Łacińska terminologia dla prawników
Zajęcia 4. Łacińska terminologia w logice mgr Jędrzej Jachira
Zakład Prawa Rzymskiego
LOGICA EST OMNIA
Logika jest wszystkim
„Jeśli potrafi się przekonywać słowami, zarówno sędziów przed sądem, jak i na zebraniu rady jej członków i lud na zgromadzeniu ludowym (…), gdy masz taką umiejętność w swojej mocy, wtedy lekarz będzie twoim sługą, nauczyciel gramatyki twoim sługą, a w przypadku bankiera okaże się, że mnoży on zyski nie dla siebie, tylko dla ciebie, gdyż ty potrafisz mówić i przekonywać tłum” – Platon
- chodzi o podstawowe sformułowania, rozumowania logiczne, wyrażone w łacinie, które można wykorzystywać w codziennym rzemiośle prawnym
A PRIORI
Z wcześniejszego; z następstwa; z tego
- zdanie aprioryczne zostaje przyjęte „na wstępie”, „na początku” i wyprzedza wszelkie doświadczenie, pomiary i inne wartości empiryczne
- „kwadrat ma wszystkie boki równe”, „każdy żonaty mężczyzna nie jest kawalerem”,
„każdy wyrok jest orzeczeniem sądu”
– wszędzie a priori rozumiemy znaczenie użytych słów, aby dopiero potem analizować, czy zdanie jest prawdziwe
- prawdziwość zdań apriorycznych jest konsekwencją konwencji terminologicznych
A POSTERIORI
Z późniejszego; z dołu; z tego, co wtórne; z
następstwa
- zdania aposterioryczne to zdanie, które zostaje uznane na podstawie doświadczenia, np. przeprowadzonych wcześniej badań empirycznych, obserwacji, pomiarów, etc.
- „Amazona jest rzeką o największym dorzeczu”, „ćwiczenia z łaciny są bardzo ciekawe, ale trwają za krótko”
- z pojęciem a posteriori wiążę się nurt
filozoficzny – aposterioryzm
ANALOGIA IURIS
Analogia z prawa
- jeden z argumentów a simili
- rodzaj wnioskowania opartego na założeniu konsekwentności ocen prawodawcy
- odniesienie do „ducha prawa”, tj. system prawny jako odzwierciedlenie pewnych wartości uznawanych przez prawodawcę
- jeżeli dane zagadnienie nie jest ściśle
uwzględnione w przepisach, możemy odnieść się do
innych, uregulowanych materii o podobnej
tematyce, z którym możemy wywnioskować normę
prawną
ANALOGIA LEGIS
Analogia z ustawy
- drugi z argumentów a simili
- jeżeli mamy wątpliwości, czy dana norma prawna wyrażona w ustawie zawiera obowiązek określonego działania D podmiotu A w okolicznościach W, czy też zawiera obowiązek działania D podmiotów takich jak A w okolicznościach takich jak W, przyjmujemy drugą możliwość
- podobnie jak wcześniej, odwołujemy się do
konsekwencji w ocenach prawodawcy
ARGUMENTUM A COHAERENTIA
Argument ze spójności (z niesprzeczności)
- rodzaj rozumowania stosowany w związku z wykładnią systemową przepisów prawa, odwołujący się do spójności systemu prawa
- prawodawca nie może ustanawiać
norm wzajemnie sprzecznych
ARGUMENTUM A CONTRARIO
Argument z przeciwieństwa, z przeciwnego
- tzw. wnioskowanie z przeciwieństwa
- dyrektywa wykładni, jeżeli norma N1 znajduje zastosowanie w sytuacji S1, to w sytuacji S2, która jest różna od sytuacji S1, nie jest ona stosowana
- przykład?
ARGUMENTUM A FORTIORI
Argument z silniejszego; argument od
mocniejszej strony; argument ze wzmocnienia
- wnioskowanie oparte na konsekwentności prawodawcy - „jeżeli p, to tym bardziej q”
Dwie możliwości:
1/ argumentum a maiori ad minus (z większego na mniejsze) 2/ argumentum a minori ad maius (z mniejszego na większe)
Ad. 1. Jeżeli dozwolone jest więcej, to tym bardziej dozwolone jest mniej
Ad. 2. Jeżeli zakazane jest mniej, to tym bardziej zakazane jest więcej
- przykłady?
