Osieczna i jej mieszkańcy w świetle najstarszych ksiąg konsystorza poznańskiego (1404-1425)

Tom 15

oraz wsparcia finansowego Starostwa Powiatowego

i z f

Rada Redakcyjna

– sekretarz,

–

dr hab. Miron Urbaniak prof. UWr. –

go

Redakcja merytoryczna

Opracowanie redakcyjne

mgr Olga Bronikowska

Adres Redakcji

ul. Ludwika Solskiego 71

64-100 Leszno

tel. 65 526 97 19; e-mail: info@archiwum.leszno.pl

rocznik.ltpn@vp.pl; e.olender@vp.pl;

miron.urbaniak@onet.eu; stansierp@op.pl

ISSN 0137-4036

Drukarnia HAF

al. Konstytucji 3 maja 6

64-100 Leszno

, Przedmowa ... 7

AR

Bruno Drweski, -Wschodnia jako znamienny „martwy punkt” na drodze z Zachodu na Wschód ...11 Krzysztof Rataj, Historia regionalna i lokalna w badaniach Gerarda Labudy....23 ...37 *** , –1425) ...53 Marcin A. Klemenski wieczu...69

Konrad Szczepan Chwastek h katolików w epoce

z 1757 roku ...77 Tomasz Musielak

geograficznym XVIII wieku...95

Robert T. Tomczak praskim

w XVII i XVIII wieku ...115 Wojciech Mielewczyk, Spory konserwatorów o Zamek w Czestramiu-Gole-jewku ...125

, Biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych w Lesznie w latach 1890–1950...137

, a Rada Narodowa w

Lesz-nie w latach 1975–1990 ...153 u (tzw. kontratypy wielkopolskie)...163 ...175

Maria Ignasiak, Góra Zamkowa w Gostyniu – próba weryfikacji historii z ...183 Piotr Józefiak

4

m a kankanem, czyl

ud-wiga Kalischa i Jacques’a Offenbacha ...199

Jakub Nowacki olejowego w Lesznie

z 1941 roku...224 1945–1948...231 , – ...239

RECENZJE I OPINIE

***

Jan Amos Komenský v nas, red. Markéta Pánková, il. Miroslav Huptych (Marceli Kosman) ...269

.

-, i

(Robert T. Tomczak) ...273 Rycerze – szlachta – ziemianie. Szlachetnie urodzeni na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-) ...277 Johann Heermann, -) ... 280 , red. -Szkopek; -Szyma--Szkopek ( ) ...285 Daniel Mikulski, ( ) ...288 Doktorzy honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. T. I:

( )... 291

Józef Malinowski, –1947). Biografia polityczna

(Ja-) ...293 Anna Meisnerowska, Wi

ciszku Rataju (Krzysztof Rataj) ...296 Jerzy Bogdanowicz, Krzysztof Stryjkowski, Leszno-Gronowo. Obóz, o którym

5 kiego w perspektywie XXI wieku, red. nauk. Alicja Katarzyna Siemak-Tylikowska ( -siewicz) ...300

***

...303

INFORMACJE

, Konferencja na temat kobiety na ziemi wschowskiej...307 Miron Urbaniak

ieku. ...310 Wojciech Nawrocik

Obywatelem Miasta Leszna...312

..315

Adam Kozak

–1425)

sy jej

miesz

-lski.

_.

iewicz

_{. O losach}

_{, natomiast}

1 _{ranym w trakcie realizacji projektu}

-–1420 r.), -Szkopek,

finansowanego z grantu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach pro-gramu Dziedzictwo Kulturowe. Priorytet 6: Ochrona i Cyfryzacja Dziedzictwa Kulturo-wego (nr 04408/14). Rok realizacji: 2014.

2

klasztorów, s

- Krótki historyczno-statystyczny

rok 1794 Szematyzm historyczny ustrojów

para--272.

