Poddanie sprawcy próbie – wybór orzecznictwa

(1)

Mgr Karolina Piech Katedra Prawa Karnego Materialnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

(2)

§ 1. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

§ 2. Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Art. 66 Kodeksu karnego

(3)

„Zgodnie z treścią art. 66 § 1 KK Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

Jedną z przesłanek warunkowego umorzenia postępowania jest więc ustalenie, że sprawca nie był uprzednio karany za przestępstwo umyślne i warunek ten ma charakter bezwzględny”.

Wyrok SN z 13.12.2017.

Sygn. akt II KK 270/17

(4)

„Jedną z przesłanek warunkowego umorzenia postępowania jest bowiem ustalenie, iż sprawca nie był uprzednio karany za przestępstwo umyślne. Warunku tego nie spełniają osoby karane wcześniej za jakiekolwiek przestępstwo umyślne, bez względu na ich podobieństwo do aktualnego czynu i rodzaju wcześniej wymierzonej kary. (…) Wymieniony w art. 66 § 1 KK warunek uprzedniej niekaralności sprawcy za przestępstwo ma charakter bezwzględny i nie zależy od stanu wiedzy sądu orzekającego o warunkowym umorzeniu postępowania. Dlatego wydając wyrok sąd powinien dołożyć należytej staranności, aby poczynić jednoznaczne ustalenia w zakresie uprzedniej karalności oskarżonego”.

Wyrok SN z 1.06.2016.

Sygn. akt V KK 61/16

(5)

„Zastosowanie instytucji warunkowego umorzenia postępowania jest możliwe tylko wtedy, gdy koniunkcyjnie występują ściśle określone okoliczności, mające w większości charakter materialnoprawny, warunkujące uznanie niecelowości kontynuowania postępowania karnego. Zatem sąd meriti ma prawo (a nie obowiązek) warunkowo umorzyć postępowanie, w wypadku łącznego spełnienia wszystkich przewidzianych przez ustawę przesłanek, tj. wówczas, kiedy: 1) wina sprawcy i społeczna szkodliwość czynu nie są oceniane jako znaczne; 2) brak jest wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu;

3) sprawca dotychczas nie był karany za przestępstwo umyślne; 4) postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, zaś w szczególności nie popełni przestępstwa (arg. ex art. 66 § 1 KK); 5) występek jest zagrożony karą do 5 lat (od 1 lipca 2015 r.) pozbawienia wolności (arg. ex art. 66 § 2 KK). (…) wszystkie przesłanki warunkowego umorzenia postępowania bezwzględnie muszą ziścić się w momencie stosowania tego instrumentu probacyjnego.

O spełnieniu określonego w art. 66 § 1 KK warunku niekaralności za przestępstwo umyślne, nie decyduje zatem ograniczony stan wiedzy sądu w dacie orzekania w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania (wynikający z: braku bieżącej informacji o wyroku skazującym i jego prawomocności np. z Krajowego Rejestru Karnego lub innego uchybienia sądu, bądź też przypadku, względnie nawet - wprowadzenia organu procesowego w błąd), tylko obiektywnie istniejąca rzeczywistość (stwierdzona choćby po wydaniu orzeczenia), charakteryzująca sytuację prawną osoby sprawcy”.

Wyrok SN z 17.05.2016.

Sygn. akt III KK 28/16

(6)

§ 1. Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia.

§ 2. Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

§ 3. Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, albo zamiast tych obowiązków orzeka nawiązkę; sąd może nałożyć na sprawcę obowiązki wymienione w art. 72 § 1 pkt 1-3, 5-6b, 7a lub 7b, a ponadto orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 lub zakaz prowadzenia pojazdów, wymieniony w art. 39 pkt 3, do lat 2. Przepisy art. 72 § 1a i 1b stosuje się odpowiednio.

§ 4. Przepis art. 74 stosuje się odpowiednio.

(7)

„Instytucja warunkowego umorzenia postępowania jest zaliczana do środków związanych z poddaniem sprawcy próbie. Ten środek orzekany jest na okres próby, w trakcie której sprawdzana jest trafność prognozy kryminologicznej, będącej jedną z przesłanek tego rodzaju orzeczenia.

Zgodnie z treścią art. 67 § 1 KK, okres próby ustalony przez sąd w wyroku, nie może być krótszy od roku ani też dłuższy od dwóch lat i biegnie od chwili uprawomocnienia się wyroku. Zatem obowiązkiem sądu orzekającego jest umieszczenie w wyroku precyzyjnego rozstrzygnięcia co do czasu trwania tego okresu. Ustawowy wymóg określenia w wyroku okresu obowiązywania zastosowanego środka probacyjnego wyklucza możliwość precyzowania tego okresu dopiero w postępowaniu wykonawczym, np. w trybie art. 13 § 1 KKW”.

