rzeszowie kw otę 230 000 zł na kupno nieruchom ości w Lubaczow ie na p o trze b y Zespołu A dw okackiego.

O n Z E C Z M C T W O S Ą D U N A J W Y Ż S Z E G O

1

.

G l o s a

do postanowienia Sqdu N a jw yższe g o z dnia 7. IV. 1 9 7 0 r.

w spraw ie II C Z 37/ 70*

I. P oniew aż głosow ane orzeczenie zapadło w p o stępow aniu cyw ilnym , ograniczam sw e w yw ody do tego postępow ania, choć pogląd S ądu N ajw yższego będzie m ia ł

od-* P o sta n o w ie n ie to w raz z u za sa d n ien iem zo sta ło o p u b lik o w a n e w O SNCP z 1971 r., nr 2, poz. 32.

p ow iednio zastosow anie rów nież do w y nagrodzenia adw okackiego w p o stę p o w an iu k arnym .

Zgodnie z a rt. 98 § 1 k.p.c. stro n a p rze g ry w ająca sp raw ę obow iązana je s t zw rócić przeciw n ik o w i n a jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia p ra w i ce­ low ej obrony (koszty procesu). Z p rzep isu tego w y n ik a ją 3 zasady:

a) o obow iązku z w ro tu kosztów decyduje w yłącznie rez u ltat, i to r e z u lta t o s ta ­ teczny sp raw y . O bow iązek zw ro tu kosztów spoczyw a n a stro n ie p rz e g ry w a ją c e j spraw ę, niezależnie zupełnie od przyczyn, k tó re spow odow ały ta k i w y n ik . Od tej zasady k.p.c. w p ro w a d za w y ją tk i: w art. 101 k.p.c. (wypadek, gdy koszty procesu p rz y p a d a ją stro n ie p rze g ry w ające j spraw ę), w art. 102 (przyznanie stro n ie w y g ry w a jąc ej ty lk o częściowego zw ro tu procesow ych kosztów lu b n ie - przy zn an ie go w cale w w y p ad k u szczególnie uzasadnionym ) i w a rt. 103 (obo­ w iązek zw ro tu kosztów niezależnie od w y n ik u sp raw y przez stro n ę, k tó r a je spow odow ała niesu m ien n y m lu b niew łaściw ym postępow aniem );

b) zw rotow i u le g a ją ty lk o koszty niezbędne do celow ego dochodzenia p ra w lu b celow ej obrony;

c) zw ro t kosztów n a s tę p u je ty lk o na żądanie strony. R ozw inięcie te j o sta tn ie j zasady za w iera a rt. 109 k.p.c., zgodnie z k tó ry m żądanie zw ro tu kosztów pod sa n k cją w ygaśnięcia z mocy p ra w a tego roszczenia, m usi być połączone ze zło­ żeniem sądow i, n ajpóźniej przed zam knięciem ro zp raw y poprzed zającej b ez­ pośrednio w y d an ie orzeczenia, spisu kosztów lu b w niosku o p rzy zn an ie kosz­ tów w edług n o rm przepisanych. Je d y n ie stro n ie działającej bez a d w o k a ta sąd przy zn aje koszty z urzędu.

Zgodnie z pow yższym przepisem ad w o k at obow iązany je st po pierw sze zgłosić ż ą ­ d a n ie zasądzenia n a rzecz jego m ocodaw cy kosztów , a po dru g ie n ajp ó źn iej przed

zam knięciem o statecznej ro zp raw y złożyć spis tych kosztów lu b w niosek, by je z a ­ sądzono w edług n o rm przepisanych. Ściśle biorąc, jeżeli ad w o k at zażąda z a są d ze­ nia kosztów , lecz nie złoży ich spisu lu b nie uzup ełn i żą d an ia zasądzenia kosztów fo rm u łk ą „w edług n o rm p rze p isan y c h ”, to nie byłoby p odstaw do zasąd zen ia na rzecz jego m ocodaw cy ty c h kosztów , skoro w ta k iej sy tu a c ji roszczenie o z w ro t kosztów z mocy a rt. 109 k.p.c. w ygasło. * Z pow odzeniem m ożna je d n a k ch y b a b ro ­ n ić poglądu, że jeżeli ad w o k a t żąda zasądzenia kosztów , nie sk ła d ając ich spisu, to w ty m żądaniu im p lic ite m ieści się fo rm u ła o ich zasądzenie w edług norm p rz e p isa ­ n y ch , n aw e t gdyby te słow a nie zostały użyte. D la u n ik n ię cia je d n ak e w e n tu a ln y c h tru d n o ści, żądając w p o stę p o w an iu cyw ilnym zw ro tu kosztów , należy zaw sze — je ­ żeli nie sk ła d a się jednocześnie ich spisu — dom agać się ich zasądzenia w ed łu g n o rm przepisanych, zw łaszcza że ta fo rm u ła nie stoi n a przeszkodzie e w e n tu a ln e m u złożeniu n astęp n ie sp isu kosztów , k tó ry ch w początkow ej fazie postęp o w an ia nie d a się z reg u ły określić. Spis kosztów może być zgłoszony u stn ie do p rotokołu ro z p ra w y (orzecz. SN z d n ia 19.11.1957 r. — O SPiK A z 1958 r., poz. 27).

