Z E S Z Y T Y N A U K O W E TURYSTYKA I REKREACJA

(1)

Z E S Z Y T Y N A U K O W E TURYSTYKA I REKREACJA

Zeszyt 14 (2) 2014

Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych

Warszawa 2014

(2)

ISSN 1899-7228 Nakład: 250 egz.

Wersją pierwotną wydawanego czasopisma jest wersja papierowa

KOLEGIUM REDAKCYJNE

Redaktor naczelna: dr hab. Joanna Wyleżałek

Zastępca redaktor naczelnej: dr hab. Elżbieta Puchnarewicz, prof. WSTiJO Sekretarz: dr Halina Makała

Redaktorzy tematyczni: dr Halina Makała, dr Dominik Orłowski Redaktor statystyczny: doc. dr Bolesław Iwan

Redaktor językowy: dr Bożena Iwanowska

RADA NAUKOWA Członkowie krajowi

1. Prof. dr hab. Janusz Gudowski, Politechnika Lubelska, Lublin 2. Prof. dr hab. Stanisław Urban, Uniwersytet Ekonomiczny, Wrocław 3. Dr hab. Wiktor Adamus, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 4. Dr hab. Wojciech Cynarski, prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 5. Dr hab. Magdalena Kachniewska, prof. Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 6. Dr hab. Irena Ozimek, prof. Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa 7. Dr hab. Krzysztof Firlej, prof. Uniwersytetu Ekonomicznego, Kraków

8. Dr hab. Łukasz Popławski, Uniwersytet Rolniczy, Kraków Członkowie zagraniczni

1. Prof. dr Philippe Bachimon, Université d’Avignon, Francja 2. Prof. dr Dogan Gursoy, Washington State University, USA 3. Prof. dr Stanislav Ivanov, International University College, Bułgaria 4. Prof. dr Jarkko Saarien, University of Oulu, Finlandia

5. Prof. dr Anna Trono, Universita del Salento, Włochy 6. Dr Elisa Backer, University of Ballarat, Australia

7. Dr Nazar Kudla, Lwowski Instytut Ekonomiki i Turystyki, Ukraina 8. Dr Noëlle O’Connor, Limerick Institute of Technology, Irlandia

9. Dr Razaq Raj, Centre for Events Management, Leeds Metropolitan University, United Kingdom 10. Dr Brigita Žuromskaitė, Uniwersytet im. Michała Romera w Wilnie, Litwa

ADRES REDAKCJI

Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych al. Prymasa Tysiąclecia 38a, 01-242 Warszawa tel./faks: 22 855 47 58/59

e-mail: redakcja@wstijo.edu.pl www.wstijo.edu.pl

Projekt graficzny okładki: Bogdan Czura Skład: LIBRON

Redakcja wydawnicza: Katarzyna Zapotoczna

(3)

Contents

U S Ł U G I T U R Y S T Y C Z N E W P E R S P E K T Y W I E I N S T Y T U C J O N A L N E J Piotr Piskozub

Zaszeregowanie i kategoryzacja obiektów hotelarskich w praktyce

świadczenia usług hotelarskich ... 5 The classification of hotels and other accommodation premises in a practice

Włodzimierz Banasik

Działania samorządu na rzecz rozwoju turystyki w powiecie koneckim ... 19 The activities of local government to develop tourism in the county Końskie

Małgorzata Zawadzka

Rola i zadania regionalnych organizacji turystycznych na przykładzie

województwa mazowieckiego ... 31 The significance and objectives of a regional tourism organizations.

An example of Mazovia Region

K U L I N A R N Y W Y M I A R P O D R Ó Ż Y T U R Y S T Y C Z N Y C H Karolina Iwan, Bolesław Iwan

Current trends in culinary tourism ... 45 Współczesne trendy w podróżach kulinarnych

Edyta Gheribi

Struktura popytu na usługi przedsiębiorstw gastronomicznych

w czasie wyjazdów turystycznych ... 63 The structure of foodservice companies demand during tourist trips

Halina Makała

Atrakcyjność dziedzictwa kulinarnego Podlasia ... 81 Attraction culinary heritage of Podlasie

D Z I E D Z I C T W O K U L T U R O W E I P R Z Y R O D N I C Z E J A K O A T R A K C J A T U R Y S T Y C Z N A

Piotr Karendał

Ainu – tourism in the service of autarchy? ... 93 Ajnowie – turystyka w służbie autarkii?

(4)

The activities of the Museum of Science and Art in Lodz in the years of world war I

Renata Byczek

Emigracja Polaków do Wielkiej Brytanii i jej wpływ na rozwój

turystyki przyjazdowej Brytyjczyków do Polski ... 123 Emigration of Poles to the United Kingdom and the impact on the development

of the inbound tourism amongst British citizens visiting Poland Henryk Legienis

Wulkany świata atrakcją turystyki górskiej w Ameryce Północnej,

Ameryce Południowej, Afryce ... 137 Volcanoes world of mountain tourism attraction in North America,

South America, Africa

T U R Y S T Y K A I R E K R E A C J A A Z D R O W I E C Z Ł O W I E K A Wiesław Szczęsny

Bezpieczeństwo turysty podczas konsumpcji produktu turystycznego ... 149 Tourist security during consumption of tourist product

Beata Dec, Jan Krupa

Uzdrowiska jako obszary recepcji turystyki zrównoważonej ... 163 Health resorts as the reception area of sustainable tourism

Katarzyna Iliev

Rozwój turystyki konnej na obszarach wiejskich ... 181 Horse tourism development in rural areas

(5)

W P E R S P E K T Y W I E I N S T Y T U C J O N A L N E J

PIOTR PISKOZUB

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

ZASZEREGOWANIE I KATEGORYZACJA OBIEKTÓW HOTELARSKICH W PRAKTYCE ŚWIADCZENIA USŁUG HOTELARSKICH

THE CLASSIFICATION OF HOTELS AND OTHER ACCOMMODATION PREMISES IN A PRACTICE

Wprowadzenie

Przedmiotem podjętej analizy jest próba oceny rozwiązań prawnych dotyczących problematyki zaszeregowania i kategoryzacji obiektów hotelarskich na podstawie ba- dań praktycznych. Wyniki badań, zaprezentowane w prezentowanym artykule, mają na celu zweryfikowanie, czy podmioty, które posłują się nazwami obiektów hotelarskich (stanowiących w myśl przepisów ustawy o usługach turystycznych¹ nazwy zastrzeżone i podlegających ochronie prawnej), rzeczywiście posiadają uprawnienia do używania tych nazw. Analizę przeprowadzono na przykładzie jednego z popularnych portali noclegowych w odniesieniu do trzech wybranych miejscowości turystycznych: Zakopanego, Kazimierza Dolnego oraz Kołobrzegu².

1 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych, określana dalej skrótem: u.u.t. (Dz. U. z 2014 r., Nr 196, art. 43 w zw. z art. 36).

2 Wybór wskazanych miejscowości oparty jest na dwóch kryteriach. Przede wszystkim są to miejscowości charakteryzujące się dużym natężeniem ruchu turystycznego, a w konsekwencji bogatą bazą noclegową. To z kolei umożliwia wykorzystanie większej liczby danych statystycznych. Drugie kryterium, jakim kierowałem się dokonując przedmiotowego wyboru było kryterium geograficzne. Analizowane miejscowości położone są bowiem w różnych częściach Polski, co pozwala na przyjęcie w konkluzjach pewnych uogólnień, jako że opracowane dane nie ograniczają się do konkretnego regionu kraju.