Wyrok SN z 16.01.2015.

(8)

„Sąd dopuszcza się rażącej obrazy przepisów prawa materialnego stosując jednocześnie dwa środki reakcji karnej, tj. środek probacyjny w postaci warunkowego umorzenia postępowania oraz karę grzywny w sytuacji, gdy ustawodawca nie przewiduje ich kumulacji. Przemawia za tym wykładnia językowa i systemowa przepisów kodeksu karnego. Odrębnie bowiem uregulowano kary (Rozdział IV) oraz środki związane z poddaniem sprawcy próbie (Rozdział VIII). W tym ostatnim rozdziale unormowano m.in.

instytucję warunkowego umorzenia postępowania. Z treści przepisów art. 66 KK i art. 67 KK wynika, że warunkowe umorzenie postępowania jest samoistnym środkiem probacyjnym, który nie jest związany ze skazaniem sprawcy, a tym samym nie może zostać połączony z wymierzeniem mu kary”.

Wyrok SN z 29.08.2012.

(9)

§ 1. Sąd podejmuje postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany.

§ 2. Sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne niż określone w § 1 przestępstwo, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody.

§ 2a. Sąd podejmuje postępowanie karne, jeżeli okoliczności, o których mowa w § 2, zaistnieją po udzieleniu sprawcy pisemnego upomnienia przez sądowego

kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy.

§ 3. Sąd może podjąć postępowanie karne, jeżeli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.

§ 4. Warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

(10)

„Pojęcia „porządku prawnego” używanego na gruncie prawa karnego jako przesłanki nawiązującej do postawy sprawcy (zob. art.

68 § 2, art. 75 § 2, art. 77 KK), nie należy sprowadzać wyłącznie do porządku w znaczeniu karnoprawnym. Popełnienie przestępstwa jest tylko jedną z form naruszenia tego porządku. Może to być również popełnienie wykroczenia, jak i zachowanie niebędące czynem zabronionym pod groźbą kary, np. naruszenie obowiązków pracownika, a także - jak w badanej sprawie - powinność troski o fizyczny i duchowy rozwój dzieci, zatem zapewnienie dzieciom stabilnej sytuacji rodzinnej. Wystąpienie przeciwko tej normie może polegać, m.in. na niewłaściwym, zagrażającemu dobru dzieci postępowaniu polegającemu na destabilizowaniu ich położenia”.

Postanowienie SA w Krakowie z 25.06.2013.

Sygn. akt II AKzw 631/13

(11)

§ 1. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.

§ 2. Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.

§ 3.(uchylony)

§ 4. Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim oraz sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach.

(12)

„Podstawową przesłanką zastosowania instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, jest przekonanie sądu, że takie rozstrzygnięcie w zakresie charakteru kary będzie wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów tejże kary, zwłaszcza zapobiegnie jego powrotowi do przestępstwa. Przekonanie sądu musi być oparte przede wszystkim na postawie sprawcy, jego właściwościach i warunkach osobistych, dotychczasowym sposobie życia, zachowaniu po popełnieniu przestępstwa. Postawa jest zgodnie rozumiana w doktrynie jako mniej lub bardziej stała skłonność do postępowania wobec określonej wartości lub dobra prawnego w określony sposób”.

Wyrok SA w Gdańsku z 7.11.2017.

Sygn. akt II AKa 299/17

(13)

„Uznając potrzebę orzeczenia w stosunku oskarżonego kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, przeprowadzono wszechstronną analizę przesłanek z art. 69 § 1 i 2 KK, w tym właściwości i warunków osobistych tego oskarżonego, jego dotychczasowej karalności, a także sposobu jego życia w okresie, gdy dokonywał przestępstw, zarzucanych aktem oskarżenia. Postawa skazanego doprowadziła do udzielenia mu warunkowego przedterminowego zwolnienia”.

Wyrok SA we Wrocławiu z 27.09.2017.

(14)

§ 1. Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się wyroku.

§ 2. W wypadku zawieszenia wykonania kary wobec sprawcy młodocianego oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, okres próby wynosi od 2 do 5 lat.

(15)

„Brak wskazania w wyroku okresu warunkowego zawieszenia kary narusza rażąco prawo materialne, tj. art.