II. O zasądzeniu kosztów rozstrzyga sąd (art. 108 k.p.c.). P o w staje p y ta n ie, ja k d a ­ le k o sięg ają w ty m zak resie u p ra w n ie n ia sądu, p rzy czym ze w zględu n a tre ść głosow anego orzeczenia należy ograniczyć uw agi glosy do jednego s k ła d n ik a ty c h

kosztów , tj. do w y n ag ro d zen ia adw okata. * 5

* M iałem ta k i w y p a d e k w p r a k ty c e je sz c z e przed w o jn ą , g d y w n o szą c w są d zie a p e la ­ c y jn y m o zasądzen ie k o sz tó w p ro cesu za tą in sta n cję , n ie d od ałem tej sa k r a m e n ta ln e j fo r ­ m ułk i „w ed łu g norm p r z e p isa n y c h ” i m im o w y g ra n ia sp ra w y sąd z teg o p o w o d u k o sz tó w n ie zasądził.

P rz ed e w szy stk im z m ocy u sta w y sąd nie je st u p raw n io n y do oceny, czy celow e dochodzenie p ra w lu b celow a obrona u zasad n iały k o rzy stan ie przez stro n ę z z a stę p ­ stw a adw okackiego. Zgodnie bow iem z art. 98 § 3 k.p.c. w ynagrodzenie i w y d atk i a d w o k a ta zaw sze są niezbędnym i k osztam i procesu, przy czym przepis ten o g ra­ nicza tę niezbędność ty lk o do w y n agrodzenia i w y d atk ó w jednego adw okata. Jeżeli w ięc ze w zględu n a doniosłość spraw y, jej zawiłość, czy zresztą z jak ich k o lw iek in ­ n ych w zględów stro n a k o rzy sta z pom ocy w ięcej niż jednego ad w o k a ta (jednocześ­ nie czy kolejno), to w zasądzonych n a jej rzecz kosztach m ieścić się może w y n a ­ g rodzenie ty lk o jednego adw okata. U w zględnienie w ynag ro d zen ia jednego a d w o k a ta w zasądzonych kosztach procesu je st w razie zgłoszenia żą d an ia ob lig ato ry jn e i n ie zależy od oceny skuteczności udzielonej przez ad w o k a ta pom ocy p raw n ej.

O koliczność, że stro n a w y g ra ła proces nie ze w zględu na sposób jej pro w ad zen ia przez a d w o k a ta i w niesiony przez niego do sp raw y w k ład pracy, że pozytyw ny d la stro n y re z u lta t w y n ik ał z okoliczności i poglądów p raw n y ch w ziętych pod u w agę przez sąd z u rzęd u , nie m a żadnego w p ły w u n a obow iązek zasądzenia w ynag ro d ze­ n ia adw okackiego. T akie stanow isko za jm u je m.in. B. D obrzański w K o m en tarzu d o k o d ek su p o stęp o w an ia cyw ilnego (s. 220). Ju ż pod rząd em daw nego k.p.c. ten sam pogląd rep rez en to w ał K. L ip iń sk i (Zasądzenie należności w p o stępow aniu cyw ilnym , „N owe P ra w o ” n r 4/1954, s. 67) oraz E. W engerek (w glosie zam ieszczonej w nrze 6 O SP iK A z 1961 r., s. 353—355).

Z tych w zględów za niesłuszne uznać należy stanow isko S ąd u N ajw yższego za­ w a rte w orzeczeniu z d n ia 29.IX .1960 r. (OSPiKA z 1961 r., poz. 167), w k tó ry m S ąd N ajw yższy odm ów ił stro n ie zw rotu kosztów adw okackich z tego w zględu, że a d w o k a t stro n y w I in stan c ji nie pow ołał się n a w łaściw e przepisy, co spow odow ało oddalen ie pow ództw a, a w re w iz ji pow ództw o w praw d zie zostało uw zględnione, ale z p rzyczyn w ziętych przez sąd pod uw agę z urzędu, a nie z przyczyn w ykazanych w re w iz ji pełnom ocnika. P ogląd te n zasadnie k r y ty k u je w pow ołanej wyżej glosie W engerek. W adliw e udzielenie pom ocy p raw n ej może u zasad n iać odpow iedzialność a d w o k a ta w ra m a c h sam o rząd u zawodowego, nie może je d n a k w niczym w pływ ać n a u p ra w n ie n ie jego m ocodaw cy, k tó ry o to zastępstw o zw rócił się do in sty tu c ji pow ołanej przez u sta w ę do u d zielenia pom ocy p raw n ej, tj. do zespołu adw okackiego. III.