3_{E. Frankiewicz OFM, Osieczna. Zarys dziejów, Leszno 1939.}

4 _{z roku 1510}

-wacki, , t. 2:

ski 54

5

_{. Dla}

-

-

7

_{oraz pracach}

Sta-– popularyzatora wiedzy historycznej na temat gminy

i miasta Osieczna

Górskiej-Konsystorz w XV-wiecznej

bis

-9

_{. Korzenie pierwszego z tych}

-odno

–

wincjonalnych

z lat 1248 i 1267 sprawowanych pod przewodnictwem legatów

papies-kich)

-12

_{. Powodu szybkiego rozpowszechnienia}

-czasu na

sprawo

-5 _{Osieczna. Z dziejów miasta szlacheckiego w przedrozbiorowej}

Rzeczypospo-litej -30,

przedruk [w:] „Zeszyty Osieckie” 1998–2005, 6- Przedlokacyjna Osieczna, „Zeszyty Osieckie” 2008, 16.

6_{K. Górska- Osieczna, Osieczna-dobra, [w:]}

geogra --470.

7_{M. Michalski, Przywilej A.O. Przyjemskiego z 1635 r. dla Osiecznej odnaleziony,}

„Ze-szyty Osieckie” 2008, 16, s. 10-12; 2009, 17, s. 20-28.

8 _{Gmina Osieczna Osieczna i jej dzieje, Osieczna 2013.}

9_{I. Skierska, , [w:] 1000 lat Archidiecezji}

, red. J. Strzelczyk, J. Górny,

-, [w:] Ostrów Tumski –

10_{A. Vetulani, Polsce, „Nova Polonia Sacra” 1939, 3, s. 1, 6.}

11 _{- i, I. Skierska, ,}

„Roczniki Historyczne” 1995, 61, s. 37-38.

12_{Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski ,}

55

ne jednostki.

w XIII wieku,

nistro-nych,

_.

w

actor sequitur forum rei

na aktowa,

przecho-wywana obecnie w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu. Dla XV

stu-lecia liczy ona 85

tekstu

wpisów. Pierwsza z ni

Acta causarum (akta spraw),

-c

13 _{..., s. 49.}

14 _-54.

15_{Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu (dalej AAP), Konsystorz Generalny w}

Pozna-niu, Acta Causarum (dalej AC), 1-78; AAP, Konsystorz Generalny w Poznaniu – Constitu-tiones Procuratorum, 1-3; APP, Konsystorz Generalny w Poznaniu – DeposiConstitu-tiones Testium, 2; APP, Konsystorz Generalny w Poznaniu – Sententiae,

ski 56

ch

_.

sy us

Consitutiones Procuratorum

-ków (Depositiones Testium – jest to seria szczególnie ciekawa, zawiera

Sententiae). Dalsz

–1425

_{. Cezura ta usprawiedliwiona jest}

rozbudowanego komunikatu, ma on

poka

-

e

-kler

rozumiany

-subdiakonatu, diakonat

-nej

edycji B. Ulanowskiego: Acta capitulorum nec non iudiciorum ecclesiasticorum selecta, wyd. B. Ulanowski, t. 2, Kraków 1902.

17_{AAP, AC 1-7.}

57

-nowicie Wawrzyniec z Krzywinia, potwierdzi

–

_.

gracjalista

_.

ich parafii.

niembic Marcinem

o

privilegium dotacionis ecclesie sue

(przy-informacji

-cych na rzecz plebana Jerzego odnajdujemy osieckich mieszczan:

Woj

-rcina

_.

ski 58

rchiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, Konsystorz Generalny w Poznaniu – Acta Causarum AC 3, k. 85v.

roku 1471 przy

jed-24

59

plebana Jerzego –

estie finansowe. Locumtenens

(za-ad hoc

-25

_.

Nieco inny charakter ma zapisek z 1423 roku, wedle którego pleban

_{. Nie zawsze}

–1409 spory z mieszczanami –

_.