70 § 1 KK nadając okresowi próby charakter bezterminowy. Takie rozstrzygnięcie w tym przedmiocie oznacza wyjście poza ustawowe granice maksymalnego okresu próby, przez jego orzeczenie w nieznanym ustawie wymiarze - de facto dożywotnio. Takie rozstrzygnięcie ewidentnie działa na niekorzyść sprawcy, gdyż wbrew wyraźnym regulacjom Kodeksu karnego bezterminowo pozostawałby w okresie próby, a zatarcie skazania z uwagi na brzmienie art. 76 § 1 KK nigdy by nie nastąpiło”.

Wyrok SN z 15.11.2017.

Sygn. akt IV KK 294/17

(16)

„Zgodnie z art. 70 § 1 KK zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się wyroku. (…) Obraza art. 70 KK z natury rzeczy jest rażącym naruszeniem prawa. Wpływ tego uchybienia na treść wyroku jest ewidentny, jeśli się zważy, że w następstwie tego uchybienia doszło do warunkowego zawieszenia wykonania kary orzeczonej wobec oskarżonego na okres przekraczający górną granicę zakreśloną w ustawie”.

Wyrok SN z 09.08.2017.

(17)

„Zarówno zachowanie oskarżonego po popełnieniu przestępstwa, jak i jego stosunek do czynów które popełnił i krzywd które wyrządził - nie pozwalają w sposób przekonywający i wiarygodny budować przypuszczenia, iż w wypadku warunkowego zawieszenia kary w stosunku do oskarżonego, cele kary zostałyby osiągnięte”.

Wyrok SA we Wrocławiu z 10.02.2015.

(18)

§ 1. Zawieszając wykonanie kary, sąd może orzec grzywnę, jeżeli jej wymierzenie obok kary pozbawienia wolności na innej podstawie nie jest możliwe.

§ 2. W razie zarządzenia wykonania kary grzywna orzeczona na podstawie § 1 nie podlega wykonaniu; kara pozbawienia wolności ulega skróceniu o okres odpowiadający połowie liczby uiszczonych stawek dziennych grzywny z zaokrągleniem w górę do pełnego dnia.

(19)

„W przypadku skazania na karę bezwzględną pozbawienia wolności, w odniesieniu do przestępstw niepopełnionych w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nie istnieje podstawa prawna do orzeczenia grzywny”.

Wyrok SN z 5.01.2017.

(20)

„Orzeczenie grzywny na podstawie art. 71 § 1 KK jest ściśle powiązane z zastosowaniem wobec skazanego środka probacyjnego w postaci warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności, a jej funkcją jest urealnienie dolegliwości związanej z orzeczeniem tego środka. Stąd w sytuacji, gdy ów środek wobec zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności jest już uchylony, to i racje, które uzasadniały orzeczenie kary grzywny, też się zdezaktualizowały”.

Wyrok SA w Białymstoku z 30.04.2015.

(21)

§ 1. Zawieszając wykonanie kary, sąd zobowiązuje, a jeżeli orzeka środek karny, może zobowiązać skazanego do:

1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, 2) przeproszenia pokrzywdzonego,

3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, 4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,

5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, 6) poddania się terapii uzależnień,

6a) poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji, 6b) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,

7) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,

7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,

7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,

8) innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa - przy czym orzeka się przynajmniej jeden z obowiązków.

§ 1a. Nakładając obowiązek wymieniony w § 1 pkt 7a, sąd wskazuje minimalną odległość od osób chronionych, którą skazany obowiązany jest zachować.

§ 1b. Nakładając na sprawcę przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej obowiązek wymieniony w § 1 pkt 7b, sąd określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym.

§ 2. Sąd może orzec świadczenie pieniężne wymienione w art. 39 pkt 7 albo zobowiązać skazanego do naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części, chyba że orzekł środek kompensacyjny.

(22)

„Istota warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności polega na wstrzymaniu wykonywania orzeczonej już w wyroku kary na okres próby, w trakcie której weryfikowana jest pozytywna prognoza kryminologiczna dotycząca sprawcy.

Obowiązki probacyjne stanowią narzędzia, które mają służyć weryfikacji owej prognozy. Ich dobór musi wiązać się z realiami konkretnej sprawy i uwzględniać okoliczności charakteryzujące sprawcę”.

Postanowienie SN z 13.12.2017.

(23)

„Zgodnie z treścią przepisu art. 34 § 3 KK, wymierzając karę ograniczenia wolności sąd może orzec wobec oskarżonego obowiązki, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 2 - 7a KK.

