Porosty rezerwatu Monkinie w Wigierskim Parku Narodowym

(1)

U N IV E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K L O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A

VOL. XLIX, 3 SECTIO C 1994

In s ty tu t B io lo g ii U M C S Z ak ład S y ste m a ty k i R o ślin

F ilia B ia ło s to c k a U n iw ersy tetu W arszaw skiego Z ak ład B o ta n ik i i F iz jo lo g ii R o ślin

J a n B Y S T R E K , A n n a M A T W I E J U K

Lichens of the Monkinie Reservation in Wigry National Park

Rezerwat leśny Monkinie został utworzony w Wigierskim Parku Narodo

wym, w Obrębie Maćkowa Ruda, w oddz. 25, 26, 47, 48, w celu zachowania różnorodnych zbiorowisk leśnych, naturalnych i sztucznych. Ochroną ob

jęto kilka zespołów: Calamagrostio-Piceetum, Calamagrostio-Pinetum oraz Potentillo albae-Quercetum na obszarze 97,46 ha. Przez rezerwat przebiega droga publiczna.

Calamagrostio-Piceetum w rezerwacie i otulinie charakteryzuje duża eks- pansywność świerka. W najstarszych drzewostanach gatunek ten jest domi

nujący w warstwie drzew i podrostu, natomiast w młodszych drzewostanach o wiele większy udział ma sosna. Mimo dorodności świerka są to drzewostany sztuczne, powstałe w wyniku pozrębowych nasadzeń sosny. Świerk w zespole tym pochodzi z samosiewu, naturalnych odnowień w sztucznych sośninach.

Bogaty w gatunki i miejscami zwarty jest podszyt. Tworzą go świerk, pod

rost dębu, jarzębina i kilka gatunków krzewów: leszczyna, kruszyna, trzmie- lina brodawkowata, sporadycznie jałowiec. Warstwę drzew budują dorodne drzewostany sosnowe ze znacznym udziałem brzozy i świerka, lecz głównie w dolnej warstwie drzew.

Warstwę drzew dąbrowy świetlistej (Potentillo albae-Quercetum) two

rzy dąb w wieku do 100 lat. W domieszce występuje brzoza brodawkowata i sosna. W drugiej warstwie drzew, przy sztucznym utrzymywaniu sosny, do

minuje dąb i grab. Podszyt składa się z dębu, odroślowego grabu, leszczyny,

jarzębiny i trzmieliny. Na niektórych płatach pospolity jest jałowiec.

(2)

Celem badań było uzyskanie informacji o lichenoflorze w rezerwacie ści

słym Monkinie. Wyniki należy traktować jako materiał wyjściowy do przy

szłych badań porównawczych, szczególnie ważnych przy ocenie antropo

presji, zwłaszcza zwiększającego się zanieczyszczenia atmosfery związkami siarki i ołowiu.

MATERIAŁ

Próbki do identyfikacji gatunków w laboratorium ograniczono do niezbędnego mi

nimum i w miarę możliwości pochodzą one z otuliny rezerwatu. Badania terenowe pro

wadzono w lipcu i sierpniu 1993 r. Przy układaniu tabel fitosocjologicznych (tab. 1-2) posłużono się tylko skalą stałości. Częstotliwość występowania podano u dołu tab. 3.

*

Dyrektorowi Wigierskiego Parku Narodowego drowi M. K a m iń s k ie m u oraz nadl.

inż. J. Ł o z iń s k ie m u dziękujemy za udzieloną bezinteresowną pomoc podczas badań terenowych.

WYNIKI

Porosty w badanym rezerwacie rosną na różnych siedliskach, zdecydo

wanie najliczniej na korze drzew i próchniejących pniakach. Dla stosunkowo niewielkiej liczby gatunków porostów naziemnych brakuje siedlisk.

Skład gatunkowy nadrzewnej flory w rezerwacie Monkinie nie odbiega od innych drzewostanów w lasach Maćkowej Rudy. Dominują gatunki bardzo pospolite także na całym obszarze leśnym Parku Narodowego. Najpospo

litszym gatunkiem jest Hypogymnia physodes, o wysokim stopniu pokrycia (z wyjątkiem świerka) na wielu pniach brzozy, dębu i sosny, zwłaszcza w naj

niższych partiach pni, gdzie dochodzi ono do 100%, a na licznych sosnach w podroście i na gałęziach świerka jest gatunkiem jedynym spośród porostów listkowatych i krzaczkowatych. Bardzo pospolicie występują także: Hypoce- nomyce scalaris i Lepraria incana, które rosną przeważnie w najniższych partiach pni, zwłaszcza w spękaniach kory sosny najstarszych drzewosta

nów, gdzie tworzą duże populacje. Na licznych stanowiskach stwierdzono Cladonia coniocraea, Cl. digitata, Cl. glauca i Cl. squamosa, które opano

wują tylko podstawy pni.