(6)

Ogólna charakterystyka pojęcia oraz procedury zaszeregowania i kategoryzacji obiektów hotelarskich

Punktem odniesienia dla wskazanych w tytule rozważań są unormowania ustawy o swobodzie działalności gospodarczej³ oraz wskazanej wyżej ustawy o usługach turystycznych. W myśl art. 6 ust. 1 u.s.d.g. podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. W odniesieniu do prowadzenia działalności gospodarczej na rynku usług hotelarskich ustawodawca wprowadza obostrzenie szczególnego rodzaju.

Obostrzenie to nie dotyczy bowiem podmiotów, które taką działalność zamierzają prowa- dzić, ale miejsca, gdzie ma ona być prowadzona. Na podstawie art. 35 u.u.t. wyróżnia się trzy rodzaje obiektów, w których mogą być świadczone usługi hotelarskie⁴. Pierwszy z nich, którego de facto dotyczy niniejsza publikacja, to tak zwane obiekty hotelarskie.

W dalszych przepisach ustawodawca wskazuje, że są to obiekty oznaczone jedną z ośmiu nazw rodzajowych, tj.: hotel, motel, pensjonat, kemping (camping), dom wycieczkowy, schronisko młodzieżowe, schronisko oraz pole biwakowe. Druga grupa obiektów, w których mogą być świadczone usługi hotelarskie, określana jest w ustawie jako „inne obiekty” (art.

35 ust. 2 u.u.t.). W literaturze przedmiotu można się spotkać także z terminami „obiekty nieskategoryzowane” lub „obiekty niezaszeregowane”⁵. Grupa ta obejmuje wszelkiego rodzaju obiekty noszące nazwy inne niż wcześniej wymienione, na przykład: gościniec, gospoda, zajazd, pokoje gościnne, apartamenty itp.⁶ Jako trzecią kategorię obiektów, w których mogą być świadczone usługi noclegowe, ustawodawca wyróżnia pokoje oraz miejsca na ustawianie namiotów wynajmowane przez rolników w prowadzonych przez nich gospodarstwach rolnych (art. 35 ust. 3 u.u.t.)⁷.

Ograniczenie zasady swobody działalności gospodarczej w stosunku do podmiotów świadczących usługi hotelarskie przybiera różną postać, w zależności od tego, w której ze wskazanych wyżej grup obiektów usługi te mają być świadczone. Najmniej dotkliwe obostrzenia dotyczą obiektów niezaszeregowanych i gospodarstw agroturystycznych.

W myśl art. 39 w zw. z art. 38 u.u.t. osoba zamierzająca rozpocząć działalność w tego typu obiektach zobowiązana jest jedynie do dokonania odpowiedniego zgłoszenia do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, właściwego ze względu na miejsce położenia obiektu, celem umieszczenia obiektu we właściwej ewidencji. Zagadnienie to wykracza jednak poza przedmiot niniejszych rozważań.

3 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, określana dalej skrótem: u.s.d.g. (Dz. U.

z 2013 r. Nr 672 z późn. zm.).

4 Samo pojęcie usług hotelarskich także zostało zdefiniowane w u.u.t. Zgodnie z art. 3 pkt 8 pod pojęciem tym należy rozumieć krótkotrwałe, ogólnie dostępne wynajmowanie domów, mieszkań, pokoi, miejsc noclegowych, a także miejsc na ustawienie namiotów lub przyczep samochodowych oraz świadczenie, w obrębie obiektu, usług z tym związanych.

5 P. Cybula, Usługi turystyczne. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2013, s. 424.

6 Vide M. Nesterowicz, Prawo turystyczne, Wolters Kluwer, Warszawa 2012, s. 113; P. Cybula, op. cit., s. 424.

7 W praktyce mowa tu przede wszystkim o gospodarstwach agroturystycznych.

(7)

Patrząc pod kątem tematu artykułu, dalece istotniejsze są zagadnienia związane z świadczeniem usług hotelarskich w obiektach należących do pierwszej z wymienionych grup, tj. obiektach hotelarskich. W myśl bowiem art. 39 ust. 1 u.u.t. przed rozpoczęciem świadczenia usług hotelarskich w obiekcie hotelarskim przedsiębiorca jest obowiązany uzyskać zaszeregowanie tego obiektu do odpowiedniego rodzaju i kategorii. Procedura zaszeregowania polega, w dużym uproszczeniu, na zweryfikowaniu przez odpowiednią komisję dwóch kwestii:

– po pierwsze, czy obiekt, w którym mają być świadczone usługi hotelarskie, spełnia ustawowe wymogi niezbędne dla posługiwania się określoną nazwą rodzajową obiek- tów hotelarskich;

– po drugie, jaka kategoria właściwa dla danego rodzaju obiektów może zostać przyznana w konkretnym przypadku⁸.

– Nadmienić należy przy tym, że podmiotem odpowiedzialnym za przeprowadzenie procedury zaszeregowania i kategoryzacji jest marszałek województwa właściwy ze względu na miejsce położenia obiektu hotelarskiego, z wyjątkiem zaszeregowania pól biwakowych, którego dokonuje wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce ich położenia (art. 38 ust. 1 i 2 u.u.t.).

W celu pełnego wprowadzenia do właściwej problematyki należy dodać, że dane dotyczące wszystkich obiektów hotelarskich położonych na terenie kraju uwidocznione są w ramach Centralnego Wykazu Obiektów Hotelarskich (CWOH).

Analiza struktury rynku hotelarskiego na wybranych przykładach

Na podstawie danych zawartych w Centralnym Wykazie Obiektów Hotelarskich poniżej przedstawiono dane statystyczne obrazujące liczbę obiektów hotelarskich działających w trzech wybranych ośrodkach turystycznych: Zakopanem, Kazimierzu Dolnym oraz Ko- łobrzegu. W zestawieniu została uwidoczniona jedynie liczba obiektów danego rodzaju.

Kolejne tabele zawierają natomiast dane przedstawiające wartości liczbowe dotyczące rzeczywistego posługiwania się nazwami rodzajowymi zastrzeżonymi dla obiektów za- szeregowanych i kategoryzowanych. Zestawienia te opracowano na podstawie danych zamieszczonych na popularnym portalu turystycznym, zawierającym jedną z największych baz obiektów noclegowych w Polsce.

8 Zgodnie z art. 37 u.u.t. w odniesieniu do hoteli, moteli i pensjonatów przewidzianych jest pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami; w odniesieniu do kempingów (campingów) – cztery kategorie oznaczone gwiazdkami, a w odniesieniu do domów wycieczkowych i schronisk młodzieżowych – trzy kategorie oznaczone cyframi rzymskimi.

(8)

Zakopane

Tabela 1. Obiekty uwidocznione w CWOH

Rodzaj obiektów Liczba obiektów w danej miejscowości

Hotele 22

Motele –

Pensjonat 22

Kemping (camping) 4

Dom wycieczkowy –

Schronisko młodzieżowe 1

Schronisko 3

Pole biwakowe –

* Dane we wszystkich tabelach są aktualne na dzień 9.07.2014 r.

Źródło dla tabel 1, 3, 5: Centralny Wykaz Obiektów Hotelarskich, http://turystyka.gov.pl/cwoh/index [1.05.2015].

Tabela 2. Dane wynikające z analizy rynku

Hotele 34

Motele –

Pensjonat 112

Kemping (camping) 3

Dom wycieczkowy –

Schronisko 7

Pole biwakowe –

Źródło dla tabel 2, 4, 6: www.nocowanie.pl [1.05.2015].