III. D alszy p ro b lem u p raw n ie ń sądu w om aw ianej dziedzinie tc problem w yso­ kości w ynag ro d zen ia adw o k ata. Z agadnienie to orzecznictw o stale rozstrzygało n a p o d sta w ie przepisów o tak sie adw okackiej. P oniew aż je d n a k te o sta tn ie przepisy w łaśn ie w om aw ianej sp raw ie ulegały w kolejnych rozporządzeniach istotnym zm ia­ nom , p rze to należy te zm iany prześledzić.

R ozporządzenie Min. S praw iedl. z d n ia 19.VIII.1953 r. (Dz. U. N r 40, poz. 176) stanow iło, że w y n agrodzenie ad w o k a ta nie może p rzek raczać sta w ek oznaczonych w rozporządzeniu, p rzy czym w sp raw ac h zaw iłych i innych w ym ienionych w § 2 tego rozp o rząd zen ia w ynagrodzenie to może być podw yższone, nie w ięcej je d n a k n iż o 100%. W now eli do tego ro zporządzenia z dn ia 23.VI.1956 r. (Dz. U. N r 25, poz. 117) w prow adzono § 3a, k tó ry zezw alał n a dalsze podw yższenie w y n agrodzenia a d w o k a ta (ponad 100% tak sy ) decyzją k ie ro w n ik a zespołu. S ąd je d n a k tej d o d a t­ k o w ej podw yżki (ponad 100% taksy) m ógł nie wliczyć do kosztów procesu za są­ dzonych od stro n y przeciw nej.

P od rządem tych przepisów orzecznictw o rep rezen to w ało sta le pogląd, że o w y ­ sokości należnego adw o k ato w i w ynag ro d zen ia d ecyduje treść um ow y pom iędzy zespołem a klien tem , z ty m je d n a k zastrzeżeniem , że um ów ione w ynagrodzenie nie m oże p rze k ra cza ć górnych g ranic p rzew idzianych w przep isach o tak sie, uw

zględ-n ia ją c p rzy ty m p rzew idziazględ-ne w ta k sie zzględ-niżki podm iotow e i przedm iotow e. M ożzględ-na' by tu w skazać p rzykładow o orzeczenia SN: z d n ia 10.III .1964 r. („P aństw o i P ra w o ” n r 2/1955, s. 337); z d n ia 31.III.1955 r. (OSN 89/1955, n r 4), z d n ia 28.X II. 1958 r (O SPiK A n r 7—8/1959, poz. 212) i z dnia 4.II.1960 r. (OSPiKA n r 2/61, poz. 37). P or. n a ten te m a t rów nież Z. K rzem iński: A dw okat w orzecznictw ie S ąd u N ajw yższego (Izba C yw ilna 1945— 1957), P a le stra n r 3 z 1957 r., s. 82—83.

To um ów ione w ynagrodzenie, jeżeli zostało przed sądem w ykazane, obow iązany był sąd zasądzić w ta k iej w łaśnie w ysokości, zupełnie niezależnie od w k ład u p rac y a d w o k a ta i w arto śc i udzielonej przez niego pom ocy p raw n ej. Je d y n ie w w y p a d ­ ku , gdy stro n a nie złożyła spisu kosztów (tzn. nie stw ie rd z iła w ysokości um ó w io ­ nego przez zespół w ynagrodzenia), ograniczyła się zaś jedynie do zgłoszenia w niosku o zasądzenie tych kosztów w edług n o rm przepisanych, sąd m ia ł p ew ną sw obodę w o k reślen iu w ysokości w y n agrodzenia adw o k ata, m ógł je bow iem ustalić w g r a ­ nicach w idełek (jeśli — oczywiście — p rzew id y w ała je taksa), biorąc pod uw agę ro ­ dzaj sp raw y , stopień jej zaw iłości i w kład p racy (§ 1 ust. 1 rozp. z d n ia 19.VIII. 1953 r.).