W rezerwacie i jego bezpośredniej otulinie odkryto kilka gatunków

rzadkich: Arthonia dispersa, A. punctiformis, A. radiata, Arthothelium

ruanideum, Biatorella moriformis, Cladonia botrytes, Hypogymnia tubulosa,

Lobaria pulmonaria, Micarea melaena, Peltigera hazszlinskyi, Pertusaria

pertusa, P. leioplaca, P. hemisphaerica, P. leptospora, P. multipuncta,

(3)

Pyrenula nitidella, Ramalina pollinaria, Usnea hirta var. pallescens, U.

laricina, U. subfloridana i U. tuberculata.

Zróżnicowanie fitosocjologiczne w nadrzewnej florze rez. Monkinie jest duże, lecz typowe płaty nadrzewnych porostów stwierdzano rzadko. Po

wierzchnie zajmowane przez badane zespoły są różne (średnio 20x30 cm).

Pospolicie natomiast występują płaty jednogatunkowe, np. zwarte popu

lacje Hypogymnia physodes, Ramalina farinacea i Euernia prunastri, a na kilku sosnach również Usnea hirta. Nomenklaturę zespołów podano za B a r k m a n e m (1).

Najbogatsza w gatunki jest flora na korze pni i gałęziach dębu. W podro

ście i drągowinie prawie na każdym pniu dębu rośnie kilkanaście pospolitych gatunków. Stwierdzono płaty (tab. 1) Pertusarietum amarae i Lecanoretum carpineae, a na martwych pniach i gałęziach, na odpadającej korze Pyre- nuletum nitidae oraz kilka gatunków rzadkich: Arthonia punctiformis, A.

radiata, Cetraria chlorophylla, Hypogymnia tubulosa, Melanelia elegantula, Pertusaria pertusa, P. multipuncta, Ramalina pollinaria var. humilis.

Na dębach stanowiących drugą warstwę drzew, w miejscach niezbyt ocie

nionych, dominantami są: Hypogymnia physodes i Parmelia sulcata. Pokry

wają one liczne pnie prawie w 100%. Pospolicie występują: Euernia pruna

stri, Melenelia exasperatula, M. fuliginosa, Platismatia glauca i Ramalina farinacea. Rosną one głównie w płatach Pertusarietum amarae i Lecanore

tum carpineae (tab. 1). Tworzą także duże, jednogatunkowe populacje. Na pojedynczych stanowiskach występują na pniach Cetraria chlorophylla (9 stanowisk) i Usnea tuberculata (3 stanowiska). Stwierdzono płaty Perusa- rietum amarae, Lecanoretum carpineae (tab.l) i Parmelietum furfuraceae.

Na gałęziach, głównie na najstarszych konarach, licznie występuje zespół Parmelietum furfuraceae.

Na korze najstarszych dębów stwierdzono kilka gatunków rzadkich: Co- niocybe furfuracea (także na gałązkach Hypnum cupressiforme), Hypogym

nia tubulosa, Lobaria pulmonaria, Pertusaria hemisphaerica, P. phymato- des, Ramalina farinacea var. luxurians, var. multifida, R. pollinaria var. hu

milis, Usnea subfloridana ssp. glaucina, U. laricina, U. tuberculata (gatunki Usnea częściej w otulinie rezerwatu). Małe natomiast jest zróżnicowanie fito

socjologiczne. Pospolite zespoły to: Parmelietum furfuraceae, Pertusarietum amarae i Lecanoretum carpineae (tab. 1) oraz duże, jednogatunkowe po

pulacje Euernia prunastri, Parmelia sulcata i Ramalina farinacea var. mul

tifida. Stwierdzono również niewielkie płaty, składem gatunkowym zbliżone

do Chaenothecetum melanophaeae, jeden płat z Lobaria pulmonaria (kilka

plech ok. 30 cm średnicy na wysokości ok. 160 cm) z Hypnum cupressiforme

i Dicranum scoparium między łatkami plechy. Wysoko w koronach najstar-

(4)

Tab. 1. Monkinie: Pyrenuletum nitidae, Pertusarietum amarae, Lecanoretum carpinae

Gatunki I II III

(Species) Qr Cb Ca Sa Cb Sa <?r Cb Sa Pt Ag

Char. Arthonietalia radiatae

Arthonia radiata 5 5 5 5 4 3 3 2 2 1

A. punctiformis 2 1 1

Arthothelium ruanideum 3 3 3 2

Lecidella elaeochroma 2 4 4 4 4 5

Char. Graphidion scriptae

Graphis scripta 5 5 5 5 3 3 2 1 1

Pertusaria alpina 1 1 2 2

Pyrenula nitidella 1

Char. Pyrenuletum nitidiae

Pyrenula nitidia 5 5

Opegrapha uiridis 5 5

Pertusaria pertusa 5 4 5 5 2 1

P. leptospora 3 2 5 3

P. multipuncta 5 2 3 2 2 i i

Char. Pertusarietum amarae

Pertusaria amara 5 5 5

P. discoidea 2 4 5 i

P. coccodes i 5 4 4 i 2 i

P. phymatodes 2 1 1 2

P. globulifera 2 2 2

Char. Lecanoretum carpineae

Lecanora carpinea 2 1 5 5 5 5 5

L. subrugosa 1 2 3 2 3 5

L. chlarona 5 5 5 5 5

Towarzyszące (Companions)