Na analizowanym portalu turystycznym w kategorii „hotel” wskazano 34 obiekty. Jedy- nie 16 spośród nich to hotele uwidocznione w CWOH. Pozostałych 19 obiektów nie jest hotelami w rozumieniu przepisów u.u.t. i to tych obiektów dotyczy dalsza analiza, która pozwala na sformułowanie następujących konkluzji:

– zdecydowana większość obiektów (12) została jedynie przyporządkowana do kategorii

„hotel” (mowa tu o nazewnictwie stosowanym przez portal), jednak ani w ich nazwie, ani w opisie brak jest nawiązania do nazwy „hotel”. Najczęściej w ich nazwach pojawia się słowo „willa”;

– w opisie trzech obiektów na stronach tychże obiektów pojawia się słowo „hotel”, które może sugerować, że obiekt należy do tej kategorii obiektów hotelarskich;

(9)

– w przypadku czterech obiektów wprost używany jest termin „hotel”, zestawiony z na- zwą obiektu.

Znacząco więcej obiektów posługuje się natomiast nazwą „pensjonat”. W ofercie ana- lizowanego portalu turystycznego pod kategorią „pensjonat” znalazło się aż 112 obiektów.

Jedynie 12 spośród tych obiektów to pensjonaty zaszeregowane, uwidocznione w CWOH.

Pozostałych 100 obiektów nie posiada zaszeregowania do tej kategorii obiektów hotelarskich. Co istotne, 21 z tych obiektów używa określenia „pensjonat” bezpośrednio w swojej nazwie (mimo że nie są one zaszeregowane). W nazwach pozostałych obiektów nie jest używany ten termin, a obiekty są jedynie przyporządkowane na portalu do grupy

„pensjonaty”.

W przypadku pozostałych rodzajów obiektów hotelarskich również można dostrzec niezgodności. W odniesieniu do kempingów tylko dwa spośród trzech reklamujących się na portalu obiektów są zaszeregowane. Trzeci obiekt, mimo że w swojej nazwie zawiera określenie „camping”, nie jest uwidoczniony w CWOH. Spośród dwóch obiektów posia- dających w nazwie określenie „schronisko młodzieżowe” tylko jeden jest zaszeregowany. W nazwach siedmiu obiektów użyty jest termin „schronisko”, przy czym w ewidencji uwidocznione są tylko trzy spośród nich. Pozostałe cztery obiekty posługują się jednak nazwą „schronisko górskie”.

Na portalu brak jest obiektów przyporządkowanych do kategorii: „motele” oraz „domy wycieczkowe”. W CWOH także brak jest obiektów posiadających takie zaszeregowanie.

Kazimierz Dolny

Hotele 7

Motele –

Pensjonat 5

Kemping (camping) –

Dom wycieczkowy –

Schronisko młodzieżowe –

Schronisko –

Pole biwakowe –

Hotele 13

Motele –

Pensjonat 22

(10)

Dom wycieczkowy –

Schronisko –

Pole biwakowe –

W odniesieniu do Kazimierza Dolnego na analizowanym portalu internetowym umiesz- czone są oferty 13 obiektów przyporządkowanych do kategorii „hotel”. W grupie tej sześć obiektów to hotele zaszeregowane, uwidocznione w CWOH. Wśród pozostałych siedmiu obiektów w nazwach dwóch z nich używany jest termin „hotel”. Kolejnych pięć obiektów posługuje się innymi nazwami i zostały jedynie przyporządkowane do kategorii „hotele”

na portalu.

Spośród 22 obiektów przyporządkowanych na portalu do kategorii „pensjonat” jedynie dwa to obiekty zaszeregowane i skategoryzowane. W nazwach lub opisach sześciu kolejnych obiektów termin „pensjonat” użyty jest bezprawnie. Natomiast 14 obiektów przyporządkowanych jest na portalu do wskazanej kategorii, jednak ani w ich nazwie, ani w opisie termin „pensjonat” nie jest używany.

Dwa obiekty oznaczone są jako „schronisko młodzieżowe”. W CWOH nie są one uwidocznione. Na portalu, podobnie jak w CWOH, brak jest obiektów oznaczonych jako motele, kempingi, domy wycieczkowe, schroniska oraz pola biwakowe.

Kołobrzeg

Hotele 10

Motele 1

Pensjonat 5

Kemping (camping) 1

Dom wycieczkowy –

Schronisko –

Pole biwakowe –

(11)

Hotele 8

Motele –

Pensjonat 28

Dom wycieczkowy –

Schronisko –

Pole biwakowe –

W ofercie portalu internetowego w Kołobrzegu uwidocznionych jest osiem obiektów oznaczonych jako hotele. Tylko jeden z nich jest wpisany w CWOH jako hotel. W nazwie trzech obiektów termin „hotel” użyty jest bezprawnie. Słowo to pojawia się także w opisie kolejnego z obiektów. Trzy obiekty nie posługują się nazwą „hotel”, a jedynie są przypo- rządkowane do tej kategorii na portalu noclegowym.

Podobne nieprawidłowości można dostrzec w przypadku pensjonatów. Z 28 obiektów sklasyfikowanych w tej kategorii tylko dwa są zaszeregowane i skategoryzowane. Aż 11 obiektów posiada w nazwie słowo „pensjonat”, mimo że nie są ujawnione w CWOH.

Natomiast 15 obiektów jest uwidocznionych w kategorii „pensjonaty”, ale ani w ich nazwach, ani w opisach termin ten się nie pojawia.

Na portalu brak jest obiektów przyporządkowanych do pozostałych kategorii.

Konkluzje

Przedstawione wyżej dane statystyczne, choć mają one charakter raczej poglądowy i oparte są na niezbyt obszernym materiale badawczym, pozwalają na dostrzeżenie pewnych prawidłowości związanych z praktycznym znaczeniem procedury zaszeregowania i kategoryzacji obiektów hotelarskich⁹.

W pierwszej kolejności należy wskazać na fakt, że zdecydowana większość obiektów, których oferty uwidocznione są na popularnym portalu noclegowym, przyporządkowana została do kategorii, z którymi, najogólniej mówiąc, nie mają one nic wspólnego, co świadczy o jednoznacznych próbach obejścia przepisów dotyczących zaszeregowania i kategoryzacji obiektów hotelarskich, stanowiąc zarazem praktykę wprowadzającą w błąd konsumentów. Najbardziej niepokojące są jednak sytuacje, w których właściciele obiektów

9 Wydaje się, że dostrzeżone nieprawidłowości nie są zjawiskiem wyjątkowym czy charakterystycznym jedynie dla większych ośrodków turystycznych. Oczywiście celowym i zasadnym byłoby przeprowadzenie w tym zakresie szerszych badań, obejmujących większą liczbę miejscowości o zróżnicowanym natężeniu obsługi turystów, niemniej jednak nie można zapominać, że analizowana problematyka dotyczy przede wszystkim miejscowości stricte turystycznych.

(12)

noclegowych nadają im nazwy zastrzeżone, w szczególności „hotel” i „pensjonat”, mimo że obiekty te nie przeszły procedury zaszeregowania i kategoryzacji.

