Henryk Bogacki
"Theologie im Protest : die Kirche im
Konflikt", Bernhard Häring, Salzburg
1971 : [recenzja]
Collectanea Theologica 42/1, 195-196
Collectanea Theologica 42 (1972) f. I
R E C E N Z J E
Bernhard HÄRING, Theologie im P rotest. Die K irch e im K o n flik t, Salzburg 1971, Otto Müller Verlag, s. 184.
Hasło odnowy Kościoła, słynne Janowe aggiornam ento, postaw ione jako drogowskaz dla prac soboru, w yzw oliło dziwne a niespodziewane zjawiska. Kościół katolicki w ydający się do niedaw na m onolitem , popadł w w ewnętrzne konflikty, wstrząsające nim dzięki nowoczesnym środkom przekazu silniej niż jakiekolwiek burze w poprzednich w iekach. Teologia, dotąd potulna i zalękniona, troskliw ie bacząca na dyrektywy Sw. Oficjum, w yem ancypo w ała się i podniosła protest, przybierający niekiedy form y buntownicze, a nawet niszczycielskie. Całość zjawisk współczesnego życia kościelnego pozwala m ówić w prost o rew olcie w Kościele. Ze w szystkich stron podnoszą się głosy protestu. Jedni przeciwstaw iają się przemianom, które w ich m niemaniu w ogóle nie są potrzebne lub przynajmniej zbyt szybko postę pują. Inni protestują w im ię przyśpieszenia procesów odnowy, narzekając na zbyt w olne tem po reform lub określając dotychczasowe w ysiłk i odnowy jako pozorne.
B. H ä r i n g , jeden z najgłośniejszych pionierów odnow y teologii i Koś cioła, zajm uje się zjaw iskiem protestu, którego nie m ożna ani pochopnie potępiać, ani trw ożliw ie przem ilczać, gdyż przybiera charakter masowy i pochłania w iele energii. Istnieje potrzeba w ykorzystania tego ruchu w e w łaściw ym kierunku. Zjawisko protestu w K ościele w inno stać się przed m iotem badań nie tylko socjologii i psychologii, lecz także teologii. Prze szłość n ie pozostaw iła nam w tej dziedzinie gotowych recept do zastosowania. K siążka w yrosła z zaangażow ania autora w życie w spółczesnego Kościoła. Postawa H ä r i n g a spotyka się jednak z rozmaitymi ocenam i. Jedni uważają go za ostrożnego konserw atystę, inni w idzą w nim niebezpiecznego pro- gresistę.
Autor nie zajm uje się w prost zapalnym i punktami dzisiejszego Kościoła. W tej książce interesują go raczej podstawowe rozważania na tem at zja w iska protestów i konfliktów w K ościele. W chrześcijaństw ie stwierdza bo w iem napięcie, a nawet pewną pozorną sprzeczność m iędzy rewolucyjnym ładunkiem E w angelii a zak&zem używania przemocy. Choć faktycznego w yzw olenia człow ieka nie m ożna oczekiwać po użyciu siły, jednak jakiś protest jest konieczny jako droga do prawdziwej wolności. W ypływa to po prostu z godności osoby ludzkiej i praw jej sum ienia.'
Sytuacja ta nieuchronnie w ysuw a problem wzajem nego stosunku władzy nauczycielskiej Kościoła i sum ienia ludzkiego. H ä r i n g traktuje ten deli katny problem bardzo oględnie. Podkreśla m ożliw ość i konieczność doskona lenia na w ielu odcinkach orzeczeń urzędu nauczycielskiego, co w ynika ze stanu pielgrzym owania, w jakim znajduje się cały lud Boży. Dziś stało się oczywiste, że dla w ykonyw ania funkcji nauczycielskiej hierarchia potrzebuje pomocy nie tylko teologów , lecz także ze strony w iernych świeckich, którzy
J 9 6 R E C E N Z JE
w ykazują szczególną kom petencję np. w problemach społecznych, gospodar czych, kulturowych, zaw odowych itp. Zasada konieczności stałego reform o w ania Kościoła stosuje się także do nauczania kościelnego. Winno ono respek tować prawa sum ienia ludzkiego i nieść m u pomoc w rozwiązywaniu konfliktów. Trzeba jednocześnie pamiętać, że tylko takie sum ienie je st prawdziwie żywe, które coraz bardziej uświadam ia sobie potrzebę pogłębia nia i oczyszczania.
