Sobocińska Stanisława

1

SPIS ZAWARTOŚCI r n t » n ^ v ^ TECZKI .. iW&M .QV.0Y.-Sfe & . . 3 * P b& R SJ

...

1./1. Relacja lC/, ' *

h

I./2. Dokumenty

(

k . A s A

I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora — * II. Materiały uzupełniające relację |{/_

-3

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. •— -

III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) -*v III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 —-

III./5. Inne

IV. Korespondencja

\ ...

V. Nazwiskowe karty informacyjne

fas AX

VI. Fotografie

S

)

J

k e ty p

1

■

2

3

S t a n i s ł a w a S o b o c i ń s k a z domu Z i e m k i e w i c z u r . 2 4 . o 4 . 18 8 7

z w y k s z t a ł c e n i a - b i b l i t e k a r k a . O t r z y m a ł a r ó w n i e ż w y k s z t a ł c e n i e muzyczne w k l a s i e ś p i e w u i p i a n i n a . o d sw eg o O jc a W o j c i e c h a Ziemkiew:

c z a . O j c i e c J e j W o j c i e c h Z i e m k i e w i c z b y ł z zawodu muzykiem^po s z k o l e m u z y c z n e j w W- w ie. Z o s t a ł z a t r u d n i o n y w S k ę p e m ;j a k o

o r g a n i s t a , g d z i e r ó w n o c z e ś n i e /'ód xajc®iiHx±Eg o r g a n i s t y wymagano ) znajomości języka łacińskiego. Ponieważ te dwie znajomości w owych c z a s a c h n i e w i e l e o s ó b p o s i a d a ł o , a o r g a n i s t a p r z y k o ś c i e l e b y ł j e d n o c z e ś n i e u r z ę d n i k i e m s t a n u c y w i l n e g o , aC z a p i s y w k&ęgach

z t a m t e g o c z a s u b y ł y dokonywane w j ę z y k u ł a c i ń s k i m . U a p o t r z e b o w a n i e

1 i .

d l a t a k i c h o s ó b u y i o J u ż e , a o d p o w i e d n i c h k a n a y u a t ó w n a i o - p r z e t o z a c h ę t ą do t e g o s C a n o w i s k a b y i — z w o l n i e n i e z w o j s k a / o c z y w i ś c :

t r w a i a w o j n a x*.a. a p o w o ł a n i B o l ą c y t r a f i a l i do w o j s k a r o s y j s j i e g o . T r a i i ł do K l a s z ooru o o . b e r n a r d y n ó w w Skępem j e s z c z e z te&o powoau, ż e r o a z i n a Z i e m k i e w i c z ó w z k t ó r e j p o c h o a z i S t a n i s ł a w a Souocń»«.a okifcitiaia s i ę z jei&lu K i l K a n a s c i o r g a d z i e c i , w tym samych

*t «

c h ł o p c ó w i j e d e j u z i e w c z y n k i , k t ó r ą b y i a w i a s m e S w i u o i a n a . W tymże W y m y ś l i n i e obok k l a s z t o r u m i e ś c i ł o s i ę s e m in a r iu m n a u c z y ­ c i e l s k i e w którym p o b i e r a l i nauKi b r a c i a S t a n i s ł a w y .

S t a n i s ł a w a wraa s w o j ą matką - po ś m i e r c i Ojc a - o t w o r z y ł y s t a n c j i i p om og ały do w y k a z , ^ a i c e n i a w s z y s t k i c h b r a c i . Bia jooarazy z n i c h

L «

Tadeusz Ziemkiewicz otrzymał posadę Kierownika. szkoły w &an.roczymiu - dokąd ś c i ą g n ą ć owoją s i o s t r ę i pomógł z k o l e i w j e j wyiCaz t a ł c e n i u N a s t ę p n i e o b i ę i a ^ p oa uę l i i o l i o t e k a r K i . U y i a n i e z w y k l e o c z y t a n a

i mądra. Po p o w r o c i e Jo S k ę p e g o w y s z ł a z a Ukochanego o we go Romana S o b o c i ń s K i e g o g d z i e u t w o r z y ł a s k l e p z wyrobami c z e k o l a d o w y m i

- a j e n c j e Wedla ^j. iruchaa - z cz as em S k l e p p r z e u r a n ż o w ą n o na o g ó l n o ­ s p o ż y w c z y . 5ama S t a n i s ł a w a b y ł a n i e z w y k l e z a a n g a ż o w a n a s p o ł e c z n i e .