Lecanora hageni 1 2 2 2

Melanelia fuliginosa 1 2 2 2 3 3 3 3 3

M. eiasperatula 3 3 2 3 3 3 3 4

Platismatia glauca 1 2 1 3 1 2

Hypogymnia physodes

Ramalina farinacea 2

1 2

1 1 3

1 3

2 3 3 i

R. pollinaria var. humilis 1 1

Parmelia sulcata 1 3 3 4 1 i 2

Physcia adscendens 3 5 4

Ph. tenella 3 5 4

Candelariella lanthostigma 1 1

Objaśnienia (Explanation): Qr — Quercus robur, Cb — Carpinus betulus, Ca — Corylus avellana, Sa — Sorbus aucuparia, Pt — Populus tremula, Ag — Alnus glutinosa;

1-5 stałość (constancy); I — Pyrenuletum nitidae, II — Pertusarietum amarae, III —

Lecanoretum carpineae.

(5)

szych dębów (ponad 4 m), na uschniętych konarach rosną pospolicie gatunki z zespołu Parmelietum furfuraceae, z dużym udziałem Usnea. Skład gatun

kowy tych ugrupowań jest identyczny na wszystkich badanych konarach (Ce- traria chlorophylla, Euernia prunastri, Hypogymnia physodes, H. tubulosa, Lecanora uaria, Melanelia exasperatula, M. fuliginosa, Parmelia sulcata, Platismatia glauca, Pseudevernia furfuracea, P. oliuetorina, Usnea hirta, U. laricina, U. subfloridana ssp. glaucina i ssp. similis, U. tuberculata).

Na korze b r z o z y (tab. 3) obficie porośniętej przez porosty, zróżnicowa

nie fłorystyczne jest mniejsze niż na pniu dębu. Na każdej brzozie masowo rośnie Hypogymnia physodes, przeważnie var. labrosa. Inne gatunki nie two

rzą tak wielkich populacji. Na gałązkach brzóz w podroście, w miejscach widnych, masowo występują: Cetraria chlorophylla, C. sepincola, Hypogym

nia physodes, Lecanora conizaea, L. expallens, L. hageni, Scoliciosporum chlorococcum, na kilkunastu stanowiskach stwierdzono Euernia prunastri, Hypogymnia tubulosa, Ramalina pollinaria var. humilis, Usnea hirta, U. sub

floridana var. similis. Na pniach i gałęziach brzóz przy drodze (na skraju rezerwatu) pospolite są: Physcia adscendens, Ph. tenella, Physconia entero- xantha, Ph. grisea, Ramalina motykana, Xanthoria candelaria, X. parietina, X. polycarpa.

Niewielkie jest także zróżnicowanie fitosocjologiczne. Oprócz pospolicie stwierdzanego na pniach i gałęziach (głównie w podroście) zespołu Parme

lietum furfuraceae odnotowano w spękaniach kory i głównie u podstawy najstarszych pni na niektórych stanowiskach ugrupowania zbliżone składem gatunkowym do zespołów Parmeliopsidetum ambiguae i Chaenothecetum melanophaeae.

Skromnie pod względem liczby gatunków jest reprezentowana flora poro

stów na korze pni i w koronach s o s n y . W młodnikach sosnowych masowo występuje Hypogymnia physodes var. labrosa, wszędzie w postaci dorod

nych plech. Pospolite są: Platismatia glauca i Pseudeuemia furfuracea. Na suchych gałązkach pozbawionych kory rosną Lecanora conizaea, L. coniza- eoides, Parmeliopsis aleurites i Scoliciosporum chlorococcum. Na wielu ga

łęziach wykształca się zubożały zespół Parmelietum furfuraceae (tylko na kilkunastu stanowiskach w typowej postaci z Usnea hirta var. uillosa i var.

pallescens oraz Hypogymnia tubulosa).

W średniowiekowych sośninach na pniach sosny od podstawy po korony drzew rośnie Hypogymnia physodes-, miejscami pospolite są: Hypocenomyce scalaris, Lepraria incana i Pseudeuemia furfuracea. Na kilkunastu stanowi

skach zanotowano: Cladonia bacillaris, Hypogymnia tubulosa, Lecanora pina-

stri, Lecidea symmicta, Imshaugia aleurites, Parmeliopsis ambigua, Usnea

hirta var. hirta i var. uillosa.

