Alina MERDAS RSCJ
ŁUK PRZYMIERZA...
Patrząc na dzieje jako na proces odzyskiwania przez człowieka utraconego stanu dziecięctwa Bożego, szukał poeta w kulturze tych czynników, które mogą stać się łukiem przymierza, ułatwić pojednanie „dwóch niezgodnych św iatów C zy my dziś dostatecznie szukamy?
Cały świat zapamiętał symboliczny obraz: złozoną na trumnie Jana Pawła II Księgę, której karty przewracał wiatr, by po chwili ją zamknąć... Wydaje się, że podobne miejsce zajął w naszej zbiorowej pamięci obraz drugi: łuk tęczy, jaki ukazał się na niebie podczas modlitwy Benedykta XVI w obozie koncentracyj
nym Auschwitz-Birkenau.
W Biblii tęcza, łuk, który Bóg położył na obłokach po cofnięciu się wód potopu i ofierze dziękczynnej ocalałego wraz z rodziną Noego, jest wyrazem przymierza pomiędzy Bogiem a człowiekiem (por. Rdz 8 i 9).
Cyprian Norwid, w opinii Jana Pawła II jeden z największych myślicieli chrześcijańskiej Europy, nazywany jest również „poetą Biblii” i w pełni zasłu
guje na ten tytuł. Jego poezja prezentuje bowiem biblijną wizję świata i na Biblii opartą hierarchię wartości oraz wprowadza do języka bogactwo opartych na Biblii obrazów poetyckich - symboli, metafor, porównań, motywów-kluczy.
Jednym z nich jest tęcza.
W ujęciu Biblii tęcza to symbol wielorakiego w swych przejawach miłosier
dzia Bożego i tak przede wszystkim rozumie ten znak Norwid, gdy w poemacie Tęcza pisze:
Takie bo prawo-praw On na Irysie Zakreślił, który Miłość jest, że oto
Gniew Jego nawet woła na człowieka:
„Sieroto!
Ojciec ojców na ciebie czeka”1.
Tu mają też swoje źródła piękne obrazy poetyckie. Maryja jak tęcza wy
gięta przez cało-przestrzeń2 jest jednym z darów Miłosiernego Boga, który sam nogą w tęczy wstąpi strzemię, na walny sądów jadąc dzień3. Młodzieńcze prze-
1 C. N o r w i d , Tęcza, w: tenże, Pisma wszystkie, oprać. J. W. Gomulicki, PIW, Warsza
wa 1971-1976, t. 1, Wiersze, s. 310.
2 Por. t e n ż e , Do Najświętszej Panny Marii Litania, w: tenże, Pisma wszystkie, 1 .1, s. 192.
3 Por. t e n ż e , Do Emira Abd el Kadera w Damaszku, w: tenże, Pisma wszystkie, 1 .1, s. 326.
Ł uk przymierza 211
czucia, że życie nie ulegnie znikczemnieniu, zwite są w tęczę odrodzenia4, którą po burzach można skubać - dla serca - na szarpie5, a sztuka jest wiecznej tęczą Jeruzalem, przymierza tukiem po potopach historii6.
Ale obok takich obrazów są i obrazy zabarwione ujemnie: „Tylko się w tę- czowane barwiąc malowidła, / Nie bądź papugą uczuć ani marzeń kraską”7;
albo „W pałace z tęcz, w tęcz szlaki wabiąc czytelnika, / By mu się świat tam zamknął, gdzie książkę zamyka”8.
W oryginalny sposób wykorzystał poeta symbol tęczy właśnie w poemacie Tęcza. Tutaj położony na obłokach łuk - kłamie: tęcza łączy ruiny zamków Kapuletich i Montekich, wrogich sobie rodzin Romea i Julii z tragedii Szekspi
ra, które nie chciały się pojednać, sprzymierzyć i doprowadziły do śmierci młodych zakochanych:
Ironii jakaś siła niezgadniona
Zamków dwóch szczyty... uwieńczyła - T ę c z ą , A jam pomyślił: tu - k ł a m i e i ona!...
Czyż łatwiej, łatwiej, planetę zwaśnioną Zeswoić z Tęczą Twórcy rozjaśnioną,
Lub upiąć w niebie gwiazdy nowej klamrą,
Niż serca ludzi - wpierw, nim ludzie zamrą?!9
Tak, rzeczywiście łatwiej, bo przymierze Boga z człowiekiem to krwawy trud Wielkiego Piątku. Myślę o tym, gdy patrzę na współczesny świat, na współczesną Polskę... na wypowiedzi prasowe po wizycie Benedykta XVI w Auschwitz-Birkenau, na objawy antysemityzmu, na gorący dziś problem lustracji polskiego duchowieństwa, na nasze kłótnie „wśród swoich”... W po
emacie Tęcza Norwid pisał:
Tam - ileż razy wśród żagli pękania Albo na falach światowej zamieci
Szukałem kart tych i opowiadania.
Skąd Tęczy okrąg ponad Arką świeci?10
Patrząc na dzieje jako na proces odzyskiwania przez człowieka utraconego stanu dziecięctwa Bożego, szukał poeta w kulturze tych czynników, które mogą stać się łukiem przymierza, ułatwić pojednanie „dwóch niezgodnych światów” .
4