IV. Isto tn ą zm ianę w om aw ianej sp raw ie przyniosło kolejne rozporządzenie Min. S praw iedliw ości o ta k sie z dn ia 27.IV.1961 r. Zgodnie z jego § 10 sąd nie był z w ią ­ zany — przy u w zględnieniu w kosztach procesu — w ysokością w y n ag ro d zen ia u m ó ­ w ionego pom iędzy zespołem a klientem , lecz sam odzielnie u sta la ł koszty niezbędne do celow ego dochodzenia praw' lu b celowej obrony. Je d y n ą g ran ic ę stanow iły tu staw7ki taksy, poza k tó re sąd nie m ógł w yjść, nie m ogąc rów nież zejść poniżej dolnej gran icy tych staw ek, p rzy czym przepis ten m iał zastosow anie w każdej sy tu a cji, a w ięc tak że w ów ezas, gdy został złożony spis kosztów w y k az u jąc y um ów ione w ze­ spole w ynagrodzenie adw o k ata. Sąd pow inien się był kierow ać rówmież w ty m w'y- p a d k u rodzajem spraw y, stopniem jej zaw iłości i n ak ład e m pracy.

V. Z kolei obow iązujące obecnie rozporządzenie Min. S praw iedliw ości z d n ia 21.X II .1967 r. o ta k sie pow róciło do sta n u rzeczy sprzed w ejścia w życie ro zp o rzą­ d zenia z 1961 r., przepis bow iem § 10 tego ostatniego ro zporządzenia nie znalazł się w tekście obecnie obow iązującego rozporządzenia.

O dzyskało w ięc pełn ą ak tu aln o ść w ty m zak resie orzecznictw a dotyczące ro zp o ­ rzą d zen ia z 1953 r. i ta k ie m u stan o w i d aje rów nież w y ra z głosow ane orzeczenie, k tó re stw ierd za, że sąd nie może odm ów ić zasądzenia od p rze ciw n ik a kosztów w y ­ n ag ro d z en ia adw okackiego w w ysokości rzeczyw iście zapłacone] lu b um ów ionej w g ran ic ac h staw ek przew idzianych w obecnej taksie. M ożna by to stanow isko je ­ dyn ie uzupełnić stw ierdzeniem , że w sto su n k u do sp ra w prow adzonych przez tzw. zespcły dew izow e nie obow iązują górne granice ta k sy (§ 6 ro zporządzenia z dnia 21.X II .1967 r.) i w ty m w y p ad k u sąd obow iązany je st zasądzić w kosztach procesu um ów ione z zespołem w ynagrodzenie adw okata, n aw e t gdyby p rze k ra cza ło ono g órną g ran ic ę taksy. W w y p ad k a ch tak ich m iałby je d n a k często zastosow anie art. 102 k.p.c. (por. niżej p u n k t V III).

VI. O bow iązek sądu re sp e k to w an ia w granicach ta k sy um ów ionego w y n agrodze­ n ia istn ie je jednak, ja k stw ie rd z a głosow ane orzeczenie, tylko w ów czas, gdy s tro n a n ajp ó źn ie j przed zam knięciem o statn iej ro zpraw y w y k azała sądow i um ów ione w y ­

nagrodzenie.

S am a zasad a obow iązku w y k azan ia um ów ionego w ynag ro d zen ia je st oczyw iście słuszna, w przeciw nym bow iem razie sąd nie m iałby żadnych elem entów do u s ta le ­ nia, ja k ie w ynagrodzenie zostało um ów ione pom iędzy zespołem a stro n ą oraz czy~ żą d an ie w ty m zak resie stro n y odpowuada um ów ionem u w ynagrodzeniu.

P o w staje je d n a k istotne zagadnienie, co należy rozum ieć przez w y raz „ w y k a za ła”. W te j k o n k re tn e j sp raw ie stro n a w piśm ie procesow ym z 10.1.1970 r. żąd ała z a ­ sądzenia 1 800 zł z ty tu łu w yn ag ro d zen ia adw okackiego i 25 zł o płaty sk arb o w ej. M ożna s tą d w nosić, że stro n a nie złożyła exp ressis ve rb is ośw iadczenia, ile w yniosło um ów ione w ynag ro d zen ie w tej sp raw ie w zespole, a ty lk o żą d ała zasąd zen ia n a jej rzecz w y n ag ro d ze n ia w w ysokości górnej g ranicy ta k sy za sp raw y o uniew ażn ien ie m a łże ń stw a (§ 12 p k t 1 taksy).