c z a s i e p i e r w s z e j wojny p r a c o w a ł a w K o n s p i r a c j i , maiym aumKu f k t ó r e zajmowany z r - a ^ ą o t w o r z y ł y p u n k t p o s i ł k o w <iia p o d r ó ż n y c h . Obok i c n domku. z a t r z y m y w a ł a s i ę k u l e j k o w ą s k o t o r o w a S i e r p c - ®xm - Lubicz. - Luoicz Lył punktem granicznym z lNiemcami. Domek ich i k o r z y s t n e u s y t u o w a n i e s i ę p r z y s t a n k u - s t a ł s i ę punktem k o n s p i r a c C h d z i ł a do s z k o ł y z j ę z y k i e m r o s y j s k i ^ - b y ł t o z a b ó r r o s y j s k i - a r ó w n i e ż u c z y ł a s i ę j ę z y k a n i e m i e c k i e g o . Z t y m i j ę z y k a m i n a p u n k c i e g r a n i c z n y m m o g ła o d e g r a ć w i e l e p o ż y t e c z n y c h d l a k o n s p i r a c j i z a d a ń .

4

2 _Z

W okresie międzywojennych została wybrana do Rady miasta ? Skępego

j a k o p i e r w s z a k o b i e t a n a tym s t a n o w i s k u w h i s t o r i i t a m t y c h n o & o l i c . B y ł a z a ł o ż y c i e l k ą r ó ż n y c h s p o ł e e z n y c h o r g a n i z a c j i j a k : a k c j a K a t o l i c k a

j a k i e ś k o ł a m ł o d z i e ż o w e , o t w o r z y ł a "dom s t a r c ó w " - o f i a r o w u j ą c swój

domek na ten cel.Organizowała wraz z paniami z okolic Skępego i Wymyślir i

r ó ż n e ak o e c h a r y t a t y w n e ja k ’, z w i ó r k i , l o t e r i e , i t p . f i n a n s u j ą c r ó ż n e o r g a n i z a c j e k t ó r y m i s i ę z a j m o w a ł a .

Po wybuchu d r u g i e j w j e j ż y c i u wojny w r . 1 9 3 9 - dom j e j s t a j e s i ę a z y l e d l a r ó ż n y c h p o s t a c i t w o r z ą c e g o s i ę r u c h u p o d z i e m n e g o . J e j k o n t a k t y

z War s t a w ą - g d z i e n i e o m a l w s z y s c y j e j b r a c i a z a ł o ż y l i r o d z i n y i pracowa]

O s t a t e c z n i e z a j m o w a ł a s i ę n a d a l pomocą d l a p o t r z e b u j ą c y c h . Z o r g a n i z o ­ w a ł a k s p r z e d a ż p o z a k a r t k o w ą ż y w n o ś c i , t ł u m a c z y ł a k o r e s p o n d e n c j e m ię dz y r o d z i n a m i s i e d z ą c y m i w o b o z a c h . Obowiązkowa k o r e s p o n d e n c j a b y ł a w j ę z . n i e m i e c k i m . Z k r ę g u s w o i c h p r z y j a c i ó ł u m i a ł a w y k o r z y s t a ć d l a c e l ó w s p o ł e c z n y c h , j a k n p . R o d z i n a S i w i c k i c h . Pan b y ł d r . W e t e r y n a r i i , m i a ł m o żn o ść z a k w a l i f i k o w a ć zdrowe m i ę s o # j a k o s z k o d l i w e , c z e g o Niemcy b a l i s i £ s t r a s z l i w i e - p r z e z n a c z a l i w i ę c j e n a s p r z e d a ż w t a k

zwanych " t a n i c h jadkac h" - K o r z y s t a l i p r z e d e w s z y s t k i m z t e g o r o d z y j u s p r z e d a ż y , n i e t y l k o d l a l u d n o ś ć / m i e j s c o w a , a l e w z n a c z n e j c z ę ś c i

b y ł a p o t r z e b n a do p a c z e k , k t ó r e masowo w y s y ł a n o do o b oz ów . J e ń c y p o l s c y i j a k i w i ę ź n i o w i e obozów k o n c e n t r . p o d a w a l i a d r e s y n i e t y l k o s w o j e a l e i t y c h k t ó r z y n i e m i e ł i k o n t a k t ó w z e s w o i m i b l i s k i m i . W y s y ł a n i e p a c z e k t e g p r o d z a j u b y ł o masowe i u ł a t w i e n i e s p r z e d a ż y p o z a k a t t k o w e j - s k l e p y b y ł y w r ę k a c h n i e m i e c k i c h - p o m a g a ło t e j a k c j i b a r d z o .