Warunkiem orzeczenia zobowiązania do poddania się terapii uzależnień, to jest obowiązku przewidzianego w art. 72 § 1 pkt 6 KK, jest zgoda skazanego na tego typu terapię (art. 74 § 1 KK). Przepis art. 74 § 1 KK przewiduje bowiem, iż czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków, wymienionych w art. 72 KK sąd określa po wysłuchaniu skazanego, nałożenie zaś obowiązku wymienionego w art. 72 § 1 pkt 6 KK wymaga nadto jego zgody. Zgoda może też być wyrażona w piśmie procesowym złożonym przez oskarżonego lub jego obrońcę”.

Wyrok SN z 7.09.2017.

(24)

„Skoro istotą warunkowego przedterminowego zwolnienia jest kontynuowanie procesu resocjalizacji skazanego w warunkach wolnościowych, to nałożone na podstawie art. 159 § 1 KKW w zw. z art. 72 § 1 pkt 6a KK zobowiązanie go do poddania się terapii może mieć formę wyłącznie terapii ambulatoryjnej. To samo dotyczy zmiany tego obowiązku na podstawie art. 163 § 2 KKW, który w żadnym przypadku nie może polegać na umieszczeniu skazanego w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym, celem odbycia tej terapii”.

Postanowienie SA w Białymstoku z 12.07.2017.

(25)

„Niewykonanie obowiązków związanych z okresem próby, o których mowa w art. 72 § 1 i 2 KK, nie ma wpływu na wydłużenie okresu zatarcia skazania. W przypadku skazanego nastąpiło ono po upływie okresu próby i dalszych 6 miesięcy. Konsekwencją tego jest - zgodnie z treścią art. 106 KK- uznanie skazania za niebyłe, co oznacza, że powoływanie się na wyrok skazujący jest niedopuszczalne. Wyrok skazujący to nie tylko orzeczenie o winie, ale również zawarte w nim rozstrzygnięcia, będące tego następstwem (kary, środki karne, środki związane z oddaniem sprawcy próbie, itd.) i ściśle z sobą powiązane”.

Postanowienie SA w Katowicach z 29.11.2016.

(26)

§ 1. Zawieszając wykonanie kary, sąd może w okresie próby oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

§ 2. Dozór jest obowiązkowy wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego, sprawcy określonego w art. 64 § 2, a także wobec sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej.

(27)

§ 1. Czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków wymienionych w art. 72 sąd określa po wysłuchaniu skazanego; nałożenie obowiązków wymienionych w art. 72

§ 1 pkt 6 i 6a wymaga nadto zgody skazanego.

§ 2. Jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają, sąd, wobec skazanego na karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, może w okresie próby ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki wymienione w art. 72 § 1 pkt 3-8 albo od wykonania nałożonych obowiązków zwolnić, z wyjątkiem obowiązku wymienionego w art. 72 § 2, jak również oddać skazanego pod dozór albo od dozoru zwolnić.

§ 2a. Zwolnienie od dozoru może nastąpić także, jeżeli sprawowanie dozoru jest niemożliwe albo znacznie utrudnione z przyczyn niezawinionych przez skazanego.

§ 3. W przypadku gdy skazany został oddany pod dozór lub zobowiązany do wykonywania obowiązków w okresie próby, wniosek o określenie czasu i sposobu wykonania nałożonych obowiązków może złożyć również sądowy kurator zawodowy, a także osoba godna zaufania lub przedstawiciel stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, o której mowa w art. 73 § 1.

(28)

„Warunkowe zawieszenie wykonania kary, o jakim mowa w art. 60 § 5 KK może dotyczyć jedynie takiej kary, bądź takich kar, które zostały wcześniej nadzwyczajnie złagodzone w oparciu o przesłanki zawarte w przepisach art. 60 § 3 KK lub art. 60 § 4 KK. Świadczy o tym jednoznacznie sformułowanie zawarte w początkowej części normy art. 60 § 5 KK brzmiącej: „w wypadkach określonych w § 3 i § 4 (...)”. Świadczy to niezbicie o tym, iż intencją ustawodawcy było to, aby szczególna forma warunkowego zawieszenia kary przewidziana w tym przepisie stosowana być mogła jedynie do kar, które wymierzono w warunkach określonych w § 3 i § 4 art. 60 KK.

Zawieszając wykonanie kary wobec sprawcy, któremu przypisano działanie w warunkach art. 65 § 1 KK, sąd I instancji zobowiązany jest z mocy art. 73

§ 2 KK, a następnie poprzez dyspozycję art. 65 § 1 KK i art. 64 § 2 KK do oddania oskarżonej w okresie próby pod dozór kuratora sądowego”.

Wyrok SA w Katowicach z 21.11.2017.

(29)

„Uprzednia karalność oskarżonego za czyn tego samego rodzaju wskazuje, że oskarżony jest sprawcą niepoprawnym, który łatwo wchodzi w konflikt z prawem i tym samym wymaga nadzoru kuratora sprawowanego w dłuższym okresie”.