Sąd N ajw yższy uznał, że po p rzestan ie przez stro n ą n a p o d an iu w ysokości ż ą d a ­ nego w k o sztach w ynag ro d zen ia adw okackiego nie stan o w i w y k az an ia um ów ionego w ynag ro d zen ia. S tanow isko to różni się od poglądu, k tó ry w y ra ził S ąd N ajw żyszy w orzeczeniu z d n ia 4.II. 1960 r. (OSPiKA n r 2/61, poz. 37), pom in ięty m w głosow a­ nym orzeczeniu m ilczeniem . W arto tezę tego orzeczenia przytoczyć w całości:

„Z adanie z w ro tu w y nagrodzenia adw okackiego w określonej kw ocie p ieniężnej o d p o w iad ającej m a k sy m a ln ej staw ce ta ry fo w ej stanow i stw ierdzenie przez stronę, że w tej w ysokości zostało um ów ione pom iędzy n ią a ad w o k atem w ynagrodzenie za p ro w ad zen ie sp raw y , co odpow iada pojęciu »złożenia spisu kosztów« w rozu m ien iu a rt. 110 (obecnie 109 — przyp. mój S .G .) k.p.c., k tó ry nie za w iera w y m ag a n ia u d o ­ w o d n ien ia d o k u m e n tem fa k tu i treści um ow y pom iędzy ad w o k atem lu b zespołem (obecnie ty lk o pom iędzy zespołem — przyp. m ój S. G.). A dw o k at przez f a k t zgłosze­ n ia w im ieniu stro n y takiego żąd an ia p o tw ierd za istnienie i treść za w a rte j w ty m przedm iocie um ow y ze s tro n ą ”.

R ów nież z orzeczenia SN z dnia 27.VII.1957 r. (OSPiKA n r 5/56, poz. 137) m ożna w y c :ągnąć w niosek, że sam o pow ołanie się stro n y n a w ysokość uiszczonego ho n o ­ ra riu m je s t w y sta rc za jąc e do p rzy ję cia tej kw oty przy o k reślen iu przez sąd w k o ­ sztach w y n ag ro d ze n ia adw okata. Skoro obow iązkiem a d w o k a ta je st w spółdziałanie z sąd am i (art. 2 p ra w a o u s tro ju ad w o k atu ry ), to m ożna przyjąć, że rea lizu jąc ten obow iązek a d w o k a t złoży rze teln e ośw iadczenie co do w ysokości um ów ionego hono­ ra riu m i to ośw iadczenie pow inno być w zasadzie w y sta rc za jąc e do p rzy ję cia przez sąd, że w te n sposób w ykazano om ów ione h o n o rariu m . T ylko w ja k ich ś zupełnie szczególnych w y p ad k a ch (stw ierdzenie przez pełnom ocnika stro n y p rzeciw nej, że um ów iono w y n agrodzenie w innej wysokości) m ógłby sąd zażądać odpow iedniego u d o k u m e n to w an ia . VII.

V II. Je że li stro n a ogranicza się do złożenia w n iosku o zasądzenie kosztów w edług n o rm p rzep isan y ch , to w ów czas nie w y k azu je sądow i w y n ag ro d zen ia um ów ionego i w obec tego sąd zasądza je w gran icach ta k sy w edług sw ej oceny okoliczności spraw y. W a rto dodać, że obecna ta k sa w p ro w ad ziła tu pew n e n o vu m . Z godnie bo­ w iem z jego § 1 ust. 2 o p ła ty w w ysokości górnej sta w k i stosuje się w tedy, gdy stopień zaw iłości spraw y, n a k ła d p racy oraz poziom w y k o n y w an ej czynności u za­ sa d n ia ją p o b ra n ie o płaty w tej w ysokości. W ty m w ięc w y p a d k u sąd nie ty lk o jest up raw n io n y , ale n a w e t obow iązany ocenić poziom w j'k o n y w an ej czynności — ale ty lk o dla ew en tu aln eg o u zasad n ien ia p rzy z n an ia w yn ag ro d zen ia — w edług górnej gran icy sta w k i ta k sy za d a n ą spraw ę.

D cdać należy, że P rezy d iu m NR A w u chw ale z d n ia 7.III. 1968 r. zaleciło adw o­ k ato m sk ła d an ie w sp raw ac h cyw ilnych spisu kosztów , gdyż leży to w interesie klientów . J a k bow iem w y k azu je p ra k ty k a , sądy z reg u ły p rz y z n a ją zw rot kosztów adw okackich w niższej kw ocie, niż w ynoszą um ów ione w zespole o płaty („P a le stra ” n r 4/68, s. 114— 115). To p rzy zn aw an ie kosztów w niższej kw ocie dotyczy oczywiście w ypadków , gdy ad w o k a t ogranicza się do w n io sk u o zasądzenie kosztów w edług n orm przep isan y ch . Ze w skazanych w yżej w zględów złożenie spisu kosztów n a s tą

-pić może w p o staci ośw iadczenia ad w o k ata, z czysto technicznych tylko w zględów złożonego w p isem nej form ie, choć nie m a przeszkód, ja k w sk azałem w yżej, by złożyć je do p ro to k o łu rozpraw y.

