Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji naukowej "Nowe zjawiska w języku, tekście i
komunikacji", Olsztyn 12-13 maja 2012 roku
Prace Literaturoznawcze 1, 325-329
2013
Iz a M a tu siak -K em p a
Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji naukowej Nowe zjawi
ska w języku, tekście i komunikacji IV. Metafory i amalgamaty poję
ciowe, O lsztyn 12-13 m aja 2012 roku
W d n iach 11-12 m a ja 2012 ro k u odbyła się c z w a rta ogólnopolska ko nfe
re n c ja z cy klu N o w e zja w is k a w ję z y k u , tekście i k o m u n ik a c ji. M etafory i a m a lg a m a ty pojęciow e. P ie rw s z a z cy k lu k o n fe re n c ja N o w e z ja w is k a w ję zy k u , tekście i k o m u n ik a c ji odbyła się w m a ju 2005 ro ku . Jej o rg a n iz ato ra m i byli A lin a N a ru szew ic z-D u ch liń sk a i M ariu sz R u tk o w sk i z In s ty tu tu Filologii Polskiej. P ierw sze N ow e zja w isk a ... m iały zasięg m iędzynarodow y.
D ru g a se sja n a u k o w a o tej sam ej n azw ie odbyła się w 2007 rok u, a trze cia w ro k u 2010. P ierw sze konferencje m iały szerszy zasięg tem aty cz n y i za p ro szen i re fe re n c i m ogli o m aw iać w szelk ie d o strze żo n e p rzez siebie n o vu m w języ k u , tekście i kom un ikacji. K olejna p rz ezn a czo n a b y ła szczególnie dla b ad aczy za in te re so w a n y c h w pływ em k o n te k s tu n a ko m un ikację. C z w a rta se sja sk u p iła głów nie naukow ców z kognityw nej szkoły językoznaw czej, po
n iew aż ty m ra z e m zaproponow ano za g ad n ien ie szeroko ro zu m ian ej m etafory i a m a lg a m a tu pojęciowego. T akie sform ułow anie te m a ty k i pozwoliło zab rać głos nie tylko językoznaw com , lecz ta k ż e lite ratu ro z n aw c o m , k u ltu ro zn a w - com i m edioznaw com . Do u d z ia łu w konferen cji zap ro szen i zo stali p rz e d s ta w iciele środ ow iska polonistycznego i anglistycznego. O rganizatorzy, zdając sobie sp ra w ę z w szechobecności m e ta fo ry w u ż y w a n iu ję z y k a , m y śle n iu i p o zn an iu , zaproponow ali k ilk a n a stę p u ją c y c h zag ad n ień : m etafo ry w lite ra ck ich i codziennych te k s ta c h m ów ionych, p isan y ch i użytkow ych; sposoby o p isu m etafo ry - m etodologie, szkoły; koncepcje bad aw cze, p arad y g m aty ; g ran ice m etafory; m e ta fo ra a in n e niezw ykle użycia; m e ta fo ra w te k s ta c h k u ltu ry ; m e ta fo ry w ró ż n y ch ty p a c h d y sk u rsó w ; m e ta fo ry k o n c e p tu a ln e a a m a lg a m a ty pojęciowe; m etafo ry a w artościow anie. W k onferencji u d ział w zięli p rzed staw iciele najw ażn iejszy ch ośrodków n au k o w y ch w Polsce: W ar
szawy, P o zn an ia, L u b lin a, W rocław ia, G d a ń sk a , Łodzi, R zeszow a, Zielonej G óry i O lsztyna.
K onferencję rozpoczęły o b rad y p le n a rn e . J a k o p ierw szy w y stąp ił H e n ry k K a rd e la (U n iw e rsy te t Łódzki) z re fe ra te m M etafory, m eto n im ie konceptualne i a m a lg a m a ty pojęciowe a w iedza język o w a . H. K a rd e la p odsum ow ał obecny s ta n b a d a ń i p rz e d sta w ił zasto sow anie now szych m etodologii kognityw nych.