Wyrok SA w Białymstoku z 6.09.2017.

(30)

„Jeśli się uwzględni, że oskarżony był już karany sądownie za przestępstwa z ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 224), a mimo to dopuścił się kolejnego przestępstwa podobnego to nawet ustalona przez sąd okręgowy pozytywna prognoza kryminologiczna, która legła u podstaw decyzji o warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności, jawi się jako niepewna. Dlatego też słusznie sąd pierwszej instancji zdecydował o oddaniu oskarżonego pod dozór kuratora celem monitorowania jego zachowania i utwierdzenia w przestrzeganiu porządku prawnego”.

(31)

§ 1. Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

§ 1a. Sąd zarządza wykonanie kary jeżeli skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą.

§ 2. Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w § 1, albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku.

§ 2a. Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli okoliczności, o których mowa w § 2, zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy.

§ 3. Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.

§ 3a. Zarządzając wykonanie kary w wypadkach, o których mowa w § 2 i 3, sąd może, uwzględniając dotychczasowy przebieg próby, a w szczególności wykonanie nałożonych obowiązków, skrócić orzeczoną karę, nie więcej jednak niż o połowę.

§ 4. Zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

(32)

§ 1. Wobec skazanego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, który w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w art. 75 § 1, albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku, sąd może, jeżeli cele kary zostaną w ten sposób spełnione, mając na względzie wagę i rodzaj czynu zabronionego przypisanego skazanemu, zamiast zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności zamienić ją na karę ograniczenia wolności w formie obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm dniom kary ograniczenia wolności, albo na grzywnę, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny. Kara ograniczenia wolności nie może trwać dłużej niż 2 lata, a grzywna nie może przekroczyć 810 stawek dziennych.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się:

1) w wypadkach, o których mowa w art. 75 § 1, 1a i 2a;

2) do skazanego, który nie wykonał obowiązku określonego w art. 72 § 1 pkt 7b lub w § 2.

§ 3. Sąd, zamieniając karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na karę ograniczenia wolności albo na grzywnę, w miarę możliwości wysłuchuje skazanego.

§ 4. Zamiana kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na karę ograniczenia wolności albo na grzywnę nie zwalnia skazanego od wykonania orzeczonych wobec niego środków karnych, przepadku, środków kompensacyjnych lub środków zabezpieczających, chociażby następnie orzeczono karę łączną.

§ 5. Jeżeli skazany uchyla się od wykonywania kary ograniczenia wolności, od uiszczenia grzywny, wykonania nałożonych na niego obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych, sąd uchyla zamianę i zarządza wykonanie kary pozbawienia wolności.

§ 6. W wypadku uchylenia zamiany i zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności na poczet zarządzonej kary pozbawienia wolności zalicza się dotychczas wykonaną karę grzywny albo karę ograniczenia wolności, przyjmując, że jeden dzień kary pozbawienia wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny albo dwóm dniom kary ograniczenia wolności.

§ 7. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania została orzeczona na podstawie art. 60 § 5.

Art. 75a Kodeksu karnego

(33)

„Upływ 6 miesięcy od zakończenia okresu próby stosownie do treści art. 75 § 4 KK uniemożliwia zarządzenie wykonania kary warunkowo zawieszonej, przez co należy również rozumieć wydanie stosownego postanowienia w postępowaniu odwoławczym, gdyż to dopiero wówczas – a więc z chwilą wydania orzeczenia przez sąd ad quem – zarządzenie takie zyskiwało walor prawomocności”.

Sygn. akt III KK 96/18

(34)

„W określeniu „uchyla się” mieści się negatywne nastawienie do wykonania obowiązku, którego pomimo obiektywnej możliwości, skazany nie chce ze złej woli wykonać (por. m.in. postanowienie z dnia 7 października 2010 r, ). Zatem nie każde obiektywne naruszenie obowiązku probacyjnego staje się automatycznie „uchylaniem” od jego wykonania. Tym bardziej, gdy materiał dowodowy ewidentnie pokazuje, że uchybienia w tym zakresie są marginalne i zostają następnie w spójny sposób usprawiedliwione”.