(6)

W najstarszych drzewostanach z udziałem sosny, u podstawy pni, pospo

lite są mszysto-porostowe ugrupowania z Cladonia coniocraea, Cl. glauca, Cl. bacillaris i Cl. digitata (przeważnie plechy pierwotne) oraz niewielkie płaty zespołu Parmeliopsidetum ambiguae (tab. 2). W wyższych partiach pni porosty występują prawie wyłącznie w spękaniach kory (kilka gatun

ków Cladonia, Chaenotheca chrysocephala, Ch. melanophaea, Hypocenomyce scalaris). Tylko na niektórych pniach Hypogymnia physodes zajmuje duże powierzchnie. Na mchach nadrzewnych stwierdzono kilka stanowisk Micarea melaena. Niewiele danych uzyskano z koron drzew. Na opadłych, obłama- nych przez wiatr, usychających gałęziach sosny rosną pospolicie Hypogymnia physodes var. labrosa, Platismatia glauca, Pseudeuemia furfuracea, P. oli- uetorina, Scoliciosporum chlorococcum i sporadycznie Usnea hirta ssp. hirta i ssp. uillosa.

Uboga w gatunki jest flora porostów na ś w ie r k u . Na wielu pniach zupełnie ich nie ma. Miejscami duże powierzchnie zajmuje zespół Chaeno- thecetum melanophaeae (tab. 2). W koronach świerka, na najniżej położo

nych gałązkach i na gałązkach w podroście, tylko w miejscach widnych (linie działowe, przecinki), rośnie: Hypogymnia physodes i sporadycznie Euemia prunastri, Platismatia glauca, Pseudeuemia furfuracea, Ramalina farinacea,

Usnea hirta var. hirta.

Na korze g r a b u w rezerwacie stopień pokrycia pni przez porosty jest niewielki, a na odroślowych grabach porosty występują najczęściej tylko u nasady pni (Graphis scripta, Lecanora carpinea, L. conizaea i Lepraria incana). Na pniach starszych grabów oraz na martwych pędach zanoto

wano kilka gatunków rzadkich: Arthonia dispersa, Opegrapha uiridis, Pertu- saria alpina, P. multipuncta, P. phymatodes. Na kilku pniach stwierdzono płaty Lecanoretum carpineae, Pertusarietum amarae i Pyrenuletum nitidae (tab. 1).

Żywe pędy l e s z c z y n y zarówno jednoroczne, jak i wieloletnie są najczę

ściej pozbawione porostów. Na niektórych wieloletnich leszczynach stwier

dzono nieliczne plechy Cetraria chlorophylla, Cladonia chlorophaea, Euer- nia prunastri, Graphis scripta, Hypogymnia physodes, Lepraria incana, Me- lanelia exasperatula, M. fuliginosa, Parmelia sulcata, Physcia adscendens, Ph. tenella, Pertusaria coccodes. W najniższych partiach pni rosną również Arthonia radiata, Opegrapha uiridis, Pertusaria leioplaca. Pozostałe wymie

nione w tab. 3 gatunki stwierdzono wyłącznie na suchych pędach z łuszczącą się korowiną. Na suchych gałązkach dominują gatunki z zespołu Pyrenuletum nitidae (tab. 1).

Na pniach j a r z ę b i n y rosnącej w podroście spośród kilkudziesięciu ga

tunków tylko kilkanaście występuje na każdym pniu. Na pojedynczych sta-

(7)

Tab. 2. Monkinie: Parmeliopsidetum ambiguae, Parmelietum furfuraceae, Chaenothece- tum melanophaeae

Gatunki (Species)

I II III

Ps Bp Ps Bp Qr Pa Ps Bp

Char. Parmelietalia physodo-tubulosae

Hypogymnia physodes 3 4 5 5 5 1 1 1 2

H. tubulosa 1 2 2

Char. Parmelion furfuraceae

Platismatia glauca 5 5 5

Usnea hirta var. uillosa 2 3 1

Char. Parmeliopsidetum ambiguae

Parmeliopsis ambigua 5 5 1 1

Cetraria pinastri 3 3 1 1

Hypocenomyce scalaris 5 5 i i ⁴ ⁵ ² ⁵

Lepraria incana 5 5 1 5 5 5 5

Char. Parmelietum furfuraceae

Pseudeuemia furfuraceae 5 5 5

Imshaugia aleurites 3 2 5 4 i

Pseudeuemia olivetorina 1 1 i

Usnea hirta 1 i 3 3 2

Evemia prunastri 1 2

Char. Chaenothecetum melanophaeae

Chaenotheca melanophaea 5 5 5 5

Ch. chrysocephala 1 5 5 5 5

Coniocybe furfuracea 1

Towarzyszące (Companions)