-niej szaty) oraz czapki, zapisanych im w legacie przez krewnego

pozwa-wien,

-ana

_.

ski 60

do

ju-30

Fleyszem, szewcem z Osie

sprawy (dlate

gotowanych do zawodu adwokatów), wykorzystywana jednak czasem do

przecho

-w tej spra-wie

_{. Ostatecznie pleban}

-Nie jest zna

-), w

pew-sprawy

_.

61

leryka z Osiecznej, z balwierzem

Mi-33

z omawianych zapisków. Nie jest on jednak wyrazem sporu, lecz stanowi

syna Wojciecha z Osiecznej

-postanowienie stron.

z Osiecznej. W sprawie tej zeznawali dziedzic miasta Maciej Borek,

ple-35

_.

z

na o zap

_.

wo Marcin, kleryk ze

_.

-mi konsystorski-mi. Pierwszy tego rodzaju zapisek pochodzi w przypadku

-per

verba de presenti

acti carnales (czyny cielesne) –

33 34 35 36

ski 62

in facie ecclesie

-zek

_{. Nie wiemy,}

kolejne wzmianki o sporze Agnieszki z Osiecznej z Janem zwanym

Non-40

_.

j Konieczny z

Czer-carnaliter cognovit), w skutek czego Dorota

uro

_.

Nieco inne

-floris virginitatis). Po tym

-jna wzmianka w tej sprawie

jest nieczytelna

_.

-38

w pierwotnem prawie polskim, Lwów 1925.

39_{AAP, AC 2, k. 2v.} 40

41 42 43

63 44

_.

_.

w domu Czarnisza

-jest znana

_.

rchiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, Konsystorz Generalny w Poznaniu – Acta Causarum 6, k. 97.

44 _{zob. Aneks nr 2.}

45

46_{Prawdopodobnie wspomniany Czarnisz to Jan Czarnisz, mieszczanin wzmiankowany}

w 1419 roku, por. t

ski 64

_.

-cy

-nem z Lipna

z Osiecznej

-kowie obecni na posiedzeniu konsystorza. I tak,

53 54

55 56

_{, altarysta Jan}

Piotr

_{oraz Andrzej Blask}

_.

odzienne

65 ANEKS*

1. AAP, AC 3, k. 85v-86, 22 XI 1420

Osseczno penalis.

Item Nicolaus Klich de Krziwin inter-rogatus, an esset clericus ordinatus, res-pondit, quod sic <et quod> a Petro esset ordinatus et iterum, quod ab Alberto de anno Domini Mo_CCCCo _{XIIII et}

Sab-bato Sicientes [24 III 1414]. Item Sta-nislaus consodalis predicti Nicolai inter-rogatus respondit, quod cum suis sociis illa nocte omnes in loco turpitudinis in Osseczno ipsorum fuerunt numero quinque. Item interrogatus, quis fuit ille, qui fecit violenciam in loco turpi-tudinis, respondit, quod Petrus dictus Goszka. Item Nicolaus Klich interroga-tus, ubi fuerunt illa die, respondit, quod fuerunt in taberna usque ad crepus-culum et quod post modum iverunt ad locum turpitudinis. Et (interrogatus), quis fecit violenciam, respondit, quod Semowsky fregit ostium et Petrus per-cussit mulierem ibidem. Item Lauren-cius de Krziwin interrogatus, ut suus contestis proximo antecedens, {respon-dit} quod Petrus et Semowsky fecerunt violenciam. Item Jacobus advocati de Krziwin interrogatus, ut supra, respon-dit, quod non esset accolitus et quod Petrus percussit mulierem in loco tur-pitudinis. Item interrogatus, respondit, quod percussit mulierem in prostibulo

[Sprawa] karna z Osiecznej.