Teologow ie protestujący wobec zjawisk życia kościelnego muszą umieć znieść protest w ysuw any pod ich adresem przez młode K ościoły trzeciego świata. H ä r i n g uznaje tę krytykę za szczególnie owocną dla odnowy teo logii moralnej. Teologia jest bowiem nadal zbytnio uw ikłana w problema tykę europejską, w dodatku — Europy wczorajszej. Obecnie winna uwzględ niać różnorodność kulturową, aby rzeczywiście służyć K ościołowi powszech nemu.
Zasady wyłożone przez H ä r i n g a ułatwiają odróżnienie słusznego pro testu od bezsensownego. Książka prawdopodobnie nie będzie podobać się ani radykalnym nowatorom, ani upartym konserwatystom . Jednakże podaje traf ne kryteria, niezbędne dla orientacji w konfliktach dzisiejszego Kościoła.
Ks. H en ryk Bogacki SJ, W arszaw a
Johann REIKERSTORFER, O ffenbarer Ursprung. Eine In terpretation der
Anthropologie Carl W erners, Wien 1971, Verlag Herder, s. 157.
Zaciekawienie dziejami teologii X IX -wiecznej w ydobyło z zapomnienia postać teologa austriackiego C. W e r n e r a (1821—1888), jednego z n ajw ybit niejszych przedstaw icieli szkoły A. G ü n t h e r a 1. Zainteresowania teologicz ne W e r n e r a dotyczyły w głównej m ierze zagadnień antropologicznych. Dostrzec można u niego wyraźną kontynuację i rozw ijanie antropologii G ü n t h e r a . W przeciw ieństw ie jednak do jego dualistycznych koncepcji, W e r n e r podkreśla osobową jedność człowieka oraz przedstawia człowieka jako syntezę, a naw et centrum w szystkich bytów stworzonych. R e i k e r- s t o r f e r um iejętnie w ydobył i przedstawił treść zawikłanych spekulacji W e r n e r a , dzięki czemu wzbogacił naszą znajomość teologii ubiegłego wieku.
Ks. H enryk Bogacki SJ, W arszaw a
P. FAYNEL, L'Église, Paris 1970, Desclée, 2 t., s. 288 + 248 (Le M ystère
C hrétien — Théologie D ogm atique).
Od dawna w ystępuje w ielk ie zapotrzebowanie na podręczniki teologii dog m atycznej uwzględniające dorobek nauk teologicznych ostatnich lat. N iestety potrzeby te nie są zaspokajane. Dotyczy to szczególnie eklezjologii. Corocznie w tej materii ukazuje się tysiące książek publicystycznoteologicznych oraz setki cennych naukowych studiów szczegółowych. Natom iast dotąd nie można wskazać podręcznika zasługującego na rekomendację.
Tym w iększe zainteresow anie wzbudza dwutom owa eklezjologia, wydana w serii podręcznikowej Le M ystère Chrétien. Dzieło podzielone jest na dwie części. Pierwsza (można ją nazwać historyczną) przedstawia „objawienie m isterium Kościoła” (La révélation du m ystère de l'Église, I 1— 166). Druga, w ypełniająca resztę dzieła, stanow i traktat dogmatyczny, prezentujący w sy stem atycznym układzie całość nauki o Kościele (Partie dogm atique: la th éolo
gie de l'Église, I 167—288, II 1—248).
1 Joseph P r i t z, Der M ensch als M itte. Leben und W erk Carl W ern ers, t. I: Leben und W erk in geschichtlichem Zusam m enhang, Wien 1968, Verlag Herder, s. 492; por. Collectanea Theologica 40(1970) z. 1, 173—174.
