WYGAŚNIĘCIE
ZOBOWIĄZANIA
Wygaśnięcie zobowiązania:
I. wskutek spełnienia świadczenia II. z innych przyczyn:
1) z zaspokojeniem interesu wierzyciela:
świadczenie w miejsce wykonania - datio in solutum (art. 453 k.c.)
potrącenie (art. 498-505 k.c.)
odnowienie (art. 506-507 k.c.)
złożenie do depozytu sądowego (art. 467-470 k.c.) 2) bez zaspokojenia interesu wierzyciela:
zwolnienie z długu (art. 508 k.c.)
rozwiązanie umowy (stosunku prawnego) przez strony
rozwiązanie umowy przez sąd z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków
(357¹ k.c.)
niemożliwość świadczenia ze względu na okoliczności, za które dłużnik nie odpowiada (art. 475, 495 k.c.)
śmierć jednej ze stron, gdy zobowiązanie ma charakter ściśle osobisty
zaistnienie zdarzenia objętego warunkiem rozwiązującym lub nadejście terminu
upływ czasu, gdy ustawa wiąże z nim taki skutek
confusio
ŚWIADCZENIE W MIEJSCE WYKONANIA
„Jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z
zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa.
Jednakże gdy przedmiot świadczenia ma wady, dłużnik obowiązany jest do rękojmi według przepisów o rękojmi przy
sprzedaży” (art. 453 k.c.)
2 elementy:
- umowa stron o świadczenie w miejsce wykonania
- spełnienie uzgodnionego, nowego
świadczenia
gdy świadczenie oferowane ma wartość większą albo mniejszą:
w braku odpowiednich postanowień umownych spełnienie nowego
świadczenia doprowadzi do
wygaśnięcia zobowiązania i nie spowoduje konieczności zwrotu
nadwyżki albo roszczenia o dopłatę
POTRĄCENIE
dwa rodzaje potrącenia – ustawowe i umowne
funkcje potrącenia:
1) funkcja zapłaty
2) funkcja egzekucyjna 3) funkcja gwarancyjna
art. 498 k.c. - przesłanki pozytywne:
1) wzajemność wierzytelności 2) jednorodzajowość świadczeń 3) wymagalność
4) zaskarżalność
- dwie ostatnie dotyczą tylko wierzytelności
potrącajacego
Wzajemność wierzytelności
gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami (art. 498 § 1 k.c.)
wyjątki przy przelewie i poręczeniu
Jednorodzajowość świadczeń
pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku
Wymagalność „wierzytelności”
wymagalność powinno się odnosić do roszczenia
sytuacje szczególne, np. art. 501 k.c.
Zaskarżalność wierzytelności
chodzi o wyposażenie wierzytelności w ochronę w drodze przymusu egzekucyjnego
art. 502 k.c.
Oświadczenie woli o potrąceniu
jednostronne oświadczenie woli o charakterze prawokształtującym
konstytutywny charakter
forma dowolna; sporne, czy również per facta concludentia
Skutki potrącenia
wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności
niższej
(art. 498 § 2 k.c.)
skutki powstają w chwili określonej zgodnie z art.
61 k.c., ale mają moc wsteczną, ex tunc
oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy
potrącenie stało się możliwe (art. 499 k.c.)
Ograniczenia dopuszczalności potrącenia wynikające z przepisów ogólnych:
1) związane z zajęciem wierzytelności przez osobę trzecią – art. 504 k.c.
II) ograniczenia w interesie strony pasywnej - art. 505 k.c.
dotyczą wierzytelności strony pasywnej
wierzytelności nieulegające zajęciu
wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania
wierzytelności o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym
zakazy wynikające z przepisów szczególnych
ODNOWIENIE
nowacja, novatio
Art. 506 § 1 k.c.: „Jeżeli w celu umorzenia
zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą
wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej, zobowiązanie dotychczasowe wygasa (odnowienie)”
brak wymogu formy szczególnej; może być per facta concludentia
„W razie wątpliwości poczytuje się, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie stanowi
odnowienia. Dotyczy to w szczególności wypadku,
gdy wierzyciel otrzymuje od dłużnika weksel lub
czek” (art. 506 § 2 k.c.)
Skutki odnowienia
wygaśnięcie zobowiązania
wygaśnięcie praw akcesoryjnych, zabezpieczeń udzielonych przez
osoby trzecie, chyba że osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie
zabezpieczenia (art. 507 k.c.)
ZŁOŻENIE PRZEDMIOTU ŚWIADCZENIA DO DEPOZYTU SĄDOWEGO
uprawnienie przysługujące dłużnikowi
nakaz: art. 381 § 2 k.c.
przesłanka: przeszkoda w wykonaniu
świadczenia dotycząca osoby wierzyciela – art.