Cladonia cenotea 2

Cl. digitata 5 3 i ³ i ²

Cl. coniocraea 3 1 2

Usnea tuberculata 1

U. laricina 1

Ramalina farinacea

R. pollinaria var. humilis i i 3 i

Melanelia fuliginosa 2 2

M. eiasperutalia 2.

Parmelia sulcata 2 1

Cetraria chlorophylla 2

C. sepincola i 2

Lecanora varia i 1 i

L. conizaea 1 i 1

L. pinastri 1 1 2

Cladonia bacillaris 1 i 2 2 1

Cl. chlorophaea 1 2 1

Objaśnienia (Explanation): Ps — Pinus syluestris, Bp — Betula pendula, Qr —

Quercus robur, Pa — Picea abies-, 1-5 stałość (constancy); I — Parmeliopsidetum

ambiguae, II — Parmelietum furfuraceae, III — Chaenothecetum melanophaeae.

(8)

nowiskach rosły: Ramalina farinacea, Usnea hirta i U. subfloridana. Na nie

których pniach wykształciły się płaty Lecanoretum carpineae, Pertusarietum amarae, a u podstawy suchych gałązek Pyrenuletum nitidae (tab. 1).

Na korze pni i gałęziach w ie r z b y iw y, zwłaszcza rosnącej na skraju śródleśnej polany, stwierdzono kilkadziesiąt gatunków porostów, a Hypo- gymnia physodes i Parmelia sulcata pokrywają większość drzew w 100%.

Pospolite są gatunki z rodziny Physciaceae, stwierdzono również Xanthoria candelaria, kilka plech Ramalina motykana i Usnea subfloridana.

O s i k a w rezerwacie nie jest drzewem pospolitym. Na korze pni i w koronach drzew osiki stwierdzono kilkadziesiąt gatunków. W koronach drzew zajmują duże płaty gatunki zespołu Physcietum ascendentis, z dużym udziałem Xanthoria parietina, Physcia stellaris i Lecanora carpinea. Na bliznach po sękach występuje Lecanora hageni.

Dużo gatunków porostów stwierdzano na suchych gałązkach ja ł o w c a , lecz głównie Hypogymnia physodes. Inne, wymienione w tab. 3, występują jako pojedyncze plechy. Stwierdzono także bardzo rzadką Usnea hirta var.

pallescens i Hypogymnia tubulosa.

Na próchniejących pniakach osiedlają się najczęściej gatunki Cladonia, Cladina, Hypogymnia physodes, Hypocenomyce scalaris, Lecidea humosa, Melanelia exasperatula, Parmelia sulcata, Platismatia glauca. Tylko na 2 stanowiskach rośnie Cladonia botrytes i Cl. pleurota.

Na liniach działowych i brzegu śródleśnej polany oraz na niewielkich wyniesieniach pozbawionych szpilek w lesie świerkowym rośnie kilkanaście gatunków naziemnych: Cladonia, Cladina, Cetraria, Peltigera i Stereocaulon tomentosum.

Ogółem w rezerwacie stwierdzono ponad 130 gatunków. W tab. 3 wy

mieniono tylko 127, a kilka zebranych do zielnika okazów wymaga specjali

stycznego sprawdzenia.

DYSKUSJA

Skromne informacje o porostach lasów wigierskich i obrębu Maćkowa Ruda zawarte są w notatce fłorystycznej z r. 1964 (2). Nie dotyczą one bezpośrednio oddziałów obecnie objętych ochroną, lecz stanowią informację o występowaniu jako pospolitych w lasach Maćkowej Rudy kilkunastu gatunków, obecnie nie odkrytych lub notowanych z jednostkowych stanowisk i w postaci pojedynczych plech.

Nie udało się nam odszukać na terenie rezerwatu i w lasach Maćkowej

Rudy cytowanych wcześniej (2-5) gatunków: Bryoria fuscescens var. fusce-

scens i var. canescens, Br. crispa, Br. setacea, Br. subcana var. subcana

(9)

Tab. 3. Lista gatunków porostów w rezerwacie Monkinie List of lichen species in the Monkinie reservation

G atu n k i ( S p e c i e s ) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

A r th o n ia d i a p e r s a ( S c h r a d .) N y l . 4 4 4

A. p a n ę t l f o z a i s A ch . A. r a d i a t a ( P e r s . ) A ch .

4 • 4 4

4- ♦ 2 2

A r th o th e iiu m ru a n id e u m A rn . 2 2

B i a t o z e l l a m o n ifo z m ia (A c h .) Th. F r. ♦ 4

B u e l l i a p u n c t a t a (H o ffm .) M ass. 1 1 2 4

C a lo p la c a p y r a c e a (A c h .) Th. F r . C a n d e l a r i e l l a x a n t h o s t i g m a (A ch .) L e t t . C e t r a r i a s e p i n c o l a (E h r n .) A ch.