W sk a zan e zo stały ograniczone m ożliwości m etodologiczne i a n a lity cz n e m o
d elu L akoffa i Jo h n so n a.
w e rsy te t W rocław ski). W sw oim re feracie podjęła prob lem z a sto so w an ia teo rii m etafo ry pojęciowej w b a d a n ia c h n a d k o m u n ik acją m u ltim o d aln ą. Z akw e
s tio n o w a n y z o s ta ł p o g lą d , że te o r i a m e ta f o ry pojęcio w ej j e s t n a ty le u n iw e rsa ln a , aby go zastosow ać do p rz en o śn i n iew erb aln y ch . W dalszej czę
ści w y stą p ie n ia b a d a c z k a p rz y g lą d a ła się n a stę p u ją c y m zagad nieniom : roli m eto n im ii w m o d aln o ściach n iew e rb aln y ch , problem ow i u s ta le n ia n azw y m etafo ry o postaci A to B, problem ow i definicji m etafo ry m u ltim o d aln ej oraz zw iązkom kodów w erbalnego i niew erbalnego.
J a k o trze ci podczas sesji p le n a rn e j w y stąp ił S e b a stia n P rzybyszew ski (U n iw e rsy te t W arm ińsko-M azurskiego w O lsztynie), p rz e d sta w ia ją c re fe ra t:
P olskie tsu n a m i, czyli w pływ ko n te k stu na interpretację metafory, w k tó ry m sko n cen tro w ał się głów nie n a a sp e k ta c h p ragm atyczny ch. R e fe re n t krótko omówił, dlaczego k o n te k s t j e s t w ażn y d la in te rp re ta c ji m etafo ry i n a ile je s t re le w a n tn y w użyciu m etafo r w kom u n ik acji potocznej. D ru g a część w y s tą p ie n ia pośw ięcona zo stała m etaforze w prag m aty ce i w sk az an iu m echanizm ów służących deszyfracji m etafory. W trzeciej części re fe ra tu w p ersp ekty w ie teo rii relew ancji a n a liz ie pod d an e zo stały p rz y k ła d y m e ta fo r w kontekście.
Po sesji p len arn ej o b rad y toczyły się w dwóch sekcjach. P rze d p ierw szą p rz e rw ą p rz ed staw io n e zostały po dw a referaty. W sekcji pierw szej M onika K aczor (U n iw e rsy te t Zielonogórski) w ygłosiła re fe ra t pt. W yrażenia m etafo
ryczne z pojęcia m i z w ią za n y m i z etyką społeczną. A nalizie zo stały p oddane p rz y k ła d y w y ra żeń m etaforycznych zaczerp n ięty ch z p ra s y polskiej z a w ie ra jące pojęcia, ta k ie ja k : h u m a n ita ry z m , bezrobocie, b ieda, bogactw o, b r a te r stw o, cyw ilizacja, k o nsum pcja, honor, n aró d , ojczyzna, p ań stw o , odpow ie
dzialn ość, sp raw ied liw o ść, w olność, p ra w d a , so lid arn o ść. A u to rk a te k s tu w ym ienione wyżej pojęcia p o d d ała an a liz ie w k o ntekście k u ltu ro w y m . D rugi re fe ra t w tej sekcji w ygłosiła A n n a D rogosz (UWM). P rze d m io tem swoich ro z w aża ń uczy n iła pojęcie personifikacji. W re feracie P erson ifikacja i agenty- fik a c ja ja k o s ia tk a sem a n ty czn a po d jęła prób ę krytyczneg o sp o jrze n ia n a definicję perso nifikacji w o d n iesien iu do w y b ran y ch w ypisów z dzieł K a ro la D a rw in a i R ic h a rd a D aw k in sa. K oncepcja p erson ifikacji L akoffa i J o h n s o n a sk o n fro n to w a n a zo sta ła z d an y m i em pirycznym i z dzieł O p o ch o d zen iu g a tu n kó w i S a m o lu b n y gen.