V III. U w agi n iniejsze należy zam knąć k ró tk ą w zm ian k ą o a rt. 102 k.p.c., zgod­ nie z k tó ry m w w y p ad k a ch szczególnie u zasadnionych sąd może zasądzić od stro n y p rze g ry w a ją c e j ty lk o część kosztów lu b nie obciążać jej w ogóle kosztam i. P rz ep is te n zezw ala w ięc sądow i n a nieuw zględnienie w całości lu b w części w y n ag ro d ze­ n ia adw okackiego poniesionego przez stro n ę w zespole, m im o że w y g ra ła sp raw ę z p rzeciw nikiem . J e s t to w y ją te k od ogólnej zasady a rt. 98 k.p.c., p rzy czym stoso­ w an ie go może n astą p ić ty lk o ze w zględu n a szczególnie u zasadnione okoliczności, ja k np. sta n m a ją tk o w y i rodzinny stro n y p rze g ry w ające j, co zw łaszcza może m ieć zastosow anie w sp raw ie o w ynagrodzenie szkody w yrządzonej nieum yślnie przez p rac o w n ik a zakładow i p rac y *.

S ta n is ła w G arlicki

* P o r. na te n te m a t o r z e c z e n ie S N z d n ia 3.V.1966 r., O S P iK A nr 1/67, poz. 8 (p o w ó d -p ra - c o w n ik p rzegrał tu sp ra w ę ty lk o d la te g o , ż e w y s tą p ił z p ro cesem z b y t p óźn o, p o zw a n a sp ó ł­ d z ie ln ia zaś n ie op arła sw ej o b ron y na tej w ła śn ie o k o liczn o ści).

2

.

P O S T A N O W I E N I E *

SĄDU NAJWYŻSZEGO Z DNIA 30 KWIETNIA 1971 R. (I KZ 47/71)

S ą d N a jw y ż s z y po rozpoznaniu z a ­ żalenia a d w o k a ta S te fa n a G., o broń­

cy z u rzę d u B a rb a ry F., na posta n o ­

w ie n ie S ą d u W o jew ó d zkieg o dla W o- je w ó d z tw a W a rsza w skieg o w W a rsza ­ w ie z dnia 1 m arca 1971 r. o o d m o ­ w ie zasądzenia od S k a r b u P aństw a na rzecz Z esp o łu A d w o k a ck ieg o N r x

w W arszaw ie o p ła ty z ty tu łu u d zia łu

obrońcy z u rzę d u w p o stę p o w a n iu

przed S ą d e m W o je w ó d zk im dla W o je ­ w ó d ztw a W a rsza w skieg o w W a rsza ­ w ie i po o d czyta n iu p isem nego w n io s­ k u P ro k u ra tu ry G en era ln ej oraz po w y słu c h a n iu u stn e g o w n io sk u p r o k u ­ ratora

p o sta n o w ił:

za sk a rżo n e p ostanow ienie u t r z y m a ć w m o c y , obciążając S ka rb P a ń stw a ko szta m i postępow ania odw oław czego.

Z u z a s a d n i e n i a :

P ro ku ra to r P o w ia to w y w M ław ie, po u m o rze n iu na p o d sta w ie art. 11 p k t 1 k.p .k . w zw ią zk u , z art. 25 § 1 k.k. śle d ztw a p rze ciw ko B arbarze F., p o ­ d e jrza n e j o popełnienie p rze stę p stw a z art. 148 § 1 k.k., w y stą p ił do S ą d u W o jew ó d zkieg o dla W o jew ó d ztw a W a r­ sza w skieg o w W arszaw ie na p odsta-

* O rzeczenie nie p u b lik o w a n e (Red.).

w ie p rzep isu art. 282 k.p.k. z w n io s­ k ie m o orzeczenie w zg lę d e m n ie j ś ro d ­

k a zabezpieczającego przew idzianego

w art. 99 k.k. i o w yzn a czen ie dla n ie j w ty m p o stę p o w a n iu obrońcy z u rzęd u . Sąd W o je w ó d zk i w y zn a c z y ł dla B a r­ bary F. obrońcę z u rzę d u w osobie a d w o k a ta S te fa n a G. z Z espołu A d

-w o ka ckieg o N r x -w W arsza-w ie, a n a ­ stę p n ie na p o sie d zen iu w d n iu 22 p a ź­

d zie rn ik a 1970 r., po w y słu c h a n iu

w n io sk ó w p ro k u ra to ra i obrońcy,

o rze k ł um ieszcze n ie B arbary F. w p a ń ­ s tw o w y m S zp ita lu dla N e rw o w o - i P sych iczn ie C horych w G.

W w y d a n y m p o sta n o w ien iu Sąd W o ­

je w ó d z k i nie w y p o w ie d zia ł się w k w e ­

stii k o sztó w obrońcy z urzędu, w

z w ią z k u z c z y m a d w o k a t S te fa n G. w y s tą p ił do S ą d u W ojew ó d zkieg o z w n io sk ie m o ro zstrzyg n ięcie w te j spra­ w ie stosow nie do art. 368 § 1 i 549 § 1 ust. 2 k.p .k. o d rę b n ym p o sta n o w ie­ niem .