Analiza danych zawartych na portalu internetowym prowadzi także do innego niepo- kojącego wniosku. W dalszym ciągu hotelarze (rozumiani jako przedsiębiorcy świadczący usługi noclegowe) podejmują próby obejścia przepisów u.u.t. poprzez nadawanie prowa- dzonym przez nich obiektom nazw takich jak „hotelik” czy „pensjonacik”. Praktykę taką należy uznać za naruszającą interesy konsumentów, co potwierdza utrwalona od kilku lat linia orzecznicza prezesa UOKiK¹⁰. Także autorzy zajmujący się problematyką prawa turystycznego zwracają uwagę na niedopuszczalność stosowania tego typu zabiegów ję- zykowych, jako wprowadzających klientów w błąd co do charakteru obiektu noclegowego¹¹. Trzecim wnioskiem, jaki można przyjąć na podstawie powyższych wywodów, jest teza, że nieprawidłowości w zakresie stosowania zastrzeżonych nazw obiektów noclegowych dotyczą przede wszystkich posługiwania się w obrocie nazwami „hotel” i „pensjonat”. Wydaje się jednak, że motywy nadużywania tych terminów są odmienne w odniesieniu do każdego z nich. W pierwszej kolejności warto zastanowić się nad nieprawidłowościami dotyczący- mi posługiwania się pojęciem „pensjonat”. Zaryzykuję stwierdzenie, iż główną przyczyną bezprawnego posługiwania się tą nazwą czy też bezprawnego kwalifikowania obiektów noclegowych do tej kategorii jest przede wszystkim brak świadomości prawnej przedsię- biorców w tym zakresie. Znaczna część podmiotów świadczących usługi noclegowe nie ma właściwej wiedzy dotyczącej przepisów u.u.t. normujących problematykę świadczenia usług hotelarskich oraz zaszeregowania i kategoryzacji obiektów noclegowych. Zauważalna jest natomiast tendencja do używania słowa „pensjonat” jako zbiorczego, ogólnego terminu określającego obiekty noclegowe inne niż hotele. Inaczej natomiast można ocenić problem nadużyć w zakresie posługiwania się terminem „hotel”. Wydaje się, że w tym przypadku mamy raczej do czynienia z celowym działaniem przedsiębiorców, którzy wykorzystują najbardziej rozpowszechnioną (także z uwagi na międzynarodowy charakter tego słowa¹²) nazwę obiektów noclegowych dla podniesienia prestiżu obiektu i zwiększenia jego popular- ności. Sytuacje, w których przedsiębiorca rzeczywiście nie ma świadomości, że posługiwa- nie się tą nazwą wymaga spełnienia określonych przepisami wymogów, należeć będą do wyjątkowych. Nie ulega jednak wątpliwości, że fakt tak wyraźnego nadużywania czy wręcz bezprawnego posługiwania się nazwami zastrzeżonymi obiektów hotelarskich wymaga od instytucji odpowiedzialnych za te kwestie właściwej interwencji. Szczególne obowiązki w tym zakresie obciążają marszałków województw, którzy w myśl art. 40 u.u.t. są uprawnieni do dokonywania stosownych kontroli obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie¹³.

10 Vide Decyzja prezesa UOKiK z dnia 22 grudnia 2010 r., RBG-22/2010.

11 Vide Ł. Wieczorek, „HOTEL” i „HOTELik”. Ochrona konsumentów przed wprowadzającymi w błąd oznacze- niami na rynku usług turystycznych, [w:] Prawo sportowe i turystyczne – między regulacją a deregulacją, red.

M. Kaliński, M. Koszowski, ATW, Kraków 2011, s. 281; J. Sroczyński, M. Mioduszewski et al., Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2011, s. 428.

12 Termin hotel brzmi tak samo w języku polskim, angielskim czy francuskim.

13 W myśl art. 40 ust. 3 u.u.t. marszałek województwa ma prawo kontrolować, w zakresie swojej właściwości miejscowej, przestrzeganie przewidzianych przepisami wymagań w stosunku do wszystkich obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie. Jeżeli obiekt pozostający poza ewidencją organu

(13)

Wydaje się, że to właśnie na marszałkach województw spoczywa zatem zasadniczy ciężar weryfikacji praktyk rynkowych związanych z oznaczeniem obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie. Nie sposób także pominąć roli innych podmiotów i organizacji, które mają możliwość kontrolowania takich obiektów i sygnalizowania nieprawidłowości, jakie występują na tym obszarze. Mowa tu zarówno o organizacjach branżowych (na przykład Polska Izba Hotelarstwa czy Polskie Zrzeszenie Hoteli), jak i o instytucjach i organizacjach chroniących prawa konsumentów, takich jak: Federacja Konsumentów, Stowarzyszenie Konsumentów Polskich, a przede wszystkim Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Inspekcja Handlowa. Oczywiście uprawnienia władcze w stosunku do podmiotów świadczących usługi hotelarskie (w tym uprawnienie do nakładania kar pieniężnych) przy- sługują jedynie instytucjom państwowym i samorządowym, niemniej jednak możliwość weryfikacji i sygnalizowania bezprawnych i sprzecznych z przepisami praktyk rynkowych mają wszystkie wskazane podmioty, a z uwagi na przedmiot i charakter ich działalności wydaje się, że działania takie powinny być postrzegane jako obowiązek tych organizacji.

Konsekwencje bezprawnego używania nazw zastrzeżonych

Wskazane w toku dotychczasowych wywodów tezy i konkluzje stanowią podstawę do przyjęcia dalszych założeń dotyczących bezpośrednio kwestii konsekwencji dostrzeżonych nieprawidłowości dla podmiotów, które stosują opisane praktyki. Konsekwencje te należy analizować dwupłaszczyznowo – z jednej strony w kontekście odpowiedzialności karnej i administracyjno-prawnej, z drugiej strony na płaszczyźnie prawa cywilnego.

Zgodnie z normą prawną, wyrażoną w art. 60¹ Kodeksu wykroczeń, kto, świadcząc usługi hotelarskie, używa nazw rodzajowych lub określenia kategorii obiektów hotelarskich bez decyzji lub niezgodnie z decyzją lub, świadcząc usługi hotelarskie, używa oznaczeń, które mogą wprowadzić klientów w błąd co do rodzaju lub kategorii obiektu hotelarskiego albo wbrew obowiązkowi świadczy usługi hotelarskie w obiekcie niezgłoszonym do ewidencji, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny. Przepis ten penalizuje kilka zachowań opisywanych w toku dotychczasowych rozważań, w tym używanie nazw zastrzeżonych bez decyzji właściwego organu (zasadniczo marszałka województwa), czyli bez przeprowadzenia i pozytywnego zakończenia procedury zaszeregowania i kategoryzacji obiektu. Na podstawie powyższego należy stwierdzić, że bezprawne posługiwanie się zastrzeżonymi nazwami obiektów hotelarskich stanowi wykroczenie¹⁴.

Sygnalizowana w niniejszej publikacji problematyka wymaga także oceny w świetle przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów¹⁵. W postanowieniu z dnia 24 maja 2011 r. Sąd Najwyższy, aprobując wcześniejszą decyzję prezesa UOKiK oraz wyroki sądów powszechnych, wskazał, że używanie nazwy „hotel” do oznaczenia obiek-

dokonującego kontroli nie spełnia wymagań przewidzianych dla rodzaju i kategorii, do których został zaszeregowany, lub minimalnych wymagań dla innych obiektów świadczących usługi hotelarskie, organ kontrolujący zawiadamia organ prowadzący ewidencję obiektu.

14 Vide J. Gospodarek, Prawo w turystyce i rekreacji, Difin, Warszawa 2007, s. 131–134.

15 Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r., Nr 50 poz. 331).

(14)

tu, który nie jest zaszeregowany, narusza prawo konsumentów do uzyskania rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji¹⁶. Stanowisko to rozwinął wcześniej orzekający w sprawie Sąd Apelacyjny w Warszawie, wskazując, że w analizowanym przypadku konsumenci uzyskują informację, iż obiekt jest hotelem, mimo że uprawniony organ do tego rodzaju obiektów go nie zaliczył, co więcej, brak rzetelnej informacji narusza także kolejny interes konsumenta, a mianowicie prawo do swobodnego wyboru kontrahenta, towarów i usług.

Gdyby bowiem konsument otrzymał prawdziwą informację, iż przedmiotowy obiekt nie uzyskał decyzji marszałka województwa o zaliczeniu go do rodzaju „hotel”, mógłby podjąć inną decyzję i nie skorzystać z usług w nim świadczonych¹⁷.