• 2 4

1 i 4

1 1 3 4 4

1 1 1 4 4 4 4

C, i a l a n d i c a (L .) A ch . 2

C. p i n a s t r i ( S c o p .) S . Gray C h a e n o th e c a c h r y a o c a p h a la Th. F r.

♦ 4- 4 4 4 4

1 1 1 1

Ch. m e la n o p h a e a ( T u m . ) M ig . 1 1 1 2

C la d o n ia b a c i l l a r i s M yl. ♦ 1 1 ♦ 2 4 4 4

C l. b o t r y t e s H ag.

C l . c a r i o s a (A c h .) S p r e n g . C l . c e n o t e a (A c h .) S p r e n g .

1 1

4- 1 i 4

C i. c h lo r o p h a e a ( F i k . ) S p r e n g . 1 ' 2 2 4 4 2 2 4 4

C i. c o n i o c r a e a A ch . 2 2 3 1 4 3 4 4

C i. c o r n u ta (L .) H offm . • 1

C i. c z i s p a t a (A c h .) F l o t . 4 1 4

C l . d e f o r m i s (L .) H offm . 1

C i . d e g e n e r a n s ( F i k . ) S p r e n g . 4 2

C l. d i g i t a t a (L .) H offm . ♦ 2 3 4 2 4

C l . f u r c a t a (H u d s. ) S c h r a d . 4 4

C l. f l o e r k e a n a ( F r .) F ik . 4 4 4

C l. g r a c i l i s (L .) H i l l d . ♦ 4 4

C l. g la u c a F ik . ♦ 4 2 2 4 2 4

C l. m a c i l e n t a H offm . 4 4- 1 4 4 4

C l. m in o r V a in . 4 4

C l . p l e u r o t a ( F i k . ) S p r e n g .

C l . p y x i d a t a ( L .) H offm . • • • 4 4

4

C l. s u b r a n g i f o r m i s S c r ib a 4

C l . s u b u l a t a (L .) N ig g .

C l . squ am osa ( S c o p .) H offm . 1

4 4 4

C l. v e r t i c i l l a t a (H offm) S c h a e r . 1

C la d in a m i t i s ( S a n d s t .) H u s t. 4 2

C l. a r b u s c u l a ( H a l l r . ) R abenh. 1

C o n io c y b e f u r f u r a c e a (L .) A ch . 4 4 C o r n i c u l a r i a a c u l e a t a A ch .

2 4

E v e z n ia p r u n a s t r i (L .) A ch . 2 2 4 4 i i 4 2

i

G r a p h is a c r i p t a (L .) A ch . 1 1 4 4 2 2 4

H yp o cen o m yce a c a l a z i s (A c h .) C h o is y H ypogym nia p h y s o d e s (L .) N y l.

H. p h y s o d e s ( L . ) N y l . v a r . l a b z o s a A ch. 3 2

1 3 1

1 3 2

2 2 2

4

4 4

4 4 4 1

2

2 3

2 4

?

H. tu b u l o s a ( S c h a e r .) H av. ♦ 4 4- 4 4 4 4

L e c a n o za c a r p i n e a (L .) V a in . 2 2 4 2 4 2 4

L . c h la z o n a (A c h .) N y l. 2 2 1 4 4 2 4 4 2 4

L . c o n i z a e a (A c h .) N y l . 1 1 1 1 4 1 4 4 4 4 4

£ . c o n i z a e o i d e s N y l.

L . g l a b r a t a (A c h .) Malme 1 4 4 1 4 4

4 4 4 4

i . h a g e n i A ch .

L. p i n a s t z l Magn. • 4 4

L . s a r c o p i d o i d e s M a s s. 4- 4 i 4 4

L . s u b f u s c a t a Magn. 4 4

X. s u b r u g o s a N y l.

L. v a r i a (H o ffm .) A c h .

i 4- 4 4 4

4- 4 4

Ł e c i d e l l a e la e o c h r o m a A ch . 4 1 i 4 2

L . a lo m e r u lo s a (DC) C h o is y

L . huiaosa (H o ffm .) N y l. 4 2 2 4

2 2

L. sym m j.cta A ch .

£ . u l i ę j i n o s a ( S c h r a d .) A ch. 4 4 4 4 4 4 4 i 4

. 4

L e p r a r ia in c a n a (L .) A ch . 1 2 2 3 i 1 4 4 i 4 3

L e p r a r ia c a n d e l a r i - s ( L . ) F r . L o b a r ia p u lm o n a r ia (L) H offm .

4- 4- M ic a r e a m e la e n a ( N y l .) H e d l.

M e la n e lia a c e ta b u lu m (N e c k .) E s s l . M .e l e g a n tu l a ( N y l .) E s s l .