S ą d W o je w ó d zk i za sk a rżo n y m p o sta ­ n o w ie n ie m z dnia 1 m arca 1971 r. w n io s k u tego n ie u w zg lę d n ił w y p o ­ w iadając pogląd, że przepis art. 549 § 1 p k t 2 k.p .k. nie daje w ty m w y ­ p a d k u p o d sta w do p rzyznania opłat

na rzecz ze sp o łu a dw okackiego ze

S k a r b u P a ń stw a , g d yż przepis te n ma za sto so w a n ie ty lk o do orzeczeń za p a ­ d ły c h na rozpraw ie.

W e w n ie sio n y m zaża len iu a d w o ka t S te fa n G. w n o sił o zm ianę za sk a rżo ­ nego postanow ienia p rzez p rzyznanie Z esp o ło w i A d w o k a c k ie m u , do którego n a leży, od S k a r b u P aństw a o p łaty w

sto so w n ej w y so ko ści z ty tu łu jego

u d zia łu w ch a ra kte rze obrońcy z u r z ę ­ d u w p o w y ższe j spraw ie tw ierdząc, że p o sta n o w ien ie to zapadło z obrazą art. 549 § 1 p k t 2 k.p.k., g d y ż w edług treści tego p rze p isu S k a r b P aństw a zo b o w ią za n y je st do ponoszenia k o s z ­

tó w obrońcy z urzędu, je żeli brał

„udział w posiedzeniu, na k tó ry m

um o rzo n o p o stęp o w a n ie”.

Z aża len ie to S ą d N a jw y ż szy u znał za niezasadne.

K o d e ks postępow ania karnego, n o r­ m u ją c w rozdziale 58 działu X I I I o „kosztach są d o w ych ” zagadnienie k o s z­ tó w postępow ania, sta n o w i w art. 546 k.p .k., że „w o rzeczeniu ko ń c zą c ym p o ­ stęp o w a n ie sąd określa, k to ponosi k o s z ty po stęp o w a n ia ”.

Dalsze p rze p isy k o d e k s u zaw ierają u n o rm ow ania w sk a zu ją c e zasady, ja ­ k im i sąd p o u ń n ie n się kierow ać p rzy o kreśle n iu k w e s tii o b o w ią zku p o n o ­

szenia k o sztó w postępow ania, p rzy

c z y m u sta w a m ię d z y in n y m i w y o d ­

rębniła w ty m za kresie orzeczenia

ska zu ją ce oraz orzeczenia u n ie w in n ia ­

jące oskarżonego bądź um arzające

w szczęte p rze c iw k o n ie m u p o stęp o w a ­ nie.

Z pow yższego w y n ik a w ięc, że u n o r­ m o w ania te odnoszą się bezpośrednio ty lk o do sp ra w k a rn y c h w niesionych do sądu z a k te m oskarżenia, w i n ­ n yc h zaś rodzajach „spraw k a r n y c h ” toczących się w sądzie mogą one m ieć je d y n ie analogiczne zastosow anie.

Jeśli chodzi o k w e stię należności zesp o łó w a d w o k a ck ich z ty tu łu u d zia ­ łu ich czło n k ó w w ch a ra kterze o b ro ń ­ ców z u rzę d u w spraw ach ka rn yc h , w ym aga tu — w z w ią zk u z w y w o d a m i zażalenia — d odatkow ego p o d k re śle ­ nia, że brak w k o d e k sie postępow ania

karnego założenia zm ierzającego do

generalnego obciążenia ty m i k o szta m i S ka r b u P aństw a. W ska zu ją na to ch o ć­ by w n io ski w y n ik a ją c e z treści art. 69 k.p.k. oraz art. 556 k.p.k., k o n s e ­ k w e n c ją bo w iem ich zastosow ania b ę ­ dzie stw ierd zen ie , że zespołow i a d ­ w o k a c k ie m u nie n ależy się zapłata za w y k o n a n e p rze z czło n ka tego zespołu czynności obrońcy z u rzędu ani od skazanego, a ni od S k a r b u P aństw a.

K o d e ks p o stępow ania karnego, ja k w y n ik a z u n o rm o w a ń za w a rtyc h w art. 549 § 1 p k t 2 k.p .k. w z w ią z k u z art. 546 k.p.k., ograniczył obouńązek fin a n so w y S k a r b u P aństw a z ty tu łu

ko sztó w w yznaczonego o ska rżo n em u

obrońcy z u rzę d u ty lk o do ty c h w y ­ ją tk o w y c h w y p a d k ó w , w k tó ry c h po w n iesie n iu do sądu a k tu oskarżenia w spraw ie toczącej się z oskarżenia publicznego dochodzi do u n ie w in n ien ia oskarżonego lub do u m orzenia p o stę ­ pow ania.