Naruszenie unormowań prawnych dotyczących zaszeregowania i kategoryzacji obiek- tów hotelarskich wymaga także oceny w kontekście odpowiedzialności cywilnej nierzetel- nego przedsiębiorcy względem klienta, który skorzystał z jego oferty noclegowej. W myśl art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Nie powinno ulegać wątpliwości, że wykonywane na rzecz klienta świadczenie przedsiębiorcy, który bezprawnie posługuje się jedną z zastrzeżonych nazw obiektów hotelarskich, nierzadko będzie mogło być ocenione jako nienależyte. Sytuacja taka będzie występować przede wszystkim wówczas, gdy obiekt, w którym świadczone są usługi noclegowe, nie odpowiada przewidzianym przepisami prawa wymogom właściwym dla obiektów oznaczonych daną nazwą rodzajową. Zasadniczą trudnością występującą po stronie klienta będzie jednak wykazanie poniesionej przez niego szkody. W sytuacji, gdy nie będzie on bowiem w stanie udowodnić, że poniósł konkretną stratę albo utracił spodziewaną korzyść (art. 361 § 2 k.c.), nie będzie mógł dochodzić odszkodowania na drodze cywilnej¹⁸.

Podsumowanie

Konkludując wywody zawarte w niniejszej publikacji, można sformułować dwa podstawowe wnioski z nich wynikające. Pierwszy z nich dotyczy zakresu nieprawidłowości związanych z problematyką zaszeregowania i kategoryzacji obiektów noclegowych. Na podstawie przedstawionych opracowań statystycznych wydaje się, że należy przyjąć, iż

16 Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2011 r., III SK 7/11, LEX nr 1232607.

17 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 kwietnia 2010 r., VI ACa 511/90, LEX 1120269. Vide R. Wal- czak, Prawo turystyczne, Wyd. AH, Pułtusk 2007, s. 208; J. Raciborski, Usługi turystyczne. Przepisy i komentarz, Wyd. Prawnicze, Warszawa 1999, s. 202.

18 Przedstawiona problematyka ma niewątpliwie bardziej złożony charakter, wykraczając znacząco poza ramy niniejszej publikacji, co jest związane przede wszystkim z problematyką naprawienia szkody niemajątkowej, wyrażającej się w utraconej przyjemności z wypoczynku. Niemniej jednak należy przyjąć za dominujący pogląd, w myśl którego w omawianym przypadku uprawniony klient będzie mógł się domagać jedynie naprawienia po- niesionej przez niego szkody majątkowej – Vide M. Sekuła-Leleno, Odpowiedzialność za szkodę niemajątkową wyrządzoną niewykonaniem umowy o imprezę turystyczną, Lex, Warszawa 2014, s. 161; J. Luzak, K. Osajda, Odpowiedzialność za zmarnowany urlop w prawie polskim, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2005, nr 2, s. 332;

U. Walczak, Uwagi de lege lata i de lege ferenda na temat zasad odpowiedzialności kontraktowej w świetle orze- czenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 12 marca 2002 r. w sprawie Silone Leitner v. Tui GMBH&CO,

„Transformacje Prawa Prywatnego” 2006, nr 2, s. 116.

(15)

skala naruszeń przepisów prawa w tym zakresie jest wysoka. Przedsiębiorcy działający na rynku usług hotelarskich stosunkowo często podejmują działania mające na celu wprowadzenie klientów w błąd co do charakteru prawnego obiektów, w których świadczą usługi noclegowe. Nieprawidłowości w tym zakresie dotyczą przede wszystkim bezprawnego posługiwania się nazwami zastrzeżonymi dla wskazanych w u.u.t. obiektów hotelarskich, w stosunku do których nie przeprowadzono procedury zaszeregowania.

Drugi wniosek wynikający z niniejszych rozważań dotyczy konsekwencji prawnych opi- sanych wyżej praktyk rynkowych. Analiza właściwych unormowań, zarówno na płaszczyźnie karnoprawnej, jak i administracyjnoprawnej oraz cywilnoprawnej pozwala przyjąć, że katalog środków prawnych, jakie mogą być zastosowane w stosunku do nierzetelnych hotelarzy, jest stosunkowo szeroki. Mając jednak na uwadze zakres nieprawidłowości, można poddawać w wątpliwość, czy środki te są w sposób należyty stosowane przez organy posiadające uprawnienia kontrolne w tym zakresie (w szczególności marszałków województw).

Warto wreszcie podkreślić, że obok działań o charakterze restrykcyjnym i kontrolnym istotne znaczenie dla przeciwdziałania opisywanym w niniejszej publikacji praktykom ma także działalność profilaktyczna. Pomijając sytuacje, kiedy przedsiębiorcy świadczący usługi hotelarskie świadomie i celowo wprowadzają klientów w błąd co do oznaczenia prowadzonych przez siebie obiektów, w wielu przypadkach przyczyną nieprawidłowości wydaje się być niewiedza na temat obowiązujących przepisów prawa. Zasadny wydaje się zatem postulat popularyzacji wiedzy na temat problematyki zaszeregowania i kategoryzacji obiektów hotelarskich, w szczególności poprzez organizowanie szkoleń i konferencji dla przedsiębiorców działających na rynku usług hotelarskich.

Bibliografia

1. Cybula P., Usługi turystyczne. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.

2. Gospodarek J., Prawo w turystyce i rekreacji, Difin, Warszawa 2007.

3. Luzak J., Osajda K., Odpowiedzialność za zmarnowany urlop w prawie polskim, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2005, nr 2.

4. Nesterowicz M., Prawo turystyczne, Wolters Kluwer, Warszawa 2012.

5. Raciborski J., Usługi turystyczne. Przepisy i komentarz, Wyd. Prawnicze, Warszawa 1999.

6. Sekuła-Leleno M., Odpowiedzialność za szkodę niemajątkową wyrządzoną niewykonaniem umowy o imprezę turystyczną, Lex, Warszawa 2014.

7. Sroczyński J., Mioduszewski M. et al., Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.

8. Walczak R., Prawo turystyczne, Wyd. AH, Pułtusk 2007.

9. Walczak U., Uwagi de lege lata i de lege ferenda na temat zasad odpowiedzialności kontraktowej w świetle orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 12 marca 2002 r. w sprawie Silone Leitner v. Tui GMBH&CO, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2006, nr 2.

10. Wieczorek Ł., „HOTEL” i „HOTELik”. Ochrona konsumentów przed wprowadzającymi w błąd oznaczeniami na rynku usług turystycznych, [w:] Prawo sportowe i turystyczne – między regulacją a deregulacją, red. M. Kaliński, M. Koszowski, ATW, Kraków 2011.

(16)

Wykaz skrótów

1. CWOH – Centralny Wykaz Obiektów Hotelarskich 2. UOKiK – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów 3. u.s.d.g. – ustawa o swobodzie działalności gospodarczej 4. u.u.t. – ustawa o usługach turystycznych

Dokumenty prawne

1. Decyzja prezesa UOKiK z dnia 22 grudnia 2010 r., RBG-22/2010.

2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2011 r., III SK 7/11, LEX nr 1232607.

3. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. Nr 672 z późn. zm.).

4. Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r., Nr 50 poz. 331).

5. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz. U. z 2014 r., Nr 196, art. 43 w zw. z art. 36).

6. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 kwietnia 2010 r., VI ACa 511/90, LEX 1120269.

Strony internetowe

1. Centralny Wykaz Obiektów Hotelarskich, http://turystyka.gov.pl/cwoh/index [1.05.2015].

2. www.nocowanie.pl [1.05.2015].