(35)

„Stypizowane w art. 75 § 2 KK fakultatywne podstawy zarządzenia wykonania kary ze względu na zachowanie skazanego w okresie próby, tj.:

rażące naruszenie porządku prawnego, uchylanie się od uiszczenia grzywny, od dozoru, od wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych. Katalog ten ma charakter zamknięty i jakiekolwiek próby jego uzupełnienia, czy też rozszerzającej wykładni poszczególnych przesłanek, mające na celu powiększenie zakresu instytucji odwołania dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary, są niedopuszczalne. W związku z tym należy uznać, że pod pojęciem „nałożonych obowiązków” trzeba rozumieć obowiązki probacyjne, które stosowane są wobec skazanego w okresie próby w celu wychowawczego oddziaływania, zwłaszcza zapobieżenia popełnienia przez niego ponownie przestępstwa (art. 72 KK).

Takiego charakteru, nie mają jednak orzeczenia sądów karnych, wydane w trybie art. 415 § 1 KPK. Tym samym rozstrzygnięcie takie nie stanowi

„obowiązku” w rozumieniu art. 75 § 2 KK”.

(36)

§ 1. Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

§ 1a. W wypadku, o którym mowa w art. 75a, zatarcie skazania następuje z upływem okresów przewidzianych w art. 107 § 4 i 4a.

§ 1b. W wypadkach, o których mowa w § 1 i 1a, przepis art. 108 stosuje się.

§ 2. Jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.

(37)

§ 1. Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy jego postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.

§ 2. W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd, wymierzając karę wymienioną w art. 32 pkt 3-5, może wyznaczyć surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia niż przewidziane w art. 78.

(38)

„Zdecydowanie krytycznie należy odnieść się do poglądu o konieczności uwzględniania przy orzekaniu w przedmiocie warunkowego zwolnienia celów kary w zakresie prewencji generalnej czy w ogóle dyrektyw sądowego wymiaru kary. Podstawę orzekania o warunkowym przedterminowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności stanowią kryteria określone w art. 77 § 1 KK; nie są natomiast przesłankami rozstrzygania w tym przedmiocie dyrektywy wymiaru.”

(39)

„Jakkolwiek korekta osobowości skazanego wydaje się słusznie ambitnym celem procesu społecznej readaptacji, to błędem byłoby niedocenianie tych skazanych, którzy - tylko i aż - zdołali wypracować krytyczny stosunek do popełnionych przestępstw i w znaczący sposób skorygowali swoje zachowanie czy nawyki, które mogły prowadzić do kolejnych konfliktów z prawem”.

(40)

„Sam fakt popełnienia zbrodni zabójstwa z zamiarem bezpośrednim nie stanowi jeszcze „szczególnie uzasadnionego wypadku” w rozumieniu art. 77 § 2 KK. Gdyby bowiem popełnienie takiej zbrodni miało być wystarczającą przesłanką do zastosowania omawianej instytucji, nic nie stałoby na przeszkodzie, aby ustawodawca wprost taką regulację zawarł w przepisie. Posłużenie się klauzulą generalną wskazuje, że samo popełnienie nawet najpoważniejszej zbrodni nie może być utożsamiane ze skonkretyzowaniem się przesłanki „szczególnie uzasadnionego wypadku”. Konieczne jest wystąpienie wyjątkowych okoliczności, za jakie nie może być uznane wyczerpanie ustawowych znamion danego typu czynu zabronionego, nawet stanowiącego zbrodnię (także kwalifikowaną zbrodnię zabójstwa)”.

(41)

§ 1. Skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu co najmniej połowy kary.

§ 2. Skazanego określonego w art. 64 § 1 można warunkowo zwolnić po odbyciu dwóch trzecich kary, natomiast określonego w art. 64 § 2 po odbyciu trzech czwartych kary.

§ 3. Skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po odbyciu 15 lat kary, natomiast skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności po odbyciu 25 lat kary.

(42)

§ 1. Przepisy art. 78 § 1 i 2 stosuje się odpowiednio do sumy dwóch lub więcej nie podlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno;

przepis art. 78 § 2 stosuje się, jeżeli chociażby jedno z przestępstw popełniono w warunkach określonych w art. 64.

§ 2. Skazanego można, niezależnie od warunków określonych w art. 78 § 1 lub 2, zwolnić warunkowo po odbyciu 15 lat pozbawienia wolności.

§ 3. Przepis art. 78 § 3 stosuje się odpowiednio, jeżeli chociażby jedna z niepodlegających łączeniu kar, które skazany ma odbyć kolejno, jest karą 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności.

(43)

”Przepis art. 78 KK nie wymaga, aby w chwili orzekania w przedmiocie warunkowego zwolnienia kara pozbawienia wolności była faktycznie wykonywana”.

Postanowienie SA w Gdańsku z 20.12.2016.

