Łacińska terminologia prawnicza

(1)

Łacińska terminologia prawnicza

Zajęcia 1.

mgr Jędrzej Jachira

(2)

1. Zasady dotyczące wymowy łacińskiej

• V -> W, I -> J Iuvenalia [Juwenalia]

• QU -> KW Colloquium [Kollokwium]

aqua [akwa]

• C przed samogłoskami „e”, „i” czytamy jako C Caesar

• C przed samogłoskami „a”, „o”, „u” czytamy jako „K”

Causa [Kauza]

(3)

1. Zasady dotyczące wymowy łacińskiej

• NGU -> NGW Lingua [Lingwa]

• Y -> I Lyra [Lira]

• X -> KS Extremis [Ekstremis]

• PH -> F Phillippus [Filippus]

• TH -> T Bibliotheka [Bilbioteka]

• RH -> R Rhetor [Retor]

(4)

2. Ius a Lex

- prawo w słowniku języka łacińskiego ma dwa pojęcia – Ius i Lex - jednak w łacińskie terminologii prawniczej nie są one tożsame

ius – synonim prawa w ogóle, jako idea prawa, czasami sprawiedliwości (iustitia), system sprawiedliwości, pojęcie bardzo szerokie

lex – z kolei dotyczy prawa powstałego na mocy decyzji organu

prawotwórczego – tj. prawo pozytywne, stanowione, prawo pisane,

obowiązujące

(5)

• Grecy odróżniali „dike” i „nomos” – tj. to co sprawiedliwe i to co umowne (analogia do ius i lex)

• Na wyspach brytyjskich podobnie – „right” and „law”, francuzi – „droit” i „loi”

• W Polsce – prawo i ustawa

• Sama ustawa będzie pojęciem bardzo precyzyjnym (lex), natomiast prawo już nie

• Rzymianie nie przywiązywali jednak dużej wagi do definicji:

Omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim ut non subverti potest (Iavolenus)

• W prawie cywilnym wszelka definicja jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej podważyć.

2. Ius a Lex

(6)

• Ius rozumiane jest jako:

- zespół norm prawnych regulujących jakąś dziedzinę życia (prawo przedmiotowe)

- uprawnienie wynikające z prawa przedmiotowego - miejsce wykonywania jurysdykcji

- pierwsze stadium w procesie cywilnym - prawo w ogóle

• Lex (l. mn. Leges):

- ustawa

- zarządzenia cesarza - klauzule umowne

2. Ius a Lex

(7)

• Czy Lex (Leges) składa się na Ius?

Ius est ars boni et aequi (Ulpian)

– prawo jest umiejętnością stosowania tego, co dobre i słuszne

Lex iniustissima non est lex

– prawo skrajnie niesprawiedliwie nie jest ustawą

Gustaw Radbruch: Czy ustawodawca tworząc prawo w znaczeniu Lex, nie napotyka żadnych barier i ograniczeń, czy też wręcz przeciwnie – jest związany pewnymi wartościami, tkwiącymi w idei prawa w znaczeniu Ius?

2. Ius a Lex

(8)

3. Iustitia a aequitas

Iustitia – sprawiedliwość Aequitas – słuszność

„Ius est ars boni et aequi”

(9)

Dwa podejścia do stosowania prawa:

Dura lex sed lex vs. Summum ius, summa iniuria

tj. Twarde prawo, ale prawo vs. Najwyższe prawo, najwyższą krzywdą Ścisłe stosowanie prawa może wyrządzić krzywdę, czasami potrzeba jest aequitas

• oba terminy są równie istotne, pomimo sporu

• niekiedy „ścisłe prawo” wymaga uzupełnienia zasadami słuszności

3. Iustitia a aequitas

(10)

• przykład:

art. 5 k.c.:

Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

3. Iustitia a aequitas

(11)

PAREMIE

Lex retro non agit.

Prawo nie działa wstecz

(12)

PAREMIE

Lex próspicit, non respicit.

Prawo patrzy w dal, a nie wstecz

(13)

PAREMIE

Leges ab omnibus intellegi debent.

Ustawy powinny być zrozumiałe przez

wszystkich.

(14)

PAREMIE

Lex posterior derogat legi priori.

Ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą.

(15)

PAREMIE

Leges bonae ex malis moribus procreantur.

Dobre ustawy rodzą się ze złych obyczajów.

(16)

PAREMIE

Opitma est legum interpres consuetudo.

Praktyka (zwyczaj) jest najlepszą wykładnią

ustaw.

(17)

PAREMIE

Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem.

Znajomość ustaw nie polega na trzymaniu się ich

słów, lecz sensu i znaczenia.

(18)

PAREMIE

In legibus magis simplicitas quam difficultas placet.

W ustawach bardziej podoba się prostota niż

zawiłość.

(19)

PAREMIE

Non omne quod licet honestum est.

Nie wszystko co jest dozwolone, jest uczciwe.

(20)

PAREMIE

Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet.

Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość

faktu nie szkodzi.

(21)