4 •

4

M. e x a s p e r a t u l a ( N y l .) E s s l . 2 1 2 2 1 2 1

M. f u l i g i n o a a (Dyby) E s s l . 1 1 2 ? 1

(M. s u b a u n f e r a ( N y l .) E s s l . 1 1 1 4 1 4 4 4

(10)

Ciąg dalszy tab. 3 — Table 3 continued

G atu n k i ( S p e c i e s ) 1 2 3 4 5 6

7 8

9 I 10 11 12

O p eg ra p n a r u i e a c e n a P e r s . 4 4 4 i

O. y i r i d i a ( P e r s . ) N y l . 2 ¹

e

P a r m e lia s u l c a t a T a y l. 3 3 1 • 4 2 4 4 2 3

P a z m e l i o p s i a a m b ig u a ( N u l f .) N y l. 4 4 4 1 2

P . a l e u r i t e s (A c h .) N y l. 4 1 4 2

P e l t i g e r a c a n in a (L .) M i l l d . 1

P. h a z s z l i n a k y i G y e l. 1

P. h o r i z o n t a l i s (H u d s.) Baumg. 4

P. p o l y d a c t y l a (N e c k .) Duby 4 1

P . p r a e t e x t a t a ( F i k . ) Z opf

P. r u f e s c e n s ( N e i s . ) Humb. • • 2

P e r t u s a r i a a l p i n a Hepp 4 4

P. amara (A c h .) N y l. i 2 4 4 1 2 4

P. c o c c o d e s (A c h .) N y l. i 2 1 4 3 4 2 4 1

P. d i a c o i d e a ( P e r s . ) H a ln e i 1 1 4 1

P . g l o b u l i f e r a M ass. 4 4

P . h e m ia p h a e r ic a ( F i k .) E r ic h a . ♦ 4 4

P. l e i o p l a c a N it s c h k e 4 1 4

P . a u l t i p u n c t a (T u r n .) N y l. ^♦ 4 4 4

P . p e r t u s a a u c t . ♦ 4 1 4

P. p h y m a to d e s (A c h .) E r ic h a . 4- 4- 1 4

P h a e o p h y s c ia c i i j a t a ( H o ff n .) P o e l t i 4

Ph. o r b i c u l a r i s (N e c k .) Mob. 1 4- i 3 2 i

P h l y c t i s a r g e n a ( S p r e n g .) F l o t . 4 4 4

P h y s c ia a i p o l i a (E h r h .) Furn. • 2 1

P h y a c ia a d s c e n d e n a ( F r .) O l i v . 1 2 3 4 3 4 4 2 3

Ph. d u b ia ( H o f f n .) P o e l t 4 4 ♦ 2

1

⁴

Ph. s t e l l a r i s (L .) N y l. ♦ 2 4 1

Ph. t e n e l l a ( S c o p .) DC z 2 2 2 1 4

P h y s c o n ia g r i s e a (Lam.) P o e l t 1 4- 4 2 4

Ph. e n t e r o x a n t h a ( N y l.) P o e l t ♦ 1 2 4

Ph. d e t e r s a ( N y l .) P o e l t + 1 4.

Ph. d i s t o r t a ( H it h .) Laundon 4 4

P l a t i a m a t i a g la u c a ( L . ) C u lb . 2 2 2

i

⁴ ¹ ⁴

i

⁴ ³

i

P s e u d e v e r n ia f u r / u r a c e a (L .) Z opf 1 2 2 2 4 2 1 4

P a. o l i v e t o r i n a Z opf ♦ 4 4 4

P y r e n u la n i t i d a ( H e ig h .) A ch. 2 ⁴

P. n i t i d e l l a ( F i k . ) MU11. A rg. 1 4

R a m a li na f a r i n a c e a (L .) A ch. ♦ 2 i 4 4 4 1

i

T a r . m u l t i f i d a A ch . 4 1 4 4

v a r . l u x u r i a n s (B erh er) H o t. ♦ 1 1 1

P . f r a x i n e a (L .) A ch . 4-

R. m o ty k a n a B y s t r . 4 4

R. p o l l i n a r i a ( H e s t r . ) A c h .w .h u m i l i s 1 4

R in o d in a e x ig u a (A c h .) Gray 4

S c o l i c i o s . c h lo r o c o c c u m ( S t e n h . ) V£zda 2 2 2 2 2 2 2 1 4