T em a ty k a zw ią z a n a z m e ta fo ry k ą w iz u a ln ą s ta ła się p rzed m io tem roz
w a ż a ń re fere n tó w i słuchaczy zgrom adzonych w drugiej sekcji. P rze m y sław K a n ty k a (UWM) przed staw ił te k s t pt. M etafory w twórczości film o w e j Lee C hang-donga. M iłosz B abecki (UWM) zaprezen tow ał re fe ra t n a te m a t p rzen o
śni w izualnych w procesach w y ra żan ia opinii społecznej. P rzedm io tem analizy stały się w ytw ory użytkow ników In te rn e tu , któ rzy w y rażają swoje poglądy, posługując się g ram i intern etow ym i, zw anych też przeglądarkow ym i.
Po p rzerw ie w sekcji pierw szej w ygłoszone zo stały d w a referaty. P ie rw szy z nich zap rez en to w an y p rzez M onikę P io tro w sk ą-M a zu ro w sk ą i J o a n n ę
N a w ack ą (UWM) dotyczył m etafo ry we w spółczesnym rosyjskim żargonie m łodzieżow ym . M a te ria ł badaw czy zo stał w yekscerpow any z rosy jskich słow
ników żargonow ych z ko ń ca XX w ieku. W w y stą p ie n iu re fe re n tk i s ta ra ły się pokazać, ja k ie sym boliczne zasoby w y k o rz y stu ją m łodzi lu dzie w tw o rzen iu w łasnego ko du językow ego. A nalizie zostało p od dan ych k ilk a n a śc ie m etafo r pojęciowych o s tru k tu rz e A to B, np. k o b ieta to zw ierzę, k o b ie ta to jedzenie, k o b ie ta to ro ślin a, m ężczyzna to zw ierzę, m ęsk i o rg a n płciowy to czerw ień.
A u to rk i te k s tu przyw ołały p rz y k ła d y m etafo r niekonw encjonalnych, w y ra ż a jący ch k re aty w n o ść użytkow ników języka.
P ro b lem jak o ści m etafo r zleksyk alizow any ch w p io sen k ac h p o p u larn y ch o m aw iał P io tr P ie rz c h a ła (U n iw e rsy te t Ś ląski). A u to r re fe ra tu podjął też a n a liz ę ta k ic h w yrażeń, k tó re n ie u ru c h a m ia ją gry sensów, tj. m etafo r nieod- kryw czych oraz ta k ic h te k stó w o c h a ra k te rz e m etaforycznym , k tó ry ch deszy- fracja u k a z u je b ra k logiki. W skazano, że g ra n ic a m iędzy m e ta fo rą k o n w e n c jo n aln ą a m e ta fo rą p o etycką je s t p ły n n a, a ich odbiór i klasyfikację w iązać n ależy z k u ltu r ą lite ra c k ą odbiorcy.
W sekcji drugiej w ty m czasie zostały wygłoszone trz y referaty. P ierw szy z n ich pt. H ip e rte k st a p leć i tożsam ość - o w za jem n ych relacjach interpreto- w alności w ygłosiła U rsz u la P aw lick a (UWM), k tó ra swoje ro z w a ż a n ia rozpo
częła od w sk a z a n ia podobieństw m iędzy ciałem i h ip e rte k ste m . W edług re fe
r e n tk i p o d o b ień stw a te p o leg ają n a sieciow ej k o n stru k c ji, n ie lin e a rn o śc i i fragm entaryczności. W dalszej części w y stą p ie n ia om ówione zo stały h ip e r
te k s ty ta k ic h a u to re k , ja k : J u d y Malloy, S helley Jac k so n , J u lie t D avis, C h ri
stin e W ilks. J a k o d ru g a w tej sekcji w y stą p iła A g nieszk a K usz (U n iw e rsy tet R zeszow ski) z re fe ra te m pt. W artościow anie kobiety w m etaforach z tekstów po etyckich A. Osieckiej. A u to rk a te k s tu s ta r a ła się w arto ściu jące m etafo ry w yekscerpow ane z tw órczości Osieckiej w pisać w s tr u k tu r ę m etafo ry koncep
tu a ln e j A to B. O s ta tn i odczyt w tej sekcji n a le ż a ł do A liny N aruszew icz- D uch liń sk iej (UWM), k tó ra z a p re z e n to w a ła r e fe ra t pt. In fo ro zryw ka ja k o p o p u la rn a strategia ko m u n ik acy jn a. O m ów ione zo stały w spółczesne sposoby p rz e k a z y w a n ia inform acji oraz cechy dzisiejszych kom unikatów , k tó re ju ż nie k o n c e n tru ją się n a p rz e k a z a n iu rz eteln ej wiedzy, ale przede w szystkim m a ją w ykreow ać złudzenie pew nej rzeczyw istości i pozyskać ja k najw iększej ilości odbiorców.