467 k.c.:
1) wskutek okoliczności, za które dłużnik nie ponosi
odpowiedzialności nie wie on, kto jest wierzycielem albo nie zna jego miejsca zamieszkania lub siedziby
2) wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia
3) powstał spór, kto jest wierzycielem
4) z powodu innych okoliczności dotyczących wierzyciela świadczenie nie może być spełnione 5) wierzyciel odmawia pokwitowania spełnienia świadczenia
(art. 463 k.c.)
6) wierzyciel odmawia wydania dłużnikowi dokumentu stwierdzającego zobowiązanie (art. 465 § 3 k.c.)
7) zwłoka wierzyciela (art. 486 § 1 k.c.)
8) art. 381 § 2 k.c. (świadczenie niepodzielne)
dłużnik powinien niezwłocznie zawiadomić wierzyciela o złożeniu świadczenia do
depozytu sądowego, chyba że
zawiadomienie napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody;
zawiadomienie powinno być dokonane na piśmie (art. 468 § 1 k.c.)
gdy nie wie, kto jest wierzycielem lub nie zna jego adresu zamieszkania lub siedziby - art. 693³ § 1 k.p.c.
brak zawiadomienia: odpowiedzialność z
art. 471 i nast. k.c. (art. 468 § 2 k.c.)
złożenie do depozytu może dotyczyć świadczeń, które się do tego nadają, tzn. polegających na czynieniu
(dare)
problem, czy wszystkich świadczeń polegających na dare?
zezwolenie sądu na złożenie; warunek dopuszczalności, ale nie gwarantuje skuteczności, bo sąd bada tylko
legitymację formalną, a nie materialną (art. 693¹ k.p.c.)
Art. 469 § 1 k.c.: „Dopóki wierzyciel nie zażądał wydania przedmiotu świadczenia z depozytu
sądowego, dłużnik może przedmiot złożony odebrać.
§ 2: Jeżeli dłużnik odbierze przedmiot świadczenia z depozytu sądowego, złożenie do depozytu uważa się za niebyłe”.
jeżeli wniosek dłużnika o zwrot depozytu i wniosek
wierzyciela o wydanie zostały zgłoszone równocześnie, sąd postanowi wydać depozyt wierzycielowi (art.
693¹¹§ 2 k.p.c.); art. 693
14k.p.c.
Skutki:
art. 470 k.c.: „Ważne złożenie do depozytu sądowego ma takie same skutki jak spełnienie świadczenia i zobowiązuje wierzyciela do zwrotu dłużnikowi kosztów złożenia”
1) wygaśnięcie zobowiązania
2) powstaje prawo dłużnika do żądania od wierzyciela zwrotu kosztów postępowania
3) jeśli wierzyciel wytoczy powództwo o świadczenie, dłużnik może go odesłać do depozytu
4) ustanie obowiązku dłużnika zachowania rzeczy; przy rzeczach oznaczonych co do gatunku następuje koncentracja świadczenia 5) wygaśnięcie praw akcesoryjnych
6) ustanie obowiązku zapłaty odsetek ustawowych i umownych
7) możliwość domagania się przez dłużnika świadczenia wzajemnego 8) ustanie po stronie wierzyciela możliwości powstrzymania się ze spełnieniem świadczenia wzajemnego
9) przejście na wierzyciela ciężarów i korzyści związanych z rzeczą, a także niebezpieczeństwa jej przypadkowej utraty lub uszkodzenia
ZWOLNIENIE Z DŁUGU
„Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel
zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje”
(art. 508 k.c.)
sporne, czy jest to czynność kauzalna, czy abstrakcyjna
zasada: brak wymogu zachowania formy szczególnej; możliwość per facta
concludentia
problem formy powstaje w razie zwolnienia
pod tytułem darmym
Przedmiot umowy
wierzytelność wobec dłużnika
wierzytelność cywilnoprawna niezależnie od źródła jej powstania
problem, czy również wierzytelność z zobowiązania naturalnego
zwykle dopuszcza się zwolnienie z długu przy stosunkach dwustronnie
zobowiązujących
zwykle dopuszcza się zwolnienie z długu
przyszłego
Skutki zwolnienia z długu
wygaśnięcie długu
skutek ten powstaje co do zasady w chwili dokonania czynności i działa ex nunc
może być częściowe
może objąć sam dług główny, same
świadczenia uboczne albo zarówno dług główny jak i wszystkie świadczenia
uboczne
wraz z wygaśnięciem długu wygasają
zabezpieczenia wierzytelności, zarówno
osobiste, jak i rzeczowe; udzielone przez
dłużnika i osobę trzecią
ROZWIĄZANIE UMOWY
przez sąd albo przez strony
problem, czy umowa rozwiązująca jest dopuszczalna tylko w okresie, gdy trwa pierwotny stosunek
zobowiązaniowy, czy także po jego zakończeniu