Streszczenie

Niniejszy artykuł poświęcony jest problematyce zaszeregowania i kategoryzacji obiektów hotelarskich, a w szczególności ocenie przestrzegania przez przedsiębiorców świadczących usługi hotelarskie obowiązujących w tym zakresie unormowań prawnych. W ramach publikacji przedstawiono dane statystyczne dotyczące liczby przedsiębiorców bezprawnie posługujących się chronionymi prawnie nazwami obiektów hotelarskich w wybranych miejscowościach turystycznych oraz podjęto próbę oceny skali zjawiska oraz przyczyn występowania takich praktyk rynkowych.

Słowa kluczowe: hotelarstwo, usługi hotelarskie, prawo turystyczne, zaszeregowanie i kate- goryzacja, usługi turystyczne

Abstract

The present paper deals with the issue of classification of hotels and other accommodation premises. The most important research problem is the review of observance of the law which is in force in Poland especially The Act of 29.8.1997 on tourist services. There are presented statistical data related with this subject and the evaluation of the scale and the reasons for incor- rect market practices on this area.

Keywords: hotel industry, hotel services, tourist law, classification of hotels, tourist services

(17)

NOTKA O AUTORZE

Mgr Piotr Piskozub, asystent w Katedrze Prawa Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie, aplikant w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Rzeszowie; zainteresowania naukowe: problematyka prawa turystycznego.

(18)

(19)

DZIAŁANIA SAMORZĄDU NA RZECZ ROZWOJU TURYSTYKI W POWIECIE KONECKIM

THE ACTIVITIES OF LOCAL GOVERNMENT TO DEVELOP TOURISM IN THE COUNTY KOŃSKIE

Wstęp

Obecnie, w stale rozwijającym się świecie, turystyka ma bardzo duże znaczenie za- równo dla gospodarki państw, jak i dla ich mieszkańców. Turystyka często uważana jest za szansę rozwoju gospodarczego oraz społecznego kraju, regionu czy miejscowości.

Jak długo bowiem istnieje zjawisko turystyki, tak długo ludzie dostrzegają korzyści z niej płynące, również te ekonomiczne: napływ środków finansowych oraz inwestycje w zakresie turystyki, uzyskanie dochodów pochodzących z wydatków turystów na zaspokojenie własnych potrzeb, rozwój przedsiębiorczości w sektorze turystycznym lub pokrewnym, stworzenie nowych możliwości zatrudnienia¹.Często jednak szansa rozwoju nie jest w pełni wykorzystywana.

Obszarem zainteresowania autora artykułu jest powiat konecki, miejsce niepozbawione potencjału turystycznego, który jednak nie przekłada się na wynik finansowy. Celem podjętych badań była ocena, czy turystyka może stanowić szansę rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu koneckiego. W uzyskaniu odpowiedzi na to pytanie niezbędne było stwierdzenie, czy mieszkańcy powiatu są świadomi możliwości, jakie daje dobrze ukie- runkowana polityka turystyczna. Dokładne poznanie obecnego stanu turystyki w powiecie oraz opinii i nastawienia do turystyki mieszkańców i samorządowców stanowiło istotny element artykułu. Wszystkie działania prowadziły do sprawdzenia, czy turystyka trakto- wana jest w powiecie priorytetowo oraz czy dostrzega się w niej realną szansę poprawy sytuacji gospodarczej, społecznej i ekonomicznej tego obszaru.

Charakterystyka samorządu terytorialnego

Instytucja współczesnego samorządu terytorialnego jest wynikiem długiej ewolucji². Również pojęcie samorządu terytorialnego ulegało zmianie na przestrzeni lat i pomimo

1 Turystyka, red. W. Kurek, PWN, Warszawa 2008, s. 410.

2 B. Dolnicki, Samorząd terytorialny, Zakamycze, Kraków 2003, s. 15.

(20)

istnienia obecnie wielu definicji nadal nie jest rozumiane jednolicie. Cytując Jerzego Starościaka, możemy stwierdzić, że: „Instytucja samorządu, jako jednego ze sposobów decentralizowania administracji państwowej, ma za sobą tak bogatą literaturę, iż doda- nie jakichś nowych elementów do samego określenia tego, co jest samorządem, jest już chyba niemożliwe”³. Rozważania należy więc zacząć od zdefiniowania pojęcia „samorząd terytorialny”. Stanowić ono będzie punkt wyjścia do dalszych dociekań nad problematyką samorządności⁴.

Leksykon samorządu terytorialnego podaje:

(…) pod pojęciem samorządu rozumiemy zwykle ustalony prawem zakres kompetencji do zawiadywania własnymi sprawami, samodzielne i niezależne zawiadywanie swoimi sprawami w zakresie administracji państwowej (publicznej), a także samodzielne wykonywanie pewnych funkcji państwowych o charakterze administracyjnym⁵.

Samorząd terytorialny natomiast jest definiowany jako jedna z najstarszych form samo- rządu. Jest to wyodrębniony, powstały z mocy prawa związek lokalnego społeczeństwa, powoływany do samodzielnego wykonywania administracji państwowej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań⁶.

To w konstytucji zatem powinniśmy odnaleźć wiążącą definicję samorządu terytorialnego. Jednak polski ustawodawca, reformując administrację publiczną w państwie i budując trójszczeblowy podział terytorialny kraju, rozbudowując istniejący już na poziomie gmin samorząd terytorialny, nie stworzył legalnej definicji tego samorządu. Za pomocą ustaw samorządowych została tylko w zarysie unormowana jego sytuacja prawna⁷. Dlatego też w celu zdefiniowania samorządu terytorialnego tworzony jest często, w oparciu o roz- wiązania normatywne, swoisty katalog cech tego samorządu. Za podstawowe elementy takiego katalogu uznać można: podmiot i przedmiot samorządu, zadania samorządu oraz nadzór nad samorządem⁸.

Powołany przez państwo w celu realizacji jego zadań, związek samorządowy jest przykładem decentralizacji administracji państwowej. Analogicznie, decentralizację nale- ży zatem rozumieć jako system administracji, w którym podmioty administracyjne mają samodzielność w stosunku do władzy centralnej. Decentralizacja uchyla hierarchiczne podporządkowanie⁹. Mówiąc dokładniej, decentralizacja polega na prawnym zabezpie- czeniu organom niższych stopni w strukturze organizacyjnej względnej samodzielności w stosunku do organów wyższych. Dokonuje się tego poprzez wyraźne określenie możli-

3 J. Starościak, Decentralizacja administracji, PWN, Warszawa 1960, s. 53.

4 M. Kulesza, Wstęp, [w:] A. Wiktorowska, Polska bibliografia prawnicza samorządu terytorialnego 1840–1983, Ossolineum, Warszawa 1986, s. 11.

5 Leksykon samorządu terytorialnego, red. M. Chmaj, Graf-Punkt, Warszawa 1999, s. 245.

6 Ibidem, s. 245.

7 ABC samorządu terytorialnego, red. A. Korzeniowska, Branta, Bydgoszcz–Łódź 2004, s. 29.

8 B. Dolnicki, op. cit., s. 18.

9 E.J. Nowacka, Polski samorząd terytorialny, Lexis Nexis, Warszawa 2005, s. 12.

(21)

wości i sposobów ingerowania organów wyższego szczebla w działalność organów niżej usytuowanych w strukturze organizacyjnej¹⁰.

W powyższych rozważaniach przedstawione zostały cechy, dzięki którym łatwiej może- my zrozumieć istotę samorządu terytorialnego, który będąc częścią administracji publicznej, stał się podstawowym elementem umożliwiającym rozwój społeczeństwa obywatelskie- go. Możemy powiedzieć, że samorząd terytorialny jest swoistą szkołą demokracji, dając szansę swym obywatelom, aby sami starali się rozwiązywać nurtujące ich problemy i aby kreowali lokalny dobrobyt.