W sek cjach obrad u jący ch po p rzerw ie obiadow ej wygłoszono dziew ięć odczytów. M ateu sz S a jn a (U n iw e rsy te t W rocław ski) swoje ro z w a ż a n ia po
św ięcił an a liz ie g ry kom puterow ej i p rz e d sta w ił je w referacie W h a t we know a b o u t b len d in g a n d tr a n s la tio n ? T he a n a ly sis o f selected exam ples fro m the co m p u ter g a m e D ragon A ge 2. M o n ik a C ic h m iń sk a (UW M) p rzed m io tem an a liz y i p o ró w n a n ia uczy n iła od dn iesien ia ku ltu ro w e w a m a lg a m a ta c h p o ję
ciow ych w serialach m edycznych: „Dr M ouse” i „C h iru rd zy ”. A n n a Gołaś (U n i
w e rsy te t G dański) podjęła te m a t socjolingwistycznych aspektów k u ltu ry m aso
wej oraz konsum eryzm u. Szymon Żyliński (UWM) w w ystąpieniu pt. Autostop
go n a p o d sta w ie m a te r ia łu za c z e rp n ię te g o g łów nie z G a z e ty W yborczej i R zeczpospolitej opisał m etafo rę ru c h u w ko n tek ście koncepcji płynnej rz e czyw istości Z y g m u n ta B a u m a n a . K a ta rz y n a S adow ska-D obrow olska (UM CS w L u blinie) w re feracie Poetycki św ia t W acław a M rozow skiego ja k o am alga- m iczn a p rzestrzeń nocy, s n u i śm ierci z zasto so w an iem teo rii am alg a m a tó w pojęciowych om ówione zostały w sze ch stro n n ie w ym ienione w ty tu le m etafo ry poetyckie. A u to rk a te k s tu pokazuje, że teo rię in te g ra c ji pojęciowej m ożn a zastosow ać n ie tylko do an a liz y te k stó w potocznych, lecz ta k ż e w an a liz ie i in te rp re ta c ji te k stó w poetyckich. M etodologia k o g n ity w n a p o słu ży ła też M arcie D obrow olskiej (U n iw e rsy te t W rocław ski) do an a liz y m e ta fo r życia i śm ierci w y b ran y ch z tw órczości W isław y Szym borskiej.
D w a kolejne w y stą p ie n ia m iały c h a ra k te r językoznaw czy. M a g d a le n a O sow icka-K ondratow icz (UWM) swój w y k ład pośw ięciła re alizacji son antów w e w spółczesnym ję z y k u p olskim . Iw o n a O s m a ń s k a -L ip k a (U n iw e rs y te t W arszaw sk i) w re fera cie K olorow y ś w ia t id io m ó w - ro zu m ien ie idiom ów w ję z y k u a n g ie lsk im ja k o obcym za p ropo no w ała ro z w aża n ia n a d ro z u m ie
n iem i p rz e tw a rz a n ie m idiomów. A n a liza ty ch je d n o ste k lek sy k aln y c h z o sta
ła p rz ep ro w a d zo n a w d u ch u m etodologii kognityw nej.
D rugiego d n ia o b ra d wygłoszono dziesięć referatów , głów nie z dziedziny lite ra tu ro z n a w stw a . Podczas sesji p le n a rn e j w ysłuchać m o żn a było dwóch wykładów. P ierw szy z nich w ygłosiła śp. E w a N ik ad em -M alin o w sk a (UWM).