(44)

„O wyznaczeniu dłuższego minimum odbywania kary koniecznego dla możliwości ubiegania się o warunkowe zwolnienie powinien decydować charakter popełnionego przestępstwa. Sąd nie może kierować się okolicznościami odnoszącymi się do osoby sprawcy, bo w czasie wyrokowania nie może przewidzieć, jaka będzie prognoza kryminologiczna po odbyciu odpowiedniej części kary. Przyjmowanie prognozy za przesłankę stosowania art. 77 § 2 KK świadczyłoby o zbędności tego unormowania. Skoro bowiem pozytywna prognoza jest podstawową materialną przesłanką warunkowego zwolnienia, to nie ma potrzeby ustalania a priori na jej podstawie, kiedy skazany będzie mógł zostać zwolniony. Dopóki pozytywnej prognozy nie będzie, to niezależnie od upływu okresu minimalnego określonego w art. 78 KK lub wyznaczonego na podstawie art. 77 § 2 KK, skazany nie będzie mógł skorzystać ze zwolnienia”.

Wyrok SA w Krakowie z 25.03.2015.

(45)

„Odbycie określonej części kary stanowi warunek formalny do ubiegania się o przedterminowe zwolnienie z reszty kary, ale nie stwarza dla skazanego żadnego prawa do takiego zwolnienia.

Zwolnienie z części kary zależy od prognozy kryminologicznej, którą sąd ustala w oparciu o przesłanki wymienione w art. 77 § 1 KK. O tej prognozie nie przesądza samo odbycie znacznej części kary, a brak problemów wychowawczych ze skazanym w trakcie odbywania kary nie wystarcza. Stan taki oznacza jedynie bierne podporządkowanie się skazanego wymaganiom odbywania kary, stan normalny, za który nie należy oczekiwać nagrody w formie skrócenia kary. Dla uzyskania jej potrzebne jest postępowanie powyżej tej normy, a to aktywność skazanego w dążeniu do wykazania gotowości respektowania zasad współżycia w społeczeństwie”.

(46)

§ 1. W razie warunkowego zwolnienia czas pozostały do odbycia kary stanowi okres próby, który jednak nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat.

§ 2. Jeżeli skazanym jest osoba określona w art.

64 § 2, okres próby nie może być krótszy niż 3 lata.

§ 3. W razie warunkowego zwolnienia z kary 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat.

(47)

„Z art. 80 § 1 KK wynika wyraźnie, że w razie warunkowego zwolnienia czas pozostały do odbycia kary stanowi okres próby, który jednak nie może być krótszy niż dwa lata, ani dłuższy niż pięć lat. Zatem nawet jeżeli okres kary pozostałej do wykonania jest krótszy od dwóch lat, okres próby nie może być krótszy niż owe dwa lata”.

(48)

W razie odwołania warunkowego zwolnienia ponowne warunkowe zwolnienie nie może nastąpić przed odbyciem, po ponownym osadzeniu, przynajmniej roku kary pozbawienia wolności, a w wypadku kary 25 lat pozbawienia wolności lub kary dożywotniego pozbawienia wolności przed odbyciem przynajmniej 5 lat kary.

(49)

„Roczny termin, o którym mowa w art. 81 KK, po upływie którego może nastąpić ponowne warunkowe zwolnienie skazanego, rozpoczyna swój bieg w dniu osadzenia skazanego w zakładzie karnym, nie zaś w dniu rozpoczęcia odbywania przez niego tej kary izolacyjnej, z której poprzednio go warunkowo zwolniono, a następnie zwolnienie to odwołano”.

Postanowienie SA w Lublinie z 17.11.2015.

(50)

„Stwierdzenie popełnienia przestępstwa, dokonane na użytek postępowania o odwołanie przedterminowego zwolnienia, wymaga - o ile skazany nie przyznał, że przestępstwo popełnił, a wyrok w tej sprawie jeszcze nie zapadł - wskazania, na jakich sąd opiera się dowodach i dlaczego nie daje wiary dowodom przeciwnym, zatem wymaga odpowiedniej analizy dowodowej. Nie jest po temu wystarczające stwierdzenie, że pokrzywdzone rozpoznały oskarżonego jako sprawcę ich krzywdy”.

(51)

„Przepis art. 81 KK wskazuje na konieczność spełnienia pierwszego z wymogów w nim wymienionych, to jest odbycia dalszego, co najmniej jednego roku, z orzeczonych uprzednio kar pozbawienia wolności wg reguł określonych w art.

79 § 1 KK, co oznacza, iż w pozostałym zakresie, do ponownego warunkowego zwolnienia mają zastosowanie limity odbycia części kary, wymienione w art. 78 § 1 i 2 KK, liczone od pełnego jej wymiaru”.

Sygn. akt IV KKN 313/00

(52)

§ 1. Jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia.