P ostęp o w a n ie ka rn e p rze ciw ko B a r­ barze F. zostało um orzone w to k u p o ­ stę p o w a n ia przygotow aw czego, wobec czego p ow ołane p rze p isy nie m ogą sta ­ n o w ić p o d sta w y p ra w n e j do e w e n tu a l- nego obciążenia S k a r b u P aństw a k o sz­ ta m i z ty tu łu czynności obrońcy z u rzę d u .

D alsze postęp o w a n ie w spraw ie B a r­ b a ry F., k tó re toczyło się w S ądzie W o je w ó d z k im na podstaw ie art. 282 k .p .k ., za k o ń czy ło się zgodnie z w n io s­

k ie m p ro k u ra to ra zastosow aniem w

sto s u n k u do te jże B arbary F. środka zabezpieczającego. S tw ie rd zić zaś n a ­ le ży, że w y d a n e w te j m ierze orzecze­ n ie S ą d u W o jew ó d zkieg o nie je st p o ­

sta n o w ien iem o u m o rze n iu p o stę p o ­ w ania ani te ż p o sta n o w ien iem , k tó re m ogłoby w drodze analogii daw ać p o d ­ sta w ę do zastosow ania p rze p isu art. 549 § 1 p k t 2 k.p .k. o obciążeniu S k a r b u P a ń stw a o p łatam i na rze cz zespołu a d w o ka ckieg o za czyności o- brońcy z u rzęd u B arbary F.

Z ty c h w s z y s tk ic h pow odów , u z n a ­ jąc w niesione zażalenie za n ie za sa d ­ ne, Sąd N a jw y ż s z y o rzekł o u tr z y m a ­

n iu zaskarżonego postan o w ien ia

w

m ocy.

K o szta m i p o stępow ania o d w o ła w cze­ go obciążono S k a r b P aństw a, bra k je s t boioiem w spraw ie osób zo b o w ią za ­ n yc h do z w ro tu ty c h kosztów .

G l o s a

do pow yższego postanowienia S N z dnia 3 0 . IV. 1971 r.

J a k się ok azu je z licznych orzeczeń S ąd u N ajw yższego pośw ięconych tem u za g ad ­ n ie n iu , sp ra w a kosztów sądow ych w p o stępow aniu k a rn y m je st n a d a l sp raw ą złożo­ n ą i tru d n ą . Po k olejnych pró b ach w y k ład n i przepisów o kosztach p o stę p o w an ia w o dniesieniu do p o stępow ania przygotow aw czego (ściślej — w aru n k o w eg o u m o rze­ n ia p o stęp o w an ia w ty m eta p ie postępow ania), w odniesieniu do o skarżyciela p o sił­ kow ego, do żołnierzy, w sp raw ach o odszkodow anie za niesłuszne skazanie lu b are szto w a n ie \ S ąd N ajw yższy z a ją ł się w głosow anym orzeczeniu innym p ro b le ­ m em : ko sztam i p ostępow ania, a w w ęższym zakresie — o p ła tą n a rzecz zespołu z ty tu łu u d ziału obrońcy z u rzędu w sp raw ie dotyczącej za stosow ania śro d k a za­ bezpieczającego.

D la ścisłości do d ajm y , że k o n k re tn y sta n fak ty czn y n asu w a w ątpliw ości co do d w u jednocześnie k w estii, a m ianow icie co do op łat n a rzecz zespołu z ty tu łu o b ro n y z u rzę d u w p o stępow aniu przygotow aw czym zakończonym w ty m s ta d iu m o raz, po w tóre, tą sam ą należnością w p o stępow aniu sądow ym o p arty m na p rze p isie a rt. 282 k.p.k.

Nie podzielając poglądu zaw artego w głosow anym orzeczeniu, uw ażam za celow e, by nieco szerzej spojrzeć n a pro b lem kosztów p o stępow ania k arnego, ze szczególnym oczyw iście uw zględnieniem op łat n a rzecz zespołu. P ró b ie tak ieg o w łaśnie sp o jrze­

n ia pośw ięcone będą dalsze uw agi n in iejszej glosy.

i W y m ien ia m tu p rzy k ła d o w o orzecz. SN: z dnia 7.III.1970 r. IV KZ 4/70, OSNKW z 1970 r. nr 4—5, poz. 50; z dnia 20.VI.1970 r. IV KZ 67/70, OSNKW z 1970 nr 10, poz. 129 w raz z m o ją g lo są ; z d n ia 20.VI.1970 r. I KZ 38/70 i z dnia 17.XI.1970 r. Z 78/70.