W r o k u 1 9 4 3 - p o w o ł a ł a S t a n i s ł a wę n a s t a n o w i s k o K i e r . O p i e k i S p o ł . p rz y Komndzie Obw. AK - H a l i n a K r z e s z o w s k a . , p r z y j e ż d ż a j ą c sama o s o b i ś c i e do W y m y ś l i n a . l o r z y s t a ł a z o k a z j k u r o c z y s t o ś c i r o d z i n n e j

- r o c z n i c y ś l u b u - p o z o r u j ą c s p o t k a n i e i u d z i e l i n s t r u k c j i o s o b i ś c i / k o r e s p o n d e n c j a w t e j s p r a w i e z n a l a z ł a s i ę w archiwum z n a l e z i o n y m p r z e z UB - n a s p r a w i e .

Przyczyniła się do zwolnienia zakładników skazanych na smierc A

z więzienia Gestapo w Grudziądzu. W grupie tej znalazł się jej mąż.

Była umieszczona na liście odznaczonych przez Halinę Krzeszowską i Komendanta Chylińskiego.

5

6

7

8

9

10

S O B O C IŃ S K A STANISŁAW A, pseudonim „^odczyni” fur, 1 8 8 7 r. — zm . ?), d z ia ła c z k a s p o łe c z n a , lotniarz Armii K rajow ej — W o jsk o w e j S łu ż b y Kobiet.

M ieszkała i p racow ała w S kępem w pow. lipnow skim . W o kresie m ię­

dzy w o jen n y m b y ła znar-ą działaczką społeczną w Skępem i olicy. P e łn iła m an d a t ra d n e j w Skępem . B yła ak tyw istk ą, utw orzonego w 1929 r., Zw iązku P ra c y O byw atelskiej K obiet.

W okresie okupacji h itlero w sk iej zaangażow ała się w działalność kon­

spiracyjną. S p raw o w ała opiekę n a d jeńcam i, w ięźniam i i rodzinam i a re ­ sztow anych. D la ty c h o statnich organizow ała m. in. pisanie listó w w języ k u niem ieckim , w ysyłkę paczek i leków do w ięzień i obozów. W ca­

ły m pow iecie lipnow skim zorganizow ała sieć polskich ek sp edien tek, co um ożliw iło jej m anipulow anie k a rtk a m i żywnościow ym i i przez to zdo­

byw anie dodatkow ej żywności przeznaczonej na pomoc dla osób szcze­

gólnie jej p o trzeb u jący ch . N adio zorganizow ała siatkę, k tó ra zajm ow ała się u k ry w a n ie m osób zagrożonych aresztow aniem .

Je j córka, M aria czynnie zaangażow ana była w działalność A K -W SK na te re n ie pow. lipno "/skier? o oraz sąsiednich pow iatów : w łocław skiego, niessaw skiego, rypińskiego oraz częściowo brodnickiego.

A rch iw u m A K . sygn . 15C; G a zeta L ip n c w s k a . 1934 z 28 k w ie tn ia ; Z. Góźdź, .Nasze d a w n e m arzen ia, a d zisiejsza r s e c z y w is lo ie . G ::zeta L -ip n o w a k : n r T: 1999. s. 7;

Z aw acka. K o b ie ty w arm ii, s. 233— 239.

11

Sobocińska Stanisława Zofia z d. Ziemkiewicz ps. „Radczyni” (1887-1975), kier. sekcji opieki społecznej W SK Obw. AK Lipno. j_

Urodzona 24 IV 1887 w Boguszynie k. Mławy w wielodzietnej rodzinie Wojciecha, muzyka, i Feliksy z d. Kuligowskiej. W 1890 rodzina przeniosła się do W ymyślina k. Skępego pow. lipnowski. Ojciec objął posadę organisty w przyklasztornym kościele oo. Bernardynów.

Ukończyła pensję p. Wilczyńskiej w Warszawie.

Po śmierci ojca w 1909 prowadziła z m atką stancję dla uczniów Seminarium Nauczyciel­

skiego w Wymyślinie, co dawało rodzinie pod­

stawę utrzymania i umożliwiało wykształcenie braci. Tadeusz Ziemkiewicz, brat, pomógł jej zdobyć zawód bibliotekarki i zatrudnił j ą w kie­

rowanej przez siebie szkole w Zakroczymiu.

W czasie I wojny światowej dom, w którym mieszkała z matką, położony blisko granicy w pobliżu stacji kolejki wąskotorowej na trasie Sierpc-Lubicz, był punktem wywiadu. Działalność konspiracyjną maskowała zlokalizowana tu jadłodajnia dla podróżnych. W okresie międzywojennym prowadziła z mężem Romanem Sobocińskim sklep, początkowo z wyrobami czekoladowym i (filie Wedla i Fuchsa), później spożywczy. Niezwykle zaangażowana społecznie, działała m.in. w Akcji Katolickiej, była prezeską Koła Młodych Polek (KMP), radną gm. Skępe. W zabudowaniach należących do rodziny założyła dom opieki dla ludzi starszych, którymi opiekowały się wolontariuszki KM P. W lipcu- -sierpniu 1939 współdziałała w organizowaniu kursów obrony przeciwlotniczej dla dziewcząt.