S t e r e o c a u l o n fom en tosu m F r. 4

Usnea s u b f l o r i d a n a S t i r t . ♦ 4- 4

s s p . g l a u c in a Mot 4 4

s s p . s i m i l i s M o t . 4 4- 4

tZ. h i r t a (L .) M ot. w a r. h i r t a 4 4- 4 4 4 4 4

v a r . com m unis (M ot.) B y s t r . 4 4

w a r. v i l l o s a M ot. 4 4 4 4

T a r . p a l l e s c e n s (M o t.) B y s t r . 4 4

U. l a r i c i n a V a in . 4

U. t u b e r c u l a t a (M o t.) B y s t r . 4

X a n th o r ia c a n d e l a r i s (L .) Th. F r. 4 4

X. p a r i e t l n a (L .) Th. F r . 4 1 2 1

X. p o ly c a r p a ( H o f f n .) R ie b . • * 1 ♦ 1 •

Objaśnienia (Explanation): 1 — Sorbuus aucuparia, 2 — Quercus sp., 3 — Betula

pendula, 4 — Pinus syfoestris, 5 — Picea abies, 6 — Populus tremula, 7 — Corylus

auellana, 8 — Carpinus betulus, 9 — balustrady i spróchniałe pniaki (rails and rotted

stumps), 10 — na ziemi (on the ground), 11 — Salix caprea, 12 — Juniperus communis-,

od + do 3 (from + to 3) — częstotliwość występowania (freąuency of occurrence): H----

pojedynczo (singly), 1 — rozproszony na całym obszarze (scattered all over the whole

area), 2 — na każdym badanym stanowisku (at each locality examined), 3 — bardzo

pospolity, przeważnie w dużych populacjach (very common, mostly in large populations).

(11)

i var. subfusca, Br. motykana, Ramalina baltica, kilku odmian Euemia pru- nastri, Ramalina farinacea i Pseudeuemia furfuracea, gatunków pospolitych, bardzo zmiennych, których obecność na tych obszarach jest udokumento

wana materiałami zielnikowymi (LBL-L), nie odnaleziono także Flauopar- melia caperata, Usnea glabrescens, U. silesiaca i Cetrelia cetrarioides. Do osobliwości należą obecnie Ramalina pollinaria i Hypogymnia tubulosa, cho

ciaż znalezione na kilkudziesięciu stanowiskach. Pospolitym gatunkiem jest jeszcze Pseudeuemia furfuracea. Gatunki Usnea (oprócz U. hirta), pospo

lite dawniej na różnych gatunkach drzew, zwłaszcza na brzozie i świerku, stwierdzono obecnie głównie w koronach drzew i prawie wyłącznie dębu.

Wśród nowych gatunków w stosunku do danych wcześniejszych jest kilka rzadkich: Arthothelium ruanideum, Arthonia dispersa, Micarea melaena, Opegrapha uiridis, Pertusaria alpina, P. leioplaca, P. leptospora, Peltigera hazszlinskyi, Stereocaulon tomentosum.

Stwierdzona w Monkiniach Pertusaria leptospora wyraźnie barwi się pomarańczowo od PFDA i czerwono od KOH. Jest to gatunek ze względu na podobieństwo do Pertusaria multipuncta pomijany w opracowaniach florystycznych.

Stereocaulon tomentosum charakteryzują duże, listkowate fyllokladia pokryte pilśnią, barwiące się czerwono od PFDA.

Peltigera hazszlynskyi to gatunek mało znany, chociaż pospolity. Jest on łączony powszechnie z Peltigera spuria i P. erumpens. Wyraźnie różni się od wymienionych wyżej barwą, muszelkowatymi łatkami plechy i dużymi, kolistymi soraliami. Stwierdzone w Monkiniach okazy P. hazszlynskyi nie różnią się od okazów w LBL-L identyfikowanych przez G y e 1 n i k a .

Nie znamy wyników badań prowadzonych na obszarze Wigierskiego Parku przez uczestników sesji naukowej sekcji lichenologicznej PTB w r. 1984. Do czasu oddania do druku niniejszego artykułu wyniki nie zostały opublikowane.

PIŚMIENNICTWO

1. B a r k m a n J .J .: Phytosociology and Ecology of Cryptogamic Epiphytes. Van Gor- cum & Comp. Assen 1958.

2. B y s t r e k J.: Notatki lichenologiczne z Suwalszczyzny. Ann. Univ. Mariae Curie- -Sklodowska, sectio C 19, 261-272 (1964).

3. B y s t r e k J.: Ramalina motykana B y s tr . nowy dla nauki gatunek. Ann. Univ.

Mariae Curie-Skłodowska, sectio C 20, 219-222 (1965).

4. B y s t r e k J.: Lichenum nova species in Europa media. Acta Mycol. 6, (1), 3-5 (1970).

5. B y s t r e k J.: Rozmieszczenie Usnea silesiaca M ot. w Europie. Ann. Univ. Mariae

Curie-Skłodowska, sectio C 25, 167-169 (1970).

(12)

Porosty rezerwatu Monkinie w Wigierskim Parku Narodowym - Biblioteka UMCS

U N IV E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K L O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A

VOL. XLIX, 3 SECTIO C 1994

J a n B Y S T R E K , A n n a M A T W I E J U K