Działania samorządu powiatowego na rzecz kształtowania rozwoju turystyki

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku nie określała innych niż gmina jednostek samorządowych, odsyłając w tej kwestii do ustawodawstwa zwykłego.

Dopiero ustawa z 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym ustanowiła powiat i stworzyła drugi stopień podziału terytorialnego. Powiatem z mocy ustawy jest lokalna wspólnota samorządowa oraz odpowiednie terytorium. Wspólnotę tę tworzą mieszkańcy powiatu. Powiatowi, tak samo jak gminie, została przyznana osobowość prawna. Za- gwarantowana została również samodzielność powiatu poprzez zapewnienie jej ochrony sądowej. Artykuł drugi ustawy podaje, iż powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Wykonując to zadanie, wiele struktur samorządowych każdego szczebla traktuje tury- stykę jako stymulator rozwoju gospodarczego. W wielu dokumentach planistycznych gmin, powiatów czy województw można spotkać zapisy mówiące o roli turystyki w rozwoju tych obszarów. Celem jest skuteczność prowadzonych działań przez samorządy terytorialne (mające za zadanie stymulowanie regionalnej i lokalnej gospodarki turystycznej) – do tych działań można zaliczyć realizowanie zadań samorządu powiatowego związane z zaspokojeniem potrzeb ludności, a także działania ze sfery użyteczności publicznej.

Ustawa o samorządzie powiatowym wśród zadań dotyczących infrastruktury społecznej wymienia wprost zadania szczegółowe z zakresu turystyki, które mają być realizowane na terenie powiatu. Należą do nich: prowadzenie instytucji kultury fizycznej, turystyki i wypoczynku, w tym prowadzenie szkolnych schronisk młodzieżowych; ewidencja i nadzór nad działalnością stowarzyszeń kultury fizycznej, stowarzyszeń turystycznych; wspieranie finansowe organizacji imprez sportowych, rekreacyjnych, turystycznych wysokiej rangi;

współdziałanie w zakresie planowania rozwoju przestrzennego i zagospodarowania terenu w obiekty sportowe, rekreacyjne, turystyczne; koordynacje działań i wspieranie ratownictwa wodnego i górskiego; promocje i współdziałanie w zakresie rozwoju turystyki aktywnej;

współpraca z regionalnymi i lokalnymi organizacjami turystycznymi.

10 B. Dolnicki, op. cit., s. 19.

(22)

Dla rozwoju turystyki w powiecie istotne znaczenie mają także zadania w zakresu infrastruktury technicznej, obejmującej transport, drogi publiczne, gospodarkę nierucho- mościami, zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany czy gospodarkę wodną.

Samorząd powiatowy powinien odgrywać wiodącą rolę przy tworzeniu lokalnych struktur jako instytucji zajmujących się realizacją zadań w dziedzinie turystyki.

Przedmiot i cel badań

Motywację do powstania niniejszego artykułu stanowiła ciekawość, czy każde miejsce może upatrywać swojej „szansy” w turystyce. Obszarem zainteresowania jest powiat konecki – miejsce niepozbawione potencjału turystycznego, który jednak jest niewykorzystany.

Pierwszą czynnością przy prowadzeniu badań powinno być określenie ich przedmiotu i celu. Istnieje wiele definicji wyjaśniających, czym jest przedmiot badawczy. Na przykład Tadeusz Pilch wyjaśnia, iż przedmiotem badawczym jest „zadanie, które staje przed nami w momencie uświadomienia sobie konieczności przeprowadzenia badań empirycznych”¹¹. Natomiast przedmiotem badań według Stefana Nowaka „są obiekty i zjawiska, na temat których będziemy formułować nasze twierdzenia”¹². Równie ważnym elementem, obok określenia przedmiotu badań, jest ustalenie ich celu. Wspomniany już T. Pilch określa cel jako „poznanie bądź lepsze poznanie interesującego nas zagadnienia”¹³.

Problemy i hipotezy badawcze

Po określeniu przedmiotu i celu badań należy sformułować wynikający z nich problem badawczy. S. Nowak stwierdził, iż

(…) najogólniejszy schemat wszelkiej problematyki badań można określić nastę- pująco: jakie i na ile ogólne relacje między jakimi własnościami jakich przedmiotów czy też zdarzeń, procesów, którym te przedmioty podlegają, chcielibyśmy uchwycić i wykryć w naszych badaniach oraz opisać czy wyjaśnić w naszych twierdzeniach, prawach i teoriach¹⁴.

W odniesieniu do definicji sformułowałem problem główny badań, który brzmi: czy turystyka może być szansą rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu koneckiego?

Następnie w toku dalszych rozważań problem ten został rozbity na szereg następujących problemów szczegółowych:

– Jaki jest poziom promocji powiatu koneckiego?

– Czy powiat konecki jest atrakcyjny turystycznie?

11 T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Żak, Warszawa 1995, s. 101.

12 S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1970, s. 30.

13 T. Pilch, op. cit., s. 56.

14 S. Nowak, op. cit., s.31.

(23)

– Jak mieszkańcy oraz działacze i pracownicy instytucji samorządowych oceniają stan turystyki w powiecie koneckim?

Z dobrze sformułowanych problemów badawczych powinny jasno wynikać hipotezy badawcze. Janusz Sztumski określił hipotezę jako „przypuszczenie lub domysł wysunięty prowizorycznie dla określenia lub wyjaśnienia czegoś, który wymaga weryfikacji poprzez odpowiednie badania stosowane w danej nauce”¹⁵. W literaturze przedmiotowej powszech- ne jest stwierdzenie, iż hipoteza to po prostu proponowana przez nas odpowiedź, jakiej można udzielić na pytanie badawcze¹⁶. Starając się więc odpowiedzieć na postawione uprzednio pytania badawcze, sformułowałem następujące hipotezy:

– Powiat konecki posiada unikalne walory turystyczne, lecz nie są one w pełni wykorzy- stane.

– Mieszkańcy są przekonani o atrakcyjności turystycznej powiatu.

– Działania mające na celu promocję walorów turystycznych powiatu koneckiego są dla władz lokalnych kwestią priorytetową, co wpływa pozytywnie na rozwój turystyki w powiecie.

– Działacze i pracownicy instytucji samorządowych powiatu koneckiego zdecydowanie lepiej niż jego mieszkańcy oceniają poziom rozwoju turystyki w powiecie koneckim.

Niezwykle ważnym etapem procesu badawczego jest wybór odpowiedniej metody badawczej, dzięki której będziemy w stanie odpowiedzieć na wcześniej postawione przez nas pytania badawcze. Metodę badawczą J. Sztumski definiuje jako „system założeń i reguł pozwalających na takie uporządkowanie praktycznej lub teoretycznej działalności, aby można było osiągnąć cel, do jakiego się świadomie zmierza”¹⁷. Odwołując się do powyższych rozważań, w realizacji badań posłużono się następującymi metodami oraz narzędziami badawczymi: analizą dokumentów; sondażem diagnostycznym – w ramach tej metody zastosowaną techniką była ankieta.

Terenem niniejszych badań było osiem gmin powiatu koneckiego. W celu przeprowadzenia badań ankietowych wyodrębniono dwie grupy badawcze: mieszkańców powiatu koneckiego oraz radnych i pracowników instytucji samorządowych powiatu koneckiego.

Analiza wyników badań ankietowych

Punktem wyjścia do rozpoczęcia badań było przygotowanie teoretycznych podstaw badań własnych, na które składało się sformułowanie problemów oraz hipotez badawczych.

Ze względu na ograniczoną objętość opracowania wyniki badań będą przedstawione wybiórczo i tylko w formie opisowej.