§ 2. W wypadku objęcia wyrokiem łącznym kary, z której odbywania skazany został warunkowo zwolniony, na poczet orzeczonej kary łącznej zalicza się jedynie okres faktycznego odbywania kary.

(53)

„Do momentu upływu okresu próby powiększonego o 6 miesięcy, mimo zastosowania wobec skazanego dobrodziejstwa warunkowego przedterminowego zwolnienia karę uważa się za nieodbytą, a więc niewykonaną. Należy tym samym uznać, że nie nastąpiło jej zakończenie w rozumieniu art. 85 § 3 KK”.

(54)

„Instytucja warunkowego zwolnienia znajduje zastosowanie jedynie w przypadku terminowej kary pozbawienia wolności, kary 25 lat pozbawienia wolności i kary dożywotniego pozbawienia wolności.

Wykluczyć tym samym należy warunkowe przedterminowe zwolnienie z kary zastępczej pozbawienia wolności określonej w art.

46 i n. KK, a co za tym idzie także w stosunku do kary grzywny, zamienionej na zastępczą karę pozbawienia wolności. W wypadku wykonywania kary zastępczej pozbawienia wolności sprawca nie jest na nią skazany, a zatem przepis art. 77 § 1 KK, który stanowi o warunkowym zwolnieniu sprawcy skazanego na karę pozbawienia wolności, nie ma do niego zastosowania. Konsekwencją powyższego jest również brak możliwości stosowania w przypadku zastępczej kary pozbawienia wolności regulacji art. 82 KK”.

Sygn. akt III KO 21/15

(55)

„Zgodnie z art. 82 § 1 KK jeżeli warunkowe zwolnienie nie zostało odwołane, karę uważa się za odbytą. Przyjmuje się fikcję prawną, że skazany karę odbył w całości i żadne późniejsze orzeczenie nie może tego zmienić. Inaczej zaliczałoby się na poczet kary orzeczonej w wyroku łącznym tylko okres rzeczywistego pobytu skazanego w zakładzie karnym, to jest do dnia uzyskania warunkowego zwolnienia”.

(56)

„Użyte w przepisie art. 82 § 1 KK sformułowanie

„nie odwołano warunkowego zwolnienia”

dotyczy sytuacji, w których w okresie próby i dalszych 6 miesięcy od jej zakończenia nie wydano prawomocnego postanowienia sądu w tym przedmiocie”.

(57)

Skazanego na karę ograniczenia wolności, który odbył przynajmniej połowę orzeczonej kary, przy czym przestrzegał porządku prawnego, jak również wykonał nałożone na niego obowiązki, orzeczone środki karne, środki kompensacyjne i przepadek, sąd może zwolnić od reszty kary, uznając ją za wykonaną.

(58)

„Gdy spełnione są wszystkie przesłanki określone w art. 83 KK umożliwiające zwolnienie skazanego od reszty kary ograniczenia wolności, a sąd pomimo tego odmówi takiego zwolnienia, to obowiązany jest dokładnie uzasadnić swoje negatywne stanowisko, przy czym nie może powoływać się na inne okoliczności niż wymienione w tym przepisie, a więc również na te, które brał pod uwagę wymierzając karę”.

Sygn. akt WZ 29/10

(59)

§ 1. Sąd może po upływie połowy okresu, na który orzeczono środki karne wymienione w art. 39 pkt 1-3, uznać je za wykonane, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, a środek karny był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli środki karne wymienione w art. 39 pkt 2, 2a i 3 orzeczono na podstawie art. 41 § 1a albo art. 42 § 2.

§ 2a. Jeżeli środek karny orzeczony został dożywotnio, sąd może uznać go za wykonany, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego i nie zachodzi obawa ponownego popełnienia przestępstwa podobnego do tego, za które orzeczono środek karny, a środek karny był w stosunku do skazanego wykonywany przynajmniej przez 15 lat.

§ 3. Sąd może zwolnić skazanego z obowiązku orzeczonego na podstawie art. 41b

§ 5 lub 7 po upływie połowy okresu, na który go orzeczono, jeżeli obowiązek był stosowany przynajmniej przez rok, a zachowanie skazanego wskazuje, że dalsze stosowanie obowiązku nie jest niezbędne do spełnienia celów środka karnego.

(60)

„Pojęcie „skazany” użyte w art. 84 § 1 KK obejmuje także sprawców przestępstw, wobec których orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów na podstawie art. 67 § 3 KK w związku z prawomocnym warunkowym umorzeniem postępowania karnego”.

Postanowienie SR w Złotoryji z 12.09.2017.

Sygn. akt II Ko 837/17