W okresie II wojny światowej mieszkała nadal w W ymyślinie. Z powodu wysiedlenia z dotychczasowego mieszkania zajmowała wraz z rodziną mały domek, wcześniej wykorzystywany jako dom opieki dla ludzi starych. Od pierwszych dni okupacji ukrywała i organizowała pomoc dla uciekinierów, zbiegłych z niewoli żołnierzy Września, poszukiwanych przez Niemców. Zim ą 1939/1940 roku przez „zieloną granicę” nawiązała kontakty konspiracyjne ze swoimi braćmi mieszkającymi w Warszawie. Łączniczkami były m.in. córki Sławomira ps. „Janina” i Maria ps. „Ryśka”. Przez całą okupację otrzymywała i przekazywała informacje wywiadowcze i prasę konspiracyjną. Uczestniczyła też w organizowaniu przerzutów „spalonych” do GG. Początkowo przypusz­

czalnie działała w PO Z-„Znak”. W 1943 w Wymyślinie została zaprzysiężona do W SK przez Halinę Krzeszowską ps. „Ludmiła” kier. referatu W SK Podokr.

Południowo-Wschodniego. Jako „Radczyni” objęła funkcję kmdtki sekcji opieki społecznej W SK Obw. AK Lipno. W ramach W SK organizowałą wysyłkę pa­

czek do więzień, obozów koncentracyjnych i jenieckich. W raz z podkom endny­

mi otoczyła opieką rodziny aresztowanych, wykorzystując przedw ojenne zna­

jomości. Przy pomocy polskich ekspedientek zorganizowała sieć m anipulowania kartkami żywnościowymi, co pozwalało na zdobywanie dodatkowej żywności.

W prowadzeniu sabotażu gospodarczego współpracowała z dr. weterynarii W ła­

dysławem Siwickim ps. „W ład”. Wysyłkę paczek organizowała m.in. Emilia Siwicka ps. „Emma”, Sławomira Sobocińska ps. „Sław” . Dzięki doskonałej znajomości j. niemieckiego, wiosną 1943 udało się jej i M. Sobocińskiej ps.

„Ryśka”, kmdt. W SK Obw. AK Lipno uzyskać zwolnienie z w ięzienia gestapo w Grudziądzu zakładników aresztowanych w związku z akcją sabotażow ą znisz­

czenia cysterny na trasie Koziołek-Sierpc.

Po zakończeniu działań wojennych prowadziła dom, chorowała. Po aresz­

towaniu przez UBP córki M. Sobocińskiej odsunęli się od niej znajomi. Wraz z mężem pozostawała na utrzymaniu córki Sławomiry. Zmarła po długotrwałej chorobie 13 II 1975. Spoczywa w grobie rodzinnym w Skępem.

Odznaczona: Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej.

12

W 1919 wyszła za mąż za Romana Sobocińskiego ps. „Dyrektor” . Urodziła córki: Marię Romanę ps. „Ryśka” (1920), Sławomirę Janinę, zam. W arsicka, ps.

„Sława” (1922-1987).

Sobocińska M aria Romana ps. „Ryśka” (córka); od 1943 kier. referatu W SK Obw. AK Lipno, potem Insp. AK Włocławek. Kontynuowała walkę o niepodległość w Obw. AK Lipno w ramach Delegatury Sił Zbrojnych (DSZ), potem „WiN” .

APAK, T.: Chyliński J., Drzewiecki W., Krzeszowska H., Sadowski J., Sobocińska M., Sobocińska R., Sobocińska S.; Materiały źródłowe autorki; K r a j e w s k i M ., Słownik biograficzny..., s. 328; Z i ó ł k o w s k i B., K obiety-żołn ierze Związku Wal­

ki Zbrojnej - Arm ii K ra jo w e j Inspektoratu Włocławek, w: Służba P olek..., cz. 5, s. 99.

Krystyna Wojtowicz

13

14

15

16

17

18

19

20

21

\/

Sobocińska Stanisława z Wymyślina

Żołnierz WSK-AK grupy Skępe, matka ,,Ryski*

*,

V " ‘‘fc . ■

Rei. Władysław Drzewiecki, Skępe.

22

23

24

25

26

27

28