-tany [przez wikariusza generalnego

Win

-cony na kleryka, odpowie

przez [biskupa] Piotra [Wysza]. Na -kupa] Wojciecha [Ja

Sicientes. Da -tany, od

byli omu publicznym

w Osiecz

-poszli do zamtu

tano -przednika, a ten [potwier

-mocy. Wreszcie Jakub [Semowski], syn wójta z Krzywinia, zapytany o to samo,

odpowie co-*_{Niniej Projekt} , „Studia -> dla oddania -nionych przez wydawców oraz [

wreszci

ski 66

ibidem in Osseczna.

Et post dictam deposicionem ac exa-men dominus interro- [k. 86] – gavi-teos, utrum haberent fideiussores de parendo iuri et iudicatis solvendis.

cha

-2. AAP, AC 5, k. 70, 21 IV 1421

Osseczna

Item ibidem Swancha [de Osseczna] cum Michaele Golya de Ponecz oblata citacione verbo proposuit, qualiter Michael Golya in Ponecz feria quinta ante Carnisprivum [15 II 1420] est annus transactus eidem per verba de presenti fidem dedit et manus stipula-cione ac iuramento firmavit, dicens, quod nullius alicuius debeat esse uxor, nisi ipsius Michaelis. Et tandem asper-natur ipsam ducere in uxorem. Ex adverso M. respondit animo litis con-testandi negando narrata, prout narran-tur, petens petita fieri non debere. Item adiecit, quod prius cum quatuor {dca} aliis personis dicta Swanchna contra-xerit perprius. S. probabit contractum infra hinc et XIIII diem. M. vero re-cessit a probacione, quod dixit, prius contraxisse ipsam cum alio.

Osieczna

Gola z Ponieca w czwartek przed

za-przyrzeczenia umoc

-Z drugiej strony ten, zamiarem

kie-mu, co z , i popro -niej rema innymi. -stw prowadzenia dowodu, 3. AAP, AC 5, k. 100, 30 VI 1421

In causa Martini clerici de Srzem cum Petro Volni de Ossecznya, idem Marti-nus proposuit, quomodo ipse Petrus verba {de} ob(p)robriosa impinxerit ipsum, asserens illegitime natum et postea cepit eum fugare, volens percu-tere. Qui Martinus fugiens perdidit mitram in valore quatuor grossorum et postea ad aquam prosiliit timore motus

mu

mu nieprawe pochodzenie, po czym za -cin, ucie

-67 et destruxit unam marcam monete

currentis {p}, revocans iniuriam ad tres florenos. Ex adverso idem Petrus nega-vit narrata, prout narrantur. Et dominus locumtenens Martinum admisit ad pro-bandum, terminum sibi ad VIII diem prefixendo.

w obiegowej monecie. [Kle

[swoj reny. Z drugiej

strony Piotr zaprze

oficja wyznacza

4. AAP, AC 6, k. 97, 20 X 1423

Matrimonialis Dorothee de Osszeczno. In causa matrimoniali Dorothee puelle de Osszeczno cum Thoma carnifice ibidem, Dorothea oblata citacione, pe-tivit Thomam in maritum, qui sibi fiet, annus ante festum Nativitatis Domini in domo Czarnisch ibidem in Oschecz-na in circulo sita, fidem suam matrimo-nialem dedit per hec et similia verba inter(roga)tus per ipsum Czarnisch: „Thomas, vis Dorotheam in uxorem?” Respondit Thomas: „Volo”. Et e con-verso Dorothea inter-(roga)ta per Czar-nisch: „Dorothea, vis {Dorotheam in uxorem} <Thomam in maritum>?” Respondit: „Volo”. Et {recep} <ipsi matrimonium contrahentes>, manibus ter stipulaverunt in signum federis ma-trimonialis. Ex adverso Thomas con-testatus est litem negative probabit puella ad VIII diem.

nej. j Doroty dziewki

po

dzeniem minie rok,

[Tomasz] w do

w Osiecznej, pytany przez niego tymi szu, chcesz

Z drugiej stro

-tana przez Czarnisza: „Doroto, chcesz Toma

-znak

-wiedzie [swoich racji, po