W celu zapewnienia możliwie jak największego stopnia reprezentatywności próby rozprowadzono 500 ankiet wśród mieszkańców powiatu oraz 150 ankiet wśród radnych

15 J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, Śląsk, Katowice 1995, s. 48.

16 Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i S-ka, Poznań 2001, s. 77.

17 J. Sztumski, op. cit., s. 60.

(24)

i pracowników instytucji samorządowych. Uzyskany poziom zwrotów wynosił 87,6% dla pierwszej grupy oraz 63,3% dla grupy drugiej. Ostatecznie podczas badań zebrano 533 ankiety. Rozprowadzano je przy pomocy wolontariuszy pełniących rolę ankieterów. An- kiety zostały dostarczone do każdej gminy należącej do powiatu koneckiego. Z powodu ograniczeń technicznych związanych z zasięgiem terytorialnym badań sposób ten był najbardziej odpowiedni.

Podczas przeprowadzonych badań ankietowych odpowiedzi udzieliło 438 mieszkańców powiatu koneckiego oraz 95 radnych i pracowników instytucji samorządowych powiatu.

Wśród mieszkańców, którzy zgodzili się wziąć udział w badaniach, przeważały kobiety, stanowiące 62% badanych. Natomiast wśród radnych i pracowników instytucji samorzą- dowych większy odsetek stanowili mężczyźni – 54%.

W odpowiedzi na pytanie, czy ich zdaniem powiat konecki jest dobrym miejscem do prowadzenia działalności rolniczej, do prowadzenia działalności pozarolniczej czy do rozwoju turystyki, większość respondentów obu grup badawczych uznała, iż powiat konecki jest dobrym miejscem do rozwoju turystyki. Taką opinię deklarowało 13% więcej radnych i pracowników instytucji samorządowych niż mieszkańców. Najmniej responden- tów określiła powiat konecki jako dobre miejsce do rozwoju działalności rolniczej. Wśród radnych i pracowników instytucji samorządowych 14% nie udzieliło odpowiedzi na pytanie, natomiast wśród mieszkańców – 16%.

Kolejne pytanie dotyczyło atrakcyjności turystycznej powiatu koneckiego. Respondenci mieli wyrazić swoje zdanie o poziomie tej atrakcyjności, mając do wyboru skalę odpowiedzi: zdecydowanie tak; raczej tak; raczej nie; zdecydowanie nie. Większość respondentów wybrała odpowiedź „raczej tak” (59% mieszkańców; 65% radnych i pracowników instytucji samorządowych). W obu grupach badawczych około jednej piątej respondentów wybrało opcję „zdecydowanie tak”. Negatywne odczucia dotyczące atrakcyjności turystycznej powiatu miało 19% mieszkańców oraz 12% samorządowców, którzy wybrani opcję „raczej nie”. Ostat- nią z opcji – „zdecydowanie nie” – w obu grupach badawczych wybrało 2% respondentów.

Respondenci zostali również poproszeni o uszeregowanie czynników mających wpływ na ruch turystyczny w powiecie. Do podanych czynników należą: walory przyrodnicze, dostępność komunikacyjna, baza noclegowa, baza gastronomiczna, baza towarzyszą- ca. Według mieszkańców powiatu najważniejszym czynnikiem mającym wpływ na ruch turystyczny w powiecie są istniejące w nim walory przyrodnicze. Drugim pod względem ważności czynnikiem jest według respondentów baza noclegowa. Następne w kolejności są baza gastronomiczna oraz dostępność komunikacyjna. Najmniej istotnym czynnikiem według mieszkańców powiatu jest baza towarzysząca. Również działacze i pracownicy instytucji samorządowych jako najważniejszy czynnik wskazali walory przyrodnicze, a jako drugą w kolejności bazę noclegową. W odróżnieniu od mieszkańców działacze i pracownicy instytucji samorządowych na trzecim w hierarchii ważności uszeregowali bazę towarzyszącą, następnie bazę gastronomiczną. Według tej grupy respondentów najmniej ważnym czynnikiem wpływającym na ruch turystyczny jest dostępność komunikacyjna.

Na to pytanie aż 54% respondentów nie udzieliło odpowiedzi.

(25)

Kolejnym celem była ocena działań promujących turystykę w powiecie, podejmowana przez władze samorządowe. Wśród mieszkańców 37% respondentów zadeklarowało, iż nie ma zdania na ten temat, 27% mieszkańców oceniło działania promocyjne jako dobre, natomiast 26% mieszkańców oceniło je jako niedobre. Zdecydowanie źle działania promocyjne podejmowane przez władze oceniło 8% mieszkańców, natomiast zdecydowanie dobrze – tylko 2%. Wśród radnych i pracowników instytucji samorządowych 44% oceniło działania promocyjne powiatu jako dobre, 26% nie miało zdania, a 23% respondentów z tej grupy badawczej wybrało opcję „niedobre”. Zdecydowanie źle działania promocyjne podejmowane przez władze oceniło 4% działaczy i pracowników instytucji samorządowych.

Natomiast zdecydowanie dobrze – tylko 3%.

W następnym pytaniu respondenci mieli określić, czy ich zdaniem mieszkańcy powiatu koneckiego interesują się sprawami lokalnymi realizowanymi przez samorząd terytorialny.

W obu grupach badawczych większość respondentów wybrała odpowiedź „tak”. Wśród radnych i pracowników instytucji publicznych takiej odpowiedzi udzieliło o 11% więcej respondentów niż wśród mieszkańców.

W kolejnym pytaniu respondenci mieli ocenić udział inwestycji turystycznych w cał- kowitym potencjale inwestycyjnym powiatu. Do wyboru respondentów podano następu- jące możliwości odpowiedzi: „zdecydowanie za duży”, „właściwy”, „zbyt mały”, „należy ograniczyć”, „nie mam zdania”. Największy procent respondentów obu grup badawczych określił udział inwestycji turystycznych jako zbyt mały (71% mieszkańców; 69% radnych i pracowników instytucji samorządowych). Po 12% respondentów obu grup wskazało opcję „ właściwy”, 1% mieszkańców – „zdecydowanie za duży” oraz „należy ograniczyć”, 15% mieszkańców oraz 19% radnych i pracowników instytucji samorządowych nie miało zdania na ten temat.

Formy promocji turystycznej powiatu, ich sposób realizacji – był to kolejny temat ankiety. Respondenci mogli wybrać więcej niż jedną możliwość odpowiedzi. Podobny procent mieszkańców powiatu wskazał stronę internetową (56%), imprezy kulturalne promujące walory turystyczne powiatu (55%) oraz lokalne gazety (54%) – jako realizowane przez powiat formy promocji. Na foldery informacyjne o powiecie wskazało 41% mieszkańców.

Pozostałe formy promocji były rzadziej wskazywane przez mieszkańców – uczestnictwo w różnego rodzaju targach krajowych (13%), współpraca międzynarodowa (7%). Wśród radnych i pracowników instytucji samorządowych największy odsetek respondentów wskazał na imprezy kulturalne promujące walory turystyczne powiatu (66%) oraz na stronę internetową (63%). Ponad połowa respondentów tej grupy badawczej wskazała również na foldery informacyjne o powiecie jako realizowane formy promocji, 42% – na lokalne gazety, 24% wskazało na uczestnictwo w różnego rodzaju targach krajowych.

Natomiast współpracę międzynarodową jako formę promocji realizowaną przez powiat konecki wybrało 19% radnych i pracowników instytucji samorządowych.

Następnie respondenci określili, jakie ich zdaniem wydarzenia na terenie powiatu najbardziej promują ten region. Do wyboru mieli odpowiedzi z kafeterii oraz zostali poproszeni o podanie nazwy imprez. Ankietowani mieli do wyboru więcej niż jedną możliwość