P rze d m io tem jej an a liz y były m etafo ry poetyckie w cyklu w ierszy In n y Li- sn ian sk iej L in y n iebiańskie. D ru g i re fe ra t w ygłosił G rzegorz Ig liń sk i (UWM), k tó ry om aw iał m etafo ry ro b a k a w prozie polskiej. A u to r te k s tu dowodził, że ro b a k i i ow ady w lite ra tu rz e w y stę p u ją n a d w a sposoby: dosłow ny i m etafo ryczny; albo b y w ają pożyw ieniem d la zw ierząt, albo - p rz e d s ta w ia ją k on dy cję ludzką.
P o o b r a d a c h p le n a r n y c h r e f e r a t y w y g ła s z a n o w d w ó ch s e k c ja c h . W pierw szej sekcji ja k o p ie rw sz a w y stą p iła ponow nie A g n iesz k a L ib u ra, p rz e d sta w ia ją c ro z w aża n ia n a te m a t roli k o n te k s tu w tw o rz en iu a m a lg a m a tów pojęciowych. A u to rk a te k s tu s k u p iła się głów nie n a an a liz ie n ieszablo no w ych neologizm ów słowotwórczych. C iekaw y re fe ra t w ygłosiła ta k ż e B a rb a ra K ozak (UWM), k tó ra uw agę pośw ięciła opisowi chrystolologicznych m etafo r w poezji S ym eona z Połocka.
W drugiej sekcji wygłoszono trz y re fe ra ty w ję z y k u an gielskim . A n n a S zem b ersk a (UAM w P o zn an iu ) p rz e d sta w iła re fe ra t pt. M etap hors in the L a n g u a g e o f Soccer. M etafo ry k a w d y sk u rsie p rasow ym za in sp iro w ała P rz e m y sław a W ilka (U n iw e rsy te t Opolski), k tó ry zaproponow ał w y kład p t. I m m i
g ra tio n m etaphors in p ress discourse. J a k o o s ta tn ia w tej sekcji w y stąp iła D o m in ik a M alin o w sk a (UWM) z te k s te m C onceptual m etap ho rs o f anorexia a n d b u lim ia . R e fe re n tk a swoje ro z w aża n ia o p a rła n a p rzy k ład zie m etafo r z a w arty c h w w ypow iedziach in te rn a u tó w zrzeszonych w serw isa ch in te rn e -
tow ych P ro A n a i P roM ia. A n a liza m a te r ia łu em pirycznego o sad zo n a zo stała n a podstaw ow ych m eta fo ra c h pojęciowych C H OROBA TO W O JN A , C H O R O BA TO R ELIG IA , CHOROBA TO PRZY JA C IEL.
Końcowe o b rad y sk u p iły re fere n tó w i słuchaczy głów nie z a in te re so w a n y ch m e ta fo ry k ą ję z y k a naukow ego. Za P a w ła Ja rn ic k ie g o (U n iw e rs y te t W rocław ski) te k s t pt. M etafora w nauce. P rzyp a d ek pojęcia te k stu w lite ra tu rozn a w stw ie p o ls k im w X X w ieku odczy tała M on ik a C ich m iń sk a. B ardzo in te re su ją c e ro z w a ż a n ia za p roponow ała ta k ż e M a g d a le n a Z aw isław sk a (U n i
w e rsy te t W arszaw ski), w ygłaszając w ykład S tr u n y kosm iczne i W ielki W ybuch - w szech św ia t w m eta fo rze, w k tó ry m om ówione zostały m etafo ry pojęciowe w ystępujące w ję z y k u fizyki.
K onferencję N ow e zja w isk a w ję zy k u , tekście i k o m u n ik a c ji IV. M etafory i a m a lg a m a ty pojęciowe u zn a ć n ależ y za bard zo u d a n ą i k ształcącą, p on ie
w aż m ia ła c h a ra k te r in terd y scy p lin arn y . M ożliwość naukow ego sp o tk a n ia w yko rzystali n ie tylko językoznaw cy kognityw iści z w ielu ośrodków w P ol
sce, lecz ta k ż e lite ra tu ro z n a w c y i m edioznaw czy. O rg a n izato rz y k o lejn ą k o n ferencję z cyklu zapow iadają n a m aj 2014 roku, m ając nadzieję, że ponownie zgrom adzi w ielu badaczy ję z y k a i przyczyni się do w y m iany dośw iadczeń